Morgunblaðið - 22.10.1965, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 22. október 1965

Útgefandi: Hf. Árvakur, Keykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 90.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
VECATOLLUR
l?yrir nokkrum dögum var
haldinn í Keflavík fjöl-
mennur fundur, þar sem rædd
ur var fyrirhugaður vegatoll-
ur á Reykjanesbraut, og hon-
um mótmælt. Allt frá því, er
steyptur vegur frá Hafnar-
firði til Sandgerðis um Garð
kom til umræðu, hefur hug-
myndin um vegatoll til þess
að standa að einhverju leyti
undir kostnaði við slíka vega-
gerð verið rædd.
.. Fyrst var vakið máls á var-
anlegri vegagerð til Suður-
nesja í þingsályktunartillögu,
sem Ólafur Thors flutti 1958.
Árið 1960 fluttu þeir Jón
Skaftason og Geir Gunnars-
son frumvarp um Reykjanes-
braut, og í greinargerð fyrir
því frumvarpi var bent á
sömu leið til tekjuöflunar og
komið hafði fram í þingsálykt
unartillögu Ólafs Thors. Und-
irbúningur að Reykjanes-
braut hófst svo 1961, og 1963
var vegurjnn steyptur að
Kúagerði. Öllum undirbún-
ingi var síðan lokið 1964, og
í haust var lokið við að steypa
veginn.
Þegar vegalögin voru sam-
þykkt á Alþingi árið 1963, var
í þeim heimild um vegatoll.
-Voru þessi vegalög samþykkt
samhljóða af þingmönnum
allra flokka á Alþingi. Frá
því, að þessi lög voru sett,
hafa engin mótmæli heyrzt
gegn slíkum vegatolli til að
standa undir varanlegri vega-
gerð, hvorki frá Suðurnesj-
um né annars staðar frá, þar
til nú. Á sL vetri voru fyrir-
ætlanir uppi um að malbika
það, sem eftir var af Reykja-
nesbraut, af fjárhagslegum
ástæðum. Sú tillaga vakti
mikla andúð manna, og í sam-
ræmi við mjög eindregnar
óskir íbúa á Suðurnesjum,
var ákveðið að steypa það sem
eftir var vegarins, og það var
gert, svo sem kunnugt er, í
sumar.
Þegar umræður fóru fram
um það á sl. vetri, hvort mal-
bika eða steypa ætti síðari
hluta Reykjanesbrautar,
komu fram margar raddir frá
Suðurnesjum um það, að
menn mundu með glöðu geði
greiða vegatoll, ef vegurinn
yrði steyptur.
Vegurinn hefur nú verið
steyptur að fullu, og mun inn-
an skamms verða tekinn í
notkun. Jafnframt hafa mjög
ákveðin mótmæli komið fram
gegn fyrirhuguðum vegatolli
á fundi þeim, sem haldinn var
í Keflavík fyrir nokkrum dög
um. Á fundi þessum mættu
alþingismennirnir Sverrir
Júlíusson, Matthías Á. Mathie
sen og Jón Skaftason, og tóku
tveir hinir síðarnefndu ,til
máls og röktu gang þess frá
öndverðu. Gerðu þeir grein
fyrir því, að allt frá byrjun
hefði verið gert ráð fyrir
vegartolli, til tekjuöflunar
vegna þeirra stórfelldu lána,
sem taka þyrfti til þess að
hrinda í framkvæmd þessu
stórátaki í íslenzkri vegagerð,
þ.e. steyptri hraðbraut til
Keflavíkur.
í tillögu, sem fundarboðend
ur, Félag íslenzkra bifreiðaeig
enda, lögðu fram á fundinum,
en var felld, var lagt til, að
fundurinn mótmælti hinum
fyrirhugaða vegatolli á
Reykjanesbraut „nema tekin
verði upp sú stefna nú þegar,
að byggja varanlega vegi fyr-
ir lánsfé á öllum fjölförnustu
leiðum og skattleggja þá á
sama hátt“. Af þessu er ljóst,
að meginstefna fundarboð-
enda, Félags íslenzkra bif-
reiðaeigenda, er sú, að taka
beri vegatoll til þess að standa
undir varanlegri vegagerð um
landið.
RÝR VEGAGERÐ-
Oeykjanesbrautin mun kosta
milli 260 og 270 milljónir
króna. Mestur hluti þessa f jár
er tekinn að láni, og það verð-
ur að sjálfsögðu að greiðast
aftur með vöxtum. Ljóst er,
að okkar fámenna þjóð getur
ekki staðið undir svo dýrum
vegaframkvæmdum án þess
að sérstakar ráðstafanir séu
til þess gerðar. Reykjanes-
brautin er fyrsti vegurinn
milli fjarlægra byggðar-
laga, sem gerður er úr
varanlegu efni. — Hann
mun auðvelda mjög allar sam
göngur milli Reykjavíkur-
svæðisins og Suðurnesja, og
hann mun draga mjög úr við-
haldskostnaði bifreiða, sem
ekið er á þessari leið. Menn
verða að gera sér ljóst, að
þennan veg hefði ekki verið
hægt að leggja á þann hátt,
sem gert hefur verið, nema
vegna þess, að jafnan hefur
verið gert ráð fyrir, að nokkr-
ar tekjur mundu fást til þess
að standa undir vöxtum og af
borgunum lána með því að
leggja á vegatoll.
