Morgunblaðið - 06.10.1965, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 6. október 1965
MORGUNBLAÐIÐ
17
Björgvin Þorsfeinsson:
Er sjúkrahúsmál Sunnlettdinga
feimnismál sjúkrahússtjórnarinnar?
með 10—20 m. halla að sjúkrahu,
auðvelt væri því að fá þarna
85—90 stiga heitt vatn inn í húa
komið. Þessa lögn ætti sjúkra-
húsið sjálft og væri óháð öðrum
og öllum rafmagnstruflunum.
Þessi lögn væri lögð ofan jarðar
og yrði tiltölulega mjög ódýr og
auðveld til eftirlits. Við það bæt-
ist, að miklu minni ofna þyrfti i
húsið hér en við Þórishóla og
enga varakyndistöð, sem óhjá-
kvæmilegt væri að hafa á hin-
SJÚKRAíHÚSMÁl. Sunnlend-
jnga hafa lengi verið á dagskrá
allt síðan fyrir stríð. Kringum
1920 var byrjað á sjúkrahúsi á
Eyrarbakka sem þó aldrei var
lokið sökum fjárskorts og eftir
jþví sem viðskipti við Eyrar-
Ibakka drógust saman og fluttust
að Selfossi, beindist áhugi manna
ineira að staðsetningu þess á Sel-
fossi. Hreppsnefnd Selfosshr.
samþykkti á sínum tíma, undir
forustu Sigurðar Óla, að gefa
lóð undir væntanlegt sjúkrahús
úr landi hreppsins, en þegar til
kom átti hreppurinn enga lóð
sem nothæf þótti undir sjúkra-
hús. Varð þá að ráði að skipta á
lóð eða lóðum við K.Á. og var
lóðin ákveðin austur við svo-
nefnda Þórishóla. Þetta er trú-
lega álitlegasti staðurinn hérna
austan árinnar. Þó hefur hann
sína stóru galla sem að verður
vikið síðar.
Lengi vel var aðeins talað um
sjúkrahúsbyggingu fyrir Árnes-
inga eina, en á síðastliðnu sumri
gerðu sýslunefndir Árnes, Rang-
órv. og Vestur-Skaftfellinga með
sér samning um að byggja og
reka sameiginlegt sjúkrahús fyr-
ir Suðurland allt hér á Selfossi
á þeirri lóð sem áður er nefnd.
En svo gerðist það síðastliðið
haust að nokkrir búendur hér á
Selfossi bjóða sjúkraihúsinu að
gjöf % sek. 1. af 92 gr. heitu
vatni úr borholu sem þar var
nýbúið að bora í Árbæjarlandi
hinum megin árinnar og 2ja
hk. lóð að gjöf frá Jóni Pálssyni
og hans konu úr Árbæjartúni.
Þetta þótti mörgum vel boðið
og stórglæsileg gjöf, sem það og
líka var.
En ekki voru allir jafn hrifnir
af þessu tilboði og ekki leið á
löngu, að hvíslað var úr ýmsum
áttum, að þetta væri ekkert nema
auðgunar áform hjá Jóni Pálssyni
& Co, sérstaklega þó honum, því
hann átti landið sem næst var
heita vatninu.
Nú hefur sjúkrahússtj. ákveðið
að hafna þessu boði Árbæjar-
manna og samlþykkt þess í stað
að byggja skyldi sjúkrahúsið við
Þórishóla, og þar um birt all-
langa greinargerð í 13. tbl. Suð-
lurlands 10. júlí s.L og telur
Þórishóla hafa flesta kosti ef
ekki alla, fram yfir Árbæjar-
land, en þar sem ég er á önd-
verðri skoðun, langar mig að
gera dálítinn samanlburð á
staðháttum og aðstöðumun.
Einhver mun nú segja, að ég
færist nú all mikið í fang að fara
út í blaðadeilur við langskóla-
menn og það meira að segja yfir-
vald Rangæinga, ég pínulitill
sem slysaðist einhvern veginn
út úr barnaskóla fyrir fimmtíu
árum og þar með minni skóla-
göngu lokið, en fyrst og fremst
beini ég orðum miínum til lyfja-
fræðingsins, sem ég ætla að sé
þessum málum kunnugastur og
er þar að auki formaður sjúkra-
hússtjórnar.
