Morgunblaðið - 01.12.1966, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 01.12.1966, Blaðsíða 17
í Fimmtudagur f. ’ðes. 196« MORGUNBLADIÐ 17 ÞJÖÐARNAUÐSYN AD SJAVARÖTVEGURINN STANDI FÖSTUM FÖTUM FJARHAGSLEGA Ræða Sverris Júliussonar við setningu aðalfundar Landssambands isl. útvegsmanna i gær S>egar við hefjum þennan fund eru mér efst í huga þrjú meðin atriði, er snerta afkomu felenzfes sjávarútvegs í fyrsta lagi eíldveiðarnar fyrir Austurlandi í sumar og haust, en veiðar þess- ar eru nú orðnar það miklar að magni til, að þær eru meiri en heildarafli landsmanna var fyrir nokkrum árum. í öðru lagi er það afkoma tog- aranna, sem er nú orðin svo von laus, miðað við núverandi aðstæð ur, að nú þegar hefur mörgum þeirra verið lagt Það fer ekki hjá því að við rennum huganum til þess tíma, er togararnir skil- uðu geysilegum verðmætum og voru undirstaða fyrir mikilli fisk vinnslu í sumum sjávar-byggða- lögum þessa lands. í þriðja lagi er það hin versn- andi afkoma hjá þeim bátum, er að mestu stunda bolfiskveiðar, ©g hafa verið aðalundirstaðan undir hráefnisöflun fiskvinnslu- etöðvanna víðsvegar um landið. Margir af þessum bátum, undir ©g yfir 100 rúmlestir, voru byggð ir með það fyrir augum, að þeir tækju þátt í síldveiðum yfir sum artímann. En sú breyting hefur orðið á síldveiðunum síðustu ár- in, að yfir sumartímann verður að sækja aflann nokkur hundruð mílur á haf út, en þegar haustar hefur síldin komið nær landi, en við þessar aðstæður eru það nær eingöngu hin stærri síldveiði- skip, sem geta stundað veiðarn- ar. Minni skipin eru því að mestu úr leik við síldveiðamar, eins og aakir standa. Þessar breytingar skapa mik- inn vanda hjá mörgum útvegs- manninum. Við getum á þessu aéð, að það er ekki hægt að leggja sama mælikvarða á alla útgerð, viss hluti útvegsins getur þurft á sérstakri aðstoð að halda, þótt vel eða sæmilega gangi hjá öði-um. Ég mun vikja að þessum atriðum síðar í ávarpi þessu. Vetrarvertíðin Um seinustu áramót, áður en vertíð hófst var ljóst, að afkomu horfur bátanna voru mjög slæm- ar, nema veruleg hækkun feng- ist á fiskverði, enda höfðu orðið miklar kauphækkanir á síðasta ári, sem leiddu til stórhækkun- ar rekstrarútgjalda og einnig var talið víst, að sjómenn myndu akki sætta sig við annað en að kjör þeirra hækkuðu vegna fisk- verðshækkunar til jafns við launahækkanir annarra launa- atétta. Hlaut það einnig að vera útvegsmönnum kappsmál því að þótt þeim sé vel ljóst, að þeir Btanda raunverulega ekki undir að greiða þann hlut af heildar- tekjum sínum til sjómanna, sem þeir nú greiða, eiga þeir þó í bvo harðri samkeppni um vinnu- afl vð aðra atvnnuvegi,að si- felldum erfiðleikum veldur. Raunin varð sú, að fiskverð hækkaði meira en áður hafði verið við úrskurð yfirnefndar Verðlagsráðs sjávarútvegsins 6. janúar s.L, eða að meðaltali um 17%. Þar með var þó ekki sagt, að þessi hækkun væri raunveru- lega sú, sem þurfti til að tekjur hrykkju fyrir gjöldum, heldur mun sú stefna hafa ráðið mestu, að hækkunin færði sjómönnum aömu kjarabætur og aðrar launa- Btéttir höfðu fengið á árinu á andan. Þetta sama sjónarmið réði ainnig, er fiskverð var ákveðið íyrir árið 1965, og hækkaði þá W 6,6%. Þessi 17% hækfeun fékkst að rúmlega hálfu leyti vegna hækk- unar frá fiskkaupendum sjálfum, en að öðruleyti með tilfærslum á útflutningsgjöldum, hækkun hagræðingarfjár til fiskiðnaðar- ins o.fl. Eins og ég gat um hér áður lá engan veginn fyrir, að þessi hækkun nægði