Morgunblaðið - 25.07.1965, Blaðsíða 19

Sunnudagur 25. jGH
MORCUNBLAÐID
19
Um Ódáðarhraun
til Oskju
EF ÞÚ ert hingað kominn til
þess að njóta skuggsælla skóg-
arlunda, gróðurilms og blíðra
staðviðra, grípur þú í tómt. Ef
þú ert hingað kominn til að láta
stimamjúka þjóna bera þér
rjúkandi steikur á silfurfötum
í tjölduðum viðhafnarsölum,
hefðir þú átt að halda eitthvað
annað. Ef þú ert hingað kominn
til þess að dást að mannaverk-
um og menningarminjum, veita
j þér stundarskemmtan í mann-
í hafi og veizluglaumi eða velta
I þér í hóglífi, hefir þú farið
i villur vegar.
| Við erum stödd 1 miðju Ó-
dáðahrauni, víðusbu og mestu
auðn Íslands, óravegu frá bú-
6töðum manna. Hér getum við
©rðið vottar að sköpun heims-
ins; hér geisa frumkraftarnir
enn, þeir sem hafa um aldaþús
undir unnið að myndun og eyð
ingu vors fagra, en stundum ó-
blíða lands. Hér er leitun að
stingandi strái eða fleygum
fugli. Helslegin, stirðnuð nátt-
ára, en þó töfrum slungin og
heillandi í hrikaleik sínum og
litaspili. Hér ríkir þögn, djúp,
endalaus þögn, smyrsl og bals-
am á hrjáðar hlustir þéttbýlis-
ins, langþreyttar á bílaskrölti
símaærustu óg óskalagaþáttum
daglegs umhverfis. Aðeins þyt
ur golunnar af næstu hraun-
nibbu eða bergsnös hvíslar okk
ur ljúft í eyra. Óralangt austur
í hrauninu handan mikilla vik
tirsanda duna þær systur Jökla
og Kreppa daglangt og árlangt,
en eyru okkar nema ekki stun-
ur þeirra, er þær ryðjast úlf-
gráar og illúðgar ofan grjótin
og sandana.
Askja, öldum saman sveipuð
dul og vættatrú, lítt þékkt og
an úr þokunni til að ræna þá
og drepa, og tíður eldgangur
„í Trölladyngjum“, ekkert af
þessu var beinlínis aðlaðandi.
Hin fáu örnefni þessa svæðis,
jafnvel nöfn stórra fjalla eins
og Dyngjufjalla sjálfra, voru
lengi mjög á reiki. Sýnir það,
að hér var fáförult.
Nú er Askja ekki lengur ó-
snortið land, sem býr yfir dul
hins ókunna, heldur fjölsóttur
ferðamannastaður. Engu að síð
ur á hún enn þann eiginleika
að geta heillað hug gesta sinna
og gefið hugarflugi lausan
taum, enda mun enginn, sem
hana gistir, verða þaðan í frá
algerlega samur maður. Hún
markar mynd sína i hugann og
gleymist ekki, áhrif auðnar og
orku, víðernis og tignar fjalla
geimsins eru djú.p og mást
ekki burt þaðan. Hún fylgir
gesti sínum ekki aðeins úr
garði, heldur alla leið heim,
seiðir hann og eggjar til endur
komu. Og seiðurinn hrífur,
langflestir, sem þess eiga kost,
koma aftur og aftur. Slík er
kynngi Öskju kerlingar.
En ekki er auðhlaupið í fang
henni. Fjölfarnasta leiðin ligg
ur af þjóðveginum yfir Mývatns
öræfi hjá Hrossaborg um
Herðubreiðarlindir og suður í
Öskjuop. Vegurinn liggur um
sanda, mela og úfin hraun og
er illur yfirferðar á köflum og
varla fær nema jeppum og öðr
um kraftmiklum bílum. Lætur
nærri, að komast megi á 5 tím-
um frá Reykjahlið þessa 140
km vegalengd.
