Morgunblaðið - 13.04.1967, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. APRIL 1967.
19
- VEGAMAL
Framihald af bls. 1.
af verðlagsbreytingum leiðir eða
bæði tekna ©g gjaldahliðin í áætl
un fyrir árin 1967 og 196'8 þann-
ig að nauðsyn var á leiðrétting-
um. Ég geri ráð fyrir því, að hv.
alþm. hafi búizt við því, að þessi
þáltill. yrði lögð fram fyrr á
þessu þingi og er ekki nema eðli
legt, að svo hafi verið. Eðlileg-
ast hefði verið, að þál. hefði ver
ið lögð fram á sl. hausti og end-
urskoðuninni hefði lokið fyrrr
áramót. Þetta varð nú ekki og
var það vegna þess að vega-
málastjóri og samgmrh. hafði
þessi mál til at'hugunar í vetur
og þurfti að vinna að þeim mál-
um með hliðsjón af því, sem
gerzt hefur, bæði verðlagstoreyt-
ingum svo og skemmdum og
öðru, sem orðið hefur vegna nátt
úruhamfara. En enda þótt dreg-
izt hafi að leggja till. fram, er
enginn skaði skeður, vegna þess
að framkvæmdir á vegum vega-
gerðarinnar hefjast ekki að veru
legu leyti fyrr en að vorinu. Svo
geta hv. þm. deilt um það, hvort
þeim líkar það, sem hér er lagt
til, hvort þeir haaf viljað hafa
það á annan veg. Eitt er þó
sennilega víst, að flestir hv. þm.
fhefðu óskað eftir því, að meira
#é væri veitt til vegasjóðs í sam
bandi við endurskoðun vegaáæti
unar heldur en hér er lagt :il.
l>ví verður þó ekki neitað, að
aukning vegafjárins hefur ve..ð
veruleg síðan vegal. voru sa.r-
in 1963 og fyrst var farið að
vinna eftir nýju lögunum 1964.
Það hefur orðið veruleg aukning
eins og sjá má á fskj. 1., sem
er með þessari till. 1964 er áætl-
að vegafé til ráðstöfunar írá
vegasjóði 242.1 millj. kr., 1965
263.7 millj. kr., 1966 254.4 millj.
kr. og 1967 264.4 millj. kr. og
1968 273 millj. kr. Síðan 1964
hafa tekjur vegasjóðs aukizt um
163.2 millj. kr. Nokkur hluti af
þessari aukningu hefur farið til
þess að mæta verðhækkunum
og auknum kostnaði við fram-
kvæmdirnar. En meirihl. hefur
farið til þess að vinna ný verk,
sem ekki voru með í fyrstu áætl
uninni. Það má þess vegna segja,
að samkv. nýju vegal. hafi vel
tekizt að þessu leyti og þrátt
fyrir verðbreytingar hefur vega-
sjóður staðið að öllu leyti við
þær skuldtoindingar sem hann
hefur tekið á sig samkv. vega-
áætluninni 1964 og aftur 1965.
Ég er sannfærður um það, að
út af fyrir sig eru hv. þm. ánægð
ir með, að svo skuli vera, sér-
staklega vegna þess, að því
hafði verið haldið fram, að vega
sjóður væri í rauninni gjald-
þrota. En að vera gjaldþrota er
það að geta ekki staðið við bær
greiðslur, sem aðili hefur skrld
bundið sig til þess að mæta. Og
ég er sannifærður um það, að
þeir, sem hafa trúað því að svo
væri, eru mjög ánægðir með, að
það reyndist ekki vera svo að
sjá, að vegasjóður er fær um
það að inna af hendi þær skuld-
bindingar, sem hann hefur tek-
ið að sér og vinna þau verk, sem
eru í vegáætluninni. Á árinu
1967 er gert ráð fyrir, að vega-
sjóður hafi í tekjur 390.2 millj.
