Morgunblaðið - 23.11.1966, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAOIÐ
Miðvikudagu*^3. nóv. 1966
LEIDIN MIN
ID
BRÆÐURNIR Kristian Schjeld-
erup biskup og Harald Sehjeld-
erup prófessor í sálarfræði hafa
unnið mikið gagn andlegri menn
ingu Norðmanna, og áhrif þeirra
hafa náð víðar. Þeir hafa báðir
komið til íslands. Við sem kynnt
umst þeim hér í Reykjavík, eig-
um góðar minningar frá þeim
samfundum. Bókum þeirra hafa
fleiri íslendingar kynnzt.
Fyrir þrem árum gaf Almenna
bókafélagið út merka bók eftir
Harald Schjelderup, Furður sál-
arlífsins. Ég er ekki viss um að
sú bók hafi vakið eins mikla
athygli og ástæða er til, eins
mikill áhugi og virðist vera hér
fyrir dulsálarfræði. En síðari
kafli þeirrar bókar á mikið og
verðugt erindi til þeirra, sem
ekki vilja láta sér nægja „dul-
rænar sögur“ ómeltar, en kjósa
að vita eitthvað um skýringar-
tilgátur fræðimanna á þeim fyrir
bærum. Ekki að sjálfsögðu til
þess að vera sammála öllum
niðurstöðum og staðhæfingum
höfundarins, heldur til þess að
kynnast því, sem merkur vísinda
maður á þessu sviði hefur til
mála að leggja.
Nú hefur Bókaútgáfan Fróði
sent á markaðinn merkilega bók
eftir hinn bróðurinn, dr. Kristian
Schjelderup, biskup, og í mjög
vandaðri og fagurri þýðingu dr.
Ásmundur Guðmundsson bisk-
ups.
Frá bókinni og höfundi langar
mig að segja nokkuð.
Kristian Schjelderup gekk ung
ur frjálslyndri guðfræði heils-
hugar á hönd. Hann gerðist
snemma hreinskilinn og djarfur
rithöfundur um trúmál, enda var
mjög um hann deilt og mjög að
honum vegið úr herbúðum „rétt-
trúaðra“ manna. Bók hans um
Jesúm hneykslaði marga í Npr-
egi. Og þegar hann sótti um eitt
fátæklegasta prestakall Norður-
Noregs, var honum hafnað. Samt
var hann eini umsækjandinn,
göfugmeimi að gerð og einn allra
lærðasti norskra guðfræðinga!
Dr. Schjelderup hefði vitan-
lega átt margfalt erindi inn í
slíka kirkju, en nú hugði hann
ekki til prestsembættis. Hann
aflaði sér enn víðtækari þekk-
ingar en fyrr á guðfræði, sálar-
fræði og heimspeki, og fór til
dvalar í Austurlöndum til að
kynna sér af eigin raun játendur
Asíutrúarbragðanna og trúarlíf
þeirra. Um þær rannsóknir skrif
aði hann merka bók, þar sem
hann lýkur lofsorði á marga full
trúa hinna ekki-kristnu trúar-
bragða, einkum suma Búdda-
munkana, sem hann dvaldist
með.
Hann gerðist stofnandi skóla
í húmanískum fræðum í Noregi,
en skólinn hafði ekki starfað
lengi, þegar nazistar hernámu
Noreg. Þá var skólanum lokað
og Schjelderup fluttur í Grini-
fangelsið.
Þar eignaðist hann persónu-
lega trúarreynslu, sem færði
hann nær jákvæðum kristindómi
en fyrr. Þó var hér ekki um
„frelsun" eða „afturhvarf“ í
venjulegri merkingu að ræða.
í fangelsinu gerðist hann prestur
meðfanga sinna við svo mikinn
orðstír, að nokkru eftir styrjald-
ar lokin var hann skipaður bisk-
up í Hamarsstifti. Nú hefur hann
látið af embætti fyrir aldurs
sakir.
Biskupsstóllinn varð dr. Schj-
elderup enginn friðarstóll. Hvað
eftir annað lenti hann í áköfum
deilum, einkum rnn helviti og
eilífa útskúfun, og þá einkum
við Hallesby-fólkið norska. En
frá biskupsdómi varð hann ekki
hrakinn.
