Morgunblaðið - 02.04.1965, Blaðsíða 2
r 2
MORCUN 8 LAÐIÐ
Föstudagur 2. apríl 1965
Geysifjölmennur fundur um stóriiju
og erlent fjármagn á íslandi
STÚDENTAFÉLAG Reykjavíkur
>og Stúder.taráð Háskóla íslands
®engust fyrir fundi í gærkvöldi
Mm stóriðju og erlent ijármagn
á Islandi. Frummælendur voru
jþeir ritstjórarnir Eyjólfur Kon-
ráð Jónsson og Magnús Kjartans-
:soni, og var fundurinn geysifjöl-
sóttur.
í framsöguræðu sinni sagði
lEyjóIfur Konráð Jónsson meðal
annars, að benda á hvernig ís-
lendingar væru nú settir, ef þeir
Ihefðu á sínum tíma hrindið í
framkvæmd aðeins hlut.a af þeim
stórkostlegu framfarahugmynd-
mm, sem Einar Benediktsson barð
ist fyrir á sírinm tíma. Auk þess
sem þær hefðu reynzt þjóðinni
Jhin mesta lyftistöng á árum at-
vinnuleysis og efnahagsörðug-
leika, hefði framkvæmd aðeins
Hítils hluta þeirra einnig haft það
í för með sér, að frá árinu 1940
hefði þjóðin haft árlegar tekjur
af þeirri stóriðju, sem Einar barð
ist fyrir á sínum tíma, og hefðu
þær tekjur verið um 800 millj.
Ikróna árlega og með 6% vöxtum
hvorki meira né minma en sam-
tals 47 þúsund millj. króna, auk
þess sem virkjanir og mannvirki
öll væru nú hrein, skuldlaus
eign Íslendinga.
Þá lýsti Eyjólfur þeim samn-
ingum, sem nú standa yfir við
Svisslendinga um byggingu
alúmínbræðslu á íslandi og virkj
un Þjórsár við Búrfell í því sam-
bandi. Kvað hann það alrangt, >að
sem haldið hefur verið fram, að
Svisslendingar hafi farið fram á
að fá einhver sérréttindi varð-
andi skatta.
Ræða Eyjólfs Konráðs Jónsson
ar er birt í heild á bls. 17 í blað
inu i dag.
Form. Stúdentafélags Reykja-
víkur setti fundinn og skipaði dr.
Gunnar G. Schram ritstjóra fund
arstjóra, og fundarritara þá Ás-
geir P. Ásgeirsson, stud. jur. og
Benedikt Blöndal cand. jur. í»ví
næst flutti Eyjólfur Konráð ræðu
sína og þá Magnús Kjartansson.
Magnús Kjartansson hóf mál
sitt með því að segja, að stóriðja
á íslar.di og erlent fjármagn væri
í áróðrinum jafnan hjúpað róman
tískum blæ draumórann.a, sem
fremur stjórnuðust af tilfinning-
um en kaldri rökhyggju. Reynt
væri að gylla fyrir landsmönn-
um, með því að telýi þeim trú
um, að erlent fjármagn gæti skap
að þeim auðæfi, án þess að nokk-
uð þyrfti fyrir því að hafa. Svo
væri ekki; erlerit fjármagh í ís-
lenzkt atvinnulif væri enginn ó-
væntur happdrættisvinningur,
heldur bláköld viðskipti.
Um Búrfellsvirkjun sagði
Magnús Kjartansson, að al-
gerlega hefði verið van-
metið hverjar truflanir gætu orð
ið í raforkustöðinni af völdum
ísingar og aurskriðna. Verið gæti,
að þær truflanir yrðu svo mikl-
ar, að stóran hluta af orku þeirri,
serri alúmínbræðslan mundi
kaupa af íslendingum, yrði að
framleiða í varastöðvum, sem
nota mundi t.d. olíu við orku-
framleiðslu og af þeim sökum
einum gæti framleiðslan orðið
svo dýr ,að við yrðum jafnvel
að borga með raforkunni til hin
svissneska fyrirtækis.
Þá var Magnús þeirrar skoð-
unar, að útreikningar stóriðju-
nefndar á virkjunarkostnaði
væru allt of lágir miðað við ört
hækkandi verðlag í landinu, og
því væri ekki annað fyrirsjáan-
legt en að íslendingar mundu
bíða beint fjárhagslegt tjón af
virkjuninni við Búrfell miðað við
það verð, sem gert væri ráð fyrir,
að alúmínbræðslan greiddi fyrir
raforkuna. Hún yrði hins vegar
greidd í erlendum gjaldeyri og
kvaðst Magnús þess vegna ekki
fá séð að ríkisstjórnin réðist út
í þetta fyrirtæki nema af þeirri
ástæðu, að hún hyggði á stór-
fellda gengisfellingu. Þannig
mundi erlent fjármagn hafa þau
áhrif ein á íslenzkt atvinnulíf að
brjóta það niður.
