Morgunblaðið - 28.02.1968, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. FSBRtTAK I9ð«
21
Þórður Jónsson, Látrum:
„Vandamál æskunnar"
„Vandamál unglinganna"
SLÍKAR fyrirsagnir í ræSu og
riti eru nú að verða mjög al-
gengar, sem bendir sennilega til
þess, að hér sé um vandamál að
ræða í raun og veru. En mér
hafa alltaf fundist þessar fyrir-
sagnir rangar að verulegu leyti.
Þessi uppeldisvandamál, sem hér
er átt við, eru ekki vandamál
æskunnar, sem er að alast upp,
nema að nokkru leyti, heldur
vandamál þeirrar kynslóðar, sem
er að ala þessa æslku upp
Þess vegna ferst henni ekki að
æpa, þótt vanræksla hennar
komi fram í verki hjá æskunni
í dag. Fyrir ýmis mistök ein-
staklinga og þjóðfélagsheildar-
innar hefir þessi æska verið
svikin, svikin um það, sem kristn
ir menn telja kjarna lífsins, sem
er kristilegt uppeldi.
En hvernig stendur á þessum
svikum, og ‘hvernig áttu þau
sér stað? Því vildi ég gera til-
raun til að svara frá mínum
bæjardyrum séð í þessu greinar-
korni.
Það virðist vera öllum mann-
legum verum meðskapað að trúa
á eitthvað, hafa einhvern átrún-
að, og sagt er að trúin flytji
fjöll.
Við fsl'endingar játum al-
mennt kristna trú, og erum því
kristnir að kalla. Grundvallar-
atriði kristindómsins er kærleik
ur, á honum byggir kristinn
maður lífsbreytni sína, og reynir
að láta hann móta afstöðu sína
til annara, manna og málefna.
Maður, sem ekki veit hvað
kristindómur er, og sem aldrei
hefix fundið mátt trúarinnar,
mátt kærleikans, hann er 1 stöð-
ugri leit eftir einhverju, sem
hann í raun og veru veit ekki
hvað er, en sem er þó hin eftir-
sótta lífshamingja, sem alltof
fáir fá handsamað, af því henn-
ar er öft leitað langt yfir
skammt, og leitandinn hefir ekki
fengið lykilinn að henni, kristin-
dóminn, kærleikann, en án þess
að hafa fullnægingu trúarinnar
miun áka'flega erfitt að bandsama
hina sönnu lífshamingju.
Eitt af því fyrsta, sem hver
kristinn maður þarf að eignast
er kærleikur, því frækorn kær-
leikans þarf svo að fá sína um-
önnun sem önnur frœkbrn ann-
ars fölnar það og deyr, en hætt
við að illgresið festi þá rætur,
því sáning þess er auðveldari.
Þegar barn er komið það langt
á vitsmunastiginu, að það fer að
skynja hvað fram fer í kringum
það, þá er sál þess sem ósáinn
akur, sem er móttækilegur fyrir
hverskonar frækorn góðs og ills.
Hver á þá að sá frækorni kær-
leikans í sál barnsins? Móðirin,
mundi flestum á að svara, því
það hafa íslenzkar mæður gert
um aldir, og foreldrar sameigin-
lega, ásamt ömmu og og afa,
gefið þessu frækorni þá næringu
sem það hefir þurft til eðlilegs
vaxtar, með góðu atlæti og kristi
legu líferni. Og staðið vörð um
sál barnsins meðan hún var sem
viðkvæmust, svo illgresið fengi
þar ekki fest rætur.
Þegar þessi börn uxu svo upp,
alltof oft við kröpp kjör, og
gengu út í straumiðu lífsins með
kristindóm og kærleika í kjöl-
festu, þá urðu það traustur þjóð-
félagsþegnar, sem stóðu fast í
hretviðrum lífsins, hvort sem
þeir voru í tölu verkamanna til
sjós eða lands, eða öðduðust æðri
menntun. Þannig byggðist þjóð-
félag okkar upp um aldir, að
traustustu stoðir þess í uppeld-
ismálum voru heimilin.
En allt er breytingum undir-
orpið, uppbygging þjóðfélaga
sem annað. Um miðja þessa öld
varð þjóðfélagsbylting í þessu
landi, sem heldur áfram að rísa.