kr. Frá því dragast endurgreiðsí-
ur, þ.e. benzínendurgreiðsla og
áætluð endurgreiðsla þunga-
skatts samtals 21.9 millj kr. Eftir
verða þá 368.3 millj. kr. sem
tekjur vegasjóð* eru áætlaðar á
þessu ári En vonir standa til, að
tekjur vegasjóðs á þessu ári
verði nokkru meiri heldur en
áætlað er, eins og reynzt hefur
undanfarin ár, þannig að af tekj
um ársins 1967 megi yfirfæra en
hverja upphæð, kannski álitlega
upphæð til ársins 1968. Til við-
bótar þessum 368.3 millj. kr.,
sem vegasjóður hefur til um-
ráða samkv. áætluninni, er gert
ráð fyrir. að verði unnið að Mý-
vatnssveitarvegi á þessu ári,
en sá vegur mun kosta
samkvæmt áætlun 52.6 millj.
fcr. Sá vegur verður greidd-
ur að öllu leyti af ríkisins fé. A
þessu ári verður unnið fyrir 30
millj. lor. og verður því það fé,
sem vegasjóður fær til ráðstöfun
ar ásamt þessu ríkisframlagi,
398.3l»millj. kr. Þess skal geta, að
þessi vegur hefði ekki verið lagð
ur svona fljótt ef kísilgúrverk-
smiðjan hefði ekki verið byggð.
En þessi vegur hefði komið
seinna og er sveifunum í Þing-
eyjarsýslu til mjög mikils hag-
ræðis og væri því rangt að segja,
að hann væri byggður eingöngu
vegna kísilgúrverksmiðjunnar.
Ég hef heyrt Þingeyinga fagna
því út af fyrir sig, að þessi vega
gerð kemur, og þótt vegasjóður
hafi ekki enn tekið við þessum
vegi, er þetta vegaframkvæmd,
sem borguð verður af ríkinu og
ríkið leggur fé til. Auk þess
verða tekin lán samkv. fram-
kvæmdaáætlun ríkisstj. á þessu
ári 81 milj. kr. og verður því það
fé, sem verður til ráðstöfunar í
vegagerð á þessu ári, nærri 480
millj. kr. Af því munu fara 42
millj. í vaxta- og afborgana-
greiðslur af fyrri lánum. Verða
þá um 440 millj. kr. til fram-
kvæmda á þessu ári og er það út
af fyrir sig allmikið fram-
kvæmdafé, enda þótt margir þm.
mundi óska eftir því að hafa enn
meira til ráðstöfunar, því að eng
inn getur neitað því, að það er
þörf á því að fá meira fé til veg
anna heldur en við nú höfum.
Árið 1966 var ráðstafað úr vega
sjóði 309 milj. kr. á móti 363.3
millj. nú plús 30'millj. til Mý-
vatnssveitarvegar. Má því segjia
að veruleg aukning sé á vegafé
hjá vegagerðinni að þessu sinni
miðað við sl. ár.
Tekjur vegasjóðs áætlast
þannig á árin 1967 og 1968.
Tekjur af bensíngjaldi 1967
260.6 millj. kr., 1968 273.8 millj.
kr. Tekjur af þungaskatti 1967
71.2 millj. kr., 1968 75.5 millj. kr.
Tekjur af gúmmígjaldi 13.2
millj. kr. 1967 og 14.7 millj.
1968. Ríkisframlag 1967 27 millj.
kr. og eftirstöðvar tekna frá
fyrra ári 18.2 millj. kr. Ekki er
reiknað með ríkisframlagi 1963,
en í grg. fyrir þessari till. er
tekið fram, að reiknað sé með
því, að ríkissjóður leggi til fé
á árinu 1958, ef til þess kæmi,
að skemmdir yrðu á vegamann-
virkjum af náttúrunnar völdum,
eins og orðið hefur á síðasta
ári. Þá má og reikna með, að
eftirstöðvar tekna frá árinu 1967
yfirfærist á árið 1968 og ráð-
stöfunarfé 1968 verði nokkru
meira heldur en hér er reiknað
með. Þær framkvæmdir, sem
lagt er til, að verði teknar nýjar
inn á vegáætlunina, eru brýr,
þ.e. Jökulsá á Sólheimasandi,
sem áætlað e, að kosti 12 millj.
kr., Eldvatn 3 millj. kr.
