Morgunblaðið - 29.05.1968, Síða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 19«.
Öll þessi böm verða að líða ævilangt fyrir ágirnd og furðulegt tómlæti forsvarsmanna Griinenthal-lyfjafyrirtækisins. Þau sitja
á skólabekk á barnaheimili í Hamborg, þar sem eingöngu em börn, sem fæðzt hafa vansköpuð af völdum thalidomides.
FYRSTA kvörtunin um Conter
gan frá sjálfstæðum aðila barst
til Griinenthal í júlí 1958. Próf-
essor Gustav Schmaltz í Frank-
furt hafði ekki verið að gera til-
raunir með lyfið, heldur hafði
hann gefið sjúklingum sínum það
samkvæmt notkunarreglum Griin
enthal. Hann skýrði frá því, að
thalidomide ylli svima og trufl-
aði jafnvægisskyn fólks, eink-
um þess sem væri við aldur.
Griinenthal svaraði: „Við teljum
það skyldu okkar að tjá yður,
að þetta er í fyrsta sinn, sem
við höfum heyrt getið um slíkar
hliðarverkanir lyfsins.“
En það var ekki satlt. Þegar
tilraunir voru gerðar með thali-
domide á árunum 1955-57 hafði
komið fram samskonar gagnrýni
á lyfið — að það ylli svima og
jafnvægisskyn truflaðist — frá
þremur þeirra níu lækna, sem
sátu „thalidomide-ráðstefnuna"
árið 1955.
Árið 1959 var uppgangsár
Oontergans. Auglýsingalherferð-
in tók nú að hafa sín áhrif. Sal-
an jókst geysilega og fjórfald-
aðist á tímabilinu maí-desember.
En árið 1959 var einnig ár
kvartana frá vel þekktum þýzk-
um læknum og þeir bentu allir
á hliðarverkanirnar, sem jukust
eftir því sem lyfsins var oftar
neytt. Griinenthal tók þessum
umkvörtunum með steigurlæti ný
ríks fyrirtækis og lét þær sem
vind um eyru þjóta.
Skaðaði K17 taugarnar?
Fyrstu meiriháttar merkin um
að ekki væri allt með felldu
komu ekki með vansköpuðum
börnum, en þeirra vegna varð
thalidomide alræmt. Vegna hins
níu mánaða meðgöngutíma leið
nokkur tími áður en læknar byr j
uðu að veita athygli áhrifum
lyfsins á ófædd börn. Hinsveg-
ar urðu þeir þess varir snemma
ársins 1959, að margt fullorðið
fólk byrjaði að þjást af trufl-
unum á taugakerfinu, sem kall-
aðar eru taugabólgur. Stór hluti
sögunnar um thalidomide fjallar
um þessi veikindi.
ÖNNUR GREIN
Skjöl Grúnenthal fyrirtækis.
ins sýna nákvæmlega hvenær
sölumenn þess, í skýrslum sín-
um til fyrirtækisins, byrjuðu
fyrst að heyra um þetta vanda-
mál.
í marz þetta ár skýrði Heinz-
mann í Koblenz-söluskrifstof-
unni frá því, að efnafræðingur
einn kvartaði undan óeðlilegum
kulda í höndum og fótum eftir
að hafa tekið Contergan forte.
í apríl tjóði Frenkel, læknir,
sem vann í sjúkrastofu próf.
Amelungs í Königstein, fulltrúa
Grúnentihal - fyrirtækisins, að
hann hefði veitt hliðarverkunum
eftirtekt eftir að hafa neytt Con
tergans.
f júlí barst gremjuþrungið
bréf um thalidomide frá Pharma
kolor A G í Basle í Sviss, sem
einnig vann í nánum tengslum
við Grúnen'thal:
„Fram að þessu hafa tutt-
ugu þekktir læknar tjáð full
trúum okkar, að þegar þeir
sjálfir eða sjúklingar þeirra
neyttu einnar töflu af thali-
domide vöknuðu þeir enn
undir áhrifum lyfsins næsta
morgun töluvert veikir, með
skjálftaköstum o.s.frv. Próf.
