Morgunblaðið - 24.09.1967, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. SEPT. 1967
17
í skólagörðum Reykjavikur. — Ljósm. Mbl. Ól. K. M.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 23. sept ———«———~
Kristinn Stefáns-
i son látinn
Enn hefur það á sannast, að
jafnvel eftir skamma fj-arveru er
einhver úr kunningj ahópnum
hiorfinn, þegar komið er heim
aftur. Á fullorðinsárum lá leið-
in raunar sjaldnast þar sem
Kristinn Stefánsson prófessor
lagði sína leið. En á skóla- og
æskuárum var góður kunnings
skapur og otft tíður samgangur
á milli. Kristinn var frá upp-
hafi manna vörpulegastur á að
sjá, úrræðagóðlur og vel til for-
ystu fallinn. Síðar valdist hann
löngum til forráða á meðal stétt
arbræðra sinna og varð
atkvæðamikill í embættisstörf-
um, sýndist þá stundum sitt
hverjum, en ætíð reyndisl Krist
inn hreinskiptinn og skörugleg-
ur í sinni tillögugerð. Að hon-
um er mikill mannskaði. Gaml-
ir æskufélagar eiga oft fátt sam-
eiginlegt, þegar þeir hittasi. á
efri árum, ef viðfangsetfnin hafa
verið ólik og leiðir legið á mis-
víxl. Engu að síður finnst flest-
um nærri sér höggið, þegar þeir
hverfa, sem samtímis nutu bjart
sýni æskuára og vonglaðir
horfðu þá fram á veginn.
Ókyrrð æsku-
manna
Æskumönnum hefur lengst af
verið það sameiginlegt að líta
með litlu þolgæði á athafnir
sér eldri manna, og telja þeim
takast margt ótrúlega illa en
umfram allt vera óhætfilega sein
ir í snúningum. Þessi órói æsku
manna hefur ætíð verið fyrir
hendi og leiðir af sjáltfu eðli
æskunnar. Þó er svo að sjá sem
ókyrrð eða órói verði öðru
hverju enn meira áberandi en
ella. Vafalítið lifum við einmitt
nú eitt slíkt tímabil. Hvaðan-
ætfa berast fregnir um að æsku-
menn vilji fara sínar leiðir og
lúti lítt leiðbeiningum, hvað þá
fyrirmælum hinnar eldri kyn-
áLóðar. f einn stað sýnist koma
hvort litið er til austurs eða
vesturs, hvarvetna blasir svipað
við.
í Kína er æskulýðnum óspart
beitt í hinni hatrömmu valda-
baráttu á milli kommúnista-
broddanna. í Sovét-Rússlandi
er einkanlega áberandi upp-
reisn nokkurra ungskálda gegn
hegðunarreglum valdahafanna
og hinna rosknari listamanna,
sem fyrst og fremst hugsa um
að njóta hylli ráðamannanna.
í Bandaríkjunum og Sviþjóð
bafa menn miklar áhyggjur af
eftirsókn all stórs hóps æsku-
fólks í ýmiskonar deyíilyf, sem
áður en varir leiða í auðs'æja
ófæru. Þarna er í raun um að
ræða flótta frá staðreyndum í
rammskekktan hugarheim. í Bret
landi brýst svipað út í annar-
legum klæðaburði, blómaskreyt-
ingu og bjölluburði. Einnig þar
í landi er áróður fyrir notkun
deytfilyfja, en það er vitni um
heilbrigðan hugsunarhátt alls
tfjöldans, að í sumum borgum
tfór æskutfólk í kröfugöngu til
þess að mótmæla rýmkun sölu-
'heimildar á slíkri ólyfjan. Þá
er og ekki nema gott um það
að segja, að æskulýður lýsi
friðarást sinni. Mest er þá um
það vert, að þess sé gætt að verða
ekki verkfæri í höndum þeirra,
sem heimta frið atf andstæðing-
um sínum, en vilja sjálfir fara
með ófrið og ofbeldi á hendur
þeim, er þeir hatfa andúð á.
