Morgunblaðið - 01.12.1966, Blaðsíða 21

Fimmtudagur 1. éfes. 1966
— Ræba Sverris
' Framh. af bls. 17.
mál hefur ríkt friður og sam-
komulag síðustu 2 árin. Sjó-
menn fá sínar kjarahsetur fyrst
og fremst í gegnum fiskverðið
og sitja í þvl efni í sama bati
og útvegsmenn sjálfir. Varðandi
kauptryggingu gildir sú regla í
samningunum, að hún skuli
ávallt hækka til samræmis við
launahækkanir verkamanna.
Ekki hefur komið til upp-
sagna, nema af hálfu sjámanna-
félaga á Vestfjörðinn, þau sögðu
öll upp gildandi kjarasamning-
um frá 1. janúar n.k. En hinn
31. október sl. var gert sam-
komulag við félög undirmanna
á öðrum félagssvæðum um
nokkra hækkun skiptakjara á
30-50 rúmlesta bátinn, sem
stunda línu- og netaveiðar til
samræmis við það, sem er á
næsta stærðarflokki fyrir ofan.
Ennfremur um 0.25% af kaup-
tryggingu í sérstaka orlofssjóði
og nokkur önnur minni háttar
atriði. Eru þess vegna nú fyrir
hendi bátakjarasamningar, sem
gilda ailt næsta ár, að Vest-
fjörðum undanskyldum.
Um annan veiðiskap en þann,
sem áður hefur verið rætt um,
er það að segja í sen> fæstum
orðum, að dragnótaveiði mun
hafa gengið allvel, rækjuveiði
ágætlega, en humarveiði aftur
mun verr en áður.
Varðandi liðið ár væri e.t.v.
ástæða til að víkja að fleiri at-
riðum, svo sem öðrum verð-
lagningum en aðalbolfiskverð-
lagningunni. En á fundinum hér
á eftir verður lesin skýrsla sam-
bandsstjórnarinnar fyrir liðið
starfsár. Verða þar rakin öll
veigamestu málin, sem útveginn
varða og stjómin hefur fjallað
um. og leyfi ég mér að vísa til
þeirrar skýrslu að því leyti,
sem ég ræði ekki hér þau mál,
sem hún fajllar um.
lsfi'ltlöndun í Bretlandi.
Á einu atriði vil ég þó vekja
sérstaka athygli. Eins og kunn-
ugt er hafa undanfarin 10 ár
verið verulegar hömlur á inn-
flutningi ísfisks frá íslandi til
Bretlands. Innflutningurinn hef-
ur byggzt á viðskiptasamningi
milli Félags ísl. botnvörpuskipa
eigenda og Brezka togaraeig-
endafélagsins frá 14. nóvember
1956. Var hann á sínum tíma
gerður fyrir tilstuðlan og milli-
göngu Efnahagsvinnustofnunar
Evrópu í París. Ég mun ekki
rekja samninginn hér, en í hon-
um fólust margs konar takmark
anir sem leiddu til þess, að
hvorki bátar né togarar gátu
landað að vild í Bretlandi. Samn
ingur þessi gekk úr gildi nú 15.
nóvember. Brezkir togaraeigend
ur munu nú ekki hafa haft
áhuga á nýjum samningi, sem
fæli í sér innflutningastakmark-
anir. En hvað sem um það er
að segja, hefur niðurstaðan orð-
ts sú, að innflutningur héðan til
Bretlands verður framvegis
frjáls, en Bretar leggja áherzlu
á, að Islendingar gæti þess í
framtíðinni sem hingað til, að
innflutningur þeirra verði vel
skipulagður og þeir forðist of-
framboð, sem leiði til verðfalls.
IÞetta eru skiljanleg tilmæli og
að mínu áliti sjálfsagt að við
verðum við þeim, enda er þar
um okkar eigin hagsmuni að
ræða. — Ber vissulega að fagna
þessari breytingu, og leyfi ég
xnér að láta i ljós þær vonir,
að framtíðarviðskiptin við Breta
á þessu sviði verði góð, sem á
öðrum sviðum.
Alit þingmannanefndarinnar.
Horfurnar, sem við okkur
blasa nú, varðandi afkomu út-
gerðarinnar á næsta ári, eru
engan veginn glæsilegar, am.k.
fyrir þann hluta flotans, sem
bolfiskveiðar stunda, aðallega
báta af stærðarflokknum 45-
120 brúttótonn. Þetta vandamál
hefir lengi legið I landi, alltof
lengi vildi ég segja.
