Morgunblaðið - 03.09.1965, Blaðsíða 17

Fðstudagur 3. sept. 1965
¥ORCUNBLAÐIÐ
17
Eftir óeirdirnar í Los Angeles
Blökkumaður rænir skóm úr ve rzlunarglugga í Los Angeles.
KYNÞÁTTAÓEIRÐIRNAR
í Los Angeles á dögunum,
sem kostuðu rúmlega 30
manns lífið, hafa enn á ný
beint athygli manna að hinu
mikla vandamáli sambúðar
hvítra manna og þeldökkra
í Bandaríkjunum. Hér á eft-
ir fer úrdráttur úr þremur
greinum eftir fréttamenn
„The Observer“, og eru
þær allar skrifaðar vegna ó-
eirðanna í Los Angeles. Sú
fyrsta er eftir Patrick O’-
Donovan og fjallar um kyn-
þáttavandamálið almennt,
síðan er grein um túlkun
Pekingstjórnarinnar á óeirð-
unum í Los Angeles eftir G.
S. Warren, og loks úrdrátt-
ur úr grein um Los Angeles
eftir John Ardagh.
Blökkudrengir Ieika sér að pen-
ingakassa, sem stolið hefur ver-
ið úr verzlun.
Uppreisn
blökku-
mannanna
Blökkumenn í Bandaríkj-
unum hafa nú gefið heift
sinni lausan tauminn. í borg
um Norðurríkjanna hafa
þeir afneitað leiðtogum
eins og dr. Martin Luther
King, vegna þess að þeim
finnst þeir ekki herjast af
nægilegri hörku. Heiftin er
ekki blandin hugsjónum,
hún er sprottin í hugum
manna og kvenna, sem hafa
þolað of mikið, misst þolin-
mæðina og langar til að
herða svartar hendur að
hvítum hálsum svo ÞEIK
megi þjást líka.
Það var engin paradís, sem
þessum fyrrverandi þrælum
opnaðist, þera þeir voru leystir
úr ánauð fyrir um 100 árum.
Formlega fengu þeir full ríkis-
borgararéttindi og deildu lífs-
baráttunni, frelsinu og ham-
ingjunni með samborgurum
sínum, en óvíða hlutu þeir
raunverulegt jafnrétti. f>eir
hafa verið sviknir um það í
.hundrað ár og eru enn í neðsta
þrepi þjóðfélagsstigans.
Blökkumennirnir láta heift
síha í ljós með glæpum og of-
beldi og með því að neita að
aðlaga sig siðvenjum hvítu
niannanna. Auðvitað eru ekki
allir blökkumenn á sama stigi.
Það eru hinir ungu, sem láfa
heift sína í ljós á fyrrnefndan
hátt á götunum, en hinir eldri
og virðulegri núa saman hönd-
um og eru áhyggjufullir vegna
atburðanna, þótt lang flestir
þeirra séu bitrir í hjarta sínu.
Það er venjulega þannig um'
byltingar, að þær eru gerðar,
þegar mesta óréttlætinu hefur
verið bægt frá. Þetta sannast
nú í Bandaríkjunum, því að
undanfarið hefur meira verið
gert á skömmum tima til að
auka jafnrétti blökkumanna,'
en nokkru sinni fyrr, frá því að
þeir fengu frelsi. Johnson, for-
seti, hefur fengið samþykkt lög,
sem tryggja blökkumönnum
kosningarétt, algert jafnrétti og
atvinnu. En umbæturnar vekja
ekki þakklæti heldur gera það
að verkum, að minningarnar
um harðræði fortíðarinnar
verða æ ljósari.
Þrátt fyrir öll nýju jafnréttis
lögin, eru fordómarnir óhagg-
anlegir. Það er ekki unnt að
setja mannshjartanu lög. —
Menn vilja ekki búa í næsta
húsi við blökkumannafjöl-
skyldu, því að venjurnar, sem
þeir hafa tamið sér á 100 ára
niðurlægingartímabili eru allt
aðrar en hinna hvítu. Verka-
lýðsfélögin vilja helzt ekki
veita blökkumönnum aðgang og
í -uga þeirra er alltaf þessi
spurning: „Verður mér vel tek-
ið í þessari verzlun, á þessu
gistihúsi eða þessum bar?“
Eins og ástandið er nú má
segja, að blökkumennirnir
heimti ást og virðingu með
byssustingina á lofti. Mennta-
menn i þeirra hópi, eins og t.d.
