Morgunblaðið - 28.04.1966, Blaðsíða 13

Timmtudagur 28. aprf! IfNFB
MORCUNBLAÐIÐ
13
Séra Sveinbjörn Högnason
Minning
' í DAG fer fram á Breiðaból-
stað í Fljóts-hlíð útför séra Svein
bjarnar Högnasonar sem þar var
prestur um áraskeið. Með séra
Sveinbirni er til mol-dar genginn
merkur kennimaður úr klerka-
stétt, búinn fjölþættu gáfnafari.
Frálbær mælska hans átti rætur
að rekja til skarpleika í hugs-
un er birtist í áferðarfallegu
orða vali og litauðgi hins dag
lega máls, áheyrilegri framsetn-
ingu sem hreif huga þeirra og
sinni er á hlýddu. Greiða þessir
eiginleikar kennimannsins mjög
götu þess að predikunarstarfið
reynist vígður þáttur þess að
hún göfgi hugsjón Kristniboðs-
ins, rati rétta leið og nái til
hjartans. Og reynsla vor um
aldirnar sýnir skýrt og ótvirætt
að í breiskleikans og freisting-
anna heimi rata þeir, sem sjálfir
heyja þar harða og erfiða bar-
áttu allajafna greiðustu leiðina
að hugskoti fólksins í boðskap
einum þegar vitað er að undir
slær hjarta trúarvissu og alvöru
gefni. Engin predikun er ríkari
til áíhrifa en sú sem á reynslunni
er reist enda er lærdómur henn-
ar lykillinn að dýpstu spelti
mannlegrar hugsunar.
Breiðabólsstaður f Fljótshlíð,
þar sem séra Sveinbjörn vann
megin hluta æfistarfs síns, er
gamalt lögfræðinga og fræða-
setur. Séra Tómas Sæmundsson,
sem mikilvirkastur var Fjölnes-
manna, á endurreisnartímabili í
sögu þjóðar vorrar var þar
prestur.
Séra Skúli Gíslason, sem lagði
einstaklinga til stærstan þátt í
hið stórmerka þjóðsagnasafn
Jóns Árnasonar var þar prestur
lan langt árabil. Næst á undan
eéra Sveinbirni gegndi prests-
etörfum á Breiðabólsstað héraðs
höfðinginn séra Eggert Pálsson,
eem lengi var þingmaður Rang-
eeinga og í sinni tið mjög i far-
arbroddi um ræktunarfram-
kvæmdir á þessum merka stað.
J>essir þrimenningar voru allir
gagnmerkir klerkar á sínum
tíma. J>að var því engan veg-
inn vandalaust verk sem séra
Sveinbjarnar beið er hann ung-
ur að aldri hóf prestskap á
Breiðabótsstað í hinni sögufrægu
©g unaðslegu Fljótsblíðarbvggð.
En séra Sveinbjörn lét ekki á
þvi standa að í ljós kæmi að hann
væri þeim vanda vaxinn bæði
að því er kom til kennimanns-
etarfsins og þvi hve meðfæddur
búskapar og féiagsmála áihugi
hans fékk skjótt byr í segiin.
Áður en séra Svebvbjörn hafði
verið kosinn prestur í Breiða-
bólsstað gegndi hann prestsem-
bætti í Laufási við Eyjafjörð í
Suður-Þingeyjarsýslu um tveggja
ára skeið. Samhliða prestsem-
bættinu þar hafði hann á hendi
kennslustörf við menntaskólann
é Akureyri. En ástæðan til þess
að dvölin varð ekki lengri en
þetta mun hafa verið sú að hug-
ur séra Sveinbjarnar var tengd-
ur órofaböndum við æskustöðv-
arnar og nágrenni þeirra. Við
séra Sveinbjörn komum einu
sinni saman á ferðalagi að Lauf-
. ási og vorum um það innilega
sammála að þar mundi verða
eittbvert fallegasta bæjarstæði á
landi hér. Á séra Sveinbirni
sannaðist hið fornkveðna að
„römm er sú taug er rekka
dregur föðurtúna til.
Árið 1927 tók séra Sveinbjörn
við prestsskap á Breiðabólstað.