1 nóvember 1965 taldi sjávar-
átvegsmálaráðherra ástæðu til
•S skipa nefnd 5 þingmanna til
MORGUNBLAÐIÐ
að rannsaka afkomuhorfur
þessa hluta bátaflotans og gera
tillögur um rekstur þessara
báta, m.a. það, hvort rétt sé að
veita þeim auknar veiðiheimild-
ir með botnvörpum. Nefndin
skilaði áliti í júnímánuði sl., og
verður að sjálfsögðu að skoða
álitið í ljósi þess, því að nokkrir
breytingar á kaupgjaldi og verð
lagi og þar með öllum útgerðar-
kostnaði hafa orðið síðan,
Ég mun ekki rekja nema í
fáum orðum efni skýrslu þess-
arar, þar sem henni verður
dreift hér á fundinum.
1 fáum orðum sagt, gerði
nefndin tilögur í 10 liðum, og
er aðaltillagan um 10% hækk-
un fiskverðs auk sérstaks vænt-
anlega hærra sumar- og haust-
verð á fyrsta flokks fiski. Enn-
fremur um að hækkaðar verði
um 50 aura á kg. til næstu ára-
móta aukagreiðslur fyrir línu-
og handfærafisk, og hefur þetta
síðasttalda þegar verið ákveðið
og framkvæmt af ríkisstjórninni
frá 1. október.
Þá gefur nefndin m.a. ábend-
ingar um að fyrirgreiðslulán til
báta, sem hafa þurft að hverfa
frá síldveiðum vegna lengri
sóknar, tillögur um nokkra leng
ingu á lánstíma vegna endur-
bóta á skipi auk lengingar láns
tíma stofnlána hjá Fiskveiða-
sjóði og Stofnlánadeild sjávar-
útvegsins, frestun afborgana af
stofnlánum um eitt ár, lækkun
dráttarvaxta í %% á mánuði og
endurskoðun á 1% ábyrgða-
gjaldi baknanna vegna erlendra
lána til kaupa á fiskiskipum.
Nefndin leggur áherzlu á ráð-
stafanir til aukningar línuút-
gerðar og að komið verði í veg
fyrir, að bátaútgerðin verði lát-
in standa undir beinum eða ó-
beinum stuðningi við togaraút-
gerðina.
Loks leggur nefndin til að
sjómannalögunum verði breytt
á þá 1-ð. að greiðslur tií áhafna
á Jpunum í veikinda- og
lysaforföllum skipverja sam-
I kvæmt, lögunum, miðist ekki við
aflahlut heldur í meginatriðum
við kauptryggingu samkvæmt
kj arasamningum.
Ég vil fyrst víkja lítið eitt að
þessu síðasta atriði. Öllum út-
vegsmönnum er kunnugt um
það, hvílíkum búsifjum það hef-
ur í mörgum tilfellum valdið að
þurfa að greiða fullan aflahlut
í veikinda- og slysatilfellum f
allt frá einum til þrigja mánaða.
Þetta fráleita lagaákvæði getur
leitt til þess við mikil óhöpp,
að afkomu báta sé teflt í algera
tvísýnu eða j afnvel þrot. Við
höfum farið fram á það við rík-
isstjórnina að hún beitti sér
fyrir því, að þessu verði breytt
til samræmis við það, sem þing
mannanefndin leggur til, enda
mun slíkt fyrirkomulag, sem hér
gildir, með öllu óþekkt meðal
annarra þjóða. í Noregi t.d. er
þetta þannig, að háseti fær 900
krónur norskar á mánuði, ef
hann veikist eða slasast. Hér
getur þetta og hefur oft skipt
tugum þúsunda á mánuði fyrir
háseta og við þekkjum dæmi
þess, að yfirmaður á síldveiði-
bát hafi haft yfir 100 þúsund
krónur á mánuði í veikindatil-
felli. Þarf naumast orðum um
Það að fara hversu fráleitt slíkt
er.
Ég fagna því að sjá nú tillögu
fra 5 þingmönnum úr öllum
flokkum, sem hnígur í þá átt
að breyta þessum málum í skyn
samlegt horf, sem sjómenn ættu
að geta verið vel sæmdir af.
Verður nú að treysta þvi, að
máli þessu verði komið á fram-
færi við Alþingi og framgangur
þess tryggður.
Afstaða L.t.tT.
Aður en ég vik að afstöðu
þmgmannanefndarinnar til þess,
hvort veita skuli togveiðibátum
auknar veiðiheimildir, vU ég
geta þess, að 3. nóv. sl. óskaði
sjávarútvegsmálaráðuneytið um-
sagnar stjómar LÍÚ. um tillögur
nefndarinnar, sem ég hefi stutt-
lega rakið hér að framan. Sam-
bandsstjómin svaraði með bréfi
15. þ.m. Mælir stjórnin þar með
því að allar tillögur nefndarinn-
ar verði framkvæmdar. Vakin
er athygli á því, að síðan í fyrra
haust hefir orðið 4,5% grunn-
kaupshækkun og 10.37% vísi-
töluhækkun, sem að sjálfsögðu
hafi leitt til hækkunar útgerð-
arkostnaðar.
