Morgunblaðið - 23.03.1965, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐID
Þriðjudagur 23. marz 1965
Fordæmi Norðmanna
og innlendur iðnaður
eftir Hannes Pálsson,
forstfóra Hampiðfunnar
A NÝAFSTÖÐNU þingi
Norðurlandaráðs í Reykjavík,
gagnrýndu fulltrúar EFTA
landanna í ráðinu Breta harð-
lega fyrir 15% viðbótartollinn
á iðnaðarvöruim, en með tolli
þessum varð öllum ljóst, að
efnahagur Breta og innlendur
iðnaður þeirra var ekki faer um
að standa við gerða samninga
EFTA um tollalækikanir. Reynt
var að draga ísland inn í inn-
byrðis deilur Fríverzlunar-
landanna um tolla af iðnaðar-
vörum, en hinsvegar skýrðu
Norðmenn og Danir ekki frá
því, á hvem hátt þeir halda
innlenda markaðinum hjá sér
#vo til óskertum fyrir innlend
an iðnað, þrátt fyrir tollalækk
•nirnar og framboð á ódýmm
vörum, t.d. frá Portugal.
Þótt Efnahagsbandalagið og
Fríverzlunarbandalagið deili
innbyrðis í viðskiptamálum, er
afstaða þeirra til landa utan
bandalaganna í meginatriðum
sú sama. Eru hækkandi tollar
af íslenzkum sjávarafurðum á-
bending um, að fyrirhugað jafn
rétti í milliríkjaviðekiptum við
bandalögin, fæst aðeins með
gagnkvæmum hagsmunasamn-
ingum.
Flestir munu samimála um,
að stefna beri að frjálsum inn-
flutningi með hæfilegri vernd
fyrir innlenda starfeemi, en
það er varhugavert að byrja
framkvæmd hinnar nýju stefnu
um skilyrðislausar tollalækkan-
ir meðan við stöndum utan
við samböndin. Bæði eðilegg-
ur það samningsaðstöðu okkar
með tilliti til sjávaraíurða síð-
ar og einniig munu þær iðn-
greinar, sem hafa óeðlilega
litla vernd og standa næst því
að vera samkeppnisfærar á
frjálsum markaði, verða fyrstu
fórnirnar fyrir hinum ört vax-
andi iðnaði efnahagssamband-
anna.
Forstjóri Efnaihagsstofnunar-
innar hélt fyrir nokkru fyrir-
lestur hjá Félagi isl. iðnrek-
enda um skýrslu norska sér-
fræðingsins Arne Haarr, en I
skýrslunni eru lögð drög að til
lögurn um lætkkun innflutn-
ingstolla og um leið lækkun
tollverndar islenzks iðnaðar.
Sérfræðingurinn gerir saman-
burð á innflutningstollum hér
og á Norðurlöndum og einnig
reiknar hann út netto toll-
vernd þeirra iðnaðarvara, sem
njóta hér mestrar tollverndar.
Hinsvegar sleppir hann öðrum,
sem skipta verulegu máli fyr-
ir islenzkan markað, en myndu
óhagstæðar til samanburðar
fyrir norskan iðnað.
Eins og fram kemur hér á
eftir hafa höfundar hinnar
nýju viðskiptastefnu fundið
ýms ráð til þess að verja sinn
eigin iðnað og þar með gert
1|ollverndarsamanburð mark-
lausan.
Ekiki er ætlunin að ræða hér
tillögur hr. Arne Haarr, enda
hefur skýrslan ekki verið birt,
þótt hafnar séu opinberar um-
ræður um efni hennar. Hér
verður fjallað um veigamikil
atriði, sem skýrslan tekur ekki
til meðferðar, en eru auðveld
til samanburðar. Ef stefna
Norðmanna í iðnaðarmálum á
•ð vera til fyrirmyndar um
starfeskilyrði og samkeppnis-
hæfni þarf samanburður við
aðstæður hér að vera gerður
án undandráttar og með tilliti
til staðreynda.
