Morgunblaðið - 22.05.1968, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 196«.
15
Hvað gerir íbúa Biafra að þjdð
Samningaviðræður um
frið í borgarastyrjöldinni
í Nigeríu hefjast í Kampala
í Uganda á fimmtudaginn
kemur. Suzanne Cronje,
sem er fréttaritari enska
blaðins The Observer
og dvalizt hefur sjö ár
í Nígeríu, gerir í því,
sem hér fer á eftir, grein
fyrir því, hvað það er
sem að hennar áliti gerir
íbúa Biafra að einni þjóð,
en í samningaviðræðuum
verður það eitt helzta um-
ræðuefnið, að hve miklu
leyti Biafra fær að halda
sjálfsforræði sínu.
Biskupinn af Birmingham,
sem fyrir skömmu heimsótti
Biafra, skýrði Efri deild
brezka þingsins frá því, að
„ekki léki nokkur vafi á því,
að þar hefði einhvers konar
þjóð verið mynduð". Þessi
skoðun hefur verið staðfest af
flestum blaðamönnum, sem
komið hafa til Biafra að und-
anförnu. Sumir þeirra halda
því meira að segja fram, að
Biaframenn séu eina raun-
verulega þjóð Afríku.
Ferðamenn hafa jafnan orð
á því með undrun, að líf virð-
ist næstum með eðlilegum
hætti í Biafra. Það hefur eng-
inn brestur orðið á lögum og
reglu, verzlanir eru opnar og
bændur halda áfram að sá til
uppskeru sinnar. Þá er starf-
semi hins opinbera á ýmsan
hátt betri en áður.
Með tilliti til vöruskortsins
en einnig með tilliti til þess,
að nú eru þeir erlendu sérfræð
ingar, sem áður voru taldir
nauðsynlegir, á brott, þá er
þetta ekki lítið afrek. Biafra
mönnum tókst að halda áfram
starfrækslu og jafnvel að gera
við olíuhreinsunarstöðina í
Port Harcourt (Nú hefur það
gerzt, að sambandsstjórnin
náði Port Harcourt á sitt vald
sl. sunndag) — sem varð ekki
starfhæf eftir sprengjuárás,
sem sögð var hafa valdið 2
millj. sterlingspunda tjóni.
Þeir framleiddu meira að
segja flugskeyti og skotfæri
og aðrar nauðsynjavörur, sem
skortur er á vegna umsáturs
sambandshersins.
Athyglisverðasta afrek Bi-
aframanna er samt, á hvern
hátt þeim hefur tekizt að leysa
flóttavandamál sín. Eftir
fjöldamorðin 1906, er 30.000
Biaframenn voru drepnir í
Norður-Nigeriu, urðu 14 millj.
íbúar þess svæðis, sem þá var
austurhérað Nigeríu að taka
við tveimur millj. manna af
ættflokkum sínum á fáeinum
vikum. Biafra tókst að leysa
þetta vandamál, án þess að
ráða yfir þeim tækjum, sem
nútíma velferðarríki hafa á að
skipa og án nokkurs fyrir-
gangs. Flóttamennirnir, sem
koma þúsundum saman á
hverjum degi á hvern þann
hátt, er hugsanlegur mátti
teljast, dvöldust sjaldan leng-
ur í móttökubúðunum en tvo
ólarhringa. Síðan hurfu þeir
út í sveitimar — án þess að
skilja eftir nokkur spor.
Skýringin á þessari góðu
skipulagningu var að sjálf-
sögðu fólgin í hinu umfang-
mikla ættarskipulagi, sem
ekki tíðkast á meðal I'bo-
manna einna í Biafra. Innan
ættarskipulagsins eru frænd-
ur og frænkur, afar og ömm-
Stjórnsýslan á ýmsum stigum
þessa ættarpýramida var fram
kvæmd að ráðum, þar sem
öldungar sátu í forsæti, en
þessa stöðu hlutu þeir ekki
síður fyrir hæfileika sína en
fyrir aldurssakir eða fyrir að
vera af fyrirfólki komnir.
Ráðin sáu um framkvæmd
á reglum, sem voru bindandi
samkvæmt venju. Fjölskyld-
urnar innan ættarinnar báru
í heild ábyrgð á atferli ein-
stakra einstaklinga, sem þeim
tilheyrðu. Borgar- eða þorps-
málefni — t.d. vegahreinsun
þátttakandi og ábyrgur við
töku ákvarðanna. Aðalreglan
var því sú, stjórnmálalega séð,
að þorp Iboanna voru fullkom
lega sambærileg við borgríki
Grikkja. Þessi lýðræðisvenja
hélt enn fremur velli þrátt
fyrir tilkomu nýlendustjórnar
og nútíma þingræðisfyrirkomu
lags síðar.
Það sem hér hefur verið
sagt um Iboanna, á einnig við
um Ibibio-ættflokkinn, sem
er þýðingarmestur minni
hluta ættflokkanna í Biafra.
