Morgunblaðið - 11.01.1966, Blaðsíða 14

14
MOHGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. Janúar 1966

Útgefandi:
Framk væmdastj óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 95.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
FÁHEYRT UPPÁTÆKI
|>itstjóri Alþýðublaðsins
skýrir frá því síðast-
liðinn sunnudag, að undan-
farnar vikur hafi einhverjir
spekingar setið á rökstólum
til að réyna að finna úrræði
til að bjarga dagblöðum sín-
um frá hordauða, og hefur
þeim dottið ýmislegt í hug í
því sambandi, en þó virðist
engum hafa hugkvæmzt að
gera tilraun til að bæta blöð-
in og gera þau þannig úr
garði að einhverjir hefðu
gagn og ánægju af að lesa
þau. Nei, útgerðarkostnaðinn
eiga aðrir en þeir að borga,
og engin ástæða talin til að
leggja harðar að sér til þess
að bæta blöðin. En sannleik-
urinn er sá, að bláðaútgáfa
er erfitt verk, og þar hefur
enginn bjargazt nema menn
legðu hart að sér.
Um eina af tillögum spek-
inganna segir svo í Alþýðu-
blaðinu:
„Önnur hugmynd er um að
léggja skatt á auglýsingar,
láta hann renna í sjóð, sem
styrkir þau blöð, er eiga í
erfiðleikum. Þetta þýðir að
þriðjungur af auglýsingatekj-
um Morgunblaðsins væri tek-
inn til að greiða hallann af
I?jóðviljanum, Tímanum, Al-
þýðublaðinu og Vísi.“
En raunar dæmir greinar-
höfundur þessa leið úr leik,
þegar hann bendir á, að slík-
ur skattur mundi lenda á
Morgunblaðinu einu og því
vera stjórnarskrárbrot.
Morgunblaðið bendir snill-
ingunum á að kynna sér
hæstaréttardóm frá 29. nóv.
1958, en af honum ætti að
mega ráða að slík aðför að
Morgunblaðinu mundi dæmd
lögleysa, enda um hreina
eignaupptöku að ræða, en
ekki almennan skatt, því að
yfirlýst er að einn eigi að
bórga hann, en tekjurnar að
renna til keppinautanna. Slík
ar hugrenningar héldu menn
satt að segja að hvergi þekkt-
ust nema á meðal kommún-
ista.
Það mun rétt vera að blöð
þau, sem stjórnmálaflokk-
arnir gefa út, eiga við fjár-
hagsörðugleika að etja. En
samt dettur stjórnendum
þeirra ekki í hug að leita að
ástæðunum fyrir því, hvers
vegna svo illa gengur að út-
breiða þessi blöð. Voru þau
þó harður keppinautur Morg-
unblaðsins fyrir fáum árum.
En ástæðan er hér eins og
annars staðar, að flokksblöð
veslast upp, vegna þess að til-
gangur þeirra, sem að þeim
standa, er ékki blaðamennska
og fréttaflutningur, heldur
pólitískur áróður, og fólkið
finnur það fljótlega, þegar
fréttir eru falsaðar í pólitísk-
um tilgangi, eins og Tíminn
er þekktastur fyrir hér á
landi. Þetta skilur ritstjóri
Alþýðublaðsins raunar, því
að hann segir í grein sinni:
„Vandamál blaða er alvar-
legast, þar sem þau hafa ver-
ið flokkspólitísk í marga
mannsaldra eins og á Norður-
löndum. í Bretlandi, Banda-
ríkjunum og jafnvel Vestur-
Þýzkalandi eru blöð þjón-
ustufyrirtæki, þar sem heið-
arlegar frásagnir eru birtar
af ræðum og gerðum manna
úr öllum flokkum eftir frétta
gildi og greinar birtast hlið
við hlið eftir menn úr mis-
munandi flokkum.“
Eðli flokksblaða er slíkt, að
þau geta ekki þokast í þessa
átt, en hinsvegar hefur Morg-
unblaðið í vaxandi mæli,
eins og mönnum er kunnugt,
birt mismunandi sjónar-
mið á síðum sínum, þótt það
hafi að sjálfsögðu sína á-
kveðnu stefnu, eins og blöð
t.d. í Bretlandi, Bandaríkj-
unum og Þýzkalandi. En
ekki er því til að dreifa, að
snillingarnir vilji styðja að
þessari þróun, heldur vilja
þeir halda áfram gamaldags
blaðamennsku.