Eins og að er vikið hér að
framan var þess ekki langt að
bíða að í ljós kæmi annar sterk-
asti þátturinn í upplagi hans
Jifi hans og starfi, léti á sér
bera í virkum störfum hans. Það
er búskaparhneigð hans og fé-
lagshneigð hans og félagsmála-
starfeemi, Séra Sveinbjörn
gjörðist hrátt búhöldur góður.
Helzt þar í hendur miklar rækt-
unarframkvæmdir, húsabætur
og sífeld aukning bústofnsins.
Búskapinn rak hann að hætti
góðra búmanna með hyggind-
um og hagkvæmni. En með þeim
hætti verða búreksturinn hvort-
tveggja í senn arðgæfur og veit-
ir þeim sem við hann fást þá
ánægju og unað sem bezt verð-
ur kosið til launa fyrir strit og
erfiði. Að rækta land, hlúa að
gróðrinum, láta tvö strá vaxa
þar sem eitt greri áður er ham-
ingjustarf þeim -sem það vinn-
ur, og sínum sem síðar njóta
ávaxtanna af þvi. Þessi var hugs
unanháttur séra Sveinbjarnar og
þessari hugsjón helgaði hann
krafta sina af lífi og sál. Séra
Sveinbjörn kunni glögg skil á
hinum nýja tíma og þeim sem
hjá liðinn var. Liðna tímanum
vildi hann sýna fylstu ræktar-
semi og kunni vel að virða og
meta það sem þá var gert við
erfiðar kringumstæður. En þetta
gapti honum enganveginn. sýn í
viðhorfi hans til þess sem fram
tíðin bar í skauti sínu og gekk
yfirstandandi tíma atburða. I>ar
stóð hann með útrétta arma og
fangið fullt af óþreyju eftir því
að neyta fyrsta færis að leiða
inn á lífsbraut vora og atbafna-
lif allar hagkvæmar nýjungar I
verklegu sviði er létt gætu oss
Mfsbaráttuna og gjört atvinnu-
vegi vora raunhæfari. Fiskur-
inn í sjónum við strendur lands
vors, gróðurmátturinn og frjó-
semin í moldinni, kyngi máttar
fossa vorra og fallvatna og hit-
inn sem kraumaði og sauð í
yðrum jarðar. Allt þetta stóð
séra Sveinbirni ljóslifandi fyrir
sjónum jafnframt því sem hyggju
vit hans vísaði honum veginn að
því að færa þróun hins nýja
tíma, afl, hreysti og hugvits-
semi nýrrar og upprennandi kyn
slóðar opnaði oss beina braut til
fyrstu hagnýtingar þessara nátt-
úrugæða lands vors. Allir viður
kenna, sjá og reyna hinar
miklu framfarir með þjóð
vorri hin siðari ár og var
séra Sveirabjörn í ríkum mœli
þátttakandi í því, en það var
trú hans og sannfæring að það
sem skeð væri í þessum efnum
væri þó ekki nema svipur hjá
sjón samanborið við það sem á
eftir kæmi.
Sú mynd sem hér er dregin
upp af sálarlífi séra Sveínbjarn-
ar, viðhorfi hans til framtíðar-
innar er ríkum rökum studd,
þess vegna er þessi hugsunarhátt
ur máttur og kjarni þeirra fram-
fara og farsældar sem allir þrá
að þjóð vorri falli í skaut á fram
tíðarbraut hennar á ókomnum
tíma. Það er lífrænt starf að efla
og glæða þennan hugsunarhátt.
Séra Sveinbjörn tók um sína
daga mjög ríkan þátt í þróun fé-
lagsmálastarfseminnar í héruð-
unum austan Hellisheiðar. Bænd-
um á þessu stóra framleiðslu-
svæði barst, sem öðrum bændum
í landi voru, mikill vandi að
höndum er tók fyrir útfiutning
lifandi sauðfjár tíl Englands um
aldamótin síðustu. En dugnaður
og þrautseigja þeirra sagði þá
til sín sem endranær. Þeir lögðu
ekki hendur í skaut. Fyrstu við-
brigðin voru rjómabúin og
nokkru síðar stofnun Sláturfé-
lags Suðurlands. Rjómabúin hafa
þokað fyrir annarri raunhæfri
skipan mjólkurmálanna. En Slát-
urfélag Suðurlands heldur velli
við vaxandi gengi. En þróun
mjólkurmálanna þar á sér lang-
an aðdraganda, en þar kemur
séra Sveinbjörn mjög við sögu.
