Morgunblaðið - 17.11.1965, Blaðsíða 17

Mitfvflrudagur 17. nóv. 1965
MORGU N BLAÐIÐ
17
Óbirl Ijoð eftir Davíð í nýrri bók:
„Þaö var æskuunnustan mín
sem annar gaf brúöarskart"
Davíd Stefánsson
EINS og frá hefur verið
skýrt í Morgunblaðinu, er
komin út á forlagi Kvöldvöku
útgáfunnar bókin Skáldið frá
Fagraskógi, endurminningar
samferðamanna um Davíð
Stefánsson. Bók þessi er fall-
ega úr garði gerð og í hana
rita 16 höfundar sem voru
skáldinu að góðu kunnir. í
bókinni eru allmargar mynd-
ir úr lífi Davíðs Stefánssonar
og þeirra á meðal ýmsar sem
almenningi hefur ekki áður
gefizt kostur á að sjá.
Fá skáld hafa orðið eins
ástsael með þjóðinni og Davíð
Stefánsson og allt sem varð-
ar líf hans og störf er eftir-
sóknarvert lestrarefni fyrir
allan almenning.
Ekki verður hér fjallað um
bók þessa til neinnar hlítar,
en þó þykir blaðinu rétt að
grípa niður í henni fyrir for-
vitnisakir. Með leyfi útgef-
anda verður hér minnzt á
nokkur ljóð sem í bókinni
eru og ekki hafa áður komið
fyrir almenningssjónir. I grein
eftir Sigurð Nordal, Litið í
gömul bréf, segir hann m.a.:
„Með bréfunum sendir Dav
íð mér talsvert af kvaeðum,
alls seytján að tölu. Níu af
þeim eru birt í Svörtum fjöðr
um, en átta hafa aldrei verið
prentuð. Meðal þeirra er lang
ur flokkur um Hrúí Herjólfs-
son (og Gunnhildi konunga-
móður) í fimm hlutum,
„fyrsta kvæði sögulegs efnis,
sem ég hef reynt að yrkja“.
Ekki er vafi á því, að þessi
átta kvæði standa yfirleitt
að baki þeim, sem tekin voru
í bókina, og verður fróðlegt
að vita, hvort Davíð hefur
varðveitt þau sjélfur. Fyrir
utan flokkinn um Hrút, eru
þau þessi: Æskuunnustan
min, Langspilsleikarinn, Aug-
un þín, Fjörbrot, í»ú veizt,
hvað veldur því, Svanurinn,
Vísa um kvæðabók Hannesar
Hafsteins (inni í bréfi).
Lengst þessara kvæða eru
Fjörbrot, sem eins og fleiri
Ijóð Davíðs eru um ást konu
til karlmanns:
Svo sá ég hann eitt sinn
suður á við
sveifla orfinu til og frá
og óskaði, að ég væri orðinn
strá
fyrir egginni á ljánum hans,
svo ég mætti deyjandi
falla frá
að fótum þess sláttumanns.
Tvö styttri kvæðanna eru
vel þess virði að tilfæra þau:
I>ú veizt, hvað veldur því,
drottinn,
að ég vaki einn og bið
og horfist hræddur í augu
við helkalt náttmyrkrið.
Ég veit, hvað veldur því,
drottinn,
að þú vilt ekki svæfa mig.
-----Ég á að vaka og verr
á verði og finna þig.
>ú veizt, hvað veldur því,
Drottinn,
að ég vaki einn og bið,
og leita í myrkrinu að ljósi,
í lyginni að frið.
Enn betur hefði samt eftir-
farandi smáljóð sómt Svört-
um fjöðrum:
f>að var æskuunnustan mín,
sem í augu mér biðjandi leit,
þegar hún settist á
brúðarbekkinn
hjé biðli framan úr sveit.
f>að var æskuunnustan mín,
sem óhuggandi grét,
þegar hún eina óvini mínum
að eilífu tryggðum hét.