Auðvitað sýnist sitt hverj-
um í þessu máli sem öðrum.
Á sínum tíma þótti ótækt að
leggja veginn þar sem hann
er nú, og komu þá fram radd-
ir um að leggja hann með-
fram ströndinni. Ekki er hægt
að gera öllum til hæfis, en
mestu máli skiptir, að þeir
sem ferðast þurfa milli
Reykjavíkursvæðisins og Suð
urnesja, hafa nú fengið beztu
samgönguleið landsins, og
verður það varla talið til ó-
hóflegrar skattlagningar, að
gera mönnum að greiða nokk
Ék^-m
UTAN ÚR HEIMI
Falsvonir og
kjarnorkuvopn
EFTIRFARANDI grein birtist
fyrir nokkrum dögum í banda
ríska blaðinu „The New York
Times“. Er þar rætt um um-
ræður þær, sem nú fara fram
um kjarnorkumál, afstöðu
manna til hugsanlegs samn-
ings Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna um bann við dreif-
ingu kjarnorkuvopna, og til-
lögur, sem fram hafa komið
um kjarnorkuher ríkja At-
lantshafsbandalagsins, NATO:
) Eftirlit með kjarnorkuvopn-
um er án efa eitt mesta vanda
mál í helminum í dag. í>ví
miður er það gert erfiðara nú,
með falsvonum og villandi
ummælum.
Robert Kennedy, öldunga-
deildarþingmaður frá New
York, virðist þannig hafa kom
izt að þeirri niðurstöðu, að
nú sé tími til kominn að vinna
að því öllum árum, að gerður
verði samningur við Sovétrík-
in, um bann við frekari dreif-
ingu kjarnorkuvopna. Hann
vill láta bjóða fulltrúum Al-
þýðulýðveldisins Kína til um-
ræðna um þessi mál í Genf,
og sömuleiðis virðist hann
vera á þeirri skoðun, að
Bandaríkin eigi að endurskoða
afstöðu sína til sameiginlegs
kjarnorkuhers innan NATO,
svo að komast megi að sam- •
komulagi við Sovétríkin.
Hafa þau áhuga?
Brezki utanríkisráðherrann,
Michael Stewart, hefur þó
gengið fetinu lengra í yfir-
lýsingum sínum, og telur, að
samningur við Sovétríkin um
bann við dreifingu kjarnorku
vopna sé mun þýðingarmeiri
en skipulagning kjarnorku-
hers innan NATO.
Báðir þessir menn hafa
greinilega áhyggjur af því, að
þessi hræðilegu vopn nái
slíkri útbreiðslu, er tímar líða,
að of seint verði að grípa til
gagnráðstafana. Hins vegar
bendir fátt til þess, að Sovét-
ríkin séu reiðubúin til að
stuðla að eftirliti með kjarn-
orkuvopnum, sem að ein-
hverju gagni gæti komið.
Sömuleiðis hefur ekkert kom-
ið fram, sem bendir til, að Al-
þýðulýðveldið Kína óski eftir
að það jafnvægi, sem nú ríkir
í kjarnorkumálum, viðhaldist,
fyrr en það hefur náð stór-
veldunum tveimur í kjarn-
orkukapphlaupinu. Þá er ekki
hægt að leiða nein skynsam-
leg rök að því, að Bandaríkin
myndu hagnast á því að hætta
stuðningi við hugmyndina um
kjarnorkuher Atlantshafsríkj-
anna, en gera í þess stað samn
ing við Sovétríkin.
Þýzkalandi hvatning
Sovétríkin munu ekki af-
henda öðrum löndum kjarn-
orkuvopn eða upplýsingar um
þau, hvört sem samningur
verður gerður eða ekki. Það
þjónar ekki tilgangi ráða-
manna þeirra. Slíkur samning
ur myndi heldur ekki koma í
veg fyrir, að Þýzkaland, Ind-
land, ísrael eða Araibalýðveld-
ið kæmi sér upp kjarnorku-
vopnum, er þessi lönd teldu
þörf á því.
í raun og veru mætti búast
við, að V-Þýzkaland reyndi
að koma sér upp kjarnorku-
her, ef stjórn landsins þættist
viss um, að Bandaríkin ætl-
uðu að hverfa frá hugmynd-
Robert Kennedy
um sínum um sameiginlegan
kjarnorkuher, og gera í þess
stað samning við Sovétríkin.
