Morgunblaðið - 23.11.1966, Blaðsíða 19

Miðvikuétagttr 23. nóv. 1966
MORGUNBLABIÐ
T9
Guðmundur Árnuson
og Guðluug Púlsdóttir
Gíslúrbrekku. Minning
HINN 13. nóv. 1965 var lögð cil
hinztu hvíldar í Heydalakirkju-
garði Guðlaug Pálsdóttir fyrr-
um húsfrú á Gilsárstekk í Breið-
dal. Tæpu ári síðar, 29. sept. sl.,
var maður hennar, Guðmundur
Árnason, lagður við hlið hennar.
iMold þeirrar sveitar, er ól þau
og naut orku þeirra, meðan
etarfskraftar entust, þeirrar
sveitar, sem þau unnu af alhug
til síðasta andartaks, lykur þau
mjúklega í skauti sínu.
( f>egar heilsubrestur og hár
eldur hefur bægt mönnum frá
athafna- og félagslífi samborg-
aranna þokast þeir út í skugga
gleymskunnar. Ég hef verið að
vona, að einhver annar mér fær-
ari yrði til að minnast þessara
hjóna, en sú von hefur ekki
rætzt. Þess var e.t.v. ekki að
vænta, þar eð flestir þeir, er
gerst þekktu til þeirra, meðan
þau voru í blóma lífsins, eru
orðnir háaldraðir eða horfnir yf-
ii: móðuna miklu. Nú finnst mér
ekki hæfa, að þeim fylgi þögnin
ein úr hlaði, og því hef ég skrif-
að þessar línur, þótt síðbúnar
fiéu.
Guðmundur Árnason var
fæddur 26. júlí 1871 að Ásunnar-
stöðum í Breiðdal. Yoru foreldr-
ar hans Árni Jónsson (f. 1842)
bóndi þar og kona hans Stein-
unn Gunnlaugsdóttir (f. 1836).
Árni var Skaftfellingur að ætt,
fæddur að Hömrum á Mýrum.
Faðir hans var Jón Bjarnason
bóndi þar og kona hans Ragn-
heiður Jónsdóttir Árnasonar
bónda á Viðborði, ættuð úr Ör-
æfum. Var Jón Bjarnason seinni
maður hennar. Hann fórst í sjó-
hrakningunum míklu, er bátar
frá Skinneyjarhöfða á Mýrum
lentu í hinn 3. maí 1843.
Stuttu eftir lát Jóns fluttist
Ragnheiður móðir Árna austur
í Breiðdal. Þar er hún á mann-
•iali 1845 og a.m.k. 4 af 18 börn-
um hennar. Árni ólst upp hjá
móður sinni. Hann bjó á ýmsum
. jörðum í Breiðdal, lengst i
Fagradal. Var af öllum talinn
sæmdarmaður og þrifnaðar-
bóndi. Hann hóf fyrstur manna
í Breiðdal að slétta túnþýfi.
Árni dó á Gilsárstekk árið 1909.
Kona Árna og móðir Guð-
mundar, Steinunn Gunnlaugs-
dóttir, var fædd á Þorgríms-
stöðum í Breiðdal. Var faðir
hennar Gunnlaugur bóndi þar
Jónsson bónda á Skriðu, Gunn-
laugssonar á Þorgrímsstöðum,
Ögmundssonar sterka á Streiti,
Eiríkssonar. Kona Ögimundar á
Streiti var Guðný Eiríksdóttir
bónda á Krossi á Berufjarðar-
etrönd, Halldórssonar pr. í
Heydölum (1655-1707), Eiríks-
eonar lögréttumanns á Búlandi,
Sigvaldasonar á Búlandi, Hall-
dórssonar sýslumanns í Skafta-.
feilssýslu, Skúlasonar, Guð-
mundssonar, Sigvaldasonar
langalífs. Móðir séra Halldórs
var Þórunn Sigurðardóttir próf.