Svo myndarlega er búið að
mjólkurvinnslunni austanfjalls
að á SeJfossi er nú orðin aðstaða
til þess að taka á móti mjólk af
öllu þessu stóra framleiðsiu-
svæði. í því efni hefur gætt
mikils stórhugar og fyrirhyggju.
Náið samstarf er milli Flóabúsins
og Mjólkursamsölunnar í Reykja
vík. Hefur svo verið frá upphafi.
Séra Sveimbjörn var frá upphafi
til dauðadags formaður Mjólkur-
samsölunnar, en formaður Flóa-
búsins var hann frá því er hinn
mikli athafnamaður Egill Thor-
arensen lézt. Er þetta ærið ljós
vottur þess trausts er séra Svein
bjöm jafnan naut í þessum
mikilsvarðandi málum. Auk
mjólkurvinnslunnar hefur austur
þar verið unnið mikið starf í
skipulagningu mjólkurflutning-
anna. Er það merkur þáttur í
þróunarsögu landbúnaðarins, en
allar likur benda til þess að
flutningar þessir eigi eftir að
taka miklum breytingum.
Séra Sveimbjöm var mikill á-
hugamaður um fræðslumál og
vamn hann mikið að þeim mál-
um í sveit sinni og héraði. Hon-
lun var Ijóst að fræðsla er mátt-
ur og að nútíma þjóðfélagi er
það nauðsyn að fræðslu- og
menntaþörf almennings sé full-
nægt eftir því sem frekast eru
föng á. Séra Sveinbjöm tók jafn
an ríkulegan þátt í málefnum
hreppsbúa sinna. Þannig var
hann lengi í hreppsnefnd, skatta-
nefnd og fleiri störfum gegndi
hann þar.
Séra Sveinbjöm sat lengi á Al-
þingi, lengst fyrir Rangárvalla-
sýslu og um skeið fyrir Vestur-
Skaftafellssýslu. Hann kom mjög
við sögu Aliþingis meðan hann
átti þar sæti. Hann var jafnan
mikill áhugamaður um samgöngu
mál og málefni landtoúnaðarins
voru honum mjög hugleikin. Ég
sem þessar línur rita minnist
jafnan með ánægju Og hlýhug
samstarfs okkar þar, en leiðir
okkar lágu þar saman um margt
er við höfðum sameiginlegan á-
huga fyrir að koma í fram-
kvæmd.
Eitt af því siðasta, sem ég
minnist nú var þingsályktunar-
tillaga sem við fluttum um hand-
ritamálið. Lögðum við þar til að
kosin yrði milliþinganefnd skip-
uð mönnum úr öllum þingflokk-
unum er undirbyggi sókn í hand-
ritamalinu. Þessi tillaga var sam
þykkt einum rómi og á grund-
velli hennar hefur verið unnið
að malinu með þeim árangri,
sem almennt er talið að til lausn
ar leiði í þessu langa deilumáli
milli íslands og Dana.
Séra Sveinbjörn las guðfræði
við Kaupmannahafnarháskóla og
tók próf þar. Að námi loknu hélt
hann til Þýzkalands til fram-
haldsnáms við háskóla þar.
Séra Sveinbjörn lét af prests-
embætti á Breiðaibólsstað árið
1963. Skipar nú séra Sváfnir
sonur Sveinbjarnar sæti föður
síns á þessu merka prestssetri.
Séra Sveinbjörn var fæddur
6. apríl 1898 á Eystri-Sólheim-
um í Mýrdal, og voru fóreldrar
hans Högni Jónsson bóndi og
kona hans Ragnhildur frá Péturs
ey. Ólst hann upp hjá hinum
landskunna fræðimanni Eyjólfi
Guðmundssyni. Séra Sveinbjörn
var kvæntur ágætri konu l>ór-
hildi J>orsteinsdóttur Jónssonar
frá Laufási í Vestmannaeyjum,
sem Hfir mann sinn. Þeim varð
4ra barna auðið sem öll eru á
lífi.