Ludwig, yfirmaður annarrar
læknisdeildar Burgers-sjúkra
hússins í Basle sagði okkur
í fyrradag, að hann hefði gef
ið konu sinni eina töflu af
Softenon forte. Hann bætti
við: „Einu sinni og aldrei aft
ur. Þetta er hræðilegt lyf.“
Samt sem áður, þegar Ralf
Voss, kunnur taugalæknir í Dúss
eldorf ritaði Grúnenthal í okt-
óber og spurði: „Er vitað um
hvort Contergan getur valdið
skemmdum á taugakerfinu?“,
svöruðu Múckter og Sievers:
„Okkur er það ánægja, að
geta skýrt yður frá, að við höf-
um ekki orðið varir við slíka
hættu.“
Sem sagt, þeir neituðu allri
vitneskju um bréfin fra Pharma-
kolor, Piacenza og vaxandi
fjölda skýrslna frá sölumönnum.
Voss gafst ekki upp. í lok
nóvember skýrði hann Grúnent-
hal aftur frá því, að hann hefði
orðið var við taugabólgu í þrem
ur sjúklinga sinna og áliti, að
hún stæði í nánu sambandi við
neyzlu sjúklinganna á Conter-
igan.
Sievers svaraði:
„Okkur er hulin ráðgáta hvern
ig Contergan hefur getað vald-
ið taugabólgu. Við munum huga
að þessu nánar með frekari til.
raunum."
Þetta virðist aðeins hafa verið
yfirvarp; engar klínískar til-
raunir voru gerðar með lyfið.
Voss ákvað að láta sjálfur til
skarar skríða. Hann byrjaði að
safna sjúkdómstilfellum þar sem
um taugabólgu var að ræða. í
apríl 1960 hafði hann komizt á
snoðir um fimm tilfelli og hann
var reiðubúinn að skýra frá
þeim á ráðstefnu taugalækna í
Dússeldorf.
Grúnenthal brá skjótt við, er
fregnaðist um fyrirætlanir Voss
Sievers fór og heimsótti Voss.
Síðan skýrði hann Múckter, Leuf
gens, Werner og Kelling frá til-
fellunum í smáatriðum.
Dagblöðin veittu skýrzlu Voss
enga athygli en læknaheimurinn
gerði það aftur á móti. 8. apríl
kvartaði Paul Ervenich við St.
Anne sjúkrahúsið í Kuisburg yf
ir því, að sjúklingar, sem hann
hefði gefið Contergan þjáðust af
„mjög alvarlegum taugaskemmd
um.“ Hann sendi einn sjúkling
sinn til próf. Laubenthal við
taugaklínikina í Essen og sagði
prófessorinn, að Contergan forte
væri mjög líklega undirrótin. 10
maí bárust aðrar kvartanir frá
Essen: „Allir læknafulltrúar
okkar hafa sent okkur skýrslur
lækna, sem staðfesta að um tauga
bólgur sé að ræða.“
Fjandskapur
Nú var mikill möguleiki á því,
að fjandskapur sá, sem læknar
sýndu thalidomide myndu neyða
yfirvöldin til að heimila einung-
is læknum að ráðleggja Cont-
ergan, en áður hafði það verið
selt án milligöngu lækna í Þýzka
landi. Vörn Grúnenthals varð
nú grimmileg. Söluframkvæmda
stjórinn Winandi skrifaði Lang-
ohr, sölumanni í Essen, harðort
bréf þann 13. maí:
„Við verðum umfram allt að
gera okkur grein fyrir, að
svo snögg söluaukning á ró-
andi lyfi hlýtur að vekja eft
irtekt lækna og efnafræðinga
Við getum ekki allir haldið
siðferðiiegum viðhorfum okk
ar „innan takmarka markaðs
efnahagsins.“ Það munu vissu
lega verða læknar, sem eru
sér meðvitandi um ábyrgð
sína, til þess að fitja upp á
því, að lyfið valdi tauga-
skemmdum."