En það verður þó að virða
það við ritstjóra Alþýðu-
blaðsins, að honum hefur ver-
ið órótt þegar hann ritaði
þessa grein sína, því að í nið-
urlagi segir:
„Umræður um þær ráð-
stafanir, sem að ofan getur,
hafa farið fram í fyllstu al-
vöru. Þetta er að sumu leyti
hvimleitt mál, en lengur verð
ur ekki unnt að stinga hausn-
um í sandinn."
Er ekki að furða, þótt
ástæða hafi verið talin til að
geta þess, að menn ræddu
þetta mál í atvöru úr því að
sú er raunín, og ekki er það
ofsagt, að þetta er „hvim-
leitt mál.“
Það er hinsvegar sprottið
af því að í Svíþjóð hefur ver-
ið ákveðið að greiða 23 millj.
þarlendra króna til stjórn-
málaflokka, og skiptist féð
eftir þingmannatölu þeirra.
En ekki líkar lýðræðishetj-
unum, sem um þetta mál
fjalla hér, vel sú lausn, enda
segir í Alþýðublaðsgreininni
um hana:
„Undanfarnar vikur hefur
verið rætt uni ýmsar leiðir
til þess að leysa þetta mál.
Ein er hið sænska kerfi, rík-
isstyrkur til þeirra flokka,
sem eiga fulltrúa á Alþingi,
mismunandi eftir þingmanna
fjölda. Þá mundu þeir fá
mestan styrk, sem minnsta
pörf hafa fyrir hann.“
Alþýðublaðið hefur talið að-
ferðina í Svíþjóð mjög rétt-
láta og sjálfsagða, en nú er
hún allt í einu orðin óréttlát,
af því að hún hentar ekki eins
Halberstam vísað úr landi
Mikið öngþveiti ríkir í læknamálum Póllands
Stjórnarvöldin í Póllandi
vísuðu fréttaritara banda-
ríska stórblaðsins „The New
York Times“ úr landi þann
27. desember. Var honum gef
ið að sök að skrifa niðrandi
greinar um stjórnmál í Pól-
landi, og honum skipað að yf
irgefa landið innan viku.
Fréttaritari þessi er David
Halberstam sem á sínum
tíma fékk Pulitzer verðlaun-
in fyrir greinar, er hann skrif
aði um Vietnam, en þar var
hann staðsettur um nokkurt
skeið. Halberstam hefur alla
tíð þótt hreinskilinn og ó-
væginn fréttaritari, og fór á
sínum tíma mörgum hörðum
orðum um aðstöðu banda-
rískra fréttamanna í Vietn-
am. Einkum snerti þetta
slæmt samband milli þeirra
og bandarísku herstjórnarinn
ar, sem oft varð til þess, að
fréttaritararnir sendu grein-
ar um atriði, sem komu ráða
mönnum í Washington í
vanda. Frásagnir frétta-
manna í Vietnam, af atburð-
um, sem þar áttu sér stað,
voru oft harla frábrugðnar
þeim upplýsingum, er stjórn-
inni í Washington bárust frá
herstjórninni. Þetta varð
meðal annars til þess, að tals-
menn stjórnarinnar tilkynntu
á blaðamannafundi í Wash-
ington, að þessir fréttamenn
í Vietnam, væru „ungir og
óreyndir“ og ekki hægt að
treysta dómgreind þeirra,
enda kæmu þeir hvergi nærri
þeim svæðum sem barizt
væri á. Halberstam hefur aft-
ur á móti gert skilmerkilega
grein fyrir því, að frétta-
menn í Vietnam hafi í raun-
inni mun betri upplýsinga-
þjónustu en herstjórnin. Að-
alheimildir fréttamannanna
eru Vietnambúarnir sjálfir,
og telur Halberstam að laus-
mælgi sé þjóðareinkenni
þeirra.