útgerðinni. Þvert á móti sýndi rekstursáætlun sú fyrir meðalvertíðarbát, sem lá fyrir síðasta aðalfundi, að hækk- unin þurfti að vera mun meiri. Við skulum vissulega reikna með því, að ef sú hækkun hefði feng- izt, hefði afkoma meðalbáts orð- ið góð, og góðra aflabáta mjög góð. — Hins vegar mátti það ljóst vera, að útvegsmenn höfðu ekki ástæðu til að líta með neinni sérstakri bjartsýni til ver- tíðarinnar, nema að því leyti sem þeir gerðu sér góðar vonir um aflabrögðin. Vertíðin í heild olli vonbrigð- um. Tíðarfar var slæmt og afl- inn varð minni en vonir stóðu til í heild um 10% minni, minnkaði úr 228.8 þús. tonnum í 204.6 þús. torin. Þetta segir þó ekki alla söguna. í sumum verstöðvum minnkaði afli stórlega t.d. í Vest mannaeyjum, sem að visu urðu verst úti, úr 26 þús. tonnum í 26.4 þús. tonn, og í Reykjavík úr 21.5 þús. tonnum í 22.6 þús. tonn, en annars staðar varð að vísu aukning. Við þetta bættist, að sóknin gjörbreyttist frá þvi sem áður var, þannig að stór hluti flotans við Faxaflóa sótti á Breiðafjarðarmiðin, langa vega- lengd við mikinn kostnað, og leiddi það auðvitað tii þess, að aflinn varð ekki jafn að gæðum og áður hafði verið, og því miklu verðminni. Þetta er í stórum dráttum það, sem sagt verður um síðustu vet arvertíð, og verður ekki ofsög- um af því sagt, að margir útgerð armenn sátu eftir með sárt enni. í samræmi við það, sem verið hefur nokkur undanfarin ár, stundaði verulegur hluti stærri bátanna, sem mikið hafa verið smíðaðir á undanförnum árum vegna uppgripaafla á síldveiðum, ekki venjulegar vertíðarveiðar heldur héldu áfram veiðum með nót, ýmist þorskanót eða síldar- og loðnunót. Enn lifir í hugum manna vonin um síldarafla hér við Suðvesturland að vetrinum, en hann hefur því miður brugð- izt hrapalega seinustu árin. Hins vegar barst mönnum mikill bú- hnykkur á síðustu vetrarvertíð, þar sem var loðnuveiðin, sem gaf hvorki meira né minna en 124.5 þús. tonn, en næsta ár á undan 49.7 þús. tonn, sem var fyrsta árið, sem verulega munaði um þennan afla. Við þetta bættist sérlega hagstætt afurðaverð er- lendis, sem aftur skapaði tiltölu lega gott hráefnisverð. Þorsk- veiðar í nót gáfu aftur á móti ekki góða raun og virðist margt benda til þess að þær vonir, sem menn gerðu sér um uppgripa- afla í það veiðarfæri eftir reynsl una frá 1964, muni ekki rætast til frambúðar. Það er skaðlegt, að ekki skuli finnast úrræði til að nýta betur en raun ber vitni hinn glæsilega bátaflota okkar til bolfiskveiða milli síldarvertíða. Það er alkunn staðreynd, að hraðfrystihúsin í landinu skortir tilfinnanlega hráefni og veldur það þeim gíf- urlegum refcsturserfiðleikum. Það má kannski segja, að þetta sé fyrst og fremst þeirra vanda- mál, en það er engu að siður einnig vandamál útvegsmamia. Ef hægt væri að auka nýtingu fiskvinnslustöðvanna, myndi hag ur þeirra stórlega batna, og þar með myndi geta þeirra til að greiða hærra hráefnisverð en nú er greitt, aukast. Ég lít svo á, að eitt mesta vandamál íslenzks sjávarútvegs í heild, sem nú blas ir við augum, sé hráefnisskortur fiskiðnaðarins. Sumarsíldveiðarnar. Eins og undanfarin ár höfum við átt miklu láni að fagna í síldveiðunum, þótt hins vegar verðfaU á mjöli og lýsi erlendis hafi nú valdið miklum vonbrigð- um. Þegar verðið var á'kveðið 1 sumar kr. 1.71 hvert kg. var Sverrir Júlíusson reiknað með verði á lýsi 70 sterl ingspund og 10 shillingar hvert tonn, og á mjöli 19 shillingar og 6 pence fyrir hverja eggjahvítu- eigingu. Verðin