Óskir manna um samkomu-
lag á þessu sviði eru svo heit-
ar, að margir stjórnmálamenn
berjast fyrir tillögum, sem
fyrirsjáanlegt er þó, að
myndu ekki bera neinn raun-
hæfan árangur. Þær gætu þó
auðveldlega leitt til tilslakana
af hálfu stjórnar Bandaríkj-
anna, þótt engar tilslakanir
kæmu í staðinn af hálfu Sov-
étríkjanna.
Það leikur lítill vafi á því,
að Sovétríkin myndu undir-
rita samkomulag um bann við
dreifingu kj arnorkuvopna, ef
Bandaríkjastjórn legði á hill-
una allar áætlanir um kjarn-
orkuher Atlantshafsríkjanna.
Bein afleiðing þess yrði, að
Sovétríkin myndu halda
áfram að gera það, sem þau
gera núna — afhenda öðrum
þjóðum ekki kjarnorkuvopn
— en í staðinn yrðu Bandarík-
in að hætta við Atlantshafs-
herinn, eða brezku hugmynd-
ina um sams konar her, eða
hugmynd bandaríska varnar-
málaráðherrans, Robert S.
McNamara, um sérstaka kjarn
orkumálanefnd innan NATO.
Þekkingaröflun
Engin þessara þriggja hug-
mynda felur í sér, að Banda-
ríkin gefi frá sér neitunar-
vald það, sem þau hafa nú um
Framhald á bls. 28
urt gjald fyrir það.
Auðvitað hafa menn rétt til
sinna skoðana í þessu máli,
en ef það reyndist rétt, að
bruni tollskýlisins, sem ný-
lega var reist við veginn, hafi
orðið af mannavöldum og
beri að skoða, sem mótmæli
gegn vegatollinum, er það
þeim, sem þann verknað hafa
framið, til skammar, fáheyrt
afbrot, sem taka ber hart á.
Menn verða að gera sér
ljóst, að við íslendingar erum
ekki auðug þjóð, en við verð-
um að halda uppi byggð um
landið allt, þar á meðal vega-
kerfi. Varanlegir vegir verða
ekki lagðir hér á landi nema
allir landsmenn leggist á eitt
og kveinki sér ekki við því,
þótt greiða þurfi nokkurt
gjald fyrir þau hlunnindi að
aka eftir góðum vegum.
ÁSTANDIÐ í
INDÓNESÍU
róun mála í Indónesíu er nú
að skýrast nokkuð eftir
byltingartilraunina, sem þar
var gerð fyrir skömmu, að
undirlagi kommúnista.
Framan af var ekki ljóst
hverja stefnu málin mundu
taka. Sukarnó forseti reyndi
greinilega að finna einhverja
málamiðlunarlausn á átökun-
um milli hins fjölmenna
kommúnistaflokks og hersins
í Indónesíu, en atburðir síð-
ustu daga í Indónesíu benda
greinilega til þess, að forset-
anum hafi ekki tekizt það og
herinn sé nú valdamesti að-
ilinn í landi.
Það hefur jafnan verið
háttur kommúnista, þegar
einhver átök hafa orðið, að
þeir hafa skipulagt múgæs-
ingar, lagt eld að húsum and-
stæðinga sinna, rænt og rupl-
að, eins og þeir frekast hafa
getað. Þeir hafa nú í Indó-
nesíu orðið fyrir barðinu á
þeim aðferðum, sem þeir sjálf
ir hafa beitt, bæði þar og ann-
ars staðar, og mundu kannski
margir segja, að út af fyrir
sig sé ekki ástæða til að
harma þáð, þótt kommúnistar
finni nú fyrir þeim baráttuað-
ferðum, sem þeir sjálfir telja
hagkvæmastar.
Á hinn bóginn er það svo,
að lýðræðissinuð öfl, hvar
sem er í heiminum, hljóta að
setja sér aðrar reglur um að-
ferðir í baráttunni gegn
kommúnistum, heldur en þeir
sjálfir. Á því byggist hinn sið
ferðilegi styrkur lýðræðis-
sinna, og þess vegna geta þeir
tæplega fagnað þeim múgæs-
ingum og húsbrunum, sem
herinn í Indónesíu hefur
skipulagt undanfarna daga
gegn kommúnistaflokknum
og leitðogum hans.
Engu skal um það spáð,
hver endanleg niðurstaða
mála verður í Indónesíu, en
hitt er ljóst, að áhrif Suk-
arnós forseta hafa dvínað
mjög, og e.t.v. er það ekki
það versta, sem fyrir indó-
nesísku þjóðina gat komið.
Þessi forseti hefur leikið á-
byrgðarlausan leik með líf
þjóðarinnar á undanförnum
árum, ábyrgðarlausari leik en
almennt gerist um þjóðarleið-
toga, jafnvel í ýmsum hinna
nýfrjálsu ríkja, og er þess
vegna enginn sérstök eftirsjá
að því, þótt Sukarnó verði
ekki jafn valdamikill í fram-
tíðinni og hann hefur verið
í þessu fjölemnna ríki Asíu.