Fiskverðshækkimin sem nefnd-
in leggur til, er sjálfsagt veiga-
mesti þátturinn, en það er svo
aftur annað mál, hvort hún sé
nægileg. Ég leyfi mér að efast
um að svo sé. Hér á fundinum
verður lögð fram rekstursáætl-
un fyrir meðalvertíðarbát, og
verður hún sjálfsagt athuguð í
nefnd og síðan rædd á fundin-
um. Munu menn þá geta gert
sér grein fyrir því, hvort fisk-
verðstillögur þingmannanefndar-
innar séu fullnægjandi og í sam
ræmi við það mun fundurinn
síðan væntanlega miða álit gitt
og marka stefnuna varðandi
þetta atriði.
Þegar þetta er haft í huga er
ljóst, að mikill vandi er okkur
á höndum og ekki sízt þegar
ofan á allt bætist verulegt verð-
fall á freðfiski erlendis, líklega
um 10%. Það er öllum ljóst, að
upp á síðkastið hefur afkoma
fiskiðnaðarins ekki sízt hrað-
frystihúsanna, stórversnað. Meg
inástæður eru þrjár: Síhækk-
andi tilkostnaður innanlands,
verðfall erlendis og hráefnis-
ekla. Við skulum ekki gera lítið
úr þessum vandamálum og þeim
erfiðleikum sem þau hafa í för
með sér fyrir okkur sjálfa. Og
hversu mjög kann .ekki vandi
hraðfrystihúsanna sérstáklega að
aukast, aðallega nokkurra stærstu
frystihúsanna ef þau ofan á allt
annað missa af togaraaflanum,
sem hefur seinustu árin numið
22-28 þúsund tonnum á ári til
þeirra, þrátt fyrir fækkun tog-
aranna og alla þá margvsílegu
örðugleika, sem þeir hafa átt
við að stríða, og ég skal nú
víkja að nokkru nánar.
Erfiðleikar togaraútgerðarinnar.
Fyrir 5 árum voru gerðir
út hér á landi 47 togarar. Nú
eru þeir aðeins 22. Þessi mikla
fækkun segir sína hörmungar-
sögu, sem óþarft er að rekja.
En það er skoðun mín, að það
væri þjóðarógæfa, ef togaraút-
gerðin legðist niður, og þarf í
því sambandi ekki að rekja þá
sögu, hvern þátt hún hefur átt
í því að skapa nútíma velferð-
arþjóðfélag á íslandi.
Nú að undanförnu hefur sér-
stök nefnd skipuð ag sjávarút-
vegsmálaráðherra, uniiið að at-
hugun á bag og afkomu togara-
útgerðar * ^r, og því að semja
tilögur til bjargar henni. Nefnd-
in hefur nýlega skilað áliti, en
það hefur ekki verið birt. Hins
vegar hefur nokkuð flogið fyrir
21
hverjar tillögur nefndarinnar aðeins að segja það, að ég veii
eru, m.a. hefur einn nefndar-
manna gert uppskátt á opinber-
um vettvangi um tvö atriði.
Það mun vera mál fróðustu
manna um þessi efni, að það sé
ekki hvað sízt tvennt, sem gæti
stuðlað að viðreisn togaraút-
gerðarinnar, þ.e. breyting á
vökulögunum og aukin veiði-
réttindi hér við land. Reyndir
togaraskipstj órar meðal ann-
arra, munu hafa látið í ljós
bjartsýnar skoðanir um það,
hvílíkan árangur síðarnefnda
atriðið gæti gefið.
Það mun vera talið, að þetta
tvennt muni þó ekki nægja að
fullu, fleiri þurfi að koma til,
en ef þetta tvennt fengist væri
vandinn að öðru leyti viðráðan-
legur, en þetta séu höfuðatriðin,
einkanlega aukin veiðiréttindL
Nú er það alkunna, að ein-
mitt þetta atriði er mjög um-
deilt. En hjá því verður ekki
komizt, að menn taki afstöðu,
og afstaða þeirra hvers og eins,
sem um þessi mál fjalla og úr-
slitum ræður, verður að koma
skýrt og afdráttarlaust í ljós.