Mikið flóð peninga tók að
streyma inní landið og um allt
landið, flesta hungraði eftir pen-
ingum því þeir höfðu heyrt
þeirra og máttar þeirra getið,
varla séð þá, og öll veraldar-
gæði virtust fáanleg fyrir pen-
inga.
Stjórnarvöld þjóðfélagsins
vildu ráða straumnum og fá sinn
hlut af flóðinu, sem eðlilegt var,
til þess að geta mætt auknum
kröfum þegnanna sem fylgdu í
kjölfarið. Ásóknin 1 peningana
jókst, lífskjörin bötnuðu sem
þörf var á, eftirspurnin eftir
vinnuaflinu jókst stöðugt Kapp
ihlaupið um lífs'kjörin og lífs-
þægindi var hafið.
Mæður yfirgá'fu heknili og
börn, og héldu á vinnumarkað-
inn. Létu börnin ganga sjálfala
um daga, eða reyndu að koma
þeim fyrir á dagheimilum þar
sem þau voru fyrir hendi, sem
ekki var víða.
Kapp'hiaupið hélt áfram villt-
ara og villtara. Glæsileg húsa-
kynni urðu sem betur fór víða
almenn, en því miður, vað þar
óvíða pláss fyrir afa og ömmu,
og varla fyrir börnin. Leiðir afa,
ömmu og barnanna skildu, jafn-
vel foreldranna að verulegu
leyti. Það var ógæfan.
Fjöldi barna voru vanrækt
andle'ga séð. Þjóðfélagsheild-
in reyndi að koma börnunum til
hjálpar, en var því ekki viðbúin,
og réði ekki að fullu við það
risavaxna verkefni.
Skólahallir risu að vísu hver
af annari, en aðrar hallir risu
einnig jafn'hliða á'fengishallir, ó-
þrifa sjoppur, kvikmyndahús
með stórkostlegar sýningar
kryddaðar með lægstu hvötum
mannlegra vera, svo sem morð-
um, þjófnuðum, og hverskonar
glæpum, sem eru ein:s og geng-
ur í kvikmyndum notaðir hik-
laust, ef á þarf að halda að því
marki að verða stór karl, eins
og unglinga dreymir jafnan um.
Þetta togaðist á við skúlana
um gróðurreiti barnssálarinnar,
og þau góðu áhrif, sem kennar-
arnir reyndu að hafa á börnin.
Kristindórrusfræðslunni varð að
mestu byggt útúr skólunum, hún
var allt í einu orðin úrelt í öllu
þessu annríki og alsnægtum, eins
og þjóðin hefði sagt við guð
sinn: Nú þarft þú ekki meir,
nú get ég sjálf. Það voru svik
þjóðfélagsins við uppvaxandi
æsku. Prestum fækkaði, og voru
af fjölmörgum taldir óþarfir, en
þar sem prestar voru tiltækir,
skyldu þeir annast kristindóms-
fræðsluna með sínu starfi, nokkr
ar klukkustundir á ári eða
nokkrar klukkustundir á öllum
skólatíma barnsins, fermingar-
undirbúningur, sem er að vísu
ágætur og sjálfsagður, og marg-
ur man þær stundir með presti
sínum lengi æfi.
Æskan, sem í dag er verið
að dæma, hefir verið svikin um
kirstindósmfræðsluna í skólum
og á heimilinum, verið svikin
um þau góðu sálrænu áhrif, sem
á að vera og er þeirri fræðslu
samfara, og skapa í barnssálinni
djúpstæða virðingu fyrir hinu
góða í lífinu og samskiptum
manna.
Þess vegna ferst okkur ekki
að dæma, það erum við, sem ætt-
um að dæmiast, það er okkur,
sem hefir mistekist.
En hvað hefir henni verið
rétt í staðinn, þessari æsku?
Fræðsla um hverskonar glæpi,
siðferðilega og fjármunalega, á-
samt aðgangi að nægu áfengi og
fjármunum.
