Morgunblaðið - 09.08.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1967
Þjdðhátíðin
í Herjdlfsdal
Séð inn eftir Herjólfsdal meðan á skemmtiatrióum stendur.
ÞEIR sem af hreinu hjarta og
með göíugu hugarfari ræða og
rita hvað mest um mannvæn-
leið íslenzks æskulýðs ættu að
dvelja í þrjá daga á þjóðhátíð
í Herjólfsdal til að kynnast
hinni hlið málsins: hversu djúpt
hörn rótlausra tima geta sokk-
ið. Ber þó um leið að vona, að
þeir 2—3000 unglingar, sem
gerðu garðinn frægan á um-
ræddri hátíð séu ekki rétt úrtak
íslenzk æskufólks; svo illt má
ekki ætla uppeldisstofnunum
landsmanna. Sá beizki sannleik-
ur verður að segjast hér og nú,
að þjóðhátíðir í Vestmannaeyj-
um eru ekki orðnar annað en
ein stanzlaus og tröllaukin
drykkjusamkunda, allsherjar
þriggja sólarhringa stjórnleysis-
timabil í sögu nokkur þúsund
nýfermdra barna. Stúlka ein,
sem starfaði á hótelinu í Vest-
mannaeyjum tjáði undirrituð-
um, að flest fólk af eldri kyn-
slóðinni í Eyjum hyrfi á brott
til meginlandsins þessa fyrstu
Mary Belle Hart
helgidaga í ágúst, fyrst og
fremst sökum þess ónæðis, sem
meira og minna öivaðir ungling-
ar valda í bænum sjálfum, og
einnig vegna þess, „að þjóðhá-
tiðin er ekki lengur eins og hún
var“, með orðum stúlkunnar.
,Þar sem enginn þekkir
mann“ ....
Hann var byrjaður að væta
kverkarnar í afgreiðslusal Flug-
félagsins á Reykjavíkurflug-
velli, myndarlegur unglingur í
gallabuxum og ,,stæl“-skyrtu, á
að gizka 15 ára gamall. Hann
drakk stíft á leiðinni í flugvél-
inni, og þegar koimið var í Herj-
óifsdal var hánn vart viðmæl-
andi en vafraði á milli tjalda á-
samt félögum sínum með hlátra-
sköllum og herfilegum lima-
burði. Undir kvöldið var hann
hvergi sjáanlegur, em snemma
næsta morgun var hann aftur
kominn á stjá með flösku í
buxnastrengnum og litla, bros-
leita Reykjavíkurmær sér við
hlið. Ennþá var hann vel drukk-
inm og ég spurði hvernig hann
hefði sofið um nóttina. Hann
varð hneykslaður á svip:
„Kemur þú ó þjóðhátíð til að
sofa, maður?“
Næsta dag bregður honum fyr
ir á hótelinu og er nú guggnari
en áður og bersýnilega af hon-
um dregið. Stúlkan broshýra er
hvergi sjáanleg, en í hennar
stað komin önnur gerðarleg og
ctálítið fýld eins og henni leið-
ist. Ég spyr aftur hvernig hann
hafi sofið og hvort 'hann sé al-
'gáður. Hann geispar mæðulega
og fitjar upp á nefið:
„Æ, ég gleymdi tjaldinu
heima, maður. Annars gerir það
ekkert til, verst að ég er orð-
inn brennivínslaus; átt þú eitt-
hvað?“
Hann býður þúsundkall fyrir
eina flösku, sterkríkur að því er
virðist, og með eftirgrennslan
kemst ég að raun um, að þetta
er hluti þess farareyris, sem hon
um var fenginn heima hjá sér.
Óprúttnir náungar hafa sl:ð
aumur á honum og á sunnudags
kvöld var hann aftur í sínum
gamla ham, reifur og á allan
heiminn.
Skrautljós og flugeldar
Þrjú kvöld samfleytt var dans-
að á tveimur pöllum í Herjólfs-
dal. Veður var einstaklega fag-
urt á föstudags- og laugardags-
kvöld. Framundan úr sjónum
stinga eyjarnar upp bláum koll-
um. Lundar fljúga ótniflaðir
með hröðum vængjatökum yfir
hátíðarsvæðið. Dalurinn ymur
fjörlega í sinfóníu þjóðhótíðar-
kvöldsins: Ölvuð ærsl, dynjandi
•músík, snemmdánir unglingar
sofa úr sér milli grænna þúfna,
sumstaðar er slegist, annarsstað-
ar er faðmast, allstaðar ríkir
svallkenndur ótaminn andi ungl-
ingaskemmtunarinnar.
1 fjölskyldubúðum Vestmanna
eyinga ríkti hins vegar hin
sanna þjóðhátíðarstemming: Vin
ir og vandamenn si(tja við skál,
syngja af hjartans lyst lög og
Ijóð eftir bítlana eða jafnvel
meistara Ása í Bæ, og veita gest
um og gangandi af innborinni
rausn-Þeir kæra sig kollótta um
skarkalann og hið taumlausa
svall útifyrir, vita enda af
reynslu undanfarinna ára, að því
er ekki unnt að breyta og verð-
ur ekki breytt meðan annar
hver æskumaður, sem leggur
leið sína hingað frá þétbbýlis-
kjarnanum á Suðurlandi, kemur
með því hugarfari að drekka
stanzlaust meðan birgðir endast.
