Morgunblaðið - 20.02.1968, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 1068
15
A Islandi eru kjörin jafnari og betri
Ræða Ingólfs Jónssonar ráðherra við
setningu 50. búnaðarþings
H E R R A forseti íslands,
stjórn Búnaðarfélags íslands,
búnaðarmálastjóri, búnaðar-
þingsfulltrúar og aðrir áheyr
endur. Að þessu sinni er
Búnaðarþing sett í 50. sinn-
Það kom fyrst saman 7. júlí
1899. Búnaðarþing starfaði
lengi aðeins annað hvert ár.
Miklar framfarir hafa orðið
í landhúnaði síðan fyrstu bún
aðarfélögin voru stofnuð hér
á landi fyrir 80—90 árum.
Búnaðarfélag íslands og
landsmenn allir geta vissu-
lega með ánægju minnst
þeirra breytinga sem orðið
hafa á nærri 70 árum frá því
Búnaðarþing kom saman í
fyrsta sinn.
íslendingar hafa lengst af bú-
ið við frumstæð skilyrði í land-
búnaði og á öðrum sviðum þjóð-
lífsins. í landbúnaðinum var
ekki um framfarir að ræða fyrr
en búnaðarfélögin komu til að
hafa áhrif.
Harðindi, langir vetur og erf-
ið vor hafa lengi gert landbún-
aðinum erfitt fyrir. Margar sög-
ur fara af því þegar búpening-
urinn féll vegna fóðurskorts.
Harðindi geta alltaf komið á ís-
landi bæði um vetur og vor.
Landbúnaðurinn er betur und
ir það búinn nú en áður að
taka á móti harðindum. Ræktun-
in gerir fóðuröflun auðveldari
og reglubundnari siglingar til
landsins gera mögulegt að hafa
innflutt kjarnfóður jafnan fyrir
hendi.
í seinni tíð hafa harðindi auk-
izt nokkuð og minna að sumu
leyti á það sem lesa má um frá
fyrri tímum. Á s.l. sumri var mik
ið um kalskemmdir í ýmsum hér
uðum landsins og var töðufengur
því miklu minni en venjulega.
Búnaðarfélag íslands og Stétt-
arsamband bænda óskuðu eftir
því við raðuneytið að skipuð
yrði nefnd til þess að gera til-
lögur um nauðsynlegar ráðstaf-
anir til úrbóta. Nefndin skilaði
samhljóða tillögum um stuðning
við þá, sem talið var að þyrftu
á aðstoð að halda og hefur verið
farið eftir áliti nefndarinnar.
Til eru lög um forðagæzlu,
sem ætlazt er til að fari'ð sé
eftir. I þeim lögum er ákveðið
að forðagæzlumenn starfi í
hverju sveitarfélagi, gefi upp fóð
urbirgðir að haustinu og aðvari
viðkomandi bændur og sveitar-
stjórn ef útlit er fyrir að ekki
sé fóður eða hús til fyrir þann
búpening, sem settur er á vetur.
Eftir þessum lögum hefur því
miður ekki verið farið í öllum
atriðum. Verður að vænta þess
að sveitarstjórnir, sýslumenn
og Búnaðarfélag íslands fylgist
með framkvæmd þessara laga
svo nauðsynlegt sem það er.
Verði lögin ekki framkvæmd
gæti viljað til óbætanlegt slys,
ef óvenjulega harður vetur kem
ur ásamt vorharðindum.
Nú á þorranum voru gerðar
ráðstafanir í einu héraði, til þess
að kalla saman oddvitana til við
ræðna um fóðurbirgðir í hér-
aðinu. Var þetta gert, að sagt
var, vegna harðinda sem verið
hafa. Jarðbönn og harðindi geta
jafnan komið um miðjan vetur,
enda æskilegra að taka á móti
slíku þá, heldur en á vormán-
uðum. Hyggilegast er að kanna
fóðurbirgðamálið á haustnóttum
og búa sig þá, eftir því sem
hægt er, undir veturinn.
