Morgunblaðið - 04.01.1966, Side 21

Þriðjudagur 4. Jarrftar 1966
MORGUNBLAÐIÐ
21
— Indónesía
Framhald af bls 8.
ískt stjórnarfyrirkomulag —
reynidst oft vera leiguþý, sem
fengu 500 rúpíur (indónesísk
smámynt) fyrir vikið. Auk þess
hafði Aidit líka dregið mjög úr
gildi fyrirætlana sinna um stofn-
un „fimmta þjóðhers" bænda og
verkamanna er hann lýsti því
yfir að uppástunguna hefði átt
Chou En-lai, forsætisráðherra
Kína. Fátt var fremur til þess
fallið að vekja almenna fyrir-
litningu Indónesa en einmitt
þetta.
Þessar ályktanaskekkjur urðu
til þess, ásamt öðru, að byltingar-
tilraunin 1. október fór út um
þúfur — mistök þau sem síðar
urðu, stóðu hinum fyrri hreint
ekki að baki.
Höfuðforsenda velheppnaðrar
byltingar var stuðningur Suk-
arnos forseta, sem mikill meiri
hluti Indónesa — jafnt hermenn
sem óbreyttir borgarar — tigna
sem landsföður og forsjá sinna
barna. En hamslaus grimmdin
sem sigldi í kjölfar byltingartil-
raunarinnar, sem kenndi sig við
30. september kom I veg fyrir
að forsetinn gæti stutt hana op-
inberlega. Sex af helztu herfor-
ingjum landsins voru limlestir
og líflátnir af vígdjörfum fé-
lögum úr kvennasamtökum
kommúnista, blíðeygðum stúlku-
börnum, og líkunum fleygt í
brunn utan við alfaraleið. Ung-
menni úr æskulýðssamtökum
kommúnista dönsuðu og sungu
í byltingarmóð umhverfis suma
herforingjanna meðan þeir voru
að gefa upp öndina og ólmuðust
of fögnuði á Halima-flugvellin-
um yfir miklum og blóðugum
dáðunum sem þeirra biðu, í stað
þess að halda tafarlaust til Dja-
karta er mest reið á að hafa á
valdi sínu.
Fregnir af byltingunni höfðu
þegar borizt mörgum til eyrna.
Abdul Haris Nasution, landvarna
ráðherra, lagði að vísu ekki ýkja
mikinn trúnað á þær upplýsing-
ar njósnara sinna að leynileg
■bylting væri í aðsigi, en var þó
nógu var um sig til þess að hon-
ura tókst að fb'ja heimili sitt er
„Gestapo“-samsærismennina bar
þar að garði þeirra erinda að
skilja ekki við hann lífs. Sú
staðreynd, að þeim tókst ekki
að drepa þennan erkióvin sinn
reyndist þeim örlagarík, en hálfu
hrapallegar tókst þeim þó til er
þeir svöluðu hefndarþorsta sin-
um með því að myrða í staðinn
barnunga dóttur Nasutions, fimm
ára gamla. Með því níðingsverki
áunnu þeir sér ólökkvandi hatur
og eilífa fyrirlitningu þess manns
er réði fyrir öllum herafla Indó-
nesíu, hálfri milljón manna und-
ir vopnum og gerðu að engu
fyrri tilraunir Sukarnos til að
koma á sáttum mil'li hinna and-
stæðu afla í landinu. Þessi ódæð-
isverk, að viðbættum fjöldamorð
um á Mið- og Austur-Jövu og
uppljóstruðum fyrirætlunum
kommúnistaflokksins um að
brenna skóga, valda hungurs-
neyð, jafna hús pólitískra and-
stæðinga við jörðu, ræna mönn-
um, myrða og stela, hafa svipt
flokkinn hinni gömlu „þjóðern-
islegu“ grímu sinni. Nú er það
ekki lengur kommúnistískur múg
ur sem ræður lögum og lofum á
götum Djakarta. Nú er það of-
stæiksfullur skríl'l Múhameðstrú-
armanna, sæll í ofbeldi því, sem
hann hefur verið beittur, sem
hefnir sín á kommúnistum af
hjartans lyst, skýtur á hús eþirra
og krefst þess að flokkurinn
verði leystur upp og formaður-
inn, Dipa Nusantara Aldit, hengd
ur í hæsta gálga.