Norðmenn og íslendingar eru
meðal mestu fiskveiðiþjóða
heimsins. Báðar þjóðirnar hafa
stóran heimamarkað fyrir veið
arfæri. Hver er stefna Norð-
manna í málefnum veiðarfæra-
iðnaðarins og hver er stefna ís-
lenzkra stjómarvalda?
Frá lokum síðustu heimstyrj-
aldar hafa Norðmenn bygigt
upp veiðarfaeraiðnað, sem full-
nægir þörfum norskrar út-
gerðar og hefur auk þess r»okk-
urn útflutning, þar á meðal til
fslands.
Islendingar höfðu veiðarfæra
iðnað, sem fullnægði þörfum
fiskveiðanna á ófriðarárunum,
en hafa síðan horft sljóum
augum á allar veiðarfæraverk-
smiðjurnar hætta störfum,
nema eina. Er nú svo komið,
að með óbreyttri stefnu eru
endalok íslenzks veiðarfæraiðn
aðar örugg og fljótvirk
Innflutningur á fullunnum
veiðarfærum til Noregs er
mjög takmarkaður og segir því
samanburður á tollvernd lítið
um mismun á starfsskilyrðum
þar og hér. Samkvæmt lögum
frá 13. febr. 1953, greiðir „Stat
ens Fiskeredskapsinport“ nið-
ur veiðarfæri og efni í þau í
N/oregL Ríkið hefur inhflutn-
Vér höfurp áreiðanlegar heim
ildir fyrir því, að norsku verk-
smiðjurnar fá sumar tegundir
af gerfiefnum og gerfiefnaþráð
um svo til ókeypis til fram-
leiðslu á veiðarfærum. „Stat-
ens Fiskeredskapsinfprt" út-
hlutar réttindum til að kaupa-
frá stofnuninni og hafa nú um
50 aðilar í Noregi slíkan rétt til
að kaupa niðurgreidd hráefni
og hálfunninn veiðarfæri.
Um erlenda samkeppni við
norskan veiðarfæraiðnað á
norska markaðinum er að sjálf-
sögðu ekki að ræða og er fróð-
legt að bera slík starfeskilyrði
saman við samkeppnisaðstöð-
una hér. Hingað liggur stöðuig-
ur straumur sölumanna; jafn-
vel frá fjarlægum þjóðum, sem
náð hafa sér hefðbundnum frí-
verzlunark j örum.
Fulltrúi stórfyrirtækis í Jap-
an er var hér á ferð s.l. sum-
ar, en fyrirtækið selur hingað
mikið af veiðarfærum, sagði að
gefnu tilefni í sambandi við
veiðarfæraiðnað, að þeirra
skoðun væri sú, að íslenak
stjómarvöld vildu ekki hafa
veiðarfæraiðnað fyrir íslenzkar
fiskveiðar á íslandi. Sagði hann
fyrirtæki sitt mjög ánægt með
það fyrirkomulag er nú rikti
í tolla og viðskiptamálum á
þessu sviði.
Deildarstjóri brezkrar gerfi-
efnaverksmiðju er framleiðir
m.a, veiðarfæri sagði: „Við höf
um engan útfllutning til megin-
landsins, þau lönd hafa öll eig-
ingseinkasölu á þessum vörum.
Einkasalan selur umræddar
vörur til norskra veiðarfæra-
verksmiðja, einkasalan fær nið
urgreiðslur sínar beint úr rík-
issjóði og selur vörurnar með
þeim mun lægra verði til verk-
smiðjanna, sem niðurgreiðslun-
um nemur. Á árinu 1964 nema
niðurgreiðslur þessar í allt 27-
28 milljónum norskra króna,
(162-168 millj. fsl. kr.). Það
samsvarar í heild um 50% af
innikaupsverði að meðaltali.
