Morgunblaðið - 25.07.1965, Blaðsíða 15

MORGUNBLADIÐ
15
y Sunnudagur 29. Júlí 1965
1 Fjöldi ráðstefna
FLEIRI erlendir ferðamenn hafa
að undanförnu komið til íslands
en nokkru sinni áður. Er þar
bæði um að ræða skemmtiferða-
fólk og fjölda manna, sem sækja
faingað margháttaðar ráðstefnur.
Mest ber á norræna skólamótinu,
bæði vegna þess að það er fjöl-
mennasta þing með erlendum
gestum, sem haldið hefur verið
í Reykjavík, og eins af hinu, að
skólamálin eru nú ofar á baugi
en oft áður, og menn vænta mik-
ils árangurs af umræðum þeim
og upplýsingum, sem fram koma
á ráðstefnunni.
Talsvert á annað þúsund kenn-
arar og aðrir skólamenn sækja
þessa ráðstefnu, og er meirihlut-
inn frá hinum Norðurlöndunum,
en fjölmargir íslenzkir skóla-
menn taka þó þátt í störfum
þessa þings. Auðvitað verður
erfitt að meta beint árangur
þessa þinghalds, en það fer þó
ekki á milli mála, að það hefur
mikla þýðingu fyrir þá menn,
sem gegna einu þýðingarmesta
hlutverki í nútímaþjóðfélagi, upp
eldi æskulýðsins, að geta skipzt
á skoðunum, kynnzt sjónarmið-
um annarra og nýjungum, og
þannig gert sér sem bezta grein

Erlendir fulltrúar koma til kennaraþings. — Myndin var tekin á ReykjavikurflugvellL
REYKJAVÍKURBRÉF |
Laugard. 24. júlí ^
fyrir þvi, hvar skórinn kreppir.
Það er þess vegna mjög á-
nægjulegt, að þetta þing skuli
haldið hér í Reykjavík, og von-
andi fara hinir erlendu þátttak-
endur með skemmtilegar minn-
ingar burt héðan og allir þeir,
sem þátt tóku í þingstörfunum,
munu vera nokkru rikari af
reynslu og þekkingu.
Samskiptin við
frændþjóðirnar
1 En þótt norræna skólamótið sé
langfjölmennasta þingið, sem hér
er haldið, eru ráðstefnurnar marg
ar og um hin fjölbreytilegustu
efni. Mest ber á þingum, þar
sem rædd eru samskipti Norður
landanna og sameiginleg áhuga
mál hinna norrænu þjóða. Nor-
ræn samvinna hefur aukizt mjög
á undanförnum árum, og ekki
er lengur um það deilt, hve
mikla þýðingu hún hefur. Norð
urlöndin eru stöðugt að tengjast
traustari böndum, og í heild eru
þau ekki lítið afl í alþjóðlegum
samskiptum.
Um allan heim er það vitað
og viðurkennt, að á Norðurlönd
unum etendur lýðræðið traust-
um fótum. Þar hafa efnahags-
framfarir orðið miklar og þar rík
ir réttaröryggi og jafnræði þegn
anna.
Þess vegna er líka hlýtt á rödd
Norðurlandanna, Og þegar þeim
auðnast að marka sameiginlega
efstöðu, hljóta stórþjóðirnar að
taka tillit til þeirra. Og inn-
byrðis hafa hin auknu samskipti
Norðurlandaþjóðanna líka milcla
þýðingu, ekki sízt fyrir okkur
íslendinga, sem smæstir erum,
og getum þess vegna ekki haldið
uppi öllum þeim stofnunum, sem
afla upplýsinga og þekkingar,
»em nauðsynleg er í nútímaþjóð
félagi. Við íslendingar erum því
auðvitað fremur þiggjendur en
veitendur á alþjóðlegum ráðstefn
um, en jafnvel hinar stærri
(rændþjóðir okkar eru þrátt fyr
ir allt svo smáar, að einnig þeim
er nauðsynlegt að hafa víðtæk
■amskiptL
„ísland er Norð-
urlondum nauð-
syn46
Særtóka ljóðskáldið Steltan Ar
vidson, setn er nukill ísUndsvia-
ur, og hefur m.a. skrifað bók
um skáldsögur Gunnars Gunnars
sonar, sagði í viðtali við Morg-
unblaðið síðastliðinn fimmtudag:
„fsland er Norðurlöndum nauð
syn. Tapi Norðurlönd tengslum
við fsland og íslenzka menningu,
er þeirra menningu hætt. ísland
má telja uppsprettu norrænnar
menningar. Þess vegna er ísland
svo dýrmætt okkur“.