I>að var æskuunnustan mín,
sem annar gaf brúðarskart
-----og grætur og kyssir mig
í meinum,
þegar mýrkrið er nógu svart.
Fátt er um flest kvæði sagt.
>ess vegna skal ég til gamans
tilfæra þennan bréfkafla
(des. 1916): „f>ú lofar „Dökku
miðin“. Satt að segja vissi ég
að þú mundir gera það. Breyt
ingar þínar á því líka mér
sumar ágætlega. En þessi
setning: „f>á verður sálin að
þorski“ — líkar mér ekki reglu
lega vel. Ekki heldur hin upp-
haflega „f«á fer sálin i þorsk-
líki í sjóinn“. — Um „sköpun"
þessa kvæðis er þetta að segja.
Ég orti það á rúmum klukku-
tíma í sumar. f»á var ég á
Hjalteyri — mitt á meðal
norskra syndara og svívirð-
ingar. Ég fór á handfæri, þá
datt mér efni kvæðisins í hug.
Eg fékk eitt blákóð, reri heim
og skrifaði kvæðið“.
Og Sigurður Nordal heldur
áfram:
„Um eitt af Ítalíukvöldum
Davíðs verð ég að láta fáein
orð hans fljóta hér með, þótt
þau séu úr yngra bréfi (frá
Róm, 13. apríl 1921): „Ef þú
kemur til Caprí á undan mér,
þá heilsaðu frá mér svart-
hærði smémeyju með föla
vanga. Ef þú segir henni, að
ég hafi kysst hana og dansað
með hana í fanginu af gleði
þá kannast hún við mig.
Hvislaðu að henni Katrinu
litlu, að ég gleymi henni
aldrei og sigli með hana í
huganum inn í bláu sæhöll-
ina undir berginu“.
Davíð kom aldrei aftur til
Capri. Og ég hef ekki haft
tækifæri ennþá til þess að
skila kveðjunni. Enda mé
búast við, að það sé nú orðið
heldur seint að ætla sér að
töfra feimnisroða fram á
föla vanga Katrínu með því að
bera henni kveðju frá skáld-
inu úr Norðurvegi
í grein Arna Kristjánssonar
Fáeinar minningar um Davíð,
segir m.a. svo:
„Stundum fann hann þó
samt til einverunnar. í>á sakn
aði hann vina. í skammdeginu
sótti að honum beygur. Hann
sendir mér jólabréf og gaf í
þeim tilfinningum sínum mál.
I einu þeirra, rituðu 19. des.
1059, segir svo: „Oft er ein-
veran þung, en dagarnir líða,
skammdegið styttist, senn fer
sól að hækka á lofti, — eng-
inn flýr örlög sín, og senn tek
ur þetta allt enda, dauðinn
nélgast hægt og hægt eins og
vorið. Ég er hættur að láta
mér blöskra um of háska og
hatur mannanna."
Og í síðasta jólabréfinu,
sem skrifað er tíu árum síðar
„Hér eru rafstjörnur hengdar
á hvert hús, stjörnur himins
nægja mönnum ekki lengur,
þetta á að tákna jól . . . Eng-
inn minnist vitringanna, sem
eru á leið yfir eyðimörkina,
eða barnsins í jötunni, sem
gaf heiminum hina guðlegu
speki . . . En ég fer heim í
Fagraskóg; ég fer með hjarð-
mönnunum inn f fjárhúskofa
og vegsama stjörnu Austur-
landa'*
Að lokum má geta lítillar
vísu sem tilfærð er í grein
Huldu Á. Stefánsdóttur, fré
æskudögum, en um hana segir
svo:
„Á leið sinni til Ítalíu orti
Davíð margar vísur, sem hann
sendi mér. Eina gerði hann
í Berlín, þegar hann fór út að
skemmta sér með Helga
Skúlasyni, sem þar var við
nám:
Frjálsir menn á frjélsum stað
fara ekki að lögum;
þar var tíðum brotið blað
í beztu ástarsögum.“
Ekki verður fleira tilfært
að sinni úr þessari nýju bók
um þjóðskáldið Davíð Stefáns
son, en margvíslegra grasa, og
margra nýrra, gætir í henni
og má óhikað segja að ýmis-
legt er þar að finna sem varp
ar nýju ljósi á skáldið frá
Fagraskógi, t.d. falleg saga
um það hvernig sélmurinn
óborganlegi, Ég kveiki á kert-
um mínum, og ljóðaperlan um
lindina urðu til.