Æviferil drs. Schjelderups má
að nokkru lesa milli línanna í
bókinni LeíSin mín. Hún kynnir
lesendanum viðhorf hámenntaðs
og göfugs manns sem langar að
segja til vegar þeim, sem vilja
eignast kristilega lífsskoðun og
trú, en eru í miklum vanda vegna
þess, að þeim er of margt ótrú-
legt og óaðgengilegt í kenninga-
arfi kirkjunnar. Lesandinn verð-
ur ekki var óþægilegs eða áleit-
ins trúboðsáhuga. En bókin geym
ir svar gáfaðs manns við spurn,
sem á hugi marga leitar um rök
trúarheimsins og markmið þeirr
ar ferðar, sem við erum öll að
fara.
Schjelderup biskup skrifar
bráðsnjalla, stutta kafla run þá,
sem hann telur sig í mestri þakk
arskuld við.
Einn kaflinn er um Johannes
Ording, sem talinn var „mesti
villutrúarmaður í norsku kirkj-
unni“ á sinum tíma. Þar er fög-
ur lýsing á miklum lærdóms-
manni og göfugmenni, sem var
auðmjúkur og einlægur, þráði
að lifa í kyTrð og friði, en stóð
jafnan í storminum vegna holl-
ustu sinnar við sannleikann.
Þá er stuttur kafli um Sigm.
Freud. Af þessum ekki-kristna
manni hafði biskupinn í Hamri
manndóm og vit til að læra mik-
ið, og sálkönnun Freuds varð
honum lykill að skilningi á ýms
um mikilvægum hliðum trúar-
lífsins, þótt hann tæki kenning-
um Freuds engan veginn án gagn
rýni.
Þá kemur kafli um Mahatma
Gandhi. í stuttu máli er lesand-
anum sagt frá þessum mikla
manni og kennt að skilja hann
út frá indverskum forsendum en
ekki evrópskum.
Og loks er kafli um Albert
Schweitzer, stuttur en samt betri
Herra vili herragjöt...
og hún er r\/j/be
Pre-electric shave,
Hair Creamtube
After Shave Lotion, Body Talc, Cologne, Shower Soap,
After Shave Talc, Hair Cream, Stick Deodorant
Shaving Mug
SHULTON • NEW YORK ■ L.ONDON ■ PARIS
en sumar langar bækur um þenn
an mikla mannvin og mikil-
menni.
Schjelderup telur sig í sér-
stakri þakkarskuld við þessa
fjóra menn. Og sannarlega er
lesandinn í skemmtilegum og
göfugum félagsskap, meðan hann
les þessa kafla.
í þættinum Um „Vanda lífsins"
segir höf.: „Vorir tímar eru auð-
ugir að fræðslukerfum. Sjálfur
hefi ég farið yfir mörg þeirra,
bæði stjórnmála, vísinda og trú-
ar . . . þau hafa öll látið mér
eitthvað í té“. Höf. lýsir síðan
leit sinni og baráttu, unz hann
taldi sig finna markmiðið í „stríð
andi húmanisma á grundvelli
kristindómsins". Og leitinni held
ur hann áfram, unz hann finnur
lausnina fyrir utan og ofan mann
inn. Og þar sér hann Krist varða
veginn þeim, sem leita.
„Heimur trúarbragðanna“ er
ágætur kafli bókarinnar. Þar leið
ir höf. lesandann um vandfarna
vegi hinna ýmsu trúarbragða. Og
hér segir til vegar hámenntaður
maður, sem hvorki vanmetur né
ofmetur verðmæti trúarbragð-
anna. Enda leyfði dr. Schjelderup
sér ekki að skrifa bók sína um
önnur trúarbrögð fyrr en hann
var búinn að dveljast í Austur-
löndum og kynnast af eigin raun
játendum þessara trúarbragða og
trúarheimi þeirra. En áður en
Schjelderup fór þangað austur
hafði hann aflað sér undirstöðu-
þekkingar og lærdóms til að tak
ast rannsóknir á hendur. Ég hygg
lesendum verði ógleymanleg frá
sögnin af kveldstundinni hjá
gamla Búddamunknum í klaustr-
inu á Putostan-eynni.
Þá kemur veigamikill kafli um
„Vandamál kristindómsins“. Þar
tekst höf. á við vanda kristninn-
ar í dag. „Getur kristindómur-
inn aftur orðið úrslitavald í
veraldarsögunni?" spyr hann. 1
Hann horfir raunsærri sjón á
vandann og er drengilegur og
hreinskilinn í málflutningi.