Sviptur stuðningi hersins hefur
Sukarno forseti neyðst til þess
að skipa eindreginn andstæðing
kommúnista, Suharto hershöfð-
ingja (sem Sukarno er mjög í
nöp við), yfirmann hersins, og
verður að láta sér nægja að
halda innantómar ræður um
nauðsyn þess að hætta hryðju-
verkum og koma aftur á ein-
ingu, meðan herinn gengur að
því af harðfylgi og með sínum
aðferðum að „hreinsa til“ á Mið-
og Austur-Jövu og útrýma
kommúnistum þar um slóðir.
Sveinn Kristinsson skrifar um
KVIKMYNDIR
Hafnarbió.
Köld eru kvennaráð.
Líkt og íslenzkir bókaútgef-
endur reyna að tosa á sig sjald-
hafnarfötum um jólahátíðina, á
sama hátt reyna kvikmyndahús-
in að tjalda því bezta fáanlega
um jól og nýár. Þessi viðleitni
getur auðvitað miheppnazt hjá
báðum aðiljum, en einnig lánazt
með ágætum á stundum. —
Kvikmyndahúsin hafa að því
leyti erfiðari aðstöðu, að þau
verða að sækja efnivið allan í
fjarlæg lönd. Við höfum enn
ekki komið upp innlendum kvik
myndaiðnaði, þótt merkilegt sé,
eins og leiklist virðist eiga mikl-
um vinsældum að fagna hér á
landi, auk þess sem heimildar-
myndir um íslenzka atvinnu-
hætti og þjóðlíf ættu að geta
orðið arðsöim útflutningsvara,
ekki síður en skreið og niður-
lögð síld.
Það nægir ekki minna en sá
gamli hristi heila eyju upp á yf-
irborð jarðar til þess, að við
grípum til kvikmyndatökuvél-
arinnar. Og þá kemur glögglega
í ljós, að við eigum einstaka
færleiksmenn í kvikmyndagerð,
sem hlaða á sig verðlaunum og
hrósi innan lands 'Sem utan. Það
nægir bara ekki minna en land-
plágur, til að snúa þá í gang.
Mynd sú, sem Hafnarbíó sýn-
ir um þessar mundir og kallar
,,Köld eru kvennaráð“, nefnist á
frummálinu „Man’s Favorite
Sport“ og er framleidd af hin-
um þekkta, bandaríska kvik-
myndaframleiðanda Howard
Hawks. Mun mörgum í minni
kvikmyndin ,,Hatari“, sem
Laugarássbíó sýndi fyrir tveim-
vir árum við miklar vinsældir,
en hún var eirinig framleidd af
Hawks. Og margar fleiri þekkt-
ar myndir hefur hann framleitt.
Efni ofangreindrar myndar
hefur verið rakið nokkuð hér
í blaðinu (á aðfangadag) og því
ekki ástæða til að dvelja við
það hér. — Þetta er ósvikin
gamanmynd — ef við vildum
reyna að finna henni eitthvert
hema utan þess hlátraheims, er
hún skapar, þá gætum við
kannske skoðað hana sem háð
Paula Prentiss og Rock Hudson.
um notagildi bóklegrar bekk-
ingar, einnar saman, í verklegri
útfærslu. En hér er þó engin
mótuð ádeila enginn broddur,
allt græskulaust gaman, lík-
legast minni íronía en í biblí-
unni, ef grannt er leitað í þeirri
helgu bók af sérfróðum mönn-
um
Rock Hudson og Paula Prent-
iss fara með vandasömustu hlut
verkin í myndinni og farnast
vel í þeim. Hið rólega, æðru-
lausa yfirbragð Hudsons nýtur
sín vel, er hann flýr undan á-
sókn fiskanna í veiðikepþmnni
og stendur í höggorustum við
kvenlega kompleksa og afbrýði-
semi, sem ásamt með fágætum
óhappatilvikum hefðu fariS
langt í að ráða niðurlögum
manns með órólegri skapgerð.