Mér er tjáð, og er kunnugt
um það, að ef ekki fást nú og
nú fljótlega úrslit í þvi, hvort
vandi togaraútgerðarinnar verði
leystur, þá séu alger þrot henn-
ar og uppgjöf alveg á næstu
grösum. Ef sú verður niðurstaða
hafa válegir atburðir gerzt að
mínu áliti. Og það skiptir ekki
togaraútvegsmenn og sjómenn
eina saman mádi; það kemur
miklu víðar niður, hjá fólkinu,
sem vinnur í fiskiðjuverunum,
öllu skólafólkinu, sem þar vinn-
ur á sumrum, hjá margvíslegum
þjónustufyrirtækjum, hjá því
opinbera og ennfremur kemur
það hart niður á hraðfrysti-
húsunum og þar með óbeint á
bátaútveginum. Það er full
ástæða til þess að þessi fundur
ræði þessi mál, ekki sázt veiði-
réttindin, vegna þess að við vit-
um að uppi eru tillögur víðs
vegar um land um það, að tog-
bátum verði látin í té aukin
veiðiréttindi. Það er alkunna,
að í sumum verstöðvum, t.d. í
Vestmannaeyjum, er talið að
vegna minnkandi netjaafla sé
lífsnauðsyn fyrir alla afkomu
fyrirtækja og einstaklinga, að
heimildir til togveiða þar yerði
stórauknar.
Nú er það kunnugt, að þing-
mannanefndin leggst gegn öll-
um ráðstöfunum í þessa átt, og
rökstyður þá niðurstöðu sína
aðallega með áliti fiskifræðinga
um minnkandi fiskistofna og að
slíkar ráðstfanir myndu spilla
aðstöðu okkar til að auka fisk-
veiðilandhelgina.
Um þessa aðstöðu verð ég
ekki betur en að fiskifræðingac
aðhyllist auknar veiðiheimildir
togveiðiskipa og þeir, sem mesi
hafa fjallað um landhelgismáli*
af okkar hálfu á erlendum vett-
vangi, telja þetta atriði ekki
ráða úrslitum á nokkurn hátt.
Má í þessu sambandi benda á,
að Bretar, okkar fyrrverandi
höfuðandstæðingar í þessum mál
um, hafa sjálfir fært sína land-
helgi út í 12 mílur og leyfa eig-
in skipum að fiska upp að gömlu
3. mílunum.
Ég mun nú fara að stytta máil
mitt og hætta að rekja þessi
vandamál öll, en ef mér ekki
skjátlast, þá blasa vissulega við
okkur ýmis vandamál og verður
ærið verkefnl að leysa þau.
Nægir verðstöðvunin?
Ríkisstjórnin beitir sé nú af
öllu afli fyrir verðstöðvun hér
innanlands, stöðvun á því sí-
fellda kapphlaupi, sem verið hef
ur milli kaupgjalds og verðlags.
Allir góðir menn hljóta að vona,
að þetta takist og með því væri
vissulega mikið heillaspor stig-
ið fyrir sjávarútveginn, því að
sú óheillaþróun, sem orðið hefur
hér undanfarin ár í þessum efn-
um, hefur á engum bitnað harð
ar en honum. En þá er ósvarað
þeirri spurningu, hvort slík
verðstöðvun ein út af fyrir sig
nægi til að skapa eðlilegan
rekstrargrundvöll imdir atvinnu
veg okkar.
Það má ljóst vera af því, sem
ég hefi sagt hér að framan, að
ég tel að verðstöðvun ein út
af fyrir sig muni ekki nægja
öllum greinum sjávarútvegsfram
leiðslunnar en það má segja, að
á skal að ósi stemma, og tak-
ist sú verðstöðvun sem nú er
rætt um, þá verður auðveldara
að átta sig á hverjar þær grein-
ar sjávarútvegsins eru, sem sér-
stakrar aðstoðar þurfa við.
Það er óhjákvæmilegt fyrir
alla landsmenn að gera sér
grein fyrir því, að án sjávarút-
vegs getur islenzka þjóðin ekki
verið, og nægir í því sambandi
að benda á, að af útflutnings-
verðmæti þjóðarbúsins voru
sjávarafurðir 91.8% 1964 og
94.6% 1965.
Það er þjóðinni fulkomin lífs-
nauðsyn að sjávarútvegurinn
ekki aðeins starfi með fullum
afköstum, heldur og að hann
standi föstum fótum fjárhags-
lega.
Þegar skipt er upp meiru en
aflað er, hlýtur það að segja
til sín, þjóðarheildin hefur
krafizt meira af sjávarútvegin-
um en hann hefur getað í té
látið, og verður það því krafa
okkar útvegsmanna að leiðrétt-
ing fáist.
Kven- og karlmanna
LEÐUR KULD ASKÓR
SVARTUR
LODFÓÐRAÐUR
FRAM í TÁ.
VERÐ KR: 758.00.
BRÚNN — LÉTTUR
LOÐFÓÐRAÐUR
FRAM í TÁ.
VERÐ KR: 394.00.
BRUNIR OG SVARTIR
LOÐFÓÐRAÐUR
FRAM í TÁ.
VERÐ KR: 725.00.
SKÓHUSIÐ
HVERFISGATA 82 — SÍMI 11788.
BANKASTRÆTI — SÍMI 22135.