Auðvitað gleðjumst við íslend-
ingar, er við heyrum orð sem
þessi af vörum manns eins og
Stellan Arvidson, sem verið hef-
ur formaður í félagi sænskra rit
höfunda í hálfan annan áratug,
á sæti í Ríkisdegi Svíþjóðar og er
bókmenntafræðingur að mennt-
un. Þrátt fyrir alit er þá þátt-
taka okkar í norrænu sam-
starfi ekki þýðingarlaus, enda
hafa hin Norðurlöndin sýnt það
á margvíslegan hátt, að þau telja
mikilvægt, sinnar eigin menning
ar vegna, að halda tengsLum við
ísland og íslenzka menningu,
eins og Stellan Arvidson víkur
að.
En sé það svo, að ísland megi
telja „uppsprettu norrænnar
menningar“ er ljóst, að okkar
vandi er mikill og við verðum
dag hvern að hafa það hugfast,
að þá menningu verðum við að
varðveita og verja hana áföllum.
Það hvorki getum við þó né vilj-
um gera á þann hátt að útiloka
erlenda menningarstrauma. Um
okkur hljóta þeir að leika. En
okkar eigin menning verður að
vera það bjarg, sem þeir ekki
brjóta.
Vinsamleg en
eggjandi ummæli
Vist eru ummæli gestsins,
Stellan Arvidsons, vinsamleg.
Ekki skal þó dregið í efa, að þau
séu hans sannfæring. En jafn-
framt því, sem orð hans lýsa vin-
arhug hans í garð íslands, eru
þau líka eggjunarorð til okkar
íslendinga.
Afgreiðsla handritamálsins,
norræna húsið, tíðar heimsóknir
ýmissa beztu manna frændþjóð-
anna í menningarefnurn, allt er
þetta til þess fallið að brýna
okkur ísléhdinga til að standa
vel á verði um' íslenzka rtienn-
ingu og sameiginlegan menning-
ararf norrænna manna.
; ‘ Vandi fylgir vegsemd hverri.
Við höfum krafizt handritanna og
Danir vilja senda okkur þau.
Frændþjóðirnar reisa norræna
húsið og sýna okkur marghátt-
aða virðingu og íslenzkri menn-
ingu viðurkenningu. Við höfum
hlotið vegsemdina, en verðum að
gera okkur grein fyrir vandan-
um, sem henni fylgir.
Við skulum játa það hrein-
skilnislega, að við höfum ekki
gert allt, sem unnt er, til að tak-
ast þennan vanda á herðar. En
við skulum líka hafna bölsýni
manna, sem ekki trúa á íslenzka
menningu, og snúa okkur að því
að treysta hana og efla. Á því
sviði eru mörg verk enn óunnin
og skal hér ekki farið lengra út
í þá sálma.
íslenzka tunp;an
varðveitt
Um það er oft rætt, að íslenzka
tungan bíði tjón af erlendum
áhrifum, vegna hinna síauknu og
óhjákvæmilegu samskipta við út-
lendinga. Sjálfsagt er að vera
vel á verði gagnvart þessari
hættu, enda hefur það verið gert
fram að þessu, og sannleikurinn
er sá, að einmitt á þessari öld
hraðans og samskiptanna við er-
lenda menn, hefur málhreinsun
átt sér stað, og nú er talað betra
mál hér á landi en áður var.