Halberstam er 31 árs og
var sendur til Póllands fyrir
u.þ.b. ári síðan. Hann er ann-
ar fréttaritari „The New
York Times“, sem vísað eru
úr Póllandi á síðustu sex ár-
um. Hinn fréttaritarinn var
A.M. Rosenthal, honum var
vísað úr landi árið 1959 og
gefið að sök að hnýsast um
of í innanríkismál landsins.
Halberstam hefur sagt, að
aðal brottrekstrarsökin hafi
verið grein er hann skrifaði
nýlega um pólska kommún-
i*ta. í grein þessari fór hann
mörgum orðum um það, að
pólskir kommúnistar væru
hugmyndafræðilega að nálg-
ast Moskvu línuna meir og
meir.
Á síðasta ári kvæntist Hal-
berstam pólskri kvikmynda-
leikkonu Elzbieta Czyz-
ewska. Fyrir skömmu var
gefin út í Bandaríkjunum
bók eftir Halberstam og fjall
ar hún um Vietnam styrjöld-
ina og þátt Bandaríkjanna í
henni.
Snemma á síðasta ári skrif-
aði Halberstam í all hvass-
yrtri grein, að gyðingahatur
væri ennþá við lýði í Pól-
landi, og fékk hann miklar
átölur í pólskum blöðum fyr-
ir þessi skrif sín og talið að
þau ættu ekki við nein rök
að styðjast.
Maður sá er tilkynnti Hal-
berstam um brottreksturinn,
var Wojciech Chabasinski, en
hann er yfirmaður frétta-
deildar utanríkisráðuneytis-
ins, sem ritskoðar allar frétt-
ir, er erlendir fréttamenn
senda úr landi. Síðasti er-
lendi fréttaritarinn, sem vís-
að var úr landi á undan Hal-
berstam, var Jean Wetz frá
franska stórblaðinu „Le
Monde“. í dag eru aðeins
átta erlendir fréttamenn í
Póllandi.
Hér fer á eftir seinasta
greinin, sem Halberstam
sendi frá Póllandi og birtist
hún í „The New York Times“
26. des. s.l.
Vandræðaástand í lækna-
málum Póllands
Staða og afkoma lækna 1
þessu kommúnistiska þjóðfé-
lagi — langt nám og lág laun
— hefur vakið sívaxandi at-
hygli.
í óvenju opinskárri grein
í vikuritinu „Kultura“, er
tekið til meðferðar vanda-
mál, sem til þessa hefur að-
eins verið rætt í einrúmi:
vegna lágra tekna lækna, er
að skapast alvarlegt og vax-
andi vandamál.
Læknir í Póllandi fær góða
menntun án endurgjalds, og
er hann að sjálfsögðu þakk-
látur fyrir það. En fljótlega
eftir brautskráninguna fara
vandamálin að steðja að hon-
um.
Til að geta unnið fyrir sér,
eru flestir læknanna nauð-
beygðir til að vinna tvöfalda
vinnu. Þeir hafa stöðu hjá
ríkinu og venjulega ýmiskon-
ar læknisþjónustu á eigin veg
um. Þessir læknar þurfa oft
að glíma við viðkvæm sið-
ferðileg atriði.
Að mestu stafar lækna-
vandamálið af trú Pólverj-
anna á launajafnrétti og lág-
markslaun þegnunum til
handa. Þó eru undantekning-
ar frá þessu. Til dæmis eru
verkfræðingar, sérfræðingar
og tæknifræðingar mikils i
metnir og þeim greitt í hlut- I
falli við gildi það sem þeir j
eru taldir hafa fyrir þjóðfé- '
lagið. Lækanar teljast hinsveg i
ar ekki til þessa hóps.