í greinargerð sjúkrahússtj órn-
ar segir orðrétt:
„Eins og áður segir, var fram
tekið í byggingarsamningi sýsl-
unnar að sjúkrahúsið skyldi
byggt á tiltekinni lóð á Selfossi
og Það ákvæði var sett 1 samn-
inginn til að fyrirbyggja alla tog-
streitu um staðarval í eitt skipti
fyrir öU. En þar sem fram-
kvæmdir höfðu ekki verið hafn-
ar, var það enn á valdi sýslu-
nefndanna að breyta ákvörðun
sinni, og því þótti sjálfsagt að
kanna þetta glæsilega boð ræki-
lega, ef vera skyldi, að hag-
kvæmara reyndist að taka því,
heldur en að hagnýta þá aðstöðu
á Selfossi, sem í boði var þar.
Sjúkrahússtjórnin hefði þá getað
beðið sýslunefndina að endur-
skoða byggingarsamninginn með
það fyrir augum, að þiggja til-
boð Árbæjareigenda.
Það væri of langt má að fara
ítarlega út í samanburð á að-
stöðu sjúkrahúss á Selfossi og í
Árbæjarlandi því fjölmargt kem-
ur til greina, en í stuttu móli
beindist athugunin að því að
kanna hvort sjúkrahúsið sem
stofnun hefði vinning af því að
þiggja tilboðið og þá hvernig.
(letunbreyting min B.Þ.)
Aðstaðan sem var frá að
hverfa á Selfossi, var í stórum
dráttum þessi: Stærri ókeypis
lóð, þjónustu hreppsins við
þurrkun landsins og gatnagerð,
götulýsing, vatnsveitu, frá-
rennsli, hreinsun gatna í snjó-
veðrum og hitaveitu K.Á.
Auk þess hefur Selfosshreppur
órlega lagt fjáframframlag til
sjúkrahúsreksturs á Selfossi. At-
huga þurfti, hvort Ölfushreppur
vildi í þessu efni koma í stað
Selfosshrepps og hvort hann
væri fús, ef óskað væri eftir til
að greiða fyrir samgöngum
starfsfólksins, sem búast mætti
við, að yrði búsett að miklu
leyti á Selfossi.
Áður í þessari greinargerð
segir svo:
Aðalbyggingarlóðin rúmir
ha. var í eigu Kaupfélags Ár-
nesinga og afsalaði það henni
endurgjaldslaust. Aðliggjandi lóð
% ha. að stærð, sem sjúkrahúsið
á kost á að fá einnig er í eigu
Árnessýslu.
Lóðinni fylgja þau frfðindi, að
Kaupfélag Árnesinga gefur
sjúkrahúsinu heitt vatn eftir
iþörfum frá hitaveitu sinni og
selji félagið hitaveituna, verður
kaupandi bundinn sömu kvöð“.
Það er alveg nýtt að heyra
það, að Kaupfélag Árnesinga
ætli að gefa lóð undir sjúkrahús-
ið, það hefur þó sannarlega ekki
staðið til fram að þessu, heldur
hefur það verið Selfosshreppur,
sem gefa átti lóðina ,en K.Á. að
fá hana að fullu greidda úr hans
hendi á einn eða annan hátt.
Það mun að vísu vera full
snemmt að fullyrða að K.Á. gefi
ló'ðina, þó stjórn þess muni hafa
samlþykkt það, því aðalfundur
mun eiga eftir _að samþykkja
það, en gefi K.Á. lóðina undir
sjúkrahúsið er það þá fyrir til-
verknað Jóns Pálssonar en ekki
göfugmennsku K.Á. Sama máli
gegnir um heita vatnið. Það varð
að koma eitthvað á móti svo
hægt væri að standa á því að
hafna hinni glæsilegu gjöf Ár-
bæjarmanna.