é Breiðabólsstað, Einarssonar
pr. og skálds í Heydölum Sig-
urðssonar. Kona Gunnlaugs
Ögmundssonar á Þorgrímsstöð-
*im var Oddný Eiríksdóttir frá
| Ásunnarstöðum. Frá Erlendi
þeim er Ásunnarstaða ætt, sem
mjög er fjölmenn á Austfjörð-
wm. Faðir Erlends á Ácunnar-
etöðum var Bjarni bóndi á Karls
etöðum á Berufjarðarströnd,
Guðmundssonar á Melrakkanesi
Bessasonar og Kristínar Brynj-
édfsdóttur frá Höskuldsstöðum,
Brynjólfur á Höskuldsstöðum
var af ætt Þorsteins Finníbogason
ar sýslumanns í Hafrafellstungu
og Torfa Jónssonar sýslumanns
1 Klofa á LandL
t Steinunn Gunnlaugsdóttir var
dugnaðar- og gerðarkona. Hef
eg fyrir því orð föður míns, sem
dvaldist á heimili þeirra hjóna
á unglingsárum og minntist
þeirra beggja með virðingu og
hlýju. Steinunn andaðist í Fagra
dal 1887.
Guðmundur Árnason ólst upp
hjá foreldrum sínum og naut
þeirrar fræðslu, er kostur var
í heimahúsum, en lét sér það
ekki nægja. Árið 1893 fór hann
í búnaðarskólann á Eiðum og
lauk þar námi. Seinna fór hann
vestur í Ólafsdal og var tvo mán
uði við verklegt nám hjá Torfa
Ólafssyni, einkum mun hann
hafa lagt þar stund á plægingar.
Kom hann þaðan með plóg o.fl.
jarðyrkjuverkfæri. Var þetta
óvanalegt framtak af bóndasyni
í Breiðdal á þeim tíma og sýn-
ir, að hann hefur viljað búa sig
vel undir lífsstarfið og verið
framgjarnari en títt var þar um
slóðir. Árið 1900 hófu þeir feðg-
ar búskap á Gilsárstekk og
bjuggu þar báðir saman næstu
6 árin, en síðan Guðmundur
einn.
Árið 1903 kvæntist Guðmund-
ur Guðlaugu Pálsdóttur frá
Gilsá. Hún var fædd á Gilsá 7.
apríl 1882. Voru foreldrar henn-
ar hjónin Páll Benediktsson
(1850-1919), bóndi þar og hrepp-
stjóri, og Ragnhildur Stefánsdótt
ir (1848-1941). Páll var sonur
séra Benedikts Þórarinssonar,
er síðast var prestur að Heydöl-
um. Þórarinn faðir séra Bene-
dikts var prestur að Múla í
Þingeyjarsýslu, Jónsson pr. í
Stærra-Árskógi, Guðmundsson-
ar. Móðir séra Benedikts var
Guðrún Stefánsdóttir, pr. í
Laufási Halidórssonar. Móðir
Páls á Gilsá var Þórunn Stefáns-
dóttir próf. á Valþjófsstað Árna-
sonar. Móðir Stefáns próf. var
■Björg Pétursdóttir sýslumanns
og annálsritara á Ketilsstöðum
Þorsteinssonar.
Ragnhildur á Gilsá var Stef-
ánsdóttir bónda í Stakkahlíð í
Loðmundarfirði, Gunnarssonar
bónda á Hallgilsstöðum í Þistil-
firði, Skíða-Gunnarssonar. Móðir
Ragnhildar á Gilsá var Þor-
björg Þórðardóttir frá Kjarna
í Eyjafirði.
