Morgunblaðið - 12.10.1966, Qupperneq 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 12. okt. 1966

Landbúnaður
Sveitirnar
Holdanautin á Egiísstöðum
Þ ð fyrsta, sem vekur athygli
sveii nannsins. þegar hann
stígur út úr vélinni á Egilsstaða-
flugvelli er stór hópur svartra
nauta, sem gengur á beit á slétt-
unni við bæðadrögin austan við
völlinn.
Hvaða skepnur eru þetta?
Þetta -cru holdanaut Egils
staðabænda, nokkrir tugir, lík-
lega^hátt í hundrað. Fyrir all-
mörgum árum fékk Sveinn á
Egilsstöðu.n veturgamlan tarf,
svartan eins og eifðasyndina, frá
Gunnarshclti á Rangárvöllum.
Sá svarti ir.fnaði vel þar eystra
og eignaðis* fjölmarga efnilega
afkomendur með kúnum á Egils-
stöðum. Öll sóru þau sig mjög
í föðurætt hvað litir.n snerti.
Nú eru afkomendur hans
orðnir fjölmargii — allir dimmir
sem skan.mdegisnótt — sér
hvergi á þeim dökkan díl.
Það er m'fitt að ná mynd af
þessari hjci'ð Kún er létt á sér,
af nautpenmg: að vera, og það
liggur vel á henni í sumarblíð-
unni. Loks stoppar einn snöfur-
legur tarfi ir fynr framan mynda-
vélina og iiugsar: Hvað ætli
maðurinn sé aó gera? Skoða
á mér hornin? Þau hef ég frá
minni austíirzku móður. Annars
er ég allur í föðurættina.
Framleiðsla
otj neyzla
í UÁFARIMU
Á landbúnaðurinn að vera út-
flutningsatvmnuvogur? Eða á að
miða framieiðslu hans eingöngu
við þörf bióðarinnar? Þetta eru
spurningav, sem oft ber á góma
þegar rætt er um framtíð sveit-
anna. Þeirn er ekki auðsvarað.
Það er hægara sagt en gert að
gera þetta upp við sig, þótt ef-
laust geti hngfræðin komið með
sínar tölur og sannað það svart ^
á hvítu, að það borgi sig alls'
ekki að stunda tiér heima land-
búnaðarframleiðslu til útflutn-
ings þegar borinn er saman
framleiðslukostnaður og mark-
aðsverð. M a.s. mundi hagfræðin
sjálfsagt geta sannfært okkur
um það, að það borgi sig alls
ekki að stunda landbúnað á ís-
landi. Það mundi vera okkur
hagkvæmara að framleiða annað,
selja þá framleiðslu til útlanda
og kaupa svo erlendis frá þær
matvörur og aðrar afurðir, sem
við höfum nú af skepnum okkar
og jarðargróða.
En þráU Fyrir þessa hagfræði-
legu niðurstöðu. munu tillögur
um að leggia mður landbúnað á
lslandi aldrei hafa verið settar
fram — a.m.k. ekki þannig að'
ætlast hafi verið til að taka þær
alvarlega. Og svo mikið er víst,'
að hvað sem allri hagfræði og
öllum útreiknmgum líður, þá
verður aldrei hægt að meta til
fjár það tmn. sem þjóðin kæmi
tii með að bíða á sálu sinni við
það, að sveitalífið hyrfi með
allri sinni fegurð og fjölbreyttni, |
öllum sínum ótæmandi mögu-!
leikum til a'hafna og þroska.
Allir viðurkenna að slíkir,
hlutir verða aidrei metnir til j
peninga hvorki í nútíð né fram- |
tíð. Uppelcibgildi sveitastarfa og
sveitalífs befur alltaf verið við-
urkennt.
Nýlega hefur það fengið þessa
einkunn í timaritinu Heimili og
skóli sem gcfið ei úl af kennur-
um við Eyjafjörð:
„Sveitadrengurinn elst upp við
fjölbreytt störf, sem hann venst
við að taka bátt í mjög snemma.
Honum eru oft fengin vandasöm
verkefni að leysa þar sem hann
verður að leggja :-:ig allan fram.
Þar reynir oft bæði á áræði og
trúmennsku og hann venst á að
setja metnað sinn í að gefast ekki |
upp, enda væri það oft verst
fyrir hann sjálfan.
Hann ver.ðnr oft að vera skjót-
ur að hugs.i og taka ákvarðanir
á eigin ábygð. Hann verður við
það athugull og skjótráður í
senn, þrautseigur en umfram
allt trúr og traustur. Hann lærir
það ósjálfratt, að slíkt er óhjá-
kvæmilegt. Sviksemi er ósam-
rýmanleg sveitstórfum. Við þetta
allt finnur hann snemma , að
hann er einn at þegnunum í
þessu litla ríki, þegn, sem ekki
má bregðort í sínu hlutverki.