Allir sem til þekkja, vita að
hér á Selfossi er oft mjög veðra-
samt, og sérstaklega er það í
norðanáttinni, þó er hún hvergi
eins bitur og nöpur og einmitt
þarna hjá Þórishólum, þar sem
þeir vilja endilega hafa sjúkra-
húsið. Þarna leggur raka og
bitra vatnsgoluna af ánni og
beint á húsið, og þarna nær
norðanáttin sér rækilega upp,
er hún kemur fyrir Ingólfsfjalls-
öxlina, og sem dæmi mætti
benda á það, að í desemberveðr-
inu mikla 1935, brotnuðu 11
símastaurar fiá pósthúsinu hérna
austur að Mjólkurbúinu sökum
lísingar frá ánni sem á þá hlóðst,
enda eru húsin sem næst ánni
standa í einni klakabrynju í
frosti og norðan veðrum. Og
þetta er ákjósanlegasti staðurinn
fyrir sjúkrahúsið! Líka mætti
benda á það, að fólk sem hafði
kartöflugarða sína þarna á þess-
um stað fyrir nokkrum árum,
varð að afleggja þá sökum roks
Og sandfoks. Kartöfliírnar lágu
'berar ofan á ár eftir ár. Þarna
er Mka mikið sandfok og mold-
rok frá ánni eins og gefur að
skilja. Þetta er sannkallað veðra
víti. Þarna fór fram jarðvegs-
rannsókn í vetur fyrir væntan-
legt sjúkrahús og reyndist 11
metrar niður á fast, eftir því sem
sagt er. Hvað var djúpt á fast í
Árbæjarlandi eða var það
kannske aldrei rannsakað? Það
væri of mikið sagt, að tala um
veðursæld hér á Selfossi eða hér
í kring, en það er ólikt mildara
veður í norðanátt úti á Árbæjar-
landi en austur við Þórishóla.
Líka mætti spyrja hvernig
yrði sjúkrahúsið sett þarna í ár-
flóðum eins og kom 1930. Nú er
þess að gæta, að með sama
vatnsmagni og ' þá yrði miklu
hærra vatnið þarna austur frá
sökum upphækkunar og fyrir-
stöðu, sem orðin er hér við nýju
'brúna. Vegurinn við brúarend-
ann er nú miklu hærri en áður
var, og þar að auki er nú steyptur
steinveggur við brúarendann og
malbikuð gata svo vatnið gæti
ekki eins grafið sér farveg
gegnum veginn nú og malarveg-
inn áður.
Útsýnið og umhverfið
Þá segir í áðurnefndri greinar-
gerð.
„Að margra dómi er þarna
einn fegursti bletturinn við
Ölfusá (þ.e. við Þórishóla). Þeg-
ar litið er í björtu veðri upp eftir
ánni, yfir hólma hennar og grös-
ugar sveitir blasa uppsveitir
Árnessýslu við augum með fagr-
an fjallahring í baksýn'*. Rétt er
það að fallegt er þarna hjá
Þórishólum að líta upp eftir ánni
í góðu veðri og heiðskíru, en það
fagra útsýni er í norður og norð-
austur, svo það myndi varla
Iblasa helst við augum sjúkhngs-
ins yfirleitt, því venja er að
hafa heldur sjúkrastofu á móti
suðri og suðvestri en norður.
Eða hugsar sjúkrahússtjórnin sér
að snúa þessu við og hafa sjúkra-
stofurnar helzt á móti norðri og
húsagarðinn með sínum setu-
bekkjum þá líka á móti norðri?
En þannig yrði það að vera ef
njóta ætti hins fagra útsýnis sem
’boðið er upp á, því ekki er svo
sérstaklega fagurt útsýnið sem
blasir þarna við til suðurs, en
það er verkfæra- og tækja-
geymsla Selfosshrepps og benzín-
stöðin hjá Shell.
Þá segir ennfremur: Athuga
þurfti hvort Öl'fushreppUr vildi
koma í stað Selfosshr. og greiða
fyrir samgöngum starfsfólksins
o.s.frv. Maður getur nú ekki ann-
að en hlegið þegar maður heyrir
Iþetta. Heldur sjúkrahússtj., að
komizt verði hjá því að starfs-
fólk sjúkrahússins sem á ekki
bíl verði flutt á bíl til og frá
vinnustað þegar sjúkráhúsið
væri komið austur að Þórishól-
um? Er ekki starfsfólk mjólkur-
'búsins flutt til og frá vinnustað
og það er ekkert lengra í mjólk-
urbúið en að Þórishólum? Sama
máli gegnir urn starfstfólk tré-
smiðju K.Á. Er það meiningin að
Selfosshreppur eigi að annast
þessa starfsmannaflutninga?