Bændur nota mikið kjarnfóður
og margir of mikið, sem byggist
á því að það er notað til þess
að spara hey en ekki aðeins sem
fóðurbætir. Verð á fóðurbæti
hefur hækkað vegna gengisbreyt
ingarinnar, en er þó lægra held
ur en það hefur oftast verið áð-
ur. Munu bændur því enn telja
hagstætt að gefa fóðurbæti, mið
að við verð á búvörunni.
Búnaðarfél. ísl. og búnaðarsam
böndin hafa marga ráðunauta í
þjónustu sinni. Verkefni ráðu-
nautanna er að gefa upplýsingar
um allt, sem til framfara getur
orðið í landbúnaðinum. Um fóðr-
un búpenings og notkun tilbúins
áburðar er ekki síður nauðsyn-
legt að gefa leiðbeiningar en
um annað. Það er örugglega
mikilsvert að fara rétt að í því
efni. Sé fóðurbætir og áburður
ekki rétt notaður er fjármunum
kastað að óþörfu. Sjálfsagt er
að samræma og auka tilrauna-
og upplýsingaþjónustu landbún
aðarins, með það fyrir augum
að tilætlaður árangur náist sem
allra fyrst.
Ræktunin hefur aukizt mikið
hin síðari ár, allt upp í 6000
hektara sum árin.
Sumir telja að töðufengur af
hektara sé nú nokkru minni en
áður var. Er talið að þetta stafi
af því að ræktunin sé ekki eins
góð og hún ætti að vera. Þess
ber að geta áður en þetta er
staðhæft, að bændur nota í
seinni tíð túnin til beitar vor
og haust og eru því margir
hættir að tvíslá. Þess munu og
vera nokkur dæmi, þar sem
ræktunin er mest, að hluti af
túnunum séu notuð til beitar allt
sumarið. Þegar þetta er athugað
fæst skýring á bví að töðumagn-
ið, sem flutt er í hlöðu verður
minna af hverjum hektara held-
ur én áður var, þegar túnin
voru eingöngu notuð til slægna.
Þetta sannar þó ekki að rækt-
unin geti ekki verið betur gerð.
Afkoma landbúnaðarins bygg-
ist á framleiðslunni, en góð
ræktun er undirstaða hennar.
Framleiðslan hefur aukist mjög
mikið síðustu árin. Er fróðlegt
að gera sér grein fyrir þeirri
breytingu sem orðið hefir á síð-
ustu 10 árum.
Árið 1957 var innvegin mjólk
til mjólkurbúanna 66,4 milllj kgr.
en 1967 101,6 millj. kgr. Aukn-
ingin er um 50%. Þótt nokkur
ný mjólkurbú hafi bætzt við á
þessu tímabili, sem eru yfirleitt
með lítið mjólkurmagn, breytir
það litlu í samanburðinum.
Kjötframleiðslan 1957 var 8,3
millj. kg. en 1967 12,6 millj. kg.
Er hér einnig um 50% aukningu
að ræða. Fjármunamyndun í
landbúnaðinum hefiur aukizt á
þessu tímabili í samræmi við
aukna framleiðslu. Sé fjármuna-
myndunin á árunum 1958 til 1966
reiknuð á verðlagi ársins 1960
er hún fyrra árið 288,5 millj.
en síðara árið 365,3 millj. Sýnir
þetta að aukning fjármunamynd
unar í landbúnaðinum hefir ver-
ið mikil og æskileg síðustu árin.
Á þessu tímabili hefur bænd-
um fækkað nokkuð. Litlar jarð-
ir hafa verið sameinaðar og
þannig fengist sæmilegar bújarð
ir í stað lítilla jarða, sem ekki
voru æskilegar til búsetu. En
þrátt fyrir þetta . hefur fram-
leiðslan aukist vegna vélvæðing
ar og tækni sem bændur hafa
tileinkað sér á lofsverðan hátt.