Hann er nemand’ í hinum góða
holla skóla þognskapar og
ábyrgðarti'f i nningar".
Þannig mælir hinn reyndi
skólamaði.”- og uppalandi, Hann-
es J. Magoússori. Ummæli hans
eru byggð á bvi, sem hann hefur
séð og læit. t sínu langa ævi-
starfi.
Oft er um það rætt og á það
má benda með réttu að sveita-
æskan haft lakari aðstöðu til
náms og sk ' íagöngu en þeir, sem
í þéttbýlinu búa. En hér vegur
umhverfið nokkuð á móti. Sveita
lífið — og starfið. þau verk-
efni, sem atvinnan og umhverfið
leggur upp í hendurnar það
það hefur íeynzt íslenzkri sveita-
æsku jafn hollt veganesti út í
lífið eins og öðrum hefur verið
löng skólaganga.
G. Br.
Mikið er rætt um sölutregðu
á sívaxandi magni landbúnaðar- |
vara. Svo er framleiðni þessa j
eins höfnðatvinnuvegar okkar j
orðin mikii að í sumum héruð-
um er hún nnna mest á öllum '
Norðuriöndum eins og Per
Borten for.-ætisráðheira Norð-
manna upclýsti um mjólkur-
framleiðenciur í Eyjafirði. Er
það íslenzlcum (og þá sérstak-
lega eyfirzkum) bændum til
mikils sóma.
Hér fara á eftir fáeinar tölur
til að rif;a upp nokkrar stað-
reyndir.
Á síðus:u 5 áium hefur kjöt-
framleiðsian vaxið um 9.5% eða
tæpl. 2% á ári. Sú aukning hef-
ur öll setzt á mnlendum mark-
aði. Á sama tíma hefur mjólk-
urmagnið vaxið úr 76 millj. 1.
í 106 millt 1. eða um 8% á ári
— alls 40% Nevzla nýmjólkur
hefur aftur á móti aðeins auk-
izt um 15—-18%, ostaneyzlan um
13% og ,,það sem verra er“, eins
of formaður Stéttarsambands
bænda lcoinct að orði á Selfoss-
fundinum stóra, „smjörneyzlan!
hefur minokað um 10% eða um i
2% að rr.eðaltali á ári“. Áttu
mjólkurbmn orðið smjörbirgðir
fyrir 200 .millj. kr. um síðustu
áramót.
Framleiðíluráðið mætti þess-
um staðreyndum með 40 kr.
lækkun á smjörverðinu. Það
hafði sin tilætluðu áhrif. Saian
óx svo að hún varð um 300 tonn-
um meiri á fyrstu átta mánuð-
um þessa árs heldur en á sama
tíma í fyrra. Eitthvuð af þeirri
aukningu kann að vera hamstur,
en ekki er að ela, að með lægra
verðlagi vex neyzlan á þessari
hoilu, góðu vöru.
Til að joí'na verðlækkunina á
smjörinu á alla ínnvegna mjolk
var lagt a 50 aura innvigtunar-
gjald á hvern mjólkurlítra frá
1. júní. Sjálfsagt hefur það att
sinn þátt i þvi að mjólkurfram-
leiðslan hefur diegizt saman svo
að fyrirsjaanlegt er að hún verð-
ur í heild mun minni á þessu
ári, heldui’ en undanfarið. —
Hefur inr.vigtunargjaldið nú
verið afnurr.ið og framleiðslu-
ráðið veitt mjóíkurbáunum
heimild ti! að endurgreiða af
því 30 aura.
Kirkjan og sveitin:
Litli - Hvammur ■ Myrtal
DREIFAR
Landbunr.ðarinn (í Noregi)
framleiðir rneira en nóg til inn-
lendra þarfa, en á við sömu
vandkvæði að etja og sá ís-
lenzki: að vera ekki samkeppn-
isfær á erlendum markaði.
Norskir bændur verða að leita
alla leið ti! Japtm til að koma
osti sínum og smjöri í peninga
og ræður a* líkum að sú verzl-
un sé ekki ábatasöm.
1 (No'egsbréf).
í janúar 1911 var Jón H. Þor-
bergsson i. íerð um Öxnadal og
kom að GpirhiJdargt rðuni. Þa”
bjó þá bo'idi, sem nafði þes.-:.i
bústærð: 20 ær eina kú og tvó
hross, — en s?x bön. ung. Jón
spurði bóriria, hvort hann þægi
ekki af sve.'t, og ncitaði hann
því. Hann sagðist færa frá ánum
þær mjóikuðu vel og haga-
lömbin væru væn eins og dilkar.