Niðurgreiðslumar eru hærri á
hrávörum en á hálfunnum vör-
um. í einstaka tilvikum fá verk
smiðjurnar niðurgreiðslu beint
til viðbótar þeim, sem „Stat-
ens Fiskeredskapsinport“ út-
hlutar.
Samkvæmt'reikningum „Stat
ens Fiskeredskapsinport“ fyrir
árið 1963, varvörusala stofnun-
arinnar ,sem hér segir:
in verksmiðjur, sem stjórnar-
völd viðkomandi landa verja
bæði með innflutnin.gstlollum
og á annan hátt“. >að er aðeins
eitt land í Evrópu að hans
áliti, sem auka má útflutning
til. Það er ísland, með stóran
markað, en enga tollvernd.
Hér var nýlega á flerð söliu-
stjóri frá einni af stærstu gerfi
efnaverksmiðju Kanada. Að-
spurður sagði hann: „Við höf-
um engan útfllutning til Ev-
rópu en fengum upplýsingar
um, hvað hömlulítið væri að
komast inn á stóran markað
hér, og var söluferðin ákveðin
til að kanna réttlæti þeirra upp
lýsinga“.
Fortúgalar, sem hafa ódýrara
hráefni en aðrir vegna nýlenda
sinna í Afríku og vegna ódyrs
vinnuafls, hafa sótt mjög á
markaði annarra Evrópulanda
á verði, sem talið er undir-
boðsverð miðað við framleiðslu
kostnað iðnþróuðu landanna. Á
einhvem hátt verjast jáfnvel
EFTA löndin þeirri samkeppni
félaga síns, en undanfarna mán
uði hafa Portúgalar náð veru-
legum árangri í veiðarfærasölu
hingað, sem valdið hefur stór-
felldum samdrætti í innlendum
veiðarfæraiðnaði. Erlendir
framleiðendur, sem leita að við
skiptanýlendum þar sem fyrir-
staða er lítil, hafa reynslu fyr-
ir því, að það er ódýrt að kæfa
í fæðing.unni hverja tilraun til
framfara í íslenzkum veiðar-
færaiðnaði.
Árið 1960 tóku Danir og
Norðmenn höndum saman um
undirboð til íslands á vörum,
sem sv1o til eingöngu höfðu ver
ið keyptar frá Danmörku, en
innlend verksmiðja var að
kaupa vélar og hefja fram-
leiðslu á. Ekki var á þeim tíma
gildandi lagalheimild til að
verja íslenzkan atvinnurekstur
fýrir slíkum árásum, en mein-
lausar hliðarráðstafanir árið
1962, sem að vísu reyndust ó-
framkvæmanlegar, urðu til
þess að ambassador Dana í
Reykjavík var látinn persónu-
lega og bréflega mótmæla varn
arráðstöfunum fyrir íslenzk-
an veiðarfæraiðnað. En árið
1961 hafði 83% af öllum inn-
flutningi til íslands af umrædd
um vörum, komið frá Dan-
mörku.
Á tímum bátagjaldeyris
1952-1960, varð aðalhnignunar-
tímabil íslenzka veiðarfæraiðn-
aðarins, en á þeim árum stuðl-
uðu íslenzk stjórnarvöld ó-
beinlínis að uppbyggingu veið-
arfæraiðnaðar fyrir íslenzka út
gerð í Danmörku. Árið 1960
voru t.d. 95% af öllum fiskilín
um, sem notaðar voru á ísilandi,
innfluttar frá Danmörku og
hafði verið svipað hlutfall um
nokkurra ára skeið. En það ár
var innfilutningurinn á sömu
vöru frá Noregi aðeins 2Vá af
notkuninnL Samt tóku Norð-
menn þátt í undirboði til ís-
lands og seldu langt undir
Netahnýtlngavél, en
4 slíkar á Hampiðj-
an. Þær hafa ekki
verið í notkun frá
því í nóvember sL
verði á sörau vöru á heims-
markaðL
Ekki er vitað að Danir hafi
reynt að hafa afskipti af starfs
skilyrðum veiðarfæraiðnaðar-
ins í Noregi eða óskað betri
samkeppnisaðstöðu þar, eða
hvort samvinna er um að keppa
ekki við heimamarkað hvors
annars. Hinsvegar er ljóst, að
Hannes Pálsson, framkvæmda-
stjóri
sama tíma og vegið er að ís-
lenzkum veiðarfæraiðnaði úr
annari átt, en það minnir ó-
neitanlega á liðinn tíma, en þá
heppnaðist að gera framfar-
irnar hér minni en áætlað var.