Þessir tveir ættflokkar hafa
Þessi mynd sýnir undantekn ingu frá regliunni. Hópur Iboa er að snúa aftur til þorps síns,
eftir að sambandslherinn hafði farið þar um, en áður höfðu þeir flúið út í skógarþykknið.
Langoftast þora íbúar þorpanna í Biafra ekki að snúa aftur til heimkynna sinna, er sam-
bandsherinn hefur náð þorpum þeirra á sitt vald.
ur og niðjar þeirra o.s.frv., en
þetta er skipulag ,sem tíðkast
um alla Afríku. í Biafra hins
vegar, þar sem grundvöllur-
inn fyrir uppbyggingar þjóð-
félagsins, skiptir þetta slíku
máli, að það kann að verða
mikilvægt í framtíðinni.
Iboarnir eru frábrugðnir
Hausa-ættflokknum í Norður-
Nigeríu og Yoruba-ættflokkn
um í Vestur-Nigeríu — stór-
veldastofnendunum fyrir ný-
lendutímabilið — að því leyti,
að þeir bjuggu í smáhópum í
þorpum, þar til Bretar komu
um aldamótin.
Hinn þykki skógur, sem þek
ur mestan hluta af landi Ibo-
anna, var — og er auðsæilega
enn — ágæt vörn gagnvart
innrásum aðkomumanna. En
hann var ekki til þess fallinn
að gera samgöngur greiðari
eða skapa meiri háttar póli-
tískar heildir.
Þorpin innan hverrar „borg
ar“ skiptust í svokallaðar
„Umrnuna", þar sem bjuggu
fjölmennar ættir, sem áttu
sér sameiginlegan forföður.
og landareignardeilur — var
gert út um á fundum, sem öll
einstök ráð sendu fulltrúa á.
Framkvæmdarstörf á sviði
stjórnsýslu önnuðust aldurs-
flokkar, sem allir þjóðfélags-
meðlimir tilheyra á meðan
þeir voru á þeim aldri.
Menn úr yngri aldursflokk-
um önnuðust félagsleg störf
eins og heilsugæzlu, en menn
úr eldri aldursflokkum höfðu
á sinni könnu venjulega mikil
væg málefni eins og ákvarðan
ir um stríð eða frið. Á milli
þessara aldursflokka ríkti
mikil samkeppnisandi, en þeir
sáu einnig um hluti eins og
tónlist, leiki og íþróttir.
Ekki ríktu neinir einvalds-
höfðingjar á meðal Iboanna
eins og tíðkaðist hjá Hausa-
og Yorubaættflokkunum. í
víðtækasta skilningi var sér-
hver karlmaður þjóðfélagsins
verið tengdir hvor öðrum öld
um saman vegna verzlunar,
sams konar helgisiða, hjóna-
bands fólks úr sínum hvorum
ættflokknum, trúarsiða og
hernaðarbandalaga.
Tilraunir Breta til þess að
koma á höfðingjaskipulagi,
þar sem engir höfðingjar
höfðu verið áður, höfðu næst-
um gert út af við þorpalýðræð
ið í Biafra. Hætta varð við
áform Breta í Austur-Nígeríu
að koma á óbeinni stjórn en
ekki fyrr en vestræn mennt-
un og fólksflutningar, sem
af henni leiddu, úr þorpum
til borga, hafði gert sitt til
þess að brjóta niður þær erfða
venjur, sem ríkt höfðu. Svo
leit út á milli heimsstyrjald-
anna, eins og sveitaþjóðfélag-
ið í Austur-Nigeríu væri
dæmt til stöðnunar.
En þorpsheildarhefðin var
of sterk til þess að henni yrði
útrýmt. Á árunum 1940-1950
komust á fót þjóðernissinnuð
og framfarasinnuð bandalög,
sem voru félagsskapur fólks
frá sömu þorpaheildinni, en
flutzt höfðu til borganna. Með
limunum var haldið í nánum
tengslum við málefni þorpa
sinna og margir þeirra tóku
virkan þátt í stjórn þeirra.
Skýrsla stjórnar Nigeríu
um menntun árið 1948, segir
svo um, að Nnewi-bandalagið
— heimahérað leiðtoga Bi-
afra, Ojukwu hershöfðingja
— hefði reist varnlegur bygg-
ingar fyrir 10 stóra skóla á
tveimur árum. „Þetta myndi
reynast örðugt að gera of
mikið úr valdi héraðsstjórn-
arinnar í Nnewi eða raunar
neinu af þróaðri svæðum
austurhéraðanna“, segir höf-
undur skýrslunnar.