Winandi gat þess, að góð leið
til að fá lækna til að hætta að
krefjast þess, að fá einir að gefa
út lyfseðla fyrir thalidomide,
væri að benda þeim á hversu
mjög verzlunin mundi minnka.
„Enfremur meðan á slíkum við-
ræðum stendur væri ráðlegt að
koma að efnahagslegri hlið máls
ins í samræðunum . . . og gefa í
skyn, að verði haldið áfram að
selja lyfið án lyfseðla muni efna
fræðingar græða, en það mundu
þeir vissulega ekki gera, ef far-
ið verður að selja thalidomide
gegn lyfseðlum.“
„Efnahagshliðin" var a.m.k. jafn
mikið áhugamiál Grúnenrflhal og
efnafræðinganna. Þetta var lítið
fyrirtæki. Sala thalidomides
hafði genði svo vel, að Grún-
enthal var á góðri leið með að
verða fyrirtæki, sem framleiddi
aðeins þetta eina lyf.
Söludeildin sendi frá sér svo
fellda skýrslu í apríl, 1968:
„Því miður berast okkur
í auknum mæli harðorðar
skýrslur um hliðarverkanir
lyfsins og auk þess bréf frá
læknum og efnafræðingum,
sem vilja að það verði selt
gegn lyfseðlum. Frá okkar
bæjardyrum séð verður að
gera allt til að koma í veg
fyrir það, þar sem mikill hluti
ágóðans af lyfinu kemur af
miililiðalausri sölu þess.“
Aðgerðir fyrirtækisins til að
fá hagstæðar skýrslur um thali-
domide báru keim af örvænt-
ingu. 30. marz tilkynnti fulltrúi
Grúnenthal, að fyrstu tilraunir
til að fá lækni nokkurn í frati
til að mæla með lyfinu hefði mis
tekizt. „En þar sem læknir þessi
er mikill efnishyggjumaður ætti
fljótt að vera hægt að breyta
þessu viðhorfi hans.“.
Og bréf til portúgalska fyrir-
tækisins, Firma Paracélsia, var
jafnvel enn hr»inskilnara:
„Við skulum gera okkur það
ljóst, að birting 15-20 hagstæðra
skýrslna innan þriggja mánaða
er mikilvægari fyrir okkur en
verk byggt á víðum grundvelli,
sem ekki mundi birtast fyrr en
eftir 8-12 mánuði. Af þessu get-
ið þér séð hvað við höfum í
huga.“
Stundum voru aðferðirnar enn
þá ósvífnari. Taugalæknir í
Frankfurt, Hort Frenkel, hafði
fyrst kvartað um hliðarverkanir
Contergans árið 1959 og síðan
hafði hann snúið sér að öflun
sönnunargagna gegn lyfinu. Nú
hafði hann í hyggju að birta þau.
29. október heimsóttu Sievers og
Kelling taugalækninn og þáðu
hann að starfa með fyrirtæk-
inu og draga til baka grein, sem
hann hafði sent „Medizinische
Welt“. Frenkel neitaði að verða
við tilmælum þeirra.
En birting greinar Frenkels
tafðist. 1 stað þess birtist grein
hliðholl Contergan í „Medizin-
ische Welt“ eftir konu, sem unn
ið hafði fyrir Grúnenthal. Það
leið nokkur tími þar til töfin á
birtingu greinar Frenkels skýrð
ist. Kelling sagði í árlegri
skýrslu sinni: „Vinsamleg sam-
bönd við dr. Matis hafa án efa
stuðlað að því, að greinin birt-
ist ekki í timaritinu." Dr. Paul
Matis var ritstjóri „Medizinische
Welt“.
Með þvílíkum aðferðum gat
Grúnenthal bælt niður nokkuð ai
andstöðu lækna við thalidomied.