Séra Sveinbjörn og kona hans
tóku mikla tryggð við Breiða-
bólsttað. Höfðu þau tryggt sér að
setur og börnum sínurn í hinu
mikla landrými þessa höfuðbóls
á bökkum Þverár.
Séra Sveinbjörn lézt á heimili
sínu á Sumardaginn fyrsta, 21.
þessa mán.
Samstarf okkar séra Svein-
bjarnar á Alþingi leiddi til vin-
áttu okkar í milli, sem aldrei
bar skugga á. Enda ég línur þess-
ar með því að flytja þér hinztu
kveðju með þökk fyrir tryggð
þína og vináttu.
Pétui Otteseai.
t
A SUMARDAGINN fyrsta 21.
apríi 1966, barst mér dánarfregn
eins ágæts nágranna míns, sem
ég öðru hvoru í tæp 40 ár hafði
heyrt flytja orð Drottins í kirkju
sinni á almennum messudögum,
og við útfarir góðra granna og
samferðamanna.
I>essi nágranni minn og góð-
vinur var séra Sveinbjörn Högna
son. Ég varð sagnafár, en var
hugsað til hinna sígildu orða:
„Líf mannlegt endar skjótt“,
því þá fyrir rúmum degi hafði
hann þrýst hönd mína, og kvatt
mig með hlýju brosi — eftir
ánægjulegan aðalfund Mjólkur-
bús Flóamanna að Flúðum í
Hrunamannahreppi þriðjudaginn
19. apríl — um leið og hann
þakkaði mér fyrir þá bón sína
að ég tók að mér að gerast annar
ritari fundarins.
Séra Sveinbjörn Högnason
fluttist í Rangárþing ungur að
árum, eða nánar tiltekið rösk-
lega 29 ára gamall. Þá var faðir
minn Björgvin Vigfússon sýslu-
maður Rangæinga.
Hann hafði áhuga á mörgum
málum og hugði sér nú bætast
góður liðsmaður þar sem séra
Sveinbjörn var, ungur að árum
vel menntaður og gáfaður, enda
varð sú raunin á, að þeir áttu
eftir með fleirum góðum mónn-
um að sameina sundraða hugi
Rangæinga og lyfta því Grettis-
taki að afla fjár til brúar á
„ólgandi Þverá, sem veltur yfir
sanda“. Og hér var ekki staðar
numið. Meira var eftir eins og
þjóðsftáldið kvað: „Áfram þegar
ein er búin, önnur ný skal rísa
brátt“. Og sú var brúin yfir
Markarfljót „sem flæddi yfir
grjótið, fram i hið ólgandi haf“.
Samvinna föður míns og séra
Sveinbjarnar í samgöngumálum
héraðsins var með ágætum.
Séra Sveinbjörn Högnason
vissi að íslenzku bændurnir voru
ekki sundraðir í ræktun lands-
ins: Hann þurfti því ekki að
leggja krafta sína fram til að
sameina þá í ræktunarmálunum.
Hinsvegar var honum ljóst að
afurðasölumálin voru í mesta
ófremdarástandi, meðan bænd-
urnir seldu framleiðsluvörur
sínar sitt í hverja áttina, og jafn
vel undirbuðu hverir annan. Það
var því hin mesta nauðsyn að
bændurnir hefðu samvinnu um
góða meðferð vörunnar og sam-
sölu á henni. Þessvegna barðist
hann fyrir mjólkursamsölunni
austan og vestan heiðar, og í því
efni ásamt Agli Thorarensen,
Sigurgrími Jónssyni, Ólafi
Bjarnasyni í Brautarholti og
Einari Ólafssyni í Lækjar-
hvammi vann hann sinn stóra
sigur, til velfarnaðar fyrir bænd
ur sunnanlands og vestan, og þar
með þjóðina í heild.