Nú eru til lagaákvæði í 28. gr.
tollskrórlaganna, sem íslenzk
stjórnarvöld geta notað, ef þau
vilja verja innlendan iðnað fyr
ir undirboðum, sem sönnuð eru
af starfemönnum utanríkisþjóa
ustunnar og á annan hátt.
Allt þetta mál er mjög at-
hyglisvert fyrir áhugamienn um
vaxandi innlendan iðnað, sem
hlýtur að taka upp framleiðslu
á rekstrar- og neyzluvörum, er
hafa svo til eingöngu verið
fluttar inn fyrir mil’ligöngu
voldugra aðila hér og erlendis.
Það eru ekki Japanir eða
Portúgalar, sem geta ráðið þvL
hvort Norðmenn hafa veiðar-
færaiðnað eða ekki. Nprska
Stórþingið hefiur talið þann
iðnað sjálfsagðan fyrir fisk-
veiðiþjóð og gert róðstafanir
samkvæmt því.
Hvað myndu íslenzk stjórn-
arvöld gera, efi t.d. Portúgalar
byðust til að selja hingað sem-
ent fyrir hálfvirði í eitt til tvö
ár, meðan verið væri að leggja
starfsemi sementsverlcsmiðj-
unnar niður og tækni-
þjálfað starfsfólk hennar
dreifðist í annan atvinnu
rekstur? Það er hliðstætt
þessu, sem verið er að
gera við síðustu veiðarfæra-
verksmiðjuna og tilræðið mun
heppnast, nema stjórnarvöld
taki upp jákvæða stefnu gagn-
vart þeim iðnaði, sem hefur
verið mismunað næstum í hvert
einasta skipti, sem efnahags-
ráðstafanir hafa verið gerðar
til bjargar öðrum atvinnu-
rekstrL
Nú mætti spyrja hvaða gagn
væri að veiðarfæraiðnaði hlið-
stæðum þeim, sem Norðmenn
hafia komið upp hjá sér? Svar
við þessu er ekki hægt að rök-
styðja í stuttu máli, en laus-
lega skýringu gefur eftirfar-
andi:
Innflutningur samkv. hagskýr
íslndi er með ólíkindum. slum 1964
Tollskr.nr. Tonn C.i.f. verð kr.
59-05-01 Fiskinet úr gerfiþráðum 769,1 145.746 þú.s
59-05-02 Fiskinet úr öðrum efinum 7,2 1.332 þús.
59-04-01 Færi og línur 282,8 11.649 þús.
59-04-02 Kaðlar 632,8 30.044 þús.
59-04-03 Öngultaumar 17,5 3.581 þúa.
1.709,4 192.352 þúa.
Sala að frádregnum níðurgreiðslum
Niðurgreiðslur frá ríkinu
Nkr.
23.716.701,53
23.460.751,00
Samtals Nicr. 47.177.452,53
1. okt. s.l. endurtóku þessar
bræðraþjóðir leikinn frá 1960
og lækkuðu verð á fiskilínum
og köðlum til íslands, án til-
lits til eigin framleiðslukostn-
aðar eða birgða. Það er ef til
vill tilviljun, að þetta gerist á
Bf þessu til viðbótar er mið-
að við að öll veiðarfæri verði
flutt inn, eins og þróunin virð-
ist nú benda til, mun ársinn-
ftutningurinn nema um 230
millj. kr. Bkki ar hægt a§
Framhald á bls. 12