Biafra er þéttbýlasta land-
svæði Afríku fyrir utan Nílar
dalinn (420 manns á fermílu
samanborið við 156 manns á
fermílu að jafnaði í Nigeríu
allri). Skorturinn á jarðnæði
til landbúnaðar neyddi þús-
undir manna til þess að leita
sér atvinnu í borgunum. Þetta
er skýringin á því, hvers
vegna tvær millj. Austur-
Nigeríumanna bjuggu fyrir
utan landsvæði sitt 1966. Það
er þetta fólk, sem sneri aftur
sem flóttamenn — þjálfað
tæknifólk, verzlunarmenn og
kennarar. Hver sem árangur-
inn af hinum fyrirhuguðu frið
arviðræðum kann að verða,
mun ekkert fá þetta fólk til
þess að snúa aftur til Niger-
íu, þar sem svo margir af ætt-
flokki þeirra voru drepnir.
Biaframenn munu því verða
að búa við þennan aukna
fólksfjölda sem varanlega
staðreynd. Enginn vafi leikur
á því, að þeir verði þeim
vanda vaxnir. Þeir hafa sann-
að nægilegt hugvit sitt til þess
að breyta landi, sem til þessa
var talið óheppilegt, í ræktað
land, að taka upp nýja bún-
aðarhætti, sem leiða munu til
mikillar framleiðniaukningar
og að koma á fót nýjum iðn-
greinum og skapa nýja at-
vinnumöguleika. En til þess
að koma þessum markmiðum
í framkvæmd, þarfnast Biafra
menn teknanna af olíufram-
leiðslunni, en hún er aðal-
ástæðan fyrir því, hve hörð
sambandsstjórnin er í að neita
austursvæðinu um aðskilnað.
Þjóðerni Biafra hefur að
baki sér lífræna þróun, sem
byggist á svæðiskerfi, sem bú-
ið hefur við lýðræðislegar
erfðavenjur. Borgarastyrjöld-
in hefur aðeins fullkomnað
þessa þróun. Flest önnur Afr-
íkuríki sameina andstætt
þessu ýmsar erfðavenjur
léns- og ættflokkaskipulags
innan landamæra, sem fyrr-
verandi nýlenduveldi settu
þeim. Þrátt fyrir það að þau
þykjast vera þjóðernissinnuð,
eiga ibúar þeirra enn eftir að
verða að þjóð. í Biafra hefur
þetta hins vegar þegar orðið.
IMýtt verk eftir
Hallgrím Helga-
son frumflutt
í Saskatchewan
Á h'ljómleibum háakóilans í
SaiSkatchewan í Reginia, Kanada
var fiðlusónata Hallligríms Helga
sonar flubt í fyraba sinini á kon-
ært af prófessor Howard Ley-
ton-Brown með höfundi við pía-
nóið 16. apríl. Ritdómur gagn-
rýnandams Thomas Manshardt í
Leader Post tekur fram, að fiðiliu
leikarinn bafi fliubt sónötuna aif
„nærfærni og innlitfun", en höf-
undur bafi í „stefjaauðugu, sam
þjöppuðu verki reynzt vera pían
iisti á konisertmælikviarða". Kon-
sartinium lauk síðan með róm-
önzu fyrir fiðlu og píainó eftir
Hailllgrím.
Sónatan var einnig flutt á nor
rænni viku, sem haildin var í
Bad Mergentheim 4. —11. júní
a.l., af Evar Barth, fiðlia, og Le-
onore Aneswald, píanó. f rit-
dómi segir, að „sónaban með
stríðum en rökréttum hljómum
og háhvelifdum stefjaboga í loka
kafli gefi mjög skýra mynd af
hrjúfu og ósnorbnu norrænu
landslagi". Onnur veTk á efnis-
skrá voru eftir Grieg, Sinding og
Fegussom, sem er írsbur.
Á 3. háskólahljóm/ieikum í Re-
gina í Kanada 11. febrúar var
frumuppfært nýbt verk efir Halll
grím, kvartebt fyrir fiautu, fiðlu,
eeWó og píanó, er hann samdi í
sumarfríi sínu síðasba ár. Verkið
er samið eftir beiðni Quatuor
Instrumental de Paris og tebur
rúimar 20 mínúbur í flubningi
Það var flutt af próf. Howard
Leyton-Brown, fiðla, Sandra
HoÆfmann, flauba, Raymond Hoff
mann, celllo og hafundi við pía-
nóið. Á eftir tríói Beethovens, op.
70 nr. 1, lauk konsertinum með
kvartetti Haffligríms, sem teikið
var forkurmar vel af fubium sal
áheyrenda.
Þann 22. janúar héllt dr. Hall-
gríimur í Regina háskólaerindi
með hljómleikum um ísienzk þjóð
lög með „sérstöku tiiliti til gild-
is þeirra fyrir nútíma tónskáid.
Píanistinn Helmu't Brauss aðsboð
aði. Áheyrendur voru fleiri en
rúmuðust í konserbsal iistasafins
háskólans. Undirtektir voru af-
burða góðar.