Og hvernig skildi svo séra
Sveinbjörn við þessi mál að
Flúðum 19. apríl 1966? Það var
því líkast sem hann ætti ekki
afturkvæmt, svo sem raun ber
nú vitni.
Hann þakkaði framleiðendum
öllum, samstarfsmönnum sínum
í mjólkurbússtjórninni, núver-
andi landbúnaðarráðherra Ing-
ólfi Jónssyni, og öllu starfsfólki
mjólkurbúsins, um leið og hann
hét á mjólkurframleiðendur að
vera ósundraðir í framtiðinni
„Hvað má höndin ein og ein.
Allir leggjum saman“ sagði hann,
og oft áður: „Sameinaðir stöhd-
um vér, en sundraðir föllum".
Séra Sveinbjörn var áhuga-
samur og duglegur að hverju
sem hann gekk. Þrátt fyrir mun
hann ekki alltaf hafa gengið
heill til skógar. Og einmitt í þvl
sambandi minnist ég nú þegar
séra Sveinbjörn Högnason er
allur, frásagnar séra Ragnars
Ófeigssonar á Fellsmúla, og ætla
ég að skrásetja þá frásögn hér
eftir bezta minni:
„Þegar við séra Sveinbjörn
Högnason vorum báðir við nám
í Kaupmannahafnarháskóla varð
séra Sveinbjörn helsjúkur af
berklum, og kom ég til hans á
sjúkrahúsið. Og það get ég sagt
þér að þegar ég fór frá honum
þarna á spítalanum, bjóst ég
ekki við að ég sæi hann nokkurn
tíma aftur. En hvað skeði? Lækn
arnir settu í hann nýtt meðal
uppá líf og dauða. Það hreif.
Séra Sveinbjörn komst á fætur
aftur, og er nú orðinn prestur og
prófastur, en ég hugsa að þetta
sterka lyf hafi hann aldrei losn-
að við úr líkamanum, og það
hafi alla tíð valdið honum van-
‘Hðan.
En þann sjúkdóm sem marga
þjáir, að bera kala til málefna-
legra andstæðinga fékk hann
aldrei, og lýsti það bezt, hvern
mann hann hafði að geyma.
Hinsvegar var hann harðsnú-
inn málafylgjumaður og lét
hvergi hlut sinn. Það var áber-
andi hve mikil háttprýði fylgdi
Breiðabólsstaðarheimilinu um
daga séra Sveinbjarnar Högna-
sonar, en þar mun hans ágæta
kona, frú l>órhildur Þorsteins-
dóttir hafa átt stóran hlut að.
Öll börn þeirra hjóna fjögur
að tölu lifa föður sinn, en þau
eru: Séra Sváfnir Sveinbjarnar-
son að Breiðabólsstað, kvæntur
Önnu Elínu Gísladóttur, Ragn-
hildur Sveinbjarnardóttir hús-
frú að Lambey í Fljótshlíð, gift
Jóni Kristinssyni, Elínborg Svein
bjarnardóttir, húsfrú í Reykja-
vík, gift Guðmundi Sæmunds-
syni verkstjóra frá Fagrabæ i
Grýtubakkahreppi, og Ásta Svein
bjarnardóttir húsfrú i Reykja-
vík, gift Garðari Steinarssyni
flugmanni.
í dag er séra Sveinbjörn lagð-
ur til hvilu í Breiðabólsstaðar-
kirkjugarði, og þarf ekki að efa,
að fjölmenni verði mikið við
útför þessa landskunna héraðs-
höfðingja.
Ég vil svo að lokum tiieinka
séra Sveinbirni Högnasyni þessi
orð skáldjöfursins.
„Það liðna, það sem var og vann,
er vorum tíma yfir,
því aldur deyðir engan mann,
sem á það verk er lifir
Já, blessum öll hin hljóðu heit,
sem heill vors lands voru unnin,
hvern kraft, sem studdi
stað og sveit
og steina lagði í. grunninn."
Páll Björgvinsson.
Skrifstofustúlka
Viijum ráða nú þegar duglega skrifstofustúlku til
almennra skrifstofustarfa. — Vélritunarkunnátta
geskileg.
Landssmiðjan