Þau Páll og Ragnhildur á
Gilsá voru hin mestu sæmdar-
hjón í hvívetna. Hann var hrepp-
stjóri um 40 ára skeið, friðsam-
ur, heilráður og góðgjarn, fríð-
ur sýnum og prúðmenni í allri
framkomu. Hún glæsileg kona,
skörungur í skapi, trygg og
drenglynd. Áttu fátækir og um-
komulitlir hauk í horni, þar sem
hún var. Guðlayg Pálsdóttir var
því úr góðum jarðvegi sprottin
og ekki úr ætt skotið. Foreldrar
hennar vönduðu uppeldi og
menntun barna sinna. Héldu
þau heimiliskennara til að
kenna þeim, og nutu fleiri börn
góðs af því. Ung að árum lærði
Guðlaug karlmannafatasaum hjá
Rósu Vigfúsdóttur á Seyðis-
firði, og einn vetur var hún í
skóla Grönfelds á Hvanneyri,
þar sem kennd var meðferð
mjóikur, osta- og smjörgerð.
Þau hjón, Guðmundur og
Guðlaug, voru þvi bæði vel
undir lífsstarfið búin. Varð og
heimili þeirra brátt í fremstu
röð um menningar- og myndar-
brag, hirðusemi og reglusemi
bæði utan húss og innan, svo að
orð fór af. Heimilið var mann-
margt, svo að öruggrar stjórnar
og fyrirhyggju var þörf. Var á
hvorugu brestur. Húsbóndinn var
áhuga og eljumaður, sem gekk
í fararbroddi til starfa. Einkum
var heyskapur stundaður af
kappi, enda þurfti þess með, því
að engjaheyskapur var fremur
reytingssamur. Guðmundur lagði
jafnan kapp á að vera birgur af

heyjum, og mun í því efni sjald-
an eða aldrei hafa á brostið.
Hann hafði hina beztu forsjá
um allt, er þurfti til heimilis.
Ekkert mátti vanta, er til þurfti
að störfin gætu gengið vel og
öllu væri borgið. Ekkert var lát-
ið ganga úr sér fyrir vanhirðu.
Hver hlutur skyldi vera á sín-
um stað. Nýtni, hirðusemi, reglu
semi og forsjálni voru að hans
áliti grundvöllur farsæls bú-
skapar.
Húsmóðirin var hinn góði andi
heimilisins, hæglát, hjartahlý
og nærgætin, góðlátlega gaman-
söm, vinsæl mjög af hjúum sín-
um, og vildu þó ógjarna gera
henni á móti skapi. Bæði létu
þau hjón sér annt um, að öllum
á heimilinu — mönnum og mál-
leysingjum — liði vel. Yfir
heimilinu var léttur andi og
margt gert til dægrastyttingar,
þegar tóm var til. Bókakostur
var í betra lagi. Á kvöldvökoim
var oft lesið upphátt til skemmt
unar eða fróðleiks og ýmiss
konar þjóðlegur fróðleikur um
hönd hafður. Guðmundur og
ýmsir rosknir menn, sem á heim
ilinu dvöldu, kunnu frá mörgu
að segja úr lífsbaráttu fyrri
tíma. Og þær mæðgur, Guðlaug,
móðir hennar og Þorbjörg syst-
ir hennar, kunnu kynstrin öll
af kvæðum, þulum, gátum og
öðru þjóðlegu efni, sem alíþýða
hafði sér til gamans og sálu-
hjálpar á þeim tímum. Heimilis-
guðrækni og kirkjusókn var
hvort tveggja vel rækt. Gesta-
komur voru tíðar og gestrisni
mikil.
Guðmundur gegndi á sínum
manndómsárum flestum trúnað-
arstörfum í sveit sinni um lengri
eða skemmri tíma. Hann mun
fyrstur manna í Breiðdal hafa
fengizt við að bólusetja sauðfé
gegn bráðafári, bæði fyrir sjálf-
an sig og aðra. Var vandfarið
með bóluefnið í fyrstu, þurfti
bæði hreinlæti og vandvirkni
við að 'hafa. Fyrir kom, að hann
bólusetti börn gegn barnaveiki.
Heppnaðist það vel.
Guðmundur var einarður
maður og léttur í viðmóti, tók
ákveðna afstöðu í hverju máli,
var aldrei hálfvolgur, en
kvað oft allfast að orði, og var
það ekki alltaf vinsælt. En í
hverju máli vildi hann hafa það,
sem hann áleit satt og rétt. Hann
var tryggur vinum sínum.