— En Hudson flýtur yfir öll ó-
höpp í örugga höfn í lokin, og
myndinni lýkur eftir tveggja
tíma sýningu með skemmtileg-
heitum, sem allir áhorfendur
verða hluthafar L
Múgurinn færir fram háværar
kröfur um brottvikningu dr. Sub-
andrios, fyrsta varaforseta lands
ins, sem haft hefur vinsamleg
samskipti við kommúnistaflokk-
inn á síðustu árum og aðeins
nýverið látið til leiðast að lýsa
því yfir, að atferli hans „jaðra
við landráð“. Að því er „Bylting-
arráðið" sáluga varðar, sem for-
vígismenn byltingartilraunarinn-
ar ætluðu það hlutverk að und-
irbúa valdatöku kommúnista á
sómasamlegan máta, fór svo fyr-
ir því, að þeir er sagðir voru
eiga í því sæti neituðu hver um
annan þveran að hafa átt að því
nokkra aðild og það af þvílíkri
skyndingu að varla var þornað
blekið á skrá byltingarleiðtog-
anna yfir nöfn þeirra, áður en
mótmælin bárust.
Nú er farið veldi kommúnista-
flokskins í Indónesíu. Þúsundir
félaga hans hafa verið hand-
teknir, grunaðir um aðild að
byltingartilrauninni og ósam-
hljóða fregnir berast um það æ
ofan í æ að Aidith sé ekki leng-
ur lífs. Starfsemi flokksins hef-
ur verið bönnuð á Vestur-Jövu,
Celebes sunnanverðri og á Mol-
úkakeyjum og hart er lagt að
Súkarno forseta að banna starf-
semi flokksins um gjörvalla
Indónesíu. Víðtækar „hreinsan-
ir“ fara fram í ölum ráðuneyt-
um, hjá hinu opinbera, í hernum,
í háskólunum og meira að segja
í fjölda einkafyrirtækja. Til þess
að koma samsærismönnum út úr
húsi og fylgismönnum þeirra,
hafa höfuðstöðvar kommúnista-
flokksiris í Djakarta verið
brenndar til grunna og tengsl
flokksins við félagana úti um
landið rofin að mestu.
Vilhöllust skýring á þessu
mikla afhroði, sem kommúnista-
flokur Indónesíu hefur nú goldið
er sú, að flokkinn hafi rekið til
þessa sú sannfæring að ef ekki
yrði brugðið skjótt við, myndi
hann feigur. Sagt hefur verið,
að kínversku læknarnir, sem
stunduðu Sukarno forseta í veik-
indum hans, hafi látið það ber-
ast, að boði Peking-stjórnarinn-
ar, að forsetinn ætti skammt eft-
ir ólifað. Þetta telja margir að
hafi hvatt öðru fremur til að-
gerða þá foringja flokksins sem
vissu það fyrir, að fráfadl for-
setans myndi leiða til átaka vfð
Nasution og herinn og hafi þeir
talið sér þann kostinn vænni að
verða fyrri til. Kínverjar töldu
Indónesíu sanna flestum öðrum
löndum betur kenningu þeirra
um „ævarandi heimsbyltingu" og
þótti sem í Djakarta myndi önn-
ur jarðfesta öxuls þess er öll
Suðaustur-Asía myndi einn góð
an veðurdag snúast um. Þeim var
því mikið í mun að vel tækist
til um allt. Það var ekki að
ástæðulausu sem þeir höfðu boð
ið nær heilu hundraði hershöfð-
ingja frá Indónesíu til Peking til
að vera við hátíðahöldin á Þjóð-
hátíðardegi Kína 1. október, og
siðan gefið í skyn að mikilla
breytinga væri von í Djakarta.
Indónesískir kommúnistar fengu
frá Kínverjum vopn, en líka mið
ur holl ráð, að því er séð verð-
ur, þvi byltingin bar allan svip
af höfuðgalla kínverskra komm-
únista — of miklu sjálfstrausti.