Raunar er ekki fráleitt að
bollaleggja um það, hvort ná-
lægðin við erlend áhrif haldi
mönnum ekki einmitt vakandi.
Þannig hefur því verið hreyft,
að íslendingar mundu ekki hafa
hreinsað svo og bætt mál sitt,
sem raun varð á, ef þeir hefðu
ekki átt í baráttu við Dani, og
þjóðerniskennd þeirra hefði efizt
við hættuna á auknum menn-
ingaráhrifum frá Dönum.
Nú er mikið um það talað, að
íslenzk menning verði fyrir
áhrifum hinnar engilsaxnesku,
og er það ekki að ástæðulausu,
því að áratugum saman hefur hér
verið fjölmennt lið enskumæl-
andi manna og stöðug samskipti
okkar við þjóðir Engilsaxa. Samt
sem áður stendur íslenzk menn-
ing traustum fótum, og menn
gera sér glögga. grei,p fyrir því,
hvað íslenzkt er og hvað erlent.
Að vissú leyti má Segja, að ná-
iægðin við þá útlendu rtienn, serti
hér hafa dvalið, hafi örváð
okkur til árvekni. Við höfum
gert okkur grein fyrir því, að
hættan var fyrir hendi, og þess
vegna brynjað okkur gegn henni.
í menningarefnum er andvara-
leysið hættulegast. Og um sof-
andahátt í menningarefnum
verða íslendingar ekki sakaðir.
Land funda og
þinga
Um alllangt skeið hefur mikið
verið um það rætt, að fslending-
ar gætu haft verulegar tekjur af
erlendum ferðamönnum. Þó hef-
ur lítið verið gert til þess að
örva komur ferðamanna hingað
til landsins, þar til nú allra síð-
ustu árin, að veruleg breyting
er að verða á í þessu efni. Nokk-
ur ný gistihús hafa risið og önn-
ur eru í undirbúningi. Ferða-
málaráð hefur verið sett á lagg-
irnar og hefur það fengið nokk-
ur fjárráð, þótt margfalda þurfi
framlög til ferðamála á næstu ár-
um, ef verulegur árangur á að
nást.
ísland er orðið mikið ráðstefnu
land, og ráðstefnur þær, sem hér
eru haldnar með okkar þátttöku,
geta haft verulega þýðingu, bæði
menningarlega og efnahagslega,
eins og áður var að vikið. Sum-
um kann að vísu að vaxa það í
augum, að opinberir aðilar hafa
nokkur útgjöld af því að vera
sæmilegir gestgjafar, en mönn-
um sést þá yfir það, að hinir er-
lendu gestir verja hér verulegu
fé, nota íslenzka þjónustu, ís-
lenzk farartæki og kaupa íslenzk
an varning. Af þessu höfum við
verulegar tekjur, sem ástæðu-
laust er að vanmeta.
En gallinn við ráðstefnurnar
hefur fram að þessu verið sá, að
þær hafa verið haldnar á fáum
sumarmánuðum. Þá er allt yfir-
fullt á gistihúsunum, en nýting
þeirra hinsvegar ekki nægileg að
vetrarlagi. Nú er það svo, að
ýmsa ^fundi þarf að halda að
vetri til, og flestar ráðstefnur
má auðvitað halda á öðrum tíma
en yfir hásumarið.
Á því hefur ekki verið vakin
athygli, að vetrarveðráttan hef-
ur hér á.landi að undanförnu —
flest ár a.m.k. — verið mildari
og betri en í flestum nágranna-
landanna. Samt er það hreinn
viðburður, að alþjóðlegir fundir
séu haldnir hér að vetrarlagi.
Má vera að nafn landsins eigi
hér enn hlut í — að menn veigri
sér við þvj i kalsa vetrarins að
leggja upp til íslands.