Ferðaskrifstofan Lönd og
Leiðir hefir í sumar tekið upp
fastar ferðir frá Reykjahlíð við
Mývatn inn í Öskju tvisvar í
Séff af Stökuborg yflr tll hlnna glganna frá 1961.
ókönnuð. Ekki er vitað til, að
nokkur maður hafi stigið hér
fæti sínum eða litið hana aug-
um, fyrr en Björn Gunnlaugs-
son, sá er banaði útilegumanna-
trúnni á íslandi, kom hér á-
eamt fylgdarmanni 1838, þegar
hann vann að landmælingum
til undirbúnings Islandsupp-
drætti sínum. Byggðarmenn
höfðu lítil eða engin kynni af
þessum hluta óbyggðanna fram
á síðu'stu öld, en stóð þó stugg-
tir af þeim. Nafn hraunsins,
sagnir um bústaði harðsnúinna
útileguþjófa, sem komu þeys-
andi að friðsömium mönn-um ut
legur, glaður og óvílinn, leysir
hvers mann vanda, er þaulkunn
ugur leiðinni og kann á flestu
skil, sem hann við kemur. Þar
við bætist, að hann talar erlend
ar tungur af mikilli leikni.
Hann tekur brosandi á móti far
þegunum úti fyrir Reykjahlíð
klukkan hálf níu um morgun-
inn, en bíllinn bryður járnmél-
in á meðan, óðfús og viljugur á
fjöllin. Farþegarnir eru 12 að
þessu sinni, tvenn þýzk hjón,
einn Norðmaður, en hinir ís-
lendingar. Allir voru nestaðir
og vel skóaðir og skjóllega bún
Ólafur bílstjóri
ir, enda veður ótrygg á fjöll-
um uppi, jafnvel um hásumar.
Bjart er í lofti þennan morg-
um og fjallasýn fögur. Fyrst eru
Hlíðarfjall, Jörundur og Eilíf-
ur á vinstri hönd, en Búrfell og
Skógarmannafjöll á hina hægri,
en brátt stígur drottning ís-
lenzkra fjalla, sjálf Herðubreið
fram á sviðið í suðri, og hún á
eftir að fylgja okkur daglangt
í tign sinni og rósemi, hvessa
á okkur sjónir og vaka yfir
hverri hræringu okkar.
Vegurinn gerist nú nokkuð
grýttur um sinn, en annað veif-
ið liggur hann um rennislétta
sanda og er rneira að segja ný-
heflaður á löngum köflum. Þar
kemur líka, að við ökum fram
í Drekagili
á víkingsmennið Pétur bónda
og veggverkstjóra Jónsson í
Reynihlíð og Friðrik Blöndal
bílstjóra, sem eru að moka ofan
íburði upp á vörubíl, og
skömmu síðar veghefli, svo að
það leypir sér ekki, að kapp er
á það lagt eftir föngum að gera
þessa leið sem allra greiðasta.
Jökulsá á Fjöllum sígur og
hnyklast áfram á vinstri hönd,
slær sér sums staðar út um víð-
ar eyrar. Við förum fram með
Yztafelli, Miðfelli og Fremsta-
felli, en þá komum við að blá-
tærri bergvatnsá, sem heitir
Grafarlandaá. f henni er snotur
foss rétt fyrir ofan vaðið, og
meðfram ánni er fallegur gróð-
ur, sem gleður augað, grávíðir,
hrossanál og hvönn að ó-
gleymdri blessaðri eyrarrós-
inni, sem hér er í stórum skær-
rauðum breiðum, hvar sem
nokkur deigja er í jörðinni.
Við Ferjufjall, þar sem áður
var ferjustaður á Jökulsá yfir
til Möðrudals, er nú markaður
allgóður flugvöllur á sléttum
sandinum.
f Grafarlöndum tekur við ein
hver ógreiðfærasti og úfnasti
vegarkafli á öllu íslandi yfir
etórsprungið hraunið við Linda
horn. Þessi vegarkafli er að
mestu lagður með handverkfær
um, sleggjum, járnköllum, hök
um og skóflum og hefir kostað
marga svitadropa sjálfboðaliða.