Sú saga hefur einnig verið
sögð, að andkommúnistar í hópi
indónesískra ráðamanna hafi ein
■mitt haft á prjónunum ráðagerð-
ir um að ganga milli bols og höf-
uðs á kommúnistum eða að það
hafi að minnsta kosti verið trú
kommúnista sjálfra og hafi þeir
því, með hálfum huga þó, fyrstir
gripið til vopna. Loks segja mál-
svarar Aidits, að Njoti og Luk-
man, helztu samstarfsmenn hans
innan flokskins hafi verið hálfu
áhuagsamari um byltingu en um
að efla einingu þjóðarinnar og
ná völdum með hægð og spekt
og hafi þeir með afstöðu sinni
hrundið foringja sínum til fljót-
ræðisverkanna.
Ekkert er þó víst um þetta.
Aidit hafði sjálfur fordæmt til-
lögur manna um að kommún-
istaflokknum væri bezt að bíða
átekta unz landið rambaði á
barmi glötunarinnar af völdum
duglítilla og spilltra leiðtoga
þess, því þá þyrfti ■ hann ekki
annað en blaka hendi til þess
að koma af stað byltingu. Sagt
er að hann hafi haft við orð á
síðasta flokskþingi kommúnista-
floksk Indónesíu, að þegar sá
tími væri kominn, myndi flokk-
urinn taka í sníar hendur öll
völd í landinu og til þess myndi
hann ekki þurfa nema fjóra daga.
Áður hafði Aidit sagt eitthvað á
þá leið að „mikilvægasti þáttur
allra byltinga er sá sem vopnin
skera rú um“. Viku fyrir bylt-
ingartilraunina hafði hann enn-
fermur hvatt indónesíska verka-
menn og bændur til „hugdirfsku,
hugdirfsku og enn meiri hug-
dirsfku, til að ná undir sig æ
meiri völdum.“
Aidit gaf í skyn, að NASA-
KOM-samsteypustjórnin, sem
flokkurinn hafði áður barizt
fyrir og í áttu sæti fulltrúar
þjóðernissinna, ýmissa trúflokka
og kommúnista, nægði ekki leng
ur — nú yrði að skipa stjórri
sem í ættu sæti þeir menn einir
sem „þjóðin styddi og elskaði."
Vera kann að Aidit hafi í bylt-
ingunni fylgt um of hinum ófar-
sælu en hefðbundnu leikreglum
floksk síns. Skömmu eftir stofn-
un Kommúnistaflokks Indónesíu
kom til átaka með honum og
holelnzku nýlendustjórninni og
hefti hún mjög starfsemi hans
með því að gera landrækan einn
flokksleiðtogann, sem verið hafði
of bráðlátur í flokksstarfinu. Ári
síðar var öðrum flokksleiðtoga
vísað úr landi. Þá reyndu komm-
únistar að hefja ótímabært alls
herjarverkfall, en höfðu það eitt
upp úr krafsinu að þriðja flokks-
leiðtoganum var vísað úr landL
Árið 1926 hófu kommúnistar
uppreisn í Indónesíu, lögðu und-
ir sig símstöðvar í höfuðborg-
inni og reistu virki og aðrar tor-
færur í bæjum úti á landsbyggð-
inni. Hollendingar réðu niðurlög-
um samsæris þessa innan viku-
tíma, hengdu níu höfuðpaura
þess og vörpuðu þúsundum fylg-
ismanna þeirra í fangelsi. Árið
1948 hóf flokkurinn enn vopnaða
byltingu í Madium á Austur-
Jövu. Hún var bæld niður á
þremur mánuðum, foringjarnir
handteknir og frumkvöðull bylt-
ingarinnar, Tan Malaka, líflát-
inn. Kommúnistar svöruðu þessu
með frekari óeirðum, morðum og
íkveikjum. Árið 1951 höfðu 15
þúsundir þeirra verið handtekn-
ir.