Gljúfurá og Bakkarholtsá í
Ölfusi 2 millj. k. 1967 og 2 millj.
kr. 1968. Það eru 17 millj. kr.
þessar brýr á þessu ári og auk
þess 2 millj. kr. á árinu 1968,
önnur brúin í Ölfusi. Þá er gert
ráð fyrir að taka nýjar vega-
framkvæmdir inn í áætlunina
og lagt til, að Grundarfjarðar-
vegur, sem kostar 1.2 millj.,
verði tekinn inn í áætlunina,.
Vesturlandsvegur í Gilsfirði, 1.3
millj., Strandavegur sunnan
Hólmavíkur 0.7 millj., Austur-
landsvegur 3 millj. í grg. segir,
að allar þessar fjárveitingar til
þjóðbrauta séu miðaðar við að
ljúka ákveðnum vegarköflum,
sem valda sérstökum erfiðleik-
um vegna vetrarumferðar og í
því sambandi ekki hvað sízt
vegna læknisþjónustu og mjólk-
urflutninga um tvo fyrst nefndu
vegina. Á Strandavegi er fjár-
veitingin til greiðslu lána, sem
sýslunefnd tók á s.l. ári til þess
að fá nothæft vegasamband að
vetri til milli sveitarinnar og
kauptúnsins. Á Austurlandsvegi
er fyrst og fremst ætlazt til þess,
að þetta fé fari til að tryggja
samband við Breiðdalsheiði og
Hróarstungu til Egilsstaða vegna
læknisþjónustu og samgangna
við flugvöll. Að öðru leyti eru
fjárveitingar til einstakra vega
óbreyttar.
Þá er einnig fjallað um brýrn-
ar, nýju, sem gert er ráð fyrir,
að teknar verði í vegaáætlun.
Það er Jökulsá á Sólheimasandi.
Brúin ú Jökulsá á Sólheimasandi
var byggð á árunum 1921—1922
og var þá höfð 200 m löng vegna
jökulhlaups, sem komu í ána.
Farvegur árinnar er mjög grýtt-
'ur á brúarístæðinu og þegar
brúin var byggð, voru engin tök
á að grafa djúpt fyrir stöplum,
þar sem beita varð eingöngu
v landverkf ærum. Af þessum
sökum hefur áin grafið undan
stöplum nokkrum sinnum. Árið
1945 lokaðist brúin á 2. viku af
þessum sökum og seig þá land-
stöpull að austan um lmetra.
Haustið 1965 hrundi vestur-
landsstöpull brúarinnar og var
hún þá stytt um eitt haf eða
20 m. í janúar s.l. gróf enn á
ný undan einum millistöpli með
þeim afleiðingum, að öll um-
ferð tepptist á aðra viku. Þar
sem brúin á Jökulsá er eina
samgönguleiðin fyrir alla byggð
ina í Vestur-Skaftafellssýslu, er
óhjákvæmilegt að endurbyggja
brúna þegar á þessu ári, því að
í nýju flóði gæti hæglega farið
svo, að brúin hrynji alveg og
það gæti tekið marga mánuði
að. koma upp bráðabirgðabrú.
Er ráðgert að endiurbyggja
brúna nokikuð neðan við gömlu
brúna, þar sem reka má staura
undir stöpla. Er kostnaður við
þessa brúargerð áætlaður um 12
millj. kr.
Þá er það brúin á Eldvatni.