Þá sagði Magnús Kjartansson
einnig, að í upplýsingum þeim,
sem stóriðjunefnd hefði gefið um
væntanlega alúmínbræðslu við
Straum sunnan Hafnarfjarðar,
væri ekki gert ráð fyrir neinni
hreinsunarstöð, en hún væri þó
nauðsynleg sökum skaðsamlegra
eiturefna, sem mynduðust við
vinnslu á alúmíni. Slík hreinsun
arstöð mudi kosta um hundrað
milljón krónur og væri fyrirsjáan
legt, að það kæmi í hlut íslend-
inga að bera kostnað af byggingu
hennar.
Sagði Magnús, að stóriðjunefnd
hefði við kostnaðaráætlanir allar
haft þann hátt á að ákveða fyrst,
hver útkoman skyldi verða og
síðan sett dæmið þannig upp að
hin fyrirfram ákveðna útkoma
yrði niðurstaða þess.
í ræðu sinni sagði Magnús
Kjartansson ennfremv.r. að rekst
ur alúmínbræðslu á lsiandi yrði
engan veginn sú lyftistöng ís-
asta virkjun, sem völ væri á í
landinu. Þegar að því kæmj að
íslendingar þyrftu að virkja í
sína eigin þágu eingöngu yrði
alla vega um mup dýrari fram-
kvæmd að ræða. Kvaðst hann
þeirrar skiðunar, að íslendingar
hefðu átt að ráðast í virkjun
Þjórsár á eigin spýtur. Það
mundi ekki kosta nema sem sam
svaraði tíunda hluta af heildar-
fjárfestingúnni í úandinu. í dag
væri fjárfesting öll í landinu
mjög skipulagslaus og því mundi
verða unnt að ráðast í stórfyrir-
tæki sem þetta án þess að fórna
of miklu til, með því aðeins að
taka upp skynsamlegt skipulag
lenzkum hagsmunum liði. Erlent
fjármagn á íslandi mundi fljót-
lega fá hér mjög mikil pólitísk
og efnahagsleg völd, enda væri
hér gert ráð fyrir tiltölulega
miklu meiri fjárfestingu en
dæmi væru um í öðrum iÖndum
nema þá helzt nýlendum og háL£
nýlendum.
Taldi Magnús, að þeir draum-
ar, sem forfeður okkar bundu við
efnahagslega uppbyggingu ís-
lands hefðu rætzt mikiu betur
en þeir sjálfir hefðu nokkru
sinni þorað að vona, og að við
þyrftum ekki að skammast okk-
ar af samanburði við aðrar þjóð
ir í þeim efnum.
Að loknum ræðum frummæl-
enda íóku margir aðrir til mála
og stóðu þær umræður enm yfir,
er blaðið fór í prentun. Verður
nánar sagt frá þeim í bíaðinu
síðar.
Frá hinum fjölmenna fundi í gærkveldi um stóriðju og erlent fjármagn á íslandi.
lezkum atvinnuvegum, sem hald
ið hefði verið fram. íslenzkir at
vinnuvegir yrðu að kaupa raf-
magnið nær helmingi hærra
verði en hinn svissneski auðhring
ur og ættu því aðeins þann kost
að búa ver að launþegum sínum,
sem þeirri upphæð næmi. Hring
urinn hefði neitað, að sætta sig
við ákvæði íslenzkra skattalaga
og krafizt þess, að skattar þess-
yrðu ákveðnir fyrirfram sem fast
gjald. Vegna einokunaraðstöðu
sinnar á erlendum mörkuðum
gæti hringurinn ákveðið að eigin
geðþótta í hvaða landi hann félli.
Þá sagði Magnús Kjartansson,
að samkvæmt útreikningum Raf-
orkumálastofnunarinnar væri
stórvirkjun við Búrfell hagkvæm
Fíugmenn sjá greini-
legi ísbjarrsa traðk
- á ísjökum á Þistilfirði - Sum sporanra
*
skammt frá landi - Isbirnir taSdir skatmmt undan
AÐ aprílgabbi og sitt-
hverju fleiru í þeim dúr
gengnu hafa nú þær fregn-
ir borizt, sem nær óyggj-
andi má telja, að bjarndýr
séu skemmra undan
ströndum Norðurlands en
margur kann að hyggja. A
milli klukkan 13 og 14 á
miðvikudag er Douglas-
flugvél Flugfélags Islands
var að fara frá Sauðanes-
flugvelli við Þórshöfn, sáu
flugmennirnir, Ríkharður
Jónatansson, flugstjóri, og
Gunnar Berg, aðstoðar-
flugmaður, greinileg ís-
bjarnaspor á hafísjökum
undan Sauðanesi, og voru
sporin aðeins um 100—200
metra frá landi, þau seni
næst voru.