Ætlar þessi gamla saga nú að
endurtaka sig? Til þessa hefur
Sukarno neitað að reka dr.
Subandrio og banna kommúnista
flokiknn, en það er mál þeirra
sem til þekkja, að áhrif Sukarnos
fari þverrandi og ekki verði
gripið fram fyrir hendurnar á
þeim Nasution og Suharto — er
hafa sem minnst saman við Su-
karno að sælda — í framkvæmd
ætlunarverks þeirra: að eyði-
leggja kommúnistaflokkinn,
ganga milli bols og höfuðs á hon-
um, með blóðsúthellingum ef
þörf krefur. Verði stofnaður í
Indónesíu nýr marxistaflokkur
einhverntíma í framtíðinni —
eins og flestir telja líklegt, meira
að segja leiðtogar Múhameðstrú-
armanna — með það fyrir aug-
um að greiða götu NASAKOM-
samsteypustjórnar síðar meir,
verður sá flokkur vafalítið sam-
tök þjóðernissinna og sósíalista
og ekki líkari samsærisgjömum
fyrirrennara sínum en maðurinn
apanum.
Nasution hefur hins vegar
varað við því, að vopnaðir stuðn-
ingsmenn byltingarsinan séu enn
starfandi með leynd víðs vegar í
landinu og leggi á ráðin um
hefndarárás á Jövu. Aidit hafði
mælt svo fyrir, að undirstaða
byltingarinnar hlyti að vera
bændurnir og sveitirnar — því
þar væri forðabúr matar og þar
væri hermennina að fá, þar væru
beztir griðastaðir er í nauðir
ræki og beztir árásarstaðir til
nýrrar sóknar á bæina, þegar
að því kæmi.
Vera kann að langær skæru-
hernaður leiki Jövu grátt og
byltingin gæti breytt um stefnu
ef kommúnistar sæktu allt í einu
í sig veðrið og geystust fram á
vígvöllinn með auknu afli og
beittu fyrir sig nýjum baráttu-
aðferðum. En sigurlíkur Aidits
virðast í svip hverfandi litlar.
Þegar hershöfðingjarnir, fulltrú-
ar Múhameðstrúarmanna og and
kommúnistísk alþýða Indónesíu
líta til kommúnistaflokksins
þessa dagana sjá þeir ekki leng-
ur í honum flokk framfarasinn-
aðral anda sinna, sem rétt gæti
reynzt að semja við, í þágu þjóð-
areiningar og friðar í landinu,
— þeir sjá einfaldlega rautt.
(OBSERVER —
öll réttindi áskilin).
— FH-ingar
Framhald af bls. 3.
Laugarvatni, en vona að það
kæmi nú ekki að sök.
— Hvað er langt síðan þú
hófst að leika með meistara-
flokki.
— Það eru tvö ár — ég
byrjaði sumarið 1964, en hef
síðan leikið um 30 leiki með
liðinu.
— Nokkra landsleiki?
— Nei, ekki nema fjórir
leikir með unglingalandslið-
inu.
— Og ert þú bjartsýnn
fyrir leikina við Fredens-
borg?
— Mér lízt fremur vel á
hann — held að okkur muni
ganga vel, því að við höfum
æft það vel.
Loks hittum við fjóra gam-
alþekkta leikmenn FH, þá
örn Hallsteinsson, Pál Eiriks-
son og Guðlaug Gíslason, og
spurðum þá hvaða möguleika
þeir FH hafa í leikjunum við
Fredensborg.
Örn svaraði: — Ég býst við
að þetta verði mjög jafn leik-
ur, en vil engu spá um úr-
slitin.
Páll svaraði: — Síðast þegar
við lékum við þá unnum við
með 13 marka mun, en það
verður eflaust minna núna. En
ég tel okkur eiga góða sigur-
möguleika, ef okkur tekst að
sýna sæmilega góðan leik.
Guðlaugur svaraði: — Við
vitum allir, að Norðmönnun-
um hefur farið mikið fram
síðan við lékum við þó en ég
held að þetta verði jafn leikur,
og reikna frekar með að
vinna.