James Baldwin, neita að fallast
á málamiðlun, og það er erfitt
að gera sér grein fyrir hvað
þeir vilja, en kröfur þeirra eru
miklar og það fer í vöxt, að
þeir neiti að hlusta á öll sjón-
armið, sem ekki eru í full-
komnu samræmi við þær. —
„Frjálslyndur“ er nú skammar-
yrði á vörum blökkumanna,
þrátt fyrir allt, sem frjálslyndir
hafa áunnið þeim í hag. Hinir
hvítu eru „maðurinn" eða „hr.
hvítur“ og í stað allra tilrauna
til úrbóta og málamiðlunar er
komin alger afneitun og óyfir-
stíganleg andúð.
Það eru ekki blökkumanna-
leiðtogarnir, sem hafa æst til
óeirða í borgum Bandaríkjanna
að undanförnu. Heldur eru það
víðast ungir menn og vinkonur
þeirra, sem gera sér grein fyrir
hve æska þeirra er stutt og sjá
eymdina, sem fyrir höndum er.
Þau eiga slæm heimili og áhugi
þeirra beinist fyrst og fremst að
því að komast yfir bifreiðir.
gnægð peninga, fata og víns.
Þau vilja gleyma stund og stað
í vímu og draumar þeirra ná
ekki lengra en til skamm-
vinnra, innantómra skemmt-
ana. Þau eru illa menntuð og
hafi þau vinnu, er áhuginn á
henni lítill og framtíðarmögu-
leikar engir.
Þetta stafar ekki af því að
allir hvítir menn í Bandaríkj-
unum séu illmenni. En þeir
hafa ekki viljað flækja sig í
samskipti við hinn litaða hluta
íbúanna. Þeir vilja helzt ekki
að börn þeirra alist upp með
blökkubörnum og reyna að forð
ast í lengstu lög, að þau gangi
í sömu skóla. Hvítir menn í
Bandaríkjunum eru ekki verri
en gerist annars staðar, en and-
úðin á blökkumönnum er þeim
í brjóst borin. Þeir óttast þá og
óttinn er sterkasti grundvöllur-
inn undir hatur.
Blökkumannauppþotin eru ó-
markviss. Fólkið, sem þau ger-
ir, hefur enga ljósa hugmynd
um hvað það vill. Það er vart
viðmælandi, öskrar annað
hvort af hatri eða gerir tilraun-
ir til meiðinga. Bilið milli
hvítra manna og þeldökkra í
borgum Bandaríkjanna er raun
verulega að breikka og erfitt er
að koma auga á leið út úr ó-
göngunum. í augum blökku-
manna tákna lögreglumenn,
hvort sem þeir eru hvítir eða
þeldökkir, þvinganir og bönn,
og þeir virða hvorki eignir,
presta, konur, lög eða reglur.
Flestir eru þeir á lægra sið-
ferðisstigi en hvítir menn. Þeir
virða hjóriabandið lítils, drekka,
neyta eiturlyfja, spila og slást
í endalausri leit að stöðu í þjóð-
félaginu, sem þeim hefur verið
haldið utan við. Og margir
þeirra sækjast aðeins eftir hin-
um skammvinnustu líkamlegu
gæðum, sem þjóðfélagið hefur
að bjóða. Þeir styðja dugandi
stjórnmálamenn eins og t.d.
Adam Clayton Powell, fulltrúa-
deildarmann frá Harlem. En
það er ekki vegna þess hve at-
hafnasamur hann er í þinginu
heldur fyrst og fremst vegna
þess hve snilldarlega honum
tekst að orða tilfinningar
þeirra. Og sýni hvítir menn
honum vantraust eða móðganir,
eykur það fylgi hans meðal
hinna þeldökku.