Það vita víst flestir að fólk
hreyfir sig yfirleitt ekki nú orðið
nema í bíl og þetta ætti for-
maður sjúkrahúsatj. að vita ekki
síður en aðrir, því táðum fer
hann á sínum bíl á vinnustað og
er það margfalt styttri leið en
austur að Þórishólum. Um hreins
un gatna í snjóaveðrum mætti
benda á það að leiðin austur að
Mjólkurbúi og Þórishólum er
einhver snjóiþyngsti kaflinn hér
í kring, samanber snjódyngjan
sem hleðst á veginn hjá Sól-
bakka og vtíðar. Út á Árbæjar-
bakka þarf ekki að kvíða snjó-
Iþyngslum. Allir sem til þekkja
vita að Árbæjarmýrin er alltaf
svo að segja snjólaus, þar feStir
aldrei snjó, strengurinn með-
fram fjallinu sér um það. Svo
mætti Mka benda á það, áð hinn
fyrirhugaði Austurvegur á að
koma þarna út mýrina skammt
frá hinni fyrirhuguðu sjúkrahús-
lóð, svo það yrði ekki nema nokk
ur hundruð metra spotti frá
þjóðveginum að sjúkrahúsinu.
Þegar þarna væri því kominn vel
uppbyggður vegur út eftir,
þyrfti hvorki Selfosshr. né
Ölfushreppur að standa í neinum
snjómokstri á þeirri leið.
Heita vatnið.
Nú heyrir maður það, að K.Á.
ætli að gefa hinu væntanlega
sjúkrahúsi allt það vatn, sem það
þarf með um alla framtíð. Hverj-
um skyldi það vera að þakka?
Skyldi ekki gjöf Árbæjarmanna
hafa verkað þar á. Ég er smeyk-
ur um það. Það varð að láta
líta svo út að eitthvað kæmi á
móti svo hægt væri að hafna
gjöf Árbæjarmanna.
En við skulum nú athuga þessa
gjöf svolítið nánar. Það er vitan-
legt að samningamakk hefur
staðið yfir í lengri tíma um að
Selfosshr. keypti hitaveitu K.Á.,
því sennilega hefur hún ekki
orðið K.Á. sú mjólkurkýr, sem
'búizt var við í fyrstu og vilja
þeir nú ólmir koma henni yfir
á hreppinn og kannski verður
Selfosshr. orðinn eigandi að hita-
veitu K.Á., áður en sjúkrahúsið
kemst upp, og sjá þá víst flestir
um hverskonar gjöf hér er að
ræða í raun og veru, því eins
og 1 greinarg. segir, er væntan-
legur kaupandi háður þessari
kvöð, en varla ætti það að vera
hvatning fyrir hreppinn til kaup
anna. Það vantaði bara á þessa
„gjöf“ að K.Á. tiltæki hitastigið
líka t.d. 85 st., en það hefði nú
orðið erfiðara eins og nú skal að
vikið. K.Á. fær sína hitaveitu
frá Þorleifskoti. Þar hafa verið
boraðar 5 holur mismunandi
djúpar og mismunandi vatns-
miklar og heitar. Dýpsta og
heitasta holan gefur frá sér
10—12 sek. 1. sjáltfrennandi af 92
st. heitu vatni, en þetta er hvergi
nóg, það er þá notuð djúpvatns-
dæla og þá fást 21% sek. L atf
31 st. heitu vatni. Þetta nægir
þó engan veginn fyrir þorpið og
þá er dælt upp úr hinum holun-
um sem eru miklu kaldari allt
niður í 64 st. eða jafnvel neðar,
og því meira sem meira þarf aí
vatninu að nota t.d. í frostum,
Með því nú að soga svona vatn-
ið með feiknar krafti upp úr hol-
unum kemur með því leir og
drulla ekki all Mtil og sem dæmi
skal ég geta iþess, að á tæpum 2
árum voru %“ vatnsrör orðin
svo að segja alveg lokuð atf leir
og drullu og ofnarnir hættir að
hitna, því það var op eins og eftir
bandprjóna eftir í rörinu. Þetta
get ég borið um af eigin reynslu,
Þegar nú vatnið kemur inn í
næstu húsin við mjólkurbúið,
þ.e. fyrstu húsin á hitaveitu
svæðinu þá er það 62—Ó7 st heitt
marg mælt við hagstæðustu skil-
yrði, það er í frostlausu og frost-
litlu og þurru veðrf. Þegar rign-
ingar ganga er það miklu kaldara
því þá kælir jarðvatnið það og
eins vitanlega í frosthörkum, því
'þá er það meira notað og meira
dælt upp úr köldu holunum. Ég
vil nú gera svolítinn samaniburð
á þessu vatni og Árbæjarvatn-
inu. Úr Árbæjarholunni komu
5 sek. L af 92 st heitu vatni
sjálfrennandi upp úr jörðinni.
