Morgunblaðið - 08.06.1968, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JÚNÍ 1968
írmiíítM&M!*
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
VERÐUGT SVAR
VID OFBELDINU
egar Robert Kennedy var
veginn, stóð kosninga-
baráttan til forsetakjörs í
Bandaríkjunum sem hæst, og
hann hafði einmitt mjög
styrkt aðstöðu sína til að
vera útnefndur sem forseta-
efni Demókrata.
Ekki skal hér lagður á það
dómur hvort Robert Kennedy
hefði verið æskilegasti forseti
Bandaríkjanna, þótt margt
styðji raunar þá skoðun, en
hitt er ljóst, að eftir þau voða
verk, sem unnin hafa verið er
knýjandi nauðsyn að þær hug
sjónir, sem Kennedybræður
hafa barizt fyrir — ásamt
auðvitað fjölmörgum öðrum
ágætismönnum — sigri svo
rækilega, að von sé til þess,
að ofbeldisöflunum skiljist,
að barátta þeirra hefur öfug
áhrif.
Og þá er spurt: Hvernig
verður þessu marki bezt náð?
Er ekki svarið við því aug-
ljóst. Ættu ekki frjálslynd öfl
í Bandaríkjunum að sýna þá
dirfsku að kjósa Edward
Kennedy sem varaforseta eða
jafnvel forseta sinn í haust,
þótt hann sé ungur að árum.
Bendir flest til þess, að hann
sé sízt eftirbátur bræðra
sinna að hyggindum, víðsýni
og glæsileik.
E.t.v. kynnu einhverjir að
segja, að til of mikils sé
ætlazt af Kennedyfjölskyld-
unni, ef síðasti bróðirinn býð
ur ofbeldisöflunum birginn á
þennan veg. En hetjulundin
hefur einkennt þessa fjöl-
skyldu og gerir enn. Þess
vegna vona menn og trúa, að
Edward Kennedy muni taka
við, þar sem bræður hans
urðu frá að hverfa.
HÁSKÓLINN
OG ATLANTS-
HAFSBANDA-
LAGIÐ
F’ins og kunnugt er hafa bor-
^ izt mótmæli úr röðum
Háskólastúdenta gegn því að
Háskólinn sé notaður til
fundahalda, og hefur meiri-
hluti stjórnar Stúdentafélags
Háskólans amazt við því, að
ráðherrafundur Atlantshafs-
bandalagsins sé þar haldinn.
Vissulega geta menn haft
um það mismunandi skoðan-
ir, hvort æskilegt sé að marg-
háttaðar ráðstefnur séu haldn
ar í húsakynnum Háskóla ís-
lands eða á vegum hans. Hætt
er samt við, að Háskóli ís-
lands yrði ekki sérlega lífræn
stofnun, ef þar ætti einungis
að stunda lærdómsstörf fyrir
luktum dyrum. Háskóli okkar
á að vera annað og meira,
hann á að vera vettvangur
fyrir umræður um hræringar
í þjóðlífinu, og um hann eiga
að leika innlendir og erlendir
menningarstraumar. Þess
vegna er sannarlega ástæða
til að sett séu fram sjónarmið
alveg andstæð þeim, sem frá
stúdentum hafa borizt, þ.e.a.s.
að Háskólinn eigi einmitt að
leggja megin kapp á bætta að
stöðu til þess að verða sá vett
vangur, sem einna hæst ber
hér á landi bæði á sviði menn
ingarmála og þjóðfélagsmála.
Ekki skulu hér höfð mörg
orð um Atlantshafsbandalag-
ið. íslendingar vita það eins
og aðrar vestrænar þjóðir, að
bandalagið hefur tryggt
heimsfriðinn og forðað því að
Evrópa yrði kommúnisman-
um að bráð. Þess vegna eru
fáar stofnanir í veröldinni, ef
nokkur, sem íslenzkir stúd-
entar ættu að vera stoltari af
að hýsa, þá stofnun, sem bezt
hefur tryggt sjálfstæði og
frelsi landsins.
En hvað sem því líður, þá
er hitt ljóst, að við íslending-
ar erum að eigin ósk þátttak-
endur í Atlantshafsbandalag-
inu og okkur ber skylda til
að rækja þátttöku okkar í
þessum samtökum að siðaðra
manna hætti, meðan við sjálf
ir óskum að vera aðilar að
þeim. Þess vegna hljótum við
að hagnýta þá aðstöðu, sem
bezt er hér á landi til þess að
halda þessa ráðstefnu. Um
það ættu menn að geta verið
sammála, ef þeir á annað borð
fást til þess að hugsa málið
niður í kjölinn.