Ný brú var byggð á Eld-
vatni árið 1965. Var sú
brú 54 m löng og kom í stað
24 m langrar járnbitabrúar með
timburgóifi, sem byggð var árið
1910. Þessi nýja brú var byggð
við hliðina á gömlu brúnni, sem
var svo rifin. Þessi nýja brú
átti einnig að leysa af hólmi
járngrindabrú frá 1930 hjá
Sióra-Hvammi og veginum
austan Eldhrauns breytt í'sam-
ræmi við það. í hlaupinu, sem
kom í Skaftá í lok nóvember
1966, sopaðist burtu klettur í
miðri ánni, sem gamla brúin
nafði staðið á og einn af milli-
stöplum nýju brúarinnar einnig.
Við þetta seig brúin mikið og
varð ófær til umferðar. í flóð-
inu lækkaði farvegur árinnar
um 5 m og foss, sem verið hafði
nokkuð neðan við brúna, færðist
upp fyrir hana. Við könnun á
þykkt hraunhellunnar, sem er
austan við ána, kom í ljós, að
hún er 15 m þykk, en undir
henni 7 m þykkt lag af jarð-
vegi. Hefur sá jarðvegur verið
fyrir, þegar hraunið rann fram
Skaftártungu 1789. Engin leið
var að sjá þetta fyrir.þar sem
hvergi í gljúfrinu var annað að
sjá þarna en heila klöpp. í lok
janúar hrundi annar millistöpull
brúarinnar, sem stóð á austur-
bakka árinnar og þá hrundi öll
yfirbygging brúarinnar. Ráð-
gert er að endurbyggja brúna
á sama stað, en lengja hana um
10 m austur á hraunið, en nota
stöplana að vestan .Kostnaður
við þetta er áætlaður 3 millj.
kr. Þá eru það brýrnar í Ölfus-
inu, Gljúfurholtsá og Bakkar-
holtsá. Endurbygging þessara
brúa var ekki áður í vegáætlun,
en talið er óhjákvæmilegt að
endurbyggja þær í ár vegna
flutninga á þungum vélahlutum
að Búrfellsvirkjun, en brýr þess-
ar eru 41 árs gamlar og hafa
verið verulegur farartálmi um
nokkurt skeið. Verða brýr þess-
ar byggður með tveim akreinum
og tnunu falla inn í framtíðar-
veglínu milli Hveragerðis og
Selfoss. Er áætlað að byggja
báðar brýrnar í ár, en Lands-
virkjun muni aðstoða við
greiðslu á helmingi kostnaðar til
næsta árs.
Þetta eru skýringarnar á því,
að lagt er til að taka þessar brýr
inn í vegaáætlunina og einnig
þá vegi, sem ég nefndi hér áðan.
Þá er hér á bls. 2 á þessu skjali
gert ráð fyrir því eða sýnt,
hvernig skipting gjaldanna verð-
ur. Það er, viðhaldiskostnaðurinn
reiknaður árið 1967 139.3 millj.
kr. og 1968 145.2 millj. kr. Við-
haldskostnaður 1966 v>ar 126
millj. kr. og 1965 um 100 millj.
kr. Er því lagt til að auka við-
haldsféð nokkuð og kemur það
m.a. til af því, að gert er ráð fyr-
ir að breyta snjómokstursregl-
unum frá því, sem verið hefur.
Er gert ráð fyrir, að þær breyt-
ingar hafi nokkurn aukinn kostn
að í för með sér, 1 millj. á ár-
inu 1967 og 4—5 millj. á árinu
1968. Snjómoksturskostnaðurinn
er alltaf áætlaður og er ákaflega
misjafn frá ári til árs. Eitt árið
var hann aðeins 6 millj. og eitt
árið fór hann upp í 17 millj.
Og hér er svo að lokum á bls.
22 um hraðbrautir, en hraðbraut-
ir er oft talað um nú í sambandi
við vegaframkvæmdir. Og allir
hv. þm. vita þá, hvað við er átt.