„Okkur vantar
íkveikjur“
í Þýzkalandi er ekki í skjótri
svipan eins marga síðhærða og
annarlega klædda unglinga að
sjá og í Englandi. En ókyrrð-
in er þar einnig. Fyrir fáum
dögum bar það við, að í sjón-
varpi voru saman leiddir ýms-
ir þekktir forustumenn, eink-
anlega úr hópi flokbs Sosial
demokrata þar í landi og synir
þeirra, sem voru mjög á önd-
verðum meiði við feður sína.
Þessi skoðanamunur er raunar
enn meira áberandi í Þýzka-
landi um þessar mundir atf því
að Sosial demokratar eru tiltölu
lega nýkomnir í ríkisstjórn í
samvinnu við Kristilega lýðræð
isflokkinn og komst sú sam-
vinna á mjög á móti vilja vinstri
arms Sosial demokrata. Enda
telja vinstri mennirnir flokks-
foringja sína hafa komið óhæfi
lega litlu áleiðis með stjórnar-
veru sinni. Sérstaklega var til
þess vitnað, að saman hefðu
verið leiddir Brandt utanríkis-
ráðherra og sonur hans. Brandt
hafði hiklaust lýst yfir því, að
hann væri ósammála hinum
yngri mönnum, þar á meðal sín
um eigin syni, en þó væri sjálf-
sagt að athuga einnig þeirra
sjónarmið. Sumum virtist
þessi sjónvarpsþáttur hafa ver-
ið býsna hæpinn. Að vonum
hneyksluðust þeír þó miklu
meira á því sem ungur Berlín-
arstúdent, Teufel að nafni, hafði
lýst yfir, þegar hann sagði Berl-
ínarbúa vanti íkveikjumenn á
borð við þá, sem að verki hetfðu
verið í Brussel fyrir nokkrum
mánuðum, þegar vöruhúsið
mikla brann þar. Menn furð-
uðu sig því meira á þessum ó-
skaplegu öfgum, þar sem hinn
ungi maður var sagður bráðgáf
aður og í sjálfu sér ekki ómann-
vænlsgur, er hann hefur gerzt
leiðtogi í þýzkum félagsskap
Maoista og virðist hafa óþrjót-
andi peninga til útbreiðslu öfga
kenninga sinna.
Þá þegja vinstri
mennirnir
Athyglisvert er, að ýmsir
vinstri menn sem hafa ætlað
að ærast yfir því, að öfgaflokk-
ar til hægri hafa unnið á ör-
fá prósent í sumum héruðum
Þýzkalands, reyna að gera sem
minnst úr öfgum Teufels-liða
svo ofboðslegir sem þeir eru,
einungis af því, að þeir eru
hafðir í frammi af ötfgaskepn-
unum til vinstri en ekki hinum
til hægri. Þvílík tvötfeldni ger-
ir að verkum að vaxandi fjöldi
fær ógeð á öllum málflutningi
vinstri manna. Sem betur fer
vaxa flestir frá þvílíkum ötfg-
um eftir því, sem árin færast
yfir þá. Enginn skyldi þó halda
að það eitt, að öfgar eru hafð-
ir í frammi af æskutfólki, rétt-
læti þá. Þvert á móti sýnir
reynslan, að öfgar æskulýðs
hafa otft hinar hörmulegustu aí-
leiðingar í för með sér. Að vísu
lifum við nú óvenjulega óróa-
tíma í þessum efnum. En sVip-
að má segja um ástandið á milli
stríðsárunum, árunum frá 1920
til 1939. Vöxtur kommúnisma
og nasisma á þeim árum var
fyrst og fremst vegna tfýlgis
æskulýðsins við þesair öfgastefn
ur.
Menn átta sig oft ekki á því
eins og skyldi, að nasisminn var
fyrst og fremst æskulýðshreyf-
ing. Út af fyrir sig er það fyrir-
gefanlegt, að æskumenn láti um
skeið blekkjast af ötfgum. í
Þýzkalandi gatfst hinum ungu
fylgjendum n.asismans hins veg
ar ekki færi á því að átta sig
nógu tímanlega. Þýzku þjóðinni
var steypt út í giötun og hörm-
ungar fyrir hana sjálfa og aðra
áður en æskufölkið fengi færi
á því að átta sig á hver leið-
arlokin hlytu að verða. Komm-
únisminn hetfur staðizt lengur,
og verstu öfgar hans eins og
hungurmorðin miklu á fyrri-
hluta fjórða tugs aldarinnar
og réttarmorðin í fraimihaldi
þeirra eiga vonandi aldrei eftir
að endurtaká sig. Allir stjórn-
arhættir í Sovét-Rússlandi eru
nú miklu skaplegri en óður, svo
að segja má, að eins og hvítt
sé miðað við svart.