Guðlaug tók einnig allmikinn
þátt í félagslífi sveitar sinnar,
meðan heilsan leyfði, einkum í
ungmennafélagi og kvenfélagi,
og var þar góður liðsmaður. Á
fertugsaldri tók heilsa Gað-
laugar að bila, og þurfti hún oft
að fara að heiman til að leita
sér lækninga, en lá stundum
heima sárveik. Náði hún aldrei
fullri heilsu eftir þetta þótt hún
væri allhress á stundum. Þá tók
og að verða erfiðara að fá vinnu
hjú. Fór þá búið að dragast
saman og hagur þess að hallast.
Árið 1983 létu þau hjón bú og
jörð í hendur Páli syni sínum,
er þar hefur búið síðan. Guð-
mundur átti þar heimili til ævi-
loka. Entist honum fjör og kraft-
ur til hárrar elli. Hánn var sí-
vinnandi og síhugsandi um hag
heimilisins og sveitarinnar í
heild. Fylgdist einnig vel með
landsmálum. Hann kunni vel að
meta þær framfarir, sem orðið
hafa á síðustu áratugum í sam-
göngum og vélbúnaði. Þó var
ekki laust við, að honum virtist
hagræðið gera menn værukæra
og menn yrðu lélegri að bjarga
sér, þar sem véltækni varð ekki
við komið.
Guðmundur skráði dagbækur
allan sinn búskap og víst miklu
lengur, en eyðilagði þær á gam-
als aldri, því miður. Hefur hon-
um sjálfsagt fundizt, að þar
væri margt, sem ætti ekkert er-
indi til eftirkomenda. Þó hefur
vafalaust ýmislegt farið þar for-
görðum, sem betur hefði verið
geymt en gleymt. En nokkrir
þættir eru til eftir hann, bæði
prentaðir og í handriti, og hefur
hann sjálfsagt í þeim stuðzt að
einhverju leyti við dagbækur
sínar.
Eftir að þau Guðmundur og
Guðlaug hættu búskap,-dvaldist
hún mest hjá dóttur sinni utan
héraðs. Var þó oft heima á Gils-
árstekk á sumrin, meðan hún
treystist til ferðalaga. Hvar sem
hún dvaldist, eignaðist hún vini,
en hélt þó fullri tryggð við forn-
vini og átthaga, gladdist yfir
hverri góðri frétt þaðan og tókst
ótrúlega að fylgjast með högum
og líðan manna heima í Breið-
dal. Þráláta vanheilsu bar hún
með stakri þolinmæði, og þegar
sól skein úr skýjarofi, var hún
ávallt reiðubúin að setjast á sól-
skinsblett og gleðjast með glöð-
um. En mesta gleði hennar var
að gleðja aðra.
Hátt á áttræðisaldri brákaðist
Guðlaug í mjöðm, og eftir það
var hún bundin við rekkju og
hjólastól. Hún var srvinnaiKfi I
höndum eða lesandi, þegafij
kraftar leyfðu, og hélt sálai**
kröftum til síðasta. Hún lézl
83ja og hálfs árs gömul 8. nóv,
1905.
Skömmu áður en Guðlau*
andaðist, kom Guðmundur mað-
ur hennar á heimili dóttur sinn-
ar og var þar það tæpa ár, sem
hann átti ólifað. Víst langaði
hann heim, þegar voraði í síð-
asta sinn á ævi hans, en kraft-
arnir voru þrotnir. Þó las hann
enn nökkuð og skrifaði, leit yfir
dagblöð og fylgdist með ýmsu.
En líf án starfs var honum
byrði, og því voru síðustu miss-
erin aðeins bið þeirrar lausnar
sem veittist, er hann kvaddi
þetta líf 95 ára að aldri 23. sept.
sl.
Þau hjón áttu bæði bjarta
og örugga guðstrú. Um þá „bim-
inbrú“ gengu þau inn í ríki ljósa
og friðar. Þakkir og fyrirbænir
vandamanna og vina fylgdu þeim
á leið.