Það eru vegir, sem hafa umferð,
daglega umferð 1000 bíla eða
meira og samkv. vegatalningu
er talsvert á 4. hundrað km. sem
teljast til hraðbrauta nú. Það er
Suðurlandsvegurin austur á
Skeiðavegamót og það er Vest-
landsvegurinn upp í Borgarfjörð
og nokkui- vegarkafli út frá Ak-
ureyri. Sannleikurin er sá, að
með þessari miklu umferð er
erfitt að halda vegunum við með
því að bera möl í þá til víðhalds.
Og þess vegna verður því ekki
frestað um mörg ár að gera var-
anlegt slitlag á þessa vegi. Það
hafa verið garðar ráðstafanir til
þess að undirbúa þessar fram-
kvæmdir og skipuð var nefnd nú
í vetur til þess að gera könnun
á því, hvernig heppilegast væri
að standa að þessu. N. vinnur
að þessum málum og komið hef-
ur í ljós, að heppilegast muni
hafa verið gerðar ráðstafanir til
brauta, sem krefjast mikils tíma
og kostnaðar að undirbúningur
hraðbrauta tekur mikinn tíma og
krefst mikils kostnaðar. Auk
Venjulegs verkfræðiundirbúnings
krefst verkfræðiundirbúningur
almenns samkeppnisútboðs um
slíkt verk og mikillar vinnu og
lánastofnanir krefjast margs kon
ar athuguna og áætlunargerðar,
er sýnir og siaðfestir hagkvæmni
slíkra framkvæmda. Og það er
því augljóst, að nauðsynlegt er
að hefja þennan undirbúning af
fullum krafti sem fyrst, ef von
á að verða til þess að hægt verði
að byrja framkvæmdir fyrir al-
vöru sumarið 1969. En þá hefst
nýtt áætlunartímabil í vegagerð.
'Það má segja að talið er nauð-
synleg undirbúningsvinna eftir-
farandi:
í fyrsta lagi þarf að gera al-
manna samgönguáætlun fyrir
landið allt í heild, sem hafi það
markmið að skapa grundvöll fyr-
ir samanburði á hagkvæmni
mismunandi leiða til þess að
leysa samgönguvandamálið. Slík
athugun myndi meðal annars
stefna að því að hér var nauð-
syn og efnahagslegan ávinning
á lagningu hraðbrauta og bera
þá saman nauðsyn annarra fram
kvæmda í samgöngumálum. Slík
athugun er nauðsynleg bæði fyr-
ir íslendinga sjálfa til þess að
marka framtíðarstefnuna í sam-
göngumálum, en auk þess er lik-
legt að hugsanlegir lánveitend-
ur muni telja hana nauðsynlega
til staðfestingar á efnahagslegu
gildi framkvæmdarinar. Þessi
JÓN ísberg og Pétur Sigurðs
son hafa lagt fram á Alþingi
frv. um breytingu á lögum
um atvinnuleysistryggingar
þess efnis að dagpeningar
vegna atvinnuleysissbóta
verði greiddir með öllum
börnum bótþega í stað
þriggja nú.
í greinargerð segir:
Samkvæmt gildandi lögum
eru aðeins greiddir dagpeningar
vegna atvinnuleysisbóba með
þremur fyrstu börnum bótþega.
Þetta ákvæði hefur sennilega
komizt inn fyrir misskilning
vegna greiðslu fjölskyldubóta og
til þess að vera í samræmi við
almannatryggingalögin, enda
sagt í greinargerð frumvarpsins
að lögum um atvinnuleysisfrygg
ingar, að samræmi væri við bóta
ákvæði almannatrygingalaganna.