„Ef einræði væri
úr sögunni“
Enginn efi er á því, að í Sov-
ét-Rússlandi hafa orðið mjög
miklar framfarir á þeim 50 ár-
um, sem kommúnistar hafa ráð-
ið þar ríkjum. Jafnvíst er hitt,
enda játað af íslenzkum komm-
únistum að t.d. hér á landi hafa
á sama tíma orðið hlutfallslega
mun meiri framtfarir. Hér hefur
almenningur ætíð notið frelsis
samhliða framförunum, en í
ríkjum kommúmsta er frelsinu
fórnað til þess að tryggja fram-
farirnar. Von er að spurt sé,
hvort framfarirnar réttlæti
frelsisfórnina, eða hvort fram-
farirnar hefði e.t.v. orðið mun
meiri, ef fólkið í Sovét-Rúss-
landi hefði fengið að njóta
frelsis á borð við það, sem á
Vesturlöndum tíðkast. Á með-
an núverandi stjórnarhættir
haldast í Sovét-Rússlandi og
öðrum kommúnistaríkjum er
ekki annars að vænta en flest-
ir þar játi a.m.k. í orði kveðnu,
að þeir séu kommúnistar. Hið
furðulega er aftur á móti, að
þeir, sem frjálsræðis njóta og
samanburð hafa, skuli halda
fast við villukenningu, sem
þeir létu fangast al 1 æsku-otfs-
tæki. Það er, eins og sumir sæk
ist ætíð eftir því að láta blekkja
sig. í Þýzkalandi var t.d. sagt,
að sumir unglingar héldu því
fram, að vissulega væru þeir
mjög andvígir Uibridht og ein-
ræðisklíku hans í Austur-Þýzka
landi en hins vegar ætti það
ekki lengur við að vera „and-
kommúnisti“ því að ef einræði
væri lagt niður í löndum komm
únista og mannréttindi væru
þar tryggð, þá væri svo sem
ekkert við kommúnismann
að athuga. Um þetta má segja,
að vissu fleiri en þögðu þó. Því
miður er það höfuðatriði í eðli
kommúnismans, að hann skuli
knýja fram með einræði og al-
menningi synjað um mannrétt-
indi. Allt öðru vísi mundi um
að litast í heiminum, etf komm-
únistar losuðu sig undian þess-
um kenningum og framkvæmd
þeirra. Von mannkynsins um
farsæla framtíð byggist ekki
sízt á því, að svo muni fara
áður en ytfir líkur, en þá er
líka kommúnisminn sjálfur yf-
irunninn og úr sögunni.
Af hverju leyfi til
að skapa stjórn-
inni örðugleika?
Því miður eru allar líkur til,
að enn sé langt í land þangað
til slíkt ástand skaipast. Enda
fylgja kommúmstar dyggilega
orðum Lenins, í ræðu, sem
hann hélt í Moskva árið 1920, er
hann sagði:
„Af hverju ætti að leytfa mál-
frelsi og ritfrelsi? Atf hverju
ætti stjórn, sem er að gera það,
sem hún heldur sjálf vera rétt
að leyfa að gagnrýna sig? Hún
mundi ekki leyfa að beitt væri
banvænum vopnum. Hugmynd-
ir eru rniklu örlagaríkari en
byssur. Atf hverju ætti að leytfa
nokkrum manni að kaupa prent
vél og dreifa út hættulegum
skoðunum, sem eru miðaðar við
að skapa ríkisstjórninni örðug-
leika?“
Svo mörg voru þau orð Len-
ins. Enn eru þau í heiðri höfð,
þ.e.a.s. þar sem kommúnistar
ráða sjálfir. En hætt er við að
hvína mundi í tálknum Þjóð-
viljans, ef samskonar bann ætti
að gilda gegn málflutningi
stjórnarandstæðinga hér á
landi. Er þó stundum svo að
sjá sem kommúnistar trúi því,
að þeir geti með stöðugum end-
urtekningum villt svo um fyrir
lesendum sínum, að þeir trúi
augljósum ósannindum .Svo
sem t.d. því, að verðbólguþró-
un síðustu ára hérlendis sé rík-
isstjórninni og flokkum hennar
að kenna, en kommúnistar hafi
þar ætíð barizt eindregið gegn.