Fræðs'luna fær hún úr kvik-
myndum, sorpritum, sem eru
gerð girnilegri með nektarmynd-
um og kynferðisstellingum, úr
sjónvarpinu, og það sem furðu-
legra er, nú úr okkar eigin sjón-
varpi að því er virðist, því ein
kona skrifar um það í d'álkum
„Velvakanda11 Morgunblaðsins
nú á dögunum að í sjónvarpinu
hafi beinlínis farið fram kennsla
á hverskonar vasaþjófnaði og
teðru hnupli, og biður kona þessi
um að hafa heldur ekkert sjón-
varp á laugarkögum en slíka
fræðsluþætti. Get ég ekki láð
henni það sé rétt með farið.
Sjálfur sá ég ekki sjónvarpið,
en ég heyrði í hljóðvarpinu síð-
astliðinn laugardag, mér til stórr
ar furðu fræðsluiþátt í leikrits-
forml mætti kalla það, um það,
hvernig hægt væri að féfletta
náungann með svikum og prett-
um, allt frá smáþjófnuðum og
uppí mannrán. Þetta var að vísu
áhrifameira af því að það var
kona, sem var aðalkennarinn.
Fræðsluþáttur þessi endaði á því,
hvernig hægt væri að hefja
rekstur á þeirri starfsemi sem
íslendingar hafa ekki til þessa
fengið sig til að reka sem al-
mennt sé vitað, en það er „Hóru
hús.
Verður að teljast, að óheppi-
lega hafi tekizt til um leikrita-
val að þessu sinni svo ekki sé
meira sagt, miðað við að þetta
er flutt fyrir börn á öllum aldri
eins og fullorðna. Svo ég held
að ég verði eins og konan í
dálkum „Velvakanda" að óska
eftir því, að hafa heldur ekkert
leikrit á laugardögum en slíka
fræðsluþætti.
Og þætti mér ekki ólíklegt að
margar mæður og barnaverndar
nefndir væru því samm'ála.
Ég hefi hér að framan talað
um heildina. En sem betur fer
þá eru enn mjög víða um byggð-
ir landsins, bæði í sveit og við
sjó, traust og góð heimili sem
uppalendur, en þau ráða ekki
við þróunina, en það er á hana
sem þarf að hafa áhrif, og það
getur aðeins hið opinbera með
skynsamlegum ráðstöfunum.
Við getum ekki búist við því,
að börn og unglingar, sem al-
izt hafa upp í umróti síðustu ára,
við flóðibylgju peninga, áfengis-
munaðar, að þar komist allir heil
ir í höfn eða án áfalla. Nei til
þess er ekki hægt að ætlast.
Hitt munu flestir viðurkenna,
að óhugnanlega ört hafi vaxið
glæpahneigð barna og unglinga,
sem mótast af virðingarleysi
þeirra fyrir lífi og eignum með-
bræðra sinna. Og hinir hrylli-
legu atburðir síðustu daga, þeg-
ar bílstjóri er skotinn í sæti
sínu, og 18 ára stúlka stingur
eldri konu í bakið með eldhús-
kníf, ekki eina stungu heldur
fleiri, fyllir hugi fólks hryll-
ingi og kvíða, og manni verður
hugsað til þeirra manna, sem eru
að hverfa sporlaust.
Börn og unglingar vaxa upp
og verða fullorðið fólk, sem þá
er flest farið að líta lífið og
það samfélag sem það lifir í, ail-
varlegri augum. En því miður,
ekki allt, og þessvagna ske ó-
höppin.
Hér er á ferðinni eitt af okk-
ar erfiðustu þjóðfélagsvandamál
um, sem allra hluta vegna verð-
ur að taka föstum tökum, og
spara h'Vorki fé né fyriifliöfn til.
Skipstjórnarmaður, sem kemst í
vanda með skip sitt í barátt-
unni við storma og stórsjóa, finn
ur bezt muninn á því að stjórna
skipinu með úrvals mannskap
eða ruslalalýð. Þannig er þetta
á öllum sviðum mannlífsins.
Uppeldi þjóðfélagsþegnanna,
og þá alveg sérstaklega barn-
anna, er því það mál, sem hvert
þjóðfélag á að leggja alla alúð
við. Ef við ætlum svo að bæta
uppeldisaðstöðuna og uppeldið
í dag eða á morgun, verður það
ekki gert með harðari refsing-
um, stærri tukthúsum, eða fleiri
bönnum. Heldur verður af finna
meinsemdina og taka yfir rætur
hennar.