Óeirðir, eins og þær sem
urðu í Los Angeles á dögunum,
gjósa venjulega upp vegna at-
burða, sem þykja nægileg af-
sökun til að hleypa af stað of-
oeldisverkum, t.d. handtöku
eða líkamsárása. Það, sem raun
verulega veldur óeirðunum er
það sama og fær blökkumann
tii að öskra blótsyrði á eftir
bifreið, fremja rán eða svara
saklausum vegfaranda skætingi.
Og þær geta jafnt orðið í litlum
borgum í New York-ríki og
blökkumannahverfum stórborg-
anna.
Ástandið í kynþáttamálunum
í Bandaríkjunum er vægast
sagt ömurlegt og því meir, sem
maður kynnist .því, þeim mun
tregari verður maður til að
skella skuldinni á einhvern
einn aðila. Blökkumaðurinn er
fórnarlamb, einnig hinn hræddi
og reiði lögreglumaður, mið-
stéttar húseigandinn, sem ótt-
ast um eignir sínar og jafnvel
hvíti blökkumannahatarinn í
Suðurríkjunum. — Bandarikja-
menn eru nú að greiða fyrir
syndir feðra sinna.
Með baráttunni gegn fátækt-
inni, tilraunum til að veita
blökkumönnum menntun og at-
vinnu, hinu vinsamlega frjáls-
lyndi, sem vísað hefur verið á
bug, og hinni ötulu baráttu for-
setans fyrir bættum kjörum
blökkumanna, er verið að
reyna að breyta ranglæti í rétt-
læti. En þetta er meira vanda-
mál en styrjöldin í Víetnam.
Því að á mestu velferðartím-
um, sem Bandaríkin hafa lifað,
er hluti íbúanna sjúkur af
heift
Klnverja á
óeirðunum
I Los
Angeles
Kínverskir kommúnistar
hafa tilhneingu til að túlka
öll þjóðfélagsleg umbrot I
ljósi kenninga Marx og Len-
ins. Það kemur því ekki á
óvart, þótt þeir telji óeirð-
irnar í Los Angeles lið í bar-
áttunni gegn heimsvalda-
sinnum. Blöð í Peking jafna
óeirðunum við baráttu þjóð-
frelsishreyfinga í Afríku,
baráttu gegn vestrænum
árásaraðilum í S-Víetnam
og uppreisninni í Dóminí-
kanska lýðveldinu. Það, sem
tengir þessa atburði í augum
Kínverja, er að andstæðing-
arnir eru alls staðar banda-
rískir heimsvaldasinnar.
Samkvæmt niðurstöðum I
Peking, eru kynþáttaóeirðirnar
stéttabarátta. Þar af leiðandi
benda Kínverjar á kenningar
Marxismans um, að í slíkri bar-
áttu séu kúgarar og hinir kúg-
uðu ósættanlegir, hinir kúguðu
hljóti að sigra og þar af leið-
andi verði endirinn óhjákvæmi-
lega hrun kapítalismans i
Bandaríkjunum. En það ætti
auðvitað hver sannur komm-
únisti að þrá, og stjórnin í Pek-r
ing er óspör á að lofa blökku-
mönnum stuðningi.
Þessi stuðningur er fyrst og
fremst fólginn í áróðri og á því
sviði býr Pekingstjórnin yfir
mikilli reynslu. Það var fyrir
tveimur árum, sem Mao Tse-
tung, hélt langa ræðu og skor-
aði á heiminn að veita blökku-
mönnum í Bandaríkjunum
stuðning í kynþáttabaráttunni,
en fram að þeim tíma höfðu
Kínverjar veitt þessari baráttu
takmarkaða athygli. Að vísu
höfðu fjálgar yfirlýsingar verið
birtar af og til í Peking, oftast
í sambandi við heimsóknir
bandaríska blökkumannaleið-
togans dr. W. E. B. Du Bois.
Þegar Mao hélt fyrrnefnda
ræðu, lá Du Bois, sem þá var 96
ára, banaleguna. Það var þvi
F*ramh. á bls. 23