Afleiðingarnar af þessu j
hafa þegar komið í ljós. Vit-
að er að starf læknisins er
erfitt og ungir menn hafa
ekki sýnt mikinn áhuga á
þessari starfsgrein. Talið er
að um 60% af pólskum lækna
nemum séu kvenmenn. Ungir
menn, sem hugsanlega hefðu
áhuga á læknisnámi, leggja
miklu fremur stund á nátt-
úruvísindi eða setjast í tækni
skóla.
í greininni í „Kultura“ er
þess getið, að aðeins um einn
þriðji pólskra lækna, hafi
með höndum eitt starf. Meiri
hluti þessa þriðjungs eru kon
ur, og eru laun þeirra að-
eins hluti heimilisteknanna.
í greininni er vitnað í orð
dr. Ludwik Paszkiewicz, pró-
fessors við læknaskólann í
Varsjá: „Ungir læknar eru í
vonlausri aðstöðu, og í raun-
inni ekki aðeins ungir lækn-
ar. Hversvegna? Vegna þess
að læknisþjónusta skapar
enga raunverulega fram-
leiðslu eða verðmæti, en
hvernig væri framleiðslu
landsins farið, ef ekki væru
til læknar? Þegar ungur lög-
fræðingur lýkur námi, þá er
hann frjáls, en læknir er
aldrei frjáls. Ungur verkfræð
ingur hefur meiri tekjur en
forstöðumaður sjúkrahúss,
jafnvel þótt sá síðarnefndi sé
sérfræðimenntaður með 20
ára reynslu að baki“.
Vandamál skurðlækna
Annar prófessor, dr. Leon
Manteuffel segir: „ófremdar
ástand ríkir meðal skurð-
lækna. Þeir eru alltof fáir —
enginn hefur áhuga á að ger-
ast skurðlæknir, því allir vita
að starf hans er erfitt og gef-
ur sáralíið í aðra hönd.“
Jan Nobis, 21 árs gamall
læknir og tveggja barna fað-
ir, ræðir í áðurnefndri grein
um erfiðleikana við að sjá
fjölskyldu sinni farboða. Föt-
in sem hann gengur í, eru
orðin nokkuð snjáð „ en ég
fékk þau í hernum“ sagir
Nobis, „og þau verða að
duga“. Hann kveðst hafa
starfað í hernum og þegar
hann hafði lokið skyldutíma
sínum, hafi honum verið gef-
ið efnið í þessi föt.
Annar læknir sagði, að hjá
læknum væri mikií sam-
keppni um að fá að vinna á 1
Framhald á bls. 16
vel blaðinu hér eins og sósíal-
demókrötum í Svíþjóð. Þarin-
ig getur hagsmunastreitan
hlaupíð með menn í gönur.
FRAMSÓKN OG
EINKAREKSTUR
Fhns og kunnugt er, hefur
Framsóknarflokkurinn
frá fyrstu tíð barizt gegn
einkarekstri, og um langt
skeið voru einkafyrirtæki of-
sótt, beinlínis í þeim tilgangi
að koma þeim á kné. Það er
því meira en lítið ógeðfellt,
þegar Framsóknarforingjarn-
ir og sérstaklega formaður
flokksins eru að reyna að
halda því fram, að þeir séu
stuðningsmenn einkarekstrar.
Það vita allir, sem vilja
vita, að megintilgangurinn
með kröfunni um að koma á
fjárfestingarhöftum og marg
háttuðum ríkisafskiptum er
einmitt sá að geta ívilnað sam
vinnufélögunum á kostnað
einkafyrirtækja og náð full-
kominni pólitískri stjórn yfir
atvinnulífinu, eins og hér var
áður fyrr.
Stefna Framsóknarforingj-
anna í þessu efni hefur áreið-
anlega' ekki breyzt þótt þeir
þori ekki annað en þykjast
stuðningsmenn einkarekstr-
ar, meðan þeir eru utan rík-
isstjórnar, til þess að reyna
á þann hátt að afla sér fylg*
is. Ef þeir næðu stjórnar-
taumunum mundi þess ekki
langt að bíða, að einkarekst-
ur yrði fyrir barðinu á
kreddukenningum þessara
manna.