eru nú eða voru til skamms tima á lýsi 50 sterlingspund og á mjöli 16 sh. 6 penee hver eggjahvítueining. Er hér um ísíkyggilegt verðfall að ræða, sem óhjákvæmUega hlaut að segja til sín í síldar- verðinu, eins og fram hefur kom- ið. Er vert að benda á, að þótt fulltrúar síldarverksmiðjanna í yfirnefnd hafi greitt atkvæði með núgildandi verði, kr. 1.20 pr. kg, munu þeir samt telja að verðið sé 10 aurum of hátt, ef reiknað er út frá sama grundvelli og gert var í sumar, er verðið var ákveðið kr. 1.71 pr. kg, en það var afgreitt með atkvæði okkar fuUtrúa og fuUtrúa sjómanna í yfirnefnd. En þrátt fyrir þetta er þó á það að líta, að á síðasta ári og fram á þetta ár, var um algert met i háu verðlagi að ræða. í þessu sambandi er fróðlegt að líta á hráefnisverðið síðastliðin 5 ár, en það hefur verið sem hér segir: 1962 kx. 145.00 pr. mál 1963 kr. 150.00 pr. mál 1964 kr. 183.00 pr. mál 1966 kr. 235.00 pr. mál 1966 kr. 243.00 pr. mál kr. 194.50 pr. mál kr. 170.00 pr. mál Verðið í ár, eftir að vigtun var tekin upp, miða ég við að 142 kg séu í máli, og byggi það sem næst á þeirri athugun, sem fór fram á vegum Verðlagsráðs sjáv arútvegsins haustið 1966. Eins sleppi ég gUdandi verði tU 10. júní í ár. — Þessar tölur sýna, að þrátt fyrir allt, og miðað við reynslu undanfarinna ára, verð- ur ekki sagt að um verðhrun sé að ræða á síld til bræðslu. — Tvær meginástæðurnar fyrir verð fallinu í sumar og haust eru auk- in heUdarframleiðsla mjöls og lýsis í heiminum og samdráttur á neyzlu, a.m.k. fram tU þess er síðast er vitað, en hann stafaði af því að notendum þessara af- urða, sérstaklega mjöls, þótti það svo dýrt, að ekki svaraði kostn- aði að nota það í fullum mæli, þ.e. að afurðaaukning þeirra vegna fyllstu mjölnotkunar svaraði ekki kostnaði. Þetta get ur svo aftur lagazt nú, er mjöl- verð hefur lækkað. Gerð hefur verið athugun á síldarafflamim, norðan- og aust- anlands frá því í vor, og and- virði hans tU bátanna, miðað við s.l. laugardag, 26. nóvember, og er hún eins nákvæm og freskast er unnt eftir þeim gögnum, sem fyrir hendi erú. Sýnir hún að alls hafa tekið þátt í veiðum fyrir Norður- og Austurland 184 bátar. Af þeim hafa 37 bátar afl- að innan við 1000 t. 76 bátar afl að frá 1000 — 4000 tonn, 64 bátar aflað frá 4000 — 7000 tonn og 8 bátar afflað yfir 7000 tonn. Heildarafflinn er um 642 þús. tonn að verðmæti um 1 miljarð- ur og 58 miUjónir króna. Er þá dregið frá flutningsgjald tU síld arflutningaskipa, tæpar 19,4 mUljónir króna. Samkvæmt þessu er meðalverðmæti tU bátanna kr. 1.65 pr. kg. Þá hefur verið gerð athugun, miðuð við 19. nóv. s.L á afla báta að 120 rúmlestir, báta 120-200 rúml., og báta yfir 200 rúmlestir, og sýnir það yfirlit eftirfarandi: Varðandi þetta yfirlit skal þess getið, að eigi er reiknað með þeim sUdarafla, er bátar hafa fengið við Suður- og Suðvestur- land. Gefur yfirlitið þvi eigi alls kostar rétta mynd, einkum að þvi er varðar báta undir 120 rúm lestum. Síldaraflinn fyrir Norður- og Austurlandi er nú meiri en nokkru sinni fyrr eða ein* og fyrr segir 642 þús. tonn á móti 517 þús. tonnum á sama tíma í fyrra, sem var metár. Þetta hefur gerzt þrátt fyrir mjög slæmt tíðarfar í októ- ber og nóvember í ár, en í þeim mánuðum í fyrra var tíð yfir- leitt mjög góð. Það má einnig telja tU merkra tíðinda nú, að á þessu ári er aU- ur bræðslusíldaraflinn veginn úr skipunum í stað mælingarinnar, sem áður tíkaðist. Er hér um gamalt sanngirnismál og baráttu mál