Rannsókn hefur leitt í ljós, að
þetta er eitthvert það hreinasta
og tærasta hveravatn sem þekk-
ist. Borhola þessi væri nokkur
hundruð metra frá sjúkrhúsinu
um staðnum, og myndi hún
kosta marga tugi þúsunda, etf
ekki hundruð þúsunda.
Ég heí nú farið svo ítarlega út
þennan samanburð, því það er
ekki nema nafnið tómt þegar
talað er um heita vatnið í Ár-
bæjarlandi og hitaveitu K.Á. eins
og allir sjá af framangreindu,
og þetta álít ég að sé þunga-
miðja málsins. Og nú vil ég
spyrja. Var sýslunefndunum
skýrt frá þessum staðreyndum,
áður en þeir höfnuðu tiLboði
Árbæjarmanna? Það dreg ég
mjög í efa. Það er næsta ótrú-
legt að sýslunefndir þriggja
sýslna skuli hafna einróma og
orðalaust slíku tiliboði til al-
mennings þrifa.
En það er fleira en heita
vatnið, sem Árbæjarland hefur
upp á að bjóða. Það er kalda
vatnið líka. 1 Árbæjarlandi er
mikið af tærum uppsprettulind-
um sem koma undan Ingólfs-
tfjalM. Ekkert væri auðveldara
en virkja einhverja af þessum
lindum fyrfr sjúkrahúsið. Þar
með fengi sjúkrah. gnægð af
ágætis vatni með geipihalla úr
sinni eigin lögn, sem yrði til-
tölulega mjög ódýr lögð í plast-
rörum og engum rafmagnstrufl-
unum háð, þvi, hér þarf engar
dælur. Vel að merkja við Sel-
fyssingar fáum okkar neyzlu-
vatn úr Árbæjarlandi, en því er
dælt hingað og erum því raf-
magninu háð og búum við mik-
inn vatnsskort oft á tíðum.
Þá er það frárennslið.
Stæði sjúkrahúsið í Árbæjar-
landi á norðurbakka Ölfusár yrði
örstutt með frárennsM í ána.
Lögniná ætti auðvitað sjúkrahús-
húsið sjálft og yrði hún tiltölu-
lega mjög ódýr. Þarna eru þvf
þrír liðir, hitaveita, vatnsveita og
klóak, sem sjúkrahúsið ætti
sjálft og væri öðrum algjörlega
óháð og þyrfti engin opinber
gjöld að greiða af og myndi þvl
spara sjúkralhúsinu stórlega út-
gjöld árlega.
Lega landsins. .
Sjúkrahúsið staðsett í Árbæjar
landi á norðurbakka Ölfusár er
einhver sá ákjósanlegasti staður
sem verið getur og áreiðanlega
enginn sem jafnast á við hann
hér í grend við Selfoss. Þarna
rennur áin breið og lygn fyrir
framan sem stöðuvatn mót sól og
suðri. Það þyrfti þá ekki að
óttast að þarna yrði byggt fyrir
útsýnið eða sólina, en útsýnið er
mikið fram og austur ailan
Flóa, allt á haf út. Fagur fjalla-
hringur til austurs og vesturs og
Ingólfsfjall í norður sem veitir
skjól fyrir norðan áttinni.
Fjarlægðin frá umferðarös og
önn dagsins er mjog hófleg ca.
2 km. og er það einn af stórum
kostum þessa staðar og þykir
sjálfsagt annarsstaðar að velja
sjúkrahúsum stað í rólegu og
fögru umhverfi.
Þegar nú landkostir Áribæjar-
lands eru atihugaðir gaumgæfi-
lega efast ég um að nokkurt
sjúkrahús á landinu sé eins vel
í sveit sett og það yrði þar. Þó
er þessu hafnað. Hvað kemur hér
til? Það er hörmulegt til þess að
vita að þegar fólk uppvekst til
góðverka til almenningsheilla,
þá skuli pólitískir vesalingar og
öfuguggar rísa upp til að koma I
veg fyrir það. í greinargerð
sjúkrahússtjórnar kemur ekkert
fram, sem réttlæti 'þessa afstöðu
hennar, hún er ekkert annað en
argasta yfirklór bersýnilega gerð
til að breiða yfir eitthvað sem
ekki má koma í dagsins ljós,
enda segir þar, „að það væri otf
langt mál til að ræða það“.
Framhald á bls. 19