Guðmundi og Guðlaugu varð
þriggja barna auðið. Elzta barn-
ið, drengur, dó í befnsku, en upp
komust og eru á lífi Páll bóndi
og hreppstjóri á Gilsárstekk,
kvæntur Hlíf Magnúsdóttur, og
Aðalbjörg, gift Óla Kristjáni
Guðbrandssyni. Auk þess ólu
þau upp Guðlaug Björgvinsson,
nú til heimilis í Borgarfirði
eystra, kvæntan Laufeyju Jóns-
dóttur.
Ó. G.
Elísabet Jóhannsdóttir
Minningarorð
ELÍSABET Jóhannsdóttir, sauma
kona við Kleppsspítalann, and-
aðist á St. Jósefsspítala í Reykja-
vík, hinn 16. nóv. sl. Útför henn-
ar fer fram í dag, frá Hallgríms-
kirkju í Reykjavík.
Elísabet var fædd að Nesja-
völlum í Grafningi 23. apríl
1888. Foreldrar hennar voru þau
Jóhann Grímsson og kona hans
Katrín Guðmundsdóttir. ólst hún
þar upp til tvítugsaldurs.
Aðalævistarf sitt vann hún sem
saumakona við Geðspítalann að
Kleppi, en þangað réðist hún ár-
ið 1924 og vann þar óslitið til
1. júlí sl., er hún fársjúk varð
að yfirgefa vinnustað sinn, sem
hún hafði þjónað með dæma-
lausri trúmennsku i 42 ár.
Elísabet var afbragðs sauma-
kona og vandvirknin söm, hvort
sem hún saumaði nýtt eða bsétti
gamla flík. Hún vann störf sín
af frábærri samvizkusemi og
alltaf var gott að leita til henn-
ar, t. d. í jólaannríki, er komið
var með kjólefni á síðustu
stundu. Taldi hún aldrei eftir
að leggja á sig aukavinnu, svo
að sjúklingarnir yrðu ekki fyrir
vonbrigðum. Hlýlegt viðmót
hennar laðaði fólk að henni og
aldrei sást hún skipta skapL
Elísabet var greind kona, hlé-
dræg og hóglát, svo af bar. Það
var mannbætandi að kynnast
henni. Við, sem vorum svo lán-
söm að hafa hana að samstarfs-
manni í áratugi erum þakklát
fyrir þau kynni og blessun
minningu hennar.
Guðríður Jónsdóttir
frá Seglbúðum.
Guðrúa Guðmuuds-
dóttir sextug 23. nóv.
Þú háðir forðum hörkustríð
við hungur skort og sjúkdóms-
neyð
og fangbrögð áttir fyrr á tíð
við flest sem tefur þroskans leið
’en alltaf alltaf áttir þú
í öllum raunum sanna trú.
Þú réttir bak ef þyngdist þraut
og þá skein ljós á grýttri braut.
Að vera sextug svona fljótt
það sýnist ekki gaman neitt
en tíminn líður áfram ótt
og ekkert getur honum breytt.
Nú líður allt við logn og sól
og læknast það sem fraus og kól.
Við æviraumr stanslaust stríð
var stundum nokkuð tvísýn hríð.
Við gieymum því sem gengið er
en gleðjumst öli við sigur þinn,
en sá er næst í föt þín fer
fær nóg að gera fyrst um sinn
Ég vildi ekki vera hann
og vara þar við sérhvern mann
það eiga fáir þvílíkt þrek
en þar var raunin nokkuð freb.
Nú áttu bæði börn og mann
og barnabörnin ljúf og góð
en lífið kýs þér kærleik þann
sem kemur beint frá trúarglóð,
og við þann hjartans arineld
þú aldtei verður framar hreld
en situr glöð við sól og yl
já, sú er ósk mín nú þín tiL
Til hamingju með sextugs
afmælið systir góð.
Guðm. Guðni Guðmundsson.