samtakanna að ræða og ber að þakka ríkisvaldinu þann stuðn ing, sem það veitti tU að hrinda því £ framkvæmd. Þótt deila megi um það, hvort þessi breyt- ing muni leiða tU raunverulegr- ar verðhækkunar á bræðslusíld, er hitt þó fuUvíst, að með henni er rutt burtu allri tortryggni um að rangindum sé beitt. Gamalt leiðindamál er úr sögunni og ber sannarlega að fagna því. Rannsóknanskip fyrir sjávarút- veginn. Þá ber enn fremur að fagna fyr irsjánlegum framgangi annari merkismáls. Eins og fundarfuU- trúum er minnisstætt, sam- þykkti síðasti aðalfundur álykt- un þess efnis, að skattleggja allan síldarafla um Vá %, enda kæmi jafnhátt framlag á móti frá síldarkaupendum, og sé fénu varið tU smíði nýs síldarleitar- og síldarrannsóknarskips. Um þetta atriði fékkst samstaða allra viðkomandi aðila. Smíði skipsins er hafin í Bretlandi og standa vonir til að það komi i gagnið í júní á næsta ári. Á skipið að verða um 450 brúttó- tonn að stærð og búið öllum beztu tækjum tU síldarleitar og sildarrannsókna. Ég læt í ljós fögnuð minn yfir framgangi þessa merka máls og því hve fljótt þessi draumur ætlar að rætast, sem gat fyrir einu áu:i sýnzt jafnvel fjarlægur. Þetta mál minnir á annað skylt mál, en það er smíði fuU- komins alhliða haf- og fiskirann sóknarskips. Þetta mikilsverða mál er vissulega mikið hags- munamál islenzks sj ávarútvega og hefur lengi verið í undirbún- ingi. Fé hefur verið aflað til framkvæmda með sérstöku út- flutningsgjaldi á sjávarafurðir, og nú virðist búið að skapa grundvöU fyrir framkvæmdum. Búið mun vera að gera allar nauðsynlegar teikningar og út- boð í undirbúningi. Eigi get ég frætt fundarmenn um hvenær vænta megi þessa mikilvæga skips, en þess verður vonandi ekki langt að bíða. Komudagur þess í íslenzka höfn verður vissu lega mikiU fagnaðardagur fyrir alla þá, sem unna íslenzkum sjávarútvegi. Síldveiðar sunnan- og vestan- Iands. Þótt á margan hátt sé hægt að segja glæsilega sögu af síld- veiðunum austanlands, verður Meðal- hásetahl. m/orlofi 61.600,00 182.000,00 261.700,00 ekki sama saga sögð af síldveið- unum sunnan- og vestanlands, alveg sérstaklega á vesturhluta þess svæðis. Helzt hefur verið um afla að ræða við Vestmanna eyjar, aðallega á veiðisvæðun- um austan eyjanna austur und- ir Hornafjörð, og var t.d. mikill afli á þessum miðum á sL árL Um þetta leyti í fyrra var síld- araflinn sunnan- og vestanlands um 114 þús. tonn, en nú er hann einungis orðinn milli 45 og 50 þús. tonn. Þetta hefur kom ið sér mjög illa fyrir minni síld- veiðibátana, sérstaklega vegna þess, að eftir að sú breyting hefur orðið á úti af Austur- landi, að þurft hefur að sækja síldina æ lengra frá landi, hafa minni bátarnir helzt úr lest- inni á þeim miðum, en leitazt þess í stað við að stunda veið- arnar sunnanlands. Þessi þróun sézt bezt af því að 1 ár stunda 184 bátar síldveiðar norðan- og austanlands, 1965 voru þeir 210, 1964 voru þeir 243 og 1963 voru þeir 226. Má gera sér í hugarlund hví- líkir erfiðleikar þessi samdrátt- ur hefur verið þessum flokki báta, og ef ekki rætist úr með þessar veiðar, er þarna að skap- ast enn nýtt vandamál, sem finna verður lausn á. Kjarasamningar við sjómenn. Um kjarasamninga við sjó- menn er fátt að segja; um þau Framhald á bls. 21 Meðalafla- Fjöldi Meðalafli verð Bátar að 120 rúmL 56 1.022 tonn 1.686.300,00 — 120-200 — 49 3.389 tonn 5.5911.850,00 — yfir 200 — 78 5.07« tonn 8.376.400,00

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.