Við hljótum að íhuga, hvað
verðandi móðir, sem ekki hefir
fengið aðra trúarlega fræðslu en
fermingarundirbúninginn, og
hann búi með henni, og hefir
aldrei notið fullnægingar trúar-
innar, geti gefið barni sínu í
kjölfestu og vegarnesti út í lífið
af hverju á hún að taka. Gefi
þjóðfélagið eða aðrir því heldur
ekkert, þá fer þetta barn illa
búið af andlegum styrk útí lífið,
og verður því veikara fyrir þeim
fjölmörgu freistingum, sem bíða
þess á næsta leyti.
Eftir því sem fleiri börn fara
þannig vanbúin út í straumiðu
lífsins, þess meiri hætta er á
að fleiri verið skotnir og fleiri
konur stungnar í bakiði
Ég er eins og svo margir aðr-
ir aðeins leikmaður í þessum
málum, en er kvíðinn yfir vax-
andi glæpahneigð svo fámennr-
ar en vel menntaðrar þjóðar,
sem ætti þó að geta orðið aðeins
stundarfyrirbæri, ef full aðúð
væri lögð við að uppræta það
hugarfar, sem á bakvið glæpi
liggur.
Það , sem ég tel mjög að-kall
- MINNING
Framlhald af bls. 8.
Þannig reyndist Ihann mér.
Alltaf var 'hann boðinn og búinn.
Haifði allt 'þegar til reiðu, — all-
ar upplýsingar, öll gögn- þegar
á þurfti að íhalda. Hann var góð-
ur flugmaður og um iþað ’bland-
aðist aldrei neinum manni ihug-
ur.
Seinna Tágu leiðir okkar aftur
sama'n, er ég var farinn að vinna
við tæki þau á Reýkja'Víikurflug-
velli, sem Loftleiðir k'omu upp
til. sérhæfingar flugmdnnum sín-
um. Hafði Júlíus þá tekið vúð
flugstjórastarfi hjá Loftleiðum.
Var iþar a'ftur kominn sami prúði
drengurinn og áður, hlédrægur,
en þá ákveðinn og fylginn skoð-
unuim sínu-m, — vaxinn mokkuð
að árum og reynslu, en þó meir
mótaðar af eðlilægri virðingu
fyrir miklu ábyrgðarstarfi, sem
ihann gerði sér far um að kynn-
ast til hlítar.
Og framundan lá l'öng leið, og
ekki annað að sjá en gatan væri
greið.
Hann var sem skínandi leifur,
tákn 'hins göfugasta og eftirsókn-
arverðasta í fari (hvers þess
manns, sem hlýtur að verða trú-
að fyrir mifclu.
Hvers vegna ihlaut þet'ta að
verða?
Þeir, sem til þekkja, leiða að
því líkur. En við ihöfum enn ekki
lært að telja daga vora, og þess
vegna m'á enginn sköpum renna.
Farðu iheill, góði vinur, og við
munum minnast þín sem góðs
drengs, seon alltaf varst köllun
•þinni trúr.
Hörður 'Sigurjónsson.
t
Mánudagskvöldið 19. febrúar,
er ein af áhöfnum Loftleiða var
nýkomin til Luxemborgar og
önnur var að búa sig undir flug-
i'ð út til íslands, barst sú voða-
fregn, að Júlíus Tómasson flug-
stjóri hefði farizt í flugslysi í
Reykjavík, ásamt bróður sínum,
Gísla, þá fyrr um daginn.
Menn setti hljóða og vildu
ekki trúa. Þegar ungir og efni-
legir menn falla svo skyndilega
frá er erfitt að tengja helfregn
sem þessa veruleikanum. Flug-
liðarnir, sem sátu hljóðir þessa
kvöldstund úti í Luxemburg,
áttu margar og góðar minningar
um fallinn félaga og vin. Þegar
hugsað er til liðinna ára líða
margar myndir fram í hugann.
Ein er mér einkum minnisstæð,
hún er úr stjórnklefa flugvélar,
sem er á flugi á vetrarnóttu
milli Grænlands og Labrador.