Það væri vitaskuld út í hött
að ásaka Vestmannaeyinga fyrir
ástandið á þjóðhátíðinni. Þar er
fyrst og fremst um að kenna
yfirboðurum ungmennana, sem
koma hingað gestir. Það ætti að
vera vandalaust fyrir yfirvöld í
Reykjavík að gera áfengisbirgð-
ir þeirra upptækar á Reykjavík
urflugvelli, eða a.m.k. takmarka
þær allverulega. Það er hægt að
skemmta sér vel án þess að
drekka frá sér ráð og rænu
hvern einasta dag verzlunar-
mannahelgarinnar. Það sannað-
ist í Þórsmörk og í Húsafells-
skógi um síðustu helgi, og það
sönnuðu ótaldir Vestmannaey-
ingar, sem augsýnil'ega líta á
hátið sína sem kærkomið tæki-
færi til að lyfta sér upp, ekki
svallhátíð veiklundaðra ungl-
iuga, sem sjá sér leik þarna á
borði að drekka án afskipta for
eldranna.
Á miðnætti er tendrað bál á
Fjósakletti og í nokkrar mínút-
ur kljúfa fagurlitir flugeldar
næturhimininn til stórra hrell-
inga lundunum, sem búa í
hamrabeltunum, en fást einnig
reyktir og soðnir í sölutjaldinu.
Síðan er stiginn dans til klukk-
an fjögur. Um það leyti halda
lúnir og syfjaðir blaðasnápar til
tjalda sinna en veiður ekki
svefns vært, því þeir virðast ein
ir þurfa að sofa í tj&ldbúðum
aðkomufólk. Á aðra hönd er
hamrað á gítar og ölvaðar radd
ir kirja þjóðhátíðarsönginn en á
hina slást steigurlátir menn af
gelgjuskeiði með fúlu orð-
bragði. Þeir hverfa á braut en
aðrir koma í staðinn, sú mann-
tegund, sem ekki má sjá flösku
án þess að brjóta hana, eða tjald
hæl án þess að rífa hann upp.
Það verður úr að við förum á
ról á ný.
Skemtun Týsmanna var vel
skipulögð og eflaust mikið í hana
lagt. Því kemur á óvart tilfinn-
anlegur salerniskortur á þjóð-
hátíðarsvæðinu. Eftir stranga
leit finnast loks kumbaldar, sem
hróflað hefur verið upp út í
hrauni. Þar er jafnan biðröð og
sumir sjá sér leik á borði og
hverfa bak við hóla í skjóli
myrkurs.
Við sölutjaldið ganga tvær
ungar stúlkur svipþreyttar og
leiðast. Þær eru systur, Guðrún
og Erla frá Reykjavík.
„Er gaman á þjóðhátíð?"
,Já, það er ansi gaman“, svar-
ar Erla.
Oj, þvílíkt fyllirí", segir Guð-
rún.
„Eruð þið ekki með tjald?“
„Jú, við erum með tjald, en
við getum ekkert sofið fyrir
hávaða og fylliríi."
Við erum þjáningarsystkin".
„Ætlið þið að koma aftur á
þjóðhátíð, eða hafið þið fengið
nóg?“ ■
„Jú, auðvitað komum við aft-
ur, þetta er allt svo spennandi
og mikið fjör, bara ef ekki væri
drukkið svona mikið.“
Þær eru með kúrekahattana
sívinsælu, einkonar einkennis-
tá'kn unglinga um verzlunar-
mannahelgina. Við höldum sam-
an inn í sölutjaldið, tnoðfullt
og hávaðinn er ærandi.
Þarna kostar kókin 30 krðnur
og fáeinar vafasamar brauð-
sneiðar 100 kr. Tæmdum gos-
drykkjaflöskum er kastað hvar
vetna, en ötulir smástrákar tína
þær jafnóðum up og selja á
fimm kall, Hagsmunahringrásin
er í algleymingi. Auglýsinga-
tæknin er hins vegar á frum-
stigi. Spjald, sem hengt er upp
í sælgætissölunum, auglýsir:
„Hinar vinsælu, köldu þjóðhá-
tíðarsleikjur. Namm!“
Fjallganga
Sumir notuðu góðviðrið fyrstu
tvo dagana til þess að ganga á
brattann. Af. fjallsbrúninni má
sjá yfir allan dalinn. Við augum
blasa prýðisvel gerð víkinga-
skip á hægri hönd, gosbrunnur
og danspallar. Til vinstri eru
tjaldbúðir aðkomufólksins á víð
og dreif, og hvítar heimilistjald-
búðirnar eins og snoturlega nið-
urraðaðir kubbar með þröngum
gangvegum á milli.
Vestmannaeyjar eru ævintýra
heimur, bæjarstæðið sjálft á fögr
um stað og fólkið ber svip af
þessum stoltu eyjum. Fólksfjölg-
un í Eyjum hefur verið gífur-
leg; um síðustu aldamót bjuggu
þar 270 manns. Nú telur kaup-
staðurinn rúmlega 5000 manns.
Þarna uppi á fjallinu rekumst
við á miðaldra kanadiska konu,
háskólakennara í Ontario, Mary
Belle Hart að nafni. Hún hefur
ferðast víða um heim, tekur lit-
myndir og safnar staðreyndum
um þjóðlíf og flytur um. þetta
fyrirlestra í klúbbum í sinni
heimaborg. Hún er í óða önn að
ljósmynda lundann, þegar okk-
ur ber að, og henni verður all
hverft við, þegar' við segjum
henni, að í Islandi sé þessi fugl
snæddur með góðri lyst, Teykt-
ur og soðinn.
Henni verður tíðrætt um eyj-
arnar og einstgeða fegurð þeirra
og segir, að hér hafi hún viljað
eiga 'heima. Þegar við fregnum
hana eftir kynnum hennar af
skemmtuninni niðri í dalnum,
segir hún:
„Hér er óvenjumikill drykkju-
skapur, mjög slæmt, en þannig
er það líka í Kanada. Þriðja
Framhald á bls. 17
Víkingaskipin.