Mbl. átti í gær tal við flug-
mennina. Ríkharður. Jónatans
son sagði, að þeir hefðu sér-
staklega veitt sporunum at-
hygli skömmu eftir flugtak af
Sauðanesi. Sporin hefðu sézt
á mörgum jökum næst landi
um 110 metra út af Sauða-
nesi, en einnig hefðu þeir séð
greinileg spor rétt utan við
Raufarhöfn, er þeir flugu þar
yfir. Þarna eru jakarnir ekki
tiltölulega stórir og þéttleiki
íssins frá 8/10 til 9/10. Rík-
harður, sem oftlega hefur
flogið til Grænlands og ber
vel kennsl á ísbjarnaslóðir,
kvað það erfitt að gera sér í
hugarlund að sporin, sem þeir
sáu, væru eftir nokkurt dýr
annað en bjarndýr, og gjör-
ólík bælum þeirn, sem selir
skilja eftir sig í ís. Hins veg-
ar sagði Ríkharður að ekki
þyrftu sporin að segja þá
sögu, að dýrin hefðu verið
á þessum jökum síðustu daga.
Sporin gætu hafa komíð í ís-
inn fyrr, og áður en hann
bráðnaði að því marki sem
nú er. Hins vegar sýnir þetta
ljóslega, að ísbirnir gætu
naumast verið langt undan
landi.
Gunnar Berg veitti spor-
unum fyrst athygli i aðflugi
vélarinpar að Sauðanesflug-
velli. Hann tjáði Mbl. í gær-
kvöldi, að þeir flugmennirnir
hefðu hugað nánar að þessu
í flugtakinu, og sagði að er
þeir fóru yfir Þistilfjörð,
hefðu spor sézt greinilega
víða, og á sumum jökum
hefði verið mikið traðk. —
Gunnar hefur einnig verið í
Grænlandsflugí, og þekkir ís-
bjarnarslóðir af reynslu þar
um slóðir. Hann kvaðst m.a.
hafa séð jaka með sporum
tiltölulega skammt frá höfn-
inni í Raufarhöfn í fyrradag.
á fjárfestingunni í landinu og
viðhafa nokkra hagræðingu.
Þá vék Magnús Kjartansson að
reynslu forfeðra okkar af erlendu
fjármagni. Það hefði aldrei
reynzt landsmönnum til neinnar
blessunar, því að erlendir fjár-
magnsaðilar hefðu jafnan hugs-
að um það eitt að fá sem mestan
gróða í sinn hlut, hvað sem ís-
*>-
prí'«abb
úlvarpinu
í hádegisútvarpinu í gær var til-
kynning um að Stúdentafélags-
fundi um stóriðjumál væri frest-
að til sunnudags. Þetta var mein
legt aprilgabb, sem auglýsinga-
stjóri varð illa fyrir.
Auglýsingastofunni er lokað,
fyrir tilkynningar í hádeginu,
kl. 11 fyrir hádegi og allar síma-
auglýsingar teknar upp á segul-
band, sem berast fyrir þann
tíma. Síðan skeði það að kurteis.
maður hringdi kl. 11:30 og bað
um það frá Stúdentafélagi
Reykjavíkur að aflýst væri fund
inum, sem halda skyldi í gær-
kvöldi á Hótel Borg, sökum veik
inda. Auglýsingaskrifistofunni
fannst sjálfsagt að verða við
þess'um vinsamiegu tilmælum og
var auglýsingin fjóriesin í há-
degisútvarpinu.
Strax að loknum tilkynninga-
lestri varð öllum þeim er a’ð
fundinúm stóðu hverft við. Eng-
inn vissi um þessa tilkynningu,
enda var hún eintómt gabb.
SomiiÍBgafHBbði
LdtleiðamaBBa
BLAÐI® áttí í gærkvöldi satn
tal við Kristján Guðlaugsson
stjórnarformann Loftleiða á
skrifstofu félagsins og spurðist
fyrir um kaupdeilu þá er risin
er upp milli flugstjóra félags-
ins, sem fljúga hinum nýju
gtóru vélum þess, og fyrirtæk-
isins. Kristján varðist allra
frétta um málið.
Sáttasemjari, Torfi Hjartar
son, sagði að sáttafundur hefði
hafizt í gærkvöldi kl. 8:30
milli samninganefnda flug-
manna á hinum nýju flugvél-
um Loftleiða og stóð sá fimd-
ur enn er blaðið fór i prentun
og var ckkert af honum að
segja.
Hélt á brot
frá slysi
UM kl. 3 í gærdag var ekið í
telpu á Digranesvegi ná t
barnaskólanum. Ökumaður var á
| skellinöðru, en ók á brott e. r
slysið. Þeir, sem kynnu að geta.
| gefið upplýsingar um slysið, eru
beðnir að snúa sér til lögreglunu
j ar í Kópavogi.
- .r-A
..: ■ )\'<
> nk J___________-
/if, itti
-v
■ >
VINDUR var hægur SA og A hulinn þoku og hreyfast lítið.
víðast hér á landi. ísinn fyrir Hlýjast á landi var í Reykja-
norðan og austan virðist víða vík.