En er ekki orðið tímabært að
vinna að því að útbreiða þá vit-
neskju, að hér er oft milt veður,
þegar frosthörkur eru ytra. Ættu
ekki forráðamenn ferðamála, og
raunar líka stjórnmálamenn og
aðrir, sem sækja erlend þing og
fundi, að beita áhrifum sínum
til þess, að hér séu haldnir fund-
ir á öðrum tímum en yfir hásum-
arið.
Ef við á annað borð óskum
eftir erlendum ferðamönnum,
bæði til þess að kynna landið og
afla tekna, ættum við auðvitað
fyrst og fremst að sækjast eftir
því fólki, sem kemur á marghátt-
aða fundi og ráðstefnur, því að
venjulega er það fólk í ábyrgðar-
stöðum og einna mestur fengur
að fá það til landsins.
Veik eða sterk
stjórn?
Að undanförnu hafa stjórnar-
blöðin og stjórnarandstöðublöðin
átt í orðaskiptum um það, hvort
núverandi ríkisstjórn væri veik
stjórn eða sterk stjórn. Um þetta
má auðvitað deila í það enda-
lausa, og leggja á það margvís-
legan mælikvarða, en væntan-
lega væri þó haldbezt að spyrja,
hvort fólkið vildi þá stjórn, sem
við völd væri, og vildi í megin-
atriðum una þeirri stefnu, sem
hún fylgdi. Ætti þá að telja
hana sterka, en veika ella. Hver
og einn getur svo dæmt um það,
hvað honum finnst í þessu efni.
Annar mælikvarði er auðvitað
til, þ.e.a.s. að telja þá stjórn
sterka, sem sölsar undir sig yfir-
ráð á sem flestum sviðum þjóð-
lífsins, en hina veika, sem eftir-
lætur þegnunum það frelsi til at-
hafna og eigin ákvarðana, sem
unnt er, án þess að gengið sé á
hlut heildarinnar. Ef sá mæli-
kvarði er notaður, hefur vinstri
stjórnin sáluga verið sterkasta
stjórn, sem við íslendingar höf-
um haft, enda lýstu ráðamenn
hennar í upphafi yfir, að þeir
mundu sitja í nokkra áratugi, og
stjórna öllu með harðri hendi.
Sú stjórn hrökklaðist þó frá við
lítinn orðstír, og verður a.m.k.
varla talin sterk dagana sem hún
var í andarslitrunum.
En fyrir þá menn, sem þennan
mælikvarða nota og vilja sterka
stjórn, er auðvitað skelfing kjána
legt að vera að burðast við ein-
hverjar lýðræðishugmyndir. Þá
væri rétt að hverfa hreinlega yfir
í sósíalismann, kommúnismann,
eins og raunar einstakir hópar
vilja.
r
Aran»ur við-
reisnarinnar
Árangur viðreisnarinnar «r
fyrst og fremst í því fólginn, að
frjálsræði þegnanna hefur auk-
izt, og bein afleiðing af því hefur
orðið sú, að efnahagsframfarirn-
ar hafa orðið miklu meiri en
nokkru sinni áður, og hagur
landsmanna batnað í samræmi
við það, bæði lífskjörin og eins
staða landsins gagnvart útlönd-
um.
Það er þetta sem Viðreisnar-
stjórninni hefur tekizt að gera.
Hún stefndi frá upphafi að því
að afnema höft og hömlur, að
minnka hið pólitíska vald og
auka frelsi þegnanna. Ef menn
vilja halda því fram, að það sé
veikleiki stjórnarinnar að hafa
náð þessu takmarki, ef menn
vilja telja það veikleika, að efna-
hagslífið blómgast nú betur en
nokkru sinni áður, vinnurfriður
ríkir og fullt atvinnuöryggi, þá
geta menn auðvitað gert það.
En hætt er við, að þeir menn,
sérti virðast telja sjálfum sér trú
um það, að ríkisstjófnín sé veik,
en ekki sterk, eigi eftir að vakna
upp við vondann draum þegar
fólkið næst kveður upp dóm sinn.