En yfir læðist Ólafur slysalaust
eftir hryggjum og rindum, og
brátt eru þessar þrautir að baki
og gleymast fljótt, því að nú er
komið í hina dýrlegu vin Ó-
dáðahrauns, Herðubreiðarlind-
ir, með fagurtærum lækjum og
furðulega þroskamiklum gróðri
og blómskrúði.
Hér er áð í Þorsteinsskála,
vönduðu og vistlegu sæluhúsi,
sem Ferðafélag Akureyrar
reisti fyrir nokkrum árum af
mikilli röggsemi og kenndi við
þá nýlátinn formann sinn og
ferðagarp, Þorstein Þorsteins-
son, sjúkrasamlagsgjaldkera.
Menn taka til malpoka sinna og
maula nesti sitt. En talið snýst
um öskju, hún er hið sameig-
inlega tilhlökkunarefni allra
farþeganna, sem nú eiga í
vændum að sjá hana í fyrsta
sinn á ævinni. Máltíðin er því
í styttra lagi, og enn er haldið
í suður. Þar rísa Upptyppingar
fyrir stafni, tvær samvaxnar
strýtur, en nokkru vestar Mið-
fell, litlu lægra, en svipað að
lögun. Nú beygir vegurinn til
vesturs sunnan við Herðubreið
artögl, og þá birtast Dyngju-
fjöllin sjálf, öskjuop og nýja
hraunið frá 1961, svartir taum
ar á gulbrúnum vikrinum, sem
nú, gerist æ meir áberandi, eft
ir því sem nær dregur Öskju,
og stafar frá sprengigosinu
mikla árið 1875. Við erum
greinilega að nálgast vígstöðv-
arnar.
Allt í einu sveigir bíllinn út
af slóðinni og stefnir beint upp
á fell eitt, sem rís stakt upp af
sléttunni. Ég hugsa með mér, að
annar hljóti að vera bilaður,
bíllinn e'ða bílstjórinn, en fljót
lega kemur í iljós, að þessi
„fjallganga“ er aðeins gerð af
einskærri hugulsemi við far-
þagana, því að ofan af fellinu
er afbragðsútsýni í allar áttir
Enn víkkar sjónarsviðið, nú
bætist við jöklasýn í suðrL
Kverkafjöll gnæfa við himin
nál. 1900 m há með Dyngjujök-
ul á aðra hönd, en Brúarjökul
sandorpinn og krossprunginn á
hina. Nær er svo Váðalda, breið
og bunguvaxin, enda gömul
dyngja. Dyngjufjöll eru í vestri
en Koilóttadyngja, Eggert og
sjálf Herðubreið í norðri. Allt
nærsviðið er þakið vikrinum
gula, en upþ úr honum skjóta
blásvartar hraunborgir kollin-
um hér og þar, svo að landið
er yfir að líta eins og skerjótt
grunnsævi.
Framhald á bls. 21.
viku, miðvikudaga og föstu-
daga. Auðvelda ferðir þessar
mörgum, sem annars hefðu
ekki átt þess kost, að koma á
þessar nafntoguðu öræfaslóðir
og sjá þessar frægu eldstöðvar.
Til ferðanna er notaður háhjól-
aður og sterkbyggður öræfa-
bíll með drifi á öllum hjólum,
og tekur hann 15 farþega. Þá er
bíllinn búinn talstöð, og er að
henni mikið öryggi. Ef fleiri
farþegar óska eftir fari, er ann-
ar bíll til taks með litlum fyrir
vara.
Bílstjórinn heitir ólafur
Proppé, ungur maður og vask-
Við hreysi Eyvindar í Herff ubreiðarlindum.