Með aukinni framleiðslu sem
er umfram markaðsaukningu inn
anlands, hefur orðið að flytja
búvörur á erlendan markað í
auknum mæli.
Verð á landbúnaðarvörum er
lendis er mjög lágt miðað við
það sem er á iinnanl. markaði.
Umframframleiðsla verður að
vera, að minnsta kosti þegar vel
árar, ef ekki á að verða skortur
á þessari ágætu vöru þegar
harðnar í ári. Síðan útflutnings-
uppbætur voru greiddar sam-
kvæmt lögum frá 1960, hafa
bændur fengið grundvallarverð
ið, þrátt fyrir mikinn útflutning
á lágu verði.
Á þessu verðlagsári munu út-
flutningsuppbæturnar nema allt
að 260 millj. króna.
Talið er vafasamt að þær
muni nægja að fullu í þetta
sinn þótt gengishagnaðurinn bæti
þar um þar sem flytja verður
út meira af kjötvörum en áður
og verðlag á ull og gærum hef-
ur lækkað mjög mikið á er-
lendum markaði.
Með tilliti til þessa hafa bænd
ur talið eðlilegt að ríkið hætti
að reka stórbúskap eins og hef-
ir átt sér stað. Eðlilega er að
því spurt, hvort nauðsynlegt sé
Ingólfur Jónsson.
að hafa stórbú á Skriðuklaustri,
við Hvanneyrarskóla, á Hesti, í
Gunnarsholti, á ReykhóLum og
við Hólaskóla.
Þessi bú eru aðallega sauð-
fjárræktarbú og til margra
þeirra stofnað í tilraunarskyni.
Ýmsir telja að tilraununum væri
eins vel borgið, þótt nokkur af
þessum búum væru lögð niður.
Á s.l. ári skrifaði ráðuneytið
forstöðumönnum ríkisbúanna og
lagði fyrir þá að gera ráðstaf-
anir til þess að framleiðslan
yrði dregin saman og búin mink
uð eftir áætlun.
Þá hefur einnig verið orð á
því haft að ekki væri ástæða
til að stofna til nýbýla um sinn,
meðan framleiðslan er langt um-
fram það sem notað er innan-
lands og erlendi markaðurinn
jafn óhagstæður og raun ber
vitni.
Haustið 1966 varð samkomu-
lag í sexmannanefnd um bú-
vöruverðið. Öruggt er að það
samkomulag var hagstætt fyrir
bændur og sanngjarnt þegar á
heildina er litið. Síðastliðið haust
varð ekki samkomulag og má
virða fulltrúum bænda til vork-
unar þótt þeir teldu rétt að mál-
ið færi til yfirnefndar í þetta
sinn, þar sem þeim var van-
þakkað af ýmsum, það sem þeir
gerðu sérstaklega vel árið áður.
Það er öruggt að oftast er hyggi
legra að vinna að samkomulagi
um búvöruverðið, fremur en að
vísa málinu til yfirnefndar.
Fulltrúar bænda í sexmanna-
nefnd hafa á undanförnum árum
fengið miklar leiðréttingar á
verðlaginu og á verðlagsgrund-
vellinum. Rök verða ekki til-
færð hér fyrir þessu sérstaklega
En bændur geta sannfærst um
það með því að fletta upp í
árbók landbúnaðarins 1966 á bls.
125 og 126. Þar eru tölur sem
sýna að með verðlagningunni á
undanförnum árum hafa bændur
fengið hlut sinn verulega leið-
réttan. Það má auðvitað færa
enn rök fyrir því að þörf sé á
frekari lagfæringum. Það er
hægt að sýna fram á eins og
oft hefur verið gert, að meðal-
tekjur bænda séu mjög lágar
og að ýmsir útgjaldaliðir séu
lágt reiknaðir á verðlagsgrund-
vellinum.