Vita þó allir, að kommúnistar
hafa stöðugt ýtt undir kröfu-
gerð og athafnir, sem horfðu-
til aukinnar verðbólgu, en stað-
ið gegn öllum ráðstöfunum, sem
ríkisstjórnin og aðrir hafa beitt
sér fyrir til að hafa hemil á
henni. Eða hvernig líst mönn-
um á þann málflutning að rit-
stjóri Þjóðviljans nýkominn úr
langvarandi heimsókn til sálu-
feðra sinna, skuli býsnast yfir
„utanstefnum“, þegar íslenzkir
ráðamenn fara utan til að sjá
hagsmunum þjóðarinnar borg-
ið? Er raunar skrítið, að svo
skynsamur maður skuli ekki
sjá, að hann gerir sjáltfan sig
einungis hlægilegan með þvílík
um málílutningi. Honum er auð
sjáanlega annað betur gefið en
skopskyn á eigin athafnir. Má
hann þó eiga, að ólíkt er blað
hans mennilegra meðan hanis
sjálf-s nýtur við, en þegar þar
var að lesa peðring úr aðsboð-
armönnunum, vegna hinnar ár-
legu pílagrímsfarar sjáltfs höí-
uðpaursins.
Vandræði hverra?
Brezk blöð hneyksluðust
mjög á því á dögunum, er
Brown utanríkisráðherra komst
að orði eitthvað á þá leið, að á
næstu mánuðum reyndi ekfci
svo mjög á brezku stjórnina
heldur hitt hver veigur væri
í sjálfri brezku þjóðinni. Þessi
orð minna nokkuð á hin fleygu
ummæli Helga Bergs, þegar
hann sagði, að þingræðið ætti
aið ganga undir próf. Hugsunar-
hátturinn er ekki með öllu ó-
líkur. Sj áltfshyggj an er svo mik-
il, að etfi um eigið ágæti kemst
ekki að. Ef eitthvað fer öðru-
vísi en skyldi, þá er það annað
hvort fyrirkomu'lagið eða þjóð-
in, sem bilar, en ekki dómgreind
hinna sjálfumglöðu ræðu-
manna. Enn eitt dæmi þessa
sama hugsunarháttar þó í ann-
arri mynd sé, er það að eitt
Framsóknarmálgagnið úti á
landi sagði fyrir skemmstu eitt-
hvað á þá leið, að nú yrðu bænd-
ur að efla samtök sín til þess, að
stjórnin leysti ekki örðugleika
sína á kostnað bændastéttarinn-
ar! Auðvitað á ríkisstjórnin nú
sína örðugleika, örðugleika, sem
eru örðugleikar hennar, ein-
mitt af því að þeir eru örðug-
leikar allrar þjóðarinnar. Að
sjálfsögðu verður stjórnin
dæmd eftir því hvernig tekst
að leysa þessa örðugleika, en
Framsóknarmenn eru slegnir
þeirri blindu að þeir virðast
nærri því fagna örðugleikum,
sem bitna á stjórninni, þó að
um örðugleika allrar þjóðarinn
ar sé að ræða og bitni fyrst og
fremst á henni.
Hvernig eru þá
þeir minni mátt-
Menn hljóta að undra sig á
þessari blindu talsmanna Fram
sóknar. Því fer fjarri, að ein-
ungis þeir, sem minniháttar eru
innan flokksins séu haldnir
henni. Tíminn rifjaði upp nú .£
vikunni helztu atriði úr sam-
taili, sem Eysteinn Jónsson hafði
við einn fréttamann útvarpsins
fyrir réttri viku. Eftir frásögn
hans kom lítið nýtt fram í þessu
samtali. Almannarómur segir að
Eysteinn hafi verið þar hikandi
og sjálfum sér ósamþykkur. Þó
er ekki um það að villast, að
hann er langfremstur sinna
samtflokkamanna. f málflutningi
og yfirsýn ber hann eins og
gull af eiri af fylgismönnum sín
um. Það er málstaðurinn, sem
Framháld á bls. 16