En ekki alla. í desember 1960
gerði erlent fyrirtæki, sem fram
leiddi lyfið með leyfi, tilraunir
með thalidomide á dýrum. Ár-
angurinn var ljós. Lyfið drap
dýrin. Hinn banvæni skammtur
af thalidomide hafði fundizt.
Sendiför dr. Nowels
24. október 1960 skrifaði Múc-
kter í minnisbók sína, að eitt-
hvað þyrfti að grípa til bragðs
viðvíkjandi auglýsingum á Cont
ertgan. Samin var ný málsgrein,
sem bætt var við notkunarregl-
ur lyfsins. Hún hljóðaði svo:
„Eins og með flest lyf geta viss-
ir sjúklinar orðið mjög viðkvæm
ir fyrir thalidomide eftir lengri
eða skemmri notkunartíma.
Skyndilegur skjálfti eða óþol
í höndum og fótum getur gert
vart við sig, en öll slík ofnæmis
viðbrögð hverfa um leið og
neyzlu lyfsins er hætt.“
Hins vegar gerðu Grúnenthal-
menn engar tilslakanir í baráttu
sinni gegn því, að lyfið yrði gef
ið út gegn lyfseðlum. í lok árs-
ins 1960 kom minnisatriði frá
„pólitískri deild" fyrirtækisins,
þar sem gerð var grein fyrir
hárfínni staðreyndaöflun.
„Á fyrsta stiginu ætti dr. Now
el að heimsækja allar heilsu-
deildirnar og tilgangur ferðanna
skal vera:
1. Að ræða almennt um nýj-
ustu framleiðsiu okkar.
2. Að afla sér sambanda.
3. Fyrst eftir að slíkt hefur
verið gert má ræða um Cont
ergan og á engan hátt má
gefa í skyn, að þetta lyf sé
megintilgangur heimsóknar-
innar.“
„Hann verður að komast á
snoðir um persónulegt álit
efnafræðingsins, samkeppni
gegn Contergan og nýlegar
tilraunir, sem gerðar hafa ver
ið til að láta gefa þetta lyf
út gegn lyfseðlum.“
Dr. Nowel aagði sfðar um eig
in kunnugleik á hliðarverkun-
um lyfsins: „Múckter, Leufgens,
Sievers og Winandi gerðu svo
lítið úr vandamálum hliðarverk
ananna, að ég gat enga skoðun
myndað mér um það efni. Þetta
mál var aldrei rætt á þeim fund
um þar sem ég var viðstaddur."
Það voru aðeins framkvæmda
stjó.rar Grúnenitíhalis, sem vissu
um hliðarverkanir Contergans
og fátt eitt barst til eyrna sölu-
manna, sem sömdu við lækna og
efnafræðinga. Samt sem áður
hafði sumum fulltrúunum verið
fyrirskipað, að bæla niður ótt-
ann við Contergan hvenær sem
þeim gætfiist tækilfæri tiiL Fulltrúi
fyrirtækisins í Bonn sagði í
skýrslu fyrirtækisins, að honum
hefði tekizt þetta: „Gázkahlát-
ur minn og athugasemdir um full
komið skaðleysi lyfsins sann-
færðu lyfjafræðingana um að
ekkert væri að óttast.“
Salan gekk nú betur en
nokkru sinni fyrr. í janúar 1961
var 50% aif gróða Grunenthal af
sölu thalMomixies. Múckber, s«m
fékk 1% aí ágóðarnum vann sér
nú inn 70.000 ísl kr. á viku. Með
þetta í huga hefur söludeildin
líklega verið að lýsa hugar-
ástandiniu hjá Grúnenthal, þegar
hún skrifaði seint ársins 1960:
„Vegna smiávægilltetgira hiliiðar-
verkana" Contergans hefðu
keppinautar þeirra hafið að ýkja
þær og gera sér mat úr þeim.
„Samt sem áður,“ sagði sölu-
deildin, „gerum við allt til að
vernda augasteininn okkar.“
Framih. á bts. 15