Þegar um þetta er rætt verður
þó að taka með í reikninginn
að allt of margir bændur hafa
það lítil bú, að þau geta ekki
gefið sæmilegar tekjur.
Fundið hefur verið að því
hversu lengi var dregið að verð
leggja búvöruna á sl. hausti. I
lögum er ákveðið að verðlagn-
ingu skuli lokið fyrir 1. septem
ber nema um annað semjist.
Að þessu sinni varð ekki sam-
komulag og málinu var því vís-
I að til sáttasemjara í októbermán
uði. Þegar hann hafði haft mál-
ið hjá sér án árangurs, var því
vísað til yfirnefndar sem lauk
störfum 1. desember.
Nauðsynlegt er að verðlagn-
ingin fari fram á réttum tíma,
þótt bændur hafi ekki í þetta
sinn beðið tjón, vegna þess
hversu seint verðlagningunni
var lokið.
Þegar verðið var ákveðið var
tekið tillit til þess tíma, sem lið-
in var frá því að verðið átti að
ákveðast miðað við að verðlagn-
ingin hefði farið fram um haust
íð. Það er svo eðlilegt að menn
hafi misjafnar skoðanir á niður
stöðum dómsins, en út í það verð
ur ekki farið við þetta tæki-
færi.
í sambandi við gengisbreyt-
inguna voru samþykkt sérstök
lög til þess að tryggja að hækk
un á rekstrarvörum landbúnað-
arins væri tekin með í verðlag
búvörunnar.
Á alþingi er komið fram frum
varp til laga um að breyta lausa
skuldum bænda í föst lán.
Árið 1962 voru samþykkt lög
um þetta efni og hagnýttu bænd
ur sér það tækifæri í allríkum
mæli. Lausaskuldir munu hafa
safnast hjá ýmsum bændum síð-
an og væri því æskilegt, ef tak-
ast mætti að breyta þeim í föst
lán.
Lausaskuldasöfnun er út af
fyrir sig eðlileg miðað við þá
miklu fjármunamyndun og fram
kvæmdir sem orðið hafa í land-
búnaðinum.
Lánasjóðir landbúnaðarins hafa
aukið útlán um 300% árið 1967
miðað við árið 1958.
Byggingarvísitala hefur á
sama tíma hækkað um 122%. Út-
lánaaukningin er því langt um
fram verðbrey.tingar, sem orðið
hafa og verða lausaskuldir, sem
nú eru hjá landbúnaðinum, því
ekki til þess raktar að stofn-
lánadeildin hafi ekki sinnt sínu
hlutverki.
Það er vitanlega margt sem
búið þarfnast, til þess að kröf-
um tímans verði fullnægt, sem
ekki er lánað út á frá stofn-
lánadeildinni, svo sem bifreiðar
og fleira, sem nú er talið nauð-
synlegt að hafa á hverju heim
ili.
Áður var lítillega minnst á
framleiðsluaukningu og útflutn
ing landbúnaðarvara. Ýmsir hafa
verið hræddir við það sem kall
að er offramleiðsla. Smjörfjallið
er þó ekki lengur fjall, heldur
aðeins lítil þúfa. Gefur það til-
efni til að ætla að við þá erfið-
lelka, sem menn nú sjá framund
an verði ráðið.
Komið hefur til tals að
skammta fóðurbæti eða skatt-
leggja hann til þess að hafa
vald á framleiðslunni.
Ýmsir bændur telja betra áð eitt
hvað vanti á grundvallarverð-
ið, heldur en að gripið verði
til þeirra ráða. Úm þetta skal
ekki fjölyrt að þessu sinni eða
dómur lagður á þær tillögur sem
uppi eru.