Sú breyting, sem flest í þessu
frumvarpi, hefur ekki mikil auka
athugun ætti ekki að kosta mjög
mikið fé og á Efnahagsstofuunin
að geta tékið hana að sér, t.d.
með aðstoð eins eða tveggja
norskra sérfræðinga, sem kunn-
ugir eru sams konar vandamál-
um. Anar þáttur verði verk-
fræðilegur undirbúningur á lagn
ingu þeirra hraðbrauta, sem
nauðsynlegar virðast ásamt mati
á hagkvæmustu legu þeirra og
gerð. Hér er um mjög umfangs-
mikla og kostnaðarsama starf-
semi að ræða, sem Vegagerð rík
isins getur ekki tekið að sér
Verður líklega óhjákvæmilegt að
nema með stórauknum mannafla.
erlent verkfræðifyrirtæki verði-
ráðið til þess að vinna að þess-
um störfum í náinni samvinnu
við Vegagerð ríkisins og verk-
ifræðinga. Þess má geta, að vega
málastjórinn er þeirra skoðunar,
'að það muni verða óhjákvæmi-
legt að vegagerðin fái stóraukinn
mannafla til þess að vinna að
þessum málum og ekki talið ó-
heppilegt að erlent verkfræði-
firma taki þetta að sér undir
umsjón eða í náinni samvinnu
við vegamálastjóra. Þessi undir-
búningur mun kosta allmikið
fé og er eðlilegt að sá kostnaður
verði færður sem stofnkostnaður
á þau verk sem unnin verða
eftir þessari áætlun. Nauðsyn-
legt er, að hafizt verði handa
á þessu ári um þennan undir-
búning og unnið af kappi á því
næsta til þess að útboðslýsingar
geti legið fyrir, haustið 1968 og
að hefja megi framkvæmdir á
árinu 1969 með nýrri vegaáætl-
un. Það er gert ráð fyrir að það
megi útvega allt að 40% af kostn
aðinum að láni erlendis. En
hvernig hinn hlutinn verður út-
vegaður fer vitanlega eftir því
hvað ríkisstj. og Alþ. leggur til
í því máli. En það er ljóst að
það þarf mikið fjármagn og er
gert ráð fyrir að um 230 km.
af hraðbraut með varanlegu slit-
lagi muni kosta um 1500 millj.
kr. Hér er mikið verk að vinna
og það þarf samstillt átak til
þess að það megi takast og þetta
verk þarf að vinna fljótt og þarf.
að vinna vel, en það þarf undir-
búning og þess vegna þarf engan
að undra, þótt ekki verði gert
stórt átak í hraðbrautalagningu
á þessu ári eða næsta, vegna
þess að það hefur ekki tekizt sá
nauðsynlegi undirbúningur und-
ir þær framkvæmdir enn sem
komið er, til þess að hægt sé
að byrja. Ég tel herra forseti,
að það sé ekki ástæða til þess
að fara fleiri orðum um þetta
með að það verði umræður um
mál að svo stöddu; ég reikna
þær tlll. sem liggja fyrir ura
þetta mál, svo mikið hagsmuna-
mál sem það er öllum og þesa
vegna gefst kostur til jss að
taka þá til máls aftur.
útgjöld í för með sér, en þótt
svo væri, ber að breyta þessu,
vegfta þess að hér er fyrst og
fremst um sanngirnismál að
ræða. Börn atvinnuleysingjia um
fram þrjú þarf einnig að borga,
og sé raunverulega um atvinnu-
leysi að ræða, þá hefur afvinnu-
leysinginn engar tekjur til þes*
að kaupa fyrir nauðþurftir sínar,
aðrar en bæturnar. Bæturnar
hrökkva að vísu skiammt, en það
er önnur saga, en þessa missmíð
íöggjafans er sjálfsagt að lag-
færa.
Chicago, AP.
CEVDET Sunay, forseti Tyrte*
lands, sem nú er á ferðalagi um
Bandaríkin, var gerður að heið-
ursborgara Chicago-borgar sL
mánudag. Forsetanum hefur ver-
ið mikill sómi sýndur og hvar-
vetna vel fagnað á þessu ferða-
lagi sínu. f fyrri viku ræddi hann
við Johanon forseta.
Frir. tveggja Sjálfstœðisflokksþingmannai
Dagpeningar vegna
atvinnu leysisbóta
— með öllum börnum bótþega