Andlegt kölduflog í Hafnarfirði
GAMALL OG reyndur læknir,
Páll V. G. Kolka, ritar grein í
Morgunblaðið sl. sunnudag, þar
sem hann m.a. gerir grein fyrir
því, að alvarlegur faraldur hafi
gripið um sig í Hafnarfirði.
Ætla má, að engum sé ljós-
ara en reyndum lækni, að sjúk-
dómsfaraldur sé ekkert gaman-
mál, og að uppgötvun hans
vekji því nokkra athygli, ekki
sízt í hópi þeirra, sem tekið hafa
sjúkdóminn, eftir sjúkdóms-
greiningu hans.
Að dómi læknisins eru við-
brögð manna hér í Hafnarfirði
vegna veitingar í bæjarfógeta-
embættið, hin greinilegu sjúk-
dómseinkenni. Þessi viðbrögð
séu mun sjúklegri þegar þess sé
gætt, að með þessari ráðstöfun
,,er hinum setta fógeta auðvitað
ekki kastað út á gaddinn eða
vísað úr embætti", eins og lækn
irinn kemst að orði.
í þessari fullyrðingu læknis-
ins kemur einmitt fram skoð-
anamunur okkar, þessara and-
legu kölduflogssjúklinga, og
þeirra, sem læknirinn virðist
geta gefið heilbrigðisvottorð
með góðri samvizku.
Ég skal strax taka það fram,
að ég tel það vítavert, að steini
sé kastað að þeim manni, sem
skipaður hefur verið í bæjar-
fógetaembættið í Hafnarfirði.
Hann á það ekki skilið að dómi
þeirra, er bezt þekkja. En hitt
má hver lá okkur sem vill, þótt
okkur virðist sá maður hart
leikinn, sem ,,vísað er úr em-
bætti" eftir að hafa í nærri ara-
tug haft alla ábyrgð þess á
hendi og rækt embættisstörf sín
öll með þeim ágætum. að vakið
hefir aðdáun og virðingu hvers
manns.
Og um almennar vinsældir
hans þurfa þeir ekki að spyrja
sem fylgzt hafa með því, sem
nú að undanförnu hefir gjörzt
í sambandi við þetta mál.
Formlega var hann ékki skip-
aður í embættið af gildum og
kunnum ástæðum. En af því
hér var orðið um allt annað íÍ5
ræða en venjulega setningu í
embætti til bráðabirgða, hlaut
almenningur að líta svo á, að
skipun hans í embætti væri
formsatriði eitt, sem hlyti að
koma til framkvæmda, þegar
fyrirrennari hans segði starfinu
lausu formlega. En í þess stað
var honum þá ,,kastað út á
gaddinn'*.
Páll V. G. Kolka er harla
ánægður með þessa lausn mála
og virðist einblína á það eitt, að
í embættið hafi verið skipaður
maður, sem um árabil hafi þjón-
að við erfiðari skilyrði úti á
landi. Allt annað, sem snertir
þetta sérstæða mál, virðist auka
atriði fyrir Páli Kolka, en það
eru aðalatriðin í augum okkar,
sem erum á öndverðum meiði.
Hitt er svo annað mál, að undir
venjulegum kringumstæðum er
það sanngjarnt og nauðsynlegt í
mörgum tilfellum, að við veit-
ingar í embætti í þéttbýli gangi
sá fyrir að öðru jöfnu sem á
langan embættisferil að baki úti
á landi.