Svo hefði hann líka kartöflu-
garð, og a:ik poss væru elztu
börnin ögn fai:n að létta unchr
með vinnu á fiðritm bæjum að
sumrinu. Ég set þetta hér sem
eitt af hinti r.’rúlega þótt satt
sé,“ segir Jón í ævisögu sinni.
Peningshúsin á Möðruvöllum
Bæjarhverfið umhverfis Möðru
velli var einu nafnt nefnt
Möðruvallepláss. Sagt var að
sumir bæirnir bæru nafn frá
dögum Guðmundar ríka, sem átt
hefði allt land meðfram fjalls-
hlíðinni. ífálfana hefði hann
haft í Kálíagerði, fjósið í Fjósa-
koti og stekkinn á Stekkjarflöt-
um. í Öxnafelli átti hann að
hafa geyn.t geldneyti sin.
Sá bær s’endur við ytri fjalls-
öxlina. Þai er grösugt og gott
til beitar. Ekki veit ég hvort J
sagnir þesrar eru sannar, en ég,
heyrði í bernsku, að allt eldra |
fólk hafð. þetta fyrir satt. Á
milli Kálíí.geiðis og Möðru-1
valla er hóll. Framan við hann
er vegurinn á milli bæjanna, en
á bak við hoiinn sest enn i aag
vott fyrir gronum troðningum,
sem frá e'ztu manna minnum,
sern ég bek.ki, nafa verið kall-
aðar Koppagólur. Áttu fjósa-
kallar Guðr. undar ríka að hata
farið þessai gölur með matar-
dalla kálfanna, til þess að verða
ekki á v. -gi peirra, sem foru
alfaraleið.
(K'istín Sigfúsdóttir).
Austan tjalds-búskapur
En mitc g verour ieroamaður-
inn hissa að sjá í sósíalistísku
ríki aö mannaflinn skuli ekki
veia dýrma-tan en svó að hægt
sé að láta fólk híma heilan dag
yfir nokkium skepnum sínum,
fáum skjútum eða einni kú og
gera ekki neitt meðan skepnan
bítur og ji rtrar og bítur meirá
og jórtrar enn. En þegar ég for
að gá getur, ja þeir hafa engin
beitilönd. Kúnum var beitt á
smáræmui utan við akrana
Á sléttum valllendisgrundum
undir ávö'.um hæðum Steigar-
hálsins sl’ndur bærinn Litli-
Hvammur og Skeiðflatar kirkja
rétt hjá.
Kirkjan var byggð um alda-
mótin þegai kirkjurnar á Sol-
heimum og Dyrhóium höfðu
verið lagðsi niður með lands-
höfðingjab éfi 15. nóvember
1898. Er hún hið reisulegasta hús
og hlaut gagngerða endurbót
árið 1939.
Um svu.íið leyti og kirkjan
reis í landi Skeiðflatar byggði
Stefán Hannesson sér nýbýiið
Litla-Hvamm austan við landa-
merkin. Srefán Hannesson var
mikill ræk'unarmaður, sem vildi
hlú að öhum fogrum og gagn-
legum groðii. bæði í ríki nátt-
úrunnar og i hjoitum mannanna.
Stefán er láunn, en Litli-Hvamm
ur stendur og mun minna á
starf og stetnu þessa hugsjóna-
ríka drengskaparmanns.
Það á vel við að láta fylgja
myndinni tvö erindi úr einu
kvæða hariu'
Kenndu mér Guð að lifa
svo þér líki,
lýstu mér inn í dagsins
himnaríki,
kærleikans heim og viljans
til að vinna
að vexti sjólfs og ekki síður
hinna.
Hér vantar eklci bil á milli bæja
og bjargt ið eru til,
sem óllum nægja
ef einn í sveit er öllum
hinum góður
og alhr honum reynast
líkt og bróður.
Nú búa í Litla-Hvammi Ást-
ríður, elst.'i dóttir Stefáns, og
maður hennar Sigurður B. Gunn-
arsson. Hún er organisti Skeið-
flatarkirkiu hann er oddviti
Dyrhólahi epps.
ógirta, á reinar meðfram veg-
um, ailt .'ai ra'ktað og ekki
máttu skeonurnar komast í korn
ið eða káítð né bita grasið ofan
af kartöfionum. Sjálfsagt er
ódýrara aC láta standa yfir
skepnunur. heldur en girða þessi
miklu flæmi sem voru bann-
svæði fyr’r þæi. Og þeir hafa
nóg af fólki og nóg handa því
að éta í bessum blómlegu sveu-
um þótt þ »'r sendi býsn af mat
til útlanda í Ponzan tókst mcr
að kaupa þt jár pylsur en eid-
spýtur fengust ekki.
Þjóð”íljinn:
Ferðesaga irá Póllandi.