„Kirkjan veit ekki tölu á þeim,
sem hafa af djúpri alvöru reynt
leiðina, sem kirkjukenningin vís
ar til kristindómsins", — en hafa
ekki getað farið þá leið. Biskup-
inn tekur til meðferðar sumar
þær leiðir, sem nú er verið að
reyna til endurreisnar kirkjunni
á Vesturlöndum. Hann telur þær
sumar ógöngur og annað ekki.
Hefur enga trú á þeim.
En hver varð „leiðin hans“,
sem hann segir frá í þessari lær-
dómsríku bók? Það verða menn
að komast að raun um, þeir sern
vilja ,með því að lesa bókina
sjálfir. Ég skil ekki að nokkur
maður muni sjá eftir því.
Bókin er ekki ætluð guðfræð-
ingum, heldur almenningi. Húix
er merkileg viðleitni manns, sem
býr yfir miklum vitsmunum,
mikillí þekkingu og mikilli sann
leiksást, til að segja til vegar
þeim, sem vegsögu hans vilja
leita.
Betri þýðanda en dr. Ásmund
Guðmundsson biskup hefði þessi
bók naumast fengið. Af frábærri
nákvæmni, óskeikulum mál-
smekk og öruggri þekkingu á ís-
lenzkri tungu, hefur hann leyst
af hendi þetta verk. Embættis-
bróðir hans, dr. Schjelderup má
vel við íslenzka verkið una.
Ég óska að þessi bók finni
leið til sem flestra þeirra, sem
hleypidómalausa og viturlega
vegsögu kjósa á vandrötuðum
vegi. Og undarlega hljóta þeir
menn að vera gerðir, sem leið-
ist að fylgja biskupinum norska.
Svo merkilegur maður er hann
og mikill rithöfundur. Og svo for
vitnileg eru þau lönd, sem hann
leiðir lesandann um.
Jón Auðuns.
Bæknr Kvöldútgóiimiioi;
Myndir daganna, II hindi. —
Endurminnigar séra Sveins Vík-
ings.
í þessari bók segir séra Sveinn
frá skólaárum sínum og lýkur
frásögn sinni, er hann hafði lokið
embættisprófi í guðfræði.
Meðal þeirra kafla bókarinnar
sem mesta athygli munu vekja
eru: í guðfræðideildinni, Árið
1918, Vetrarmaður hjá presti,
Skálda- og menningarfélagið og
Lífið kallar.
Fyrra bindi endurminninga
séra Sveins varð ein af met-
sölubókum s. 1. árs, en þetta
bindi er jafnvel ennþá skemmti-
legra.
Því gleymi ég aldrei,
IV. bindi.
Þetta er fjórða og síðasta bindi
i ritsafnsins „Því gleymi ég aldrei“,
sem hefur að geyma 14 frásögu-
þætti. Ýmsir þjóðkunnir höfund
ar rita þar frásagnir af eftir-
minnilegum atburðum. Meðal
þeirra frásagnaþátta, sem mesta
athygli munu vekja, eru: Hús-
freyjan í Herdísarvík eftir Guð-
rúnu P. Helgadóttur, Þegar ég
endurfæddist eftir Steingrím J.
s Þorsteinsson prófessor og Sálna-
hirðir í svaðilsför eftir séra
Pétur Ingjaldsson.
Skáldið frá Fagraskógi.
Bókin um Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi. Fimmtán samferða-
menn segja frá kynnum sínum
af skáldinu. Bókin hefur nú
verið endurprentuð. í henni er
sérstætt myndasafn af Davíð á
i öllum aldri.
annars:
Hillubúnað úr bökunarlökkuðu stáli
3 gerðir.
Stálvaska og borð í mörgum stærðum
og gerðum.
Blöndunarkrana af ýmsum gerðum.
Rafsuðupotta 70 og 90 lítra — ryðfrítt stál.
Potta — pönnur — könnur o. fl. eldhús-
áhöld úr ryðfríu stáli.
Þvegilinn — ólgustillinn.
DEFA-hreyfilhitarann, sem auðveldar
gangsetningu bílsins í köldu veðri.
Perstrop-plastskúffur með rennibrautum,
ódýrar og hentugar fyrir fataskápa o. fL
Perstrop-plastplötur í mörgum litum.
Serpo-vörur, fúgufylli, flísalím o. fl.
Góðar vörur — Gott verð. —
Góð bílastæði.
við Háteigsveg — Sími 2-12-22.