Það ber vitanlega að leggja
áherzlu á að gera framleiðsluna
fjölbreytta og þannig úr garði,
að hún fullnægi sanngjörnum
kröfum neytanda. Það ber einn-
ig að hafa í huga, hvaða vörur
er hagstæðast að framleiða fyrir
erlendan markað. Aukin fjöl-
breytni í framleiðslunni skapa
meiri möguleika til betri afkomu.
Það þarf að vinna að því að
auka verðgildi framleiðslunnar,
með því að vinna úr hráefninu
hér heima.
Ullin og skinnin eru ekki sízt
vel til þess fallin, að gera úr
þeim verðmæta útflutningsvöru,
með því að notfæra sér nýjustu
aðferðir í iðnaði.
Landbúnaðurinn hefur mikla
möguleika til þess að vera á-
fram megin stoð í þjóðlífinu og
með því að halda áfram þeirri
stefnu í ræktun, gróðurvernd,
landgræðslu og uppbyggingu,
sem ráðandi er, mun landbúnað-
urinn verða enn mikilsverðari
í þjóðarbúskapnum eftirleiðis
en nokkru sinni fyrr.
Vinna þarf að því að koma
upp nýjum atvinnugreinum á
sem flestum sviðum. Nota ber þá
sérstöðu sem fslendingar hafa
með virkjun fallvatna og notk
un jarðhita, til þess að skapa
fjölbreytt og þróttmikið atvinnu
iíf.
Á miðju árinu 1966 varð mik-
ið verðfall á helstu útflutnings-
vörum þjóðarinnar. Verðfall
þetta varð enn meira á s.l. ári.
Við það bættist að aflinn bæði á
síldveiðum og þorskveiðum varð
miklu minni en fyrr.
Á s.l. ári var útflutningsverð-
mæti afurðanna % minni en ár-
ið áður eða allt að 2 þús. millj.
króna lægri.
Af þessu leiðir að minni verð-
mæti eru til skiptanna á hvern
þjóðfélagsþegn en áður hefir
verið. Það er því ljóst að tími
til kröfugerðar um kjarabætur
er tæplega fyrir hendi um sinn
Það verður vonandi ekki af
því að launþegar hefji vinnu-
stöðvun um næstu mánaðamót,
eins og gefið hefur verið í skyn.
Kjarabætur eiga að koma með
bættum hag fyrirtækja og aukn
um tekjum þjóðarheildarinnar.
Það er sjálfsagt að fylgzt sé
ávallt með því að þeir, sem að
vinna að framleiðslunni njóti
þess þegar vel gengur.
Það verður að ætla að þjóðin
hafi gert sér grein fyrir því
hvaða þýðingu það hefur, þeg-
ar útflutningstekjurnar minnka
á einu ári um Vs hluta. Þegar
þannig stendur á er hætta á sa-m
drætti í atvinnulífinu.
Það sem sérstaklega verður að
leggja áherzlu á, er að tryggja
öllum atvinnu, sem unnið geta,
og koma í veg fyrir það böl
sem fylgir atvinnuleysi. Á því
munu allir hafa áhuga, bændur
ekki síður en aðrir.
Það er lögmál, sem ekki verð
ur umflúið að góðir tímar og
lakari tímar koma á víxl.
fslendingar munu snúast með
manndómi gegn erfiðleikunum og
sigrast á þeim. Bændastéttin
mun ekki nú fremur en áður
láta á sér standa til þess að
leggja því lið, sem til heilla horf
ir.
Stundarerfiðleikar mega ekki
verða til þess að bölsýni festi
rætur eða að kjarkur manna
bresti.
Það er sannleikur sem oft hef
ur verið sagður að á íslandi eru
lífskjörin þrátt fyrir allt jafn-
ari og betri heldur en gerist hjá
mörgum menningarþjóðum, sem
taldar eru standa í fremstu röð.
Að endingu vil ég óska þess
að Búnaðarþing, sem nú tekur
til starfa megi vinna störfin í
þeim anda að til hagsældar megi
verða fyrir landbúnaðinn og
þjóðina alla.