En svo undarlega bregður við
að Páll Kolka, sem virðist vilja
gera þetta atriði að meginreglu
við embættisveitingar í þétt-
býli, minnist ekki einu orði á
það, er gengið er fram hjá þeim
umsækjendanna, sem hefir nær
helmingi lengri starfsaldur í
embætti úti á landi en sá sem
í embættið var skipaður.
Jóhann Gunnar Ólafsson hafði
það einnig fram yfir Einar Ingi-
mundarson að hann hafði verið
1. fulltrúi hér við embættið í
4 ár við mjög góðan orðstír. Og
embættisferill hans hefir allur
verið hinn glæsilegasti að dómi
þeirra, sem bezt þekkja til.
Vestfirðingur hefir sagt mér,
að þegar Jóhann Gunnar var
skipaður í bæjarfógetaembættið
á ísafirði, hafi ísfirðingar sagt
,,það má vel vera að hann
reynist gott yfirvald, en aldrei
kemst hann til jafns við fyrir-
rennara sinn“. Nokkrum árurn
seinna hafi sömu menn sagt:
„sú hefir nú orðið raunin á, að
hann hefur reynzt jafnoki fyrir
rennara síns". Fastar varð ekki
að orði kveðið um hæfni hans
og hæfileika.
Ég er ekki í vafa um það, að
Jóhanni Gunnari Ólafssyni hefði
verið fagnað sem bæjarfógeta
hér í Hafnarfirði, ef embættiS
hefði verið Iaust með venjuleg-
um hætti. Einhversstaðar sá ég
þess getið, að honum hefði ekki
verið veitt embættið fyrir háan
aldur hans. Skyldi Páll Kolka
vilja gefa læknisvottorð um það
að 62- ára gamall maður, með
fullri starfsorku þoli ekki flutn
ing milli staða, fyrir aldurs sak-
ir? Það gæti skýrt þögn hans
um þetta atriði.
En svo að ég víki aftur að
sjúkdómsfaraldrinum í Hafnar-
firði, má ég þá að lokum, <em
einn af sjúklingunum, spyrja
lækninn hvar hann telji að sótt
kveikjan, sem krankleikanum
veldur, eigi upptök sín?
Það hefir ekki farið dult, að
um langt árabil, hafa önnur sjón
armið oft ráðið í embættisveit-
ingum en hæfni umsækjenda og
rétt mat á verðleikum þeirra.
Þjóðmálaskoðanir og tengdir við
forráðamenn hafa ekki ósjald-
an skipt meira máli. Þessi mis-
brestur er sízt til þess fallinn að
hvetja stárfsmann til að rækja
starf sitt af kostgæfni því
hvaða tryggingu hefir hann fyr
I ir því, að það yrði nokkurs mét
ið ef hann skyldi síðar sækja um
betra starf?
Þetta er alvarleg meinsemd,
sem hefir fengið að grafa um
sig í næði fyrir skort á „and-
legu kölduflogi" þegar nauðsyn
bar til.
Ef Fáll Kolka, sá mikli hæfi-
leikamaður og atorkumaður
vildi leggja því lið, að komizt
yrði fyrir þessa meinsemd. og ef
honum yrði í þeirri viðleitni jafn
vel ágengt og í öðrum læknis-
aðgerðum sínum fyrr og síðar,
þá þyrfti hann ekki að bera
neinn kvíðboga fyrir þvi, að
ekki myndi sjálfkrafa hjaðna
kölduflog okkar Hafnfirðinga
eða bakteríufaraldurinn við
sunnanverðan Faxaflóa.
Hafnarfirði, 16. nóv. 1965.
Garðar Þorsteinsson.
Heimsókn
E.h :rtls færð
fram um 3 daga
Washington, 15. nóv. (AP)
BREYTING hefur verið gerð á
heimsóknartíma Erhards kanzl-
ara til Bandaríkjanna, og verður
hún dagana 3.—4. des. í stað 6.—
8. des. í tilkynningu sem gefin
var út frá Hvíta húsinu í dag,
var þess getið að þýzka stjórnin
hefði farið fram á þessa breyt-
ingu.