Skyndilega verður bilun í ein-
um hreyflinum og nú ríður á, að
fljótt og rétt sé unnið, ef frek-
ari erfi'ðleikar eiga ekki að skap-
ast. Með hröðum handtökum og
samvinnu áhafnarinnar var kom-
andi að gert verði nú þegar, eða
svo fljótt sem verða má:
1. Að lögð verði áherzla á
barna- og unglingaskólum, og
lögð verði svo mikil aðúð við
þá fræðslu, að hún geti að
sem mestu beyti bætt það upp,
sem heimilin vanrækja.
2. Að upp verði komið heima-
vistarskólum nægjanlegamörg
um, sem starfi allt árið til
að taka á móti þeim börn-
um, sem eru þannig sett, að
eiga ekkert heimili, sem því
nafni gæti kallast, eða verra
en það. Þessum skólum, sem
ættu ekki að vera stórir, held
ur fleiri, ætti að velja góða
staði utan iþéttibýlisins, sem
gætu þá tekið á móti gest-
um á sumrin, ef svo bæri undir
3. Að auka æskulýðs- og bind-
indisstarfsemi verulega frá
því sem nú er, og umfram allt,
að sérmennta fólk til að veita
þeirri starfsemi forstöðu á
hverjum stað.
4. Að nota hin stórkostlegu
„fjölmiðlunartæki,, meira til
bættra uppeldisá/hrifa en gert
hefir verið.
„Það ungur nemur, gamaá
temur“.
ið í veg fyrir að svo yrði. Júlíus
Tómasson var aðstoðarflugmað-
ur minn í þessari ferð og sýndi
þá sem endranær, að hann var
snarráður, auk þess sem hann
var gætinn og fær flugmaður.
Júlíus gat sér góðan orðstír í
starfi og ávann sér traust og vin-
sældir félaga sinna, hann átti
lengi sæti í starfsráði og trún-
aðarmannará'ði Félags íslenzkra
atvinnuflugmanna, og var á síð-
asta aðalfundi kosinn í stjóm
félagsins.
Júlíus var fæddur 9. septem-
ber 1936 í Reykjayík, sonur
hjónanna Karenar Júlíu Júlíus-
dóttur, sem látin er fyrir nokkr-
um árum, og Tómasar Jónsson-
ar bátsmanns. Júlíus lauk námi
við Gagnfræðaskóla Austurbæj-
ar árið 1953. Árin 1954—57 vann
hann við afgreiðslustörf hjá
Loftleiðum og stundaði jafn-
framt flugnám við flugskólann
Þyt. Hann hóf störf sem flug-
maður hjá Loftleiðum árið 1959,
öðlaðist réttindi flugstjóra vorfð
1965 og gegndi því starfi til
dauðadags.
Árið 1960 kvæntist Júlíus eftir
lifandi konu sinni, Þórunni Jóns
dóttur, börn þeira eru: Karen
Júlía 7 ára, Þórunn Brynja 5
ára og Ásta Ragnheiður 4 ára.
Son, Runólf Hilmar, átti Júlíus
áður en hann kvæntist.
Mikil harmur er kveðinn að
ungri eiginkonu og börnum,
systur og föður, sem misst hefur
báða syni sína.
Fyrir hönd Félags íslenzkra
atvinnuflugmanna flyt ég þeim
öllum og öðrum ættingjum og
vandamönnum innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Júlíus féll ungur í valinn og
við hugsum til hans með sökn-
uði, er hann hefir lagt upp í
sína hinztu fer'ð, en minningin
um góðan dreng lifir. Að leiðar-
lokum þakka ég þér, Júlíus, fyr-
ir samfylgdina.
Skúli Br. Steinþórsson.
SAMKOMUR
Kristniboðssambandið.
Aknenn samkoma í kvöld
kl. 8,30 í Kristniboðshúsinu
Betaníu, Laufásvegi 13.
Föstuhugleiðing, Jóhannes
Sigurðsson.
Allir vel'komnir.
BLÓIViAÚRVAL
mrnm
Cróðrarstöðin við
Miklatorg
Sími 22822 og 19775.
Látrum 8.2. 1968.