VERÐA
SKRÍLSLÆTI?
ÍZ ommúnistar hafa boðað, að
þeir muni reyna að efna
til skrílsláta hér á landi í
sambandi við fund Atlants-
hafsbandalagsins. Hafa þeir
raunar látið að því liggja, að
þeir hyggist fá erlenda sálu-
félaga sína hingað til lands,
sér til aðstoðar í skrílslát-
um.
Mjög ánægjulegt var að
heyra formann Stúdentafé-
lags Háskólans lýsa því af-
dráttarlaust yfir í útvarpsvið-
tali, að hann væri andvígur
öllum „mótmælaaðgerðum“,
enda þótt hann beitti sér
gegn því að háskólinn væri
i|7 ’AM |ÍD uriMi
U1 nli Ul\ nLIIVII
Tíu ára stjórn de Gaulles
Eftir David Mason ( A P )
A LAUGARDAGINN, 1. júní,
voru tíu ár liðin frá því Char-
les André de Gaulle hershöfð-
ingi, sem stuðningsmenn
hans nefna bjargvætt Frakk-
lands í síðari heimsstyrjöld-
inni, tók við völdum á ný í
Frakklandi á hættutímum þeg
ar óttazt var að borgarastyrj-
öld brytist út í landinu.
Á þessum tíu árum, sem Iið-
in eru siðan hefur þetta átrún-
aðargoð Frakka beitt persónu-
legu áliti sínu til að brjóta
niður tvö uppþot, sem bæði
hefðu getað orðið til þess að
steypa stjórn hans. Árið 1965
var stjórn hans ógnað með
samstöðu andstæðinganna í
kosningum, og enn á ný gekk
de Gaulle með sigur af hólmi.
Fyrir nokkrum vikum hefði
sérhverri fullyrðingu um að
de Gaulle gæti verið valtur í
sessi verið tekið með tor-
tryggnibrosi. Þá sýndu skoð-
anakannanir enn mikið fylgi
við forsetann. Þá var apríl í
París, og of mikið sólskin og
hlýndi til neikvæðra hugs-
ana. Það átti að halda Viet-
nam-viðræður í París, og dag-
blöðin fluttu lesendum sínum
þann boðskap, að París væri
„höfuðborg friðarins". Það
ríkti einnig friður í Frakk-
landi .... eða svo virtist vera.
Smátt og smátt tók tal París
arbúa að beinast að óspektum
stúdenta við Nanterre-deild
Parísarháskóla. Óspektir þess
ar breiddust út til Latneska-
hverfisins í París, þar sem
Sorbonne-háskólinn er. Und-
arleg kyrrð hafði ríkt við
Sorbonne meðan stúdentar
um allan heim stóðu fyrir
óeirðum, en aðfaranótt 11. maí
sló í brýnu milli stúdenta og
lögreglumanna, og kom þá til
verstu götubardaga, sem
Frakkar höfðu séð frá
því er heimsstyrjöldinni
síðari lauk. Hinn 13. maí
fóru um 800 þúsund
manns í hópgöngu um París
til að sýna stuðning sinn við
stúdentana og fordæfia stjórn
de Gaulles. Voru það fjöl-
mennustu mótmælaaðgerðir
frá því styrjöldinni lauk.
Mátti þar í fyrsta skipti heyra
mannfjöldann hrópa: „De
Gaulle morðingi“.
Fyrir 10 árum.
13. maí er dagur, sem ef til
vill er gleymdur erlendis, en
hann er geymdur í Frakk-
landi. Það var 13. maí 1958,
sem herferð — sumir vilja
nefna það samsæri — hófst
opinberlega fyrir því að flytja
de Gaulle frá sveitasetri hans
í Colombey les deux Énglises
til Elysee-hallarinnar.
De Gaulle.
Evrópskir innflytjendur,
sem stóðu að uppreisn í Alsír,
mikilsverðustu nýlendu
Frakka, fylktu liði með yfir-
mönnum franska hersins og
áköfum fylgismönnum de
Gaulles frá styrjaldarárunum
til að „sannfæra“ hershöfð-
ingjann um að honum bæri
að mynda ríkisstjórn til að
„bjarga þjóðinni". Tilgangur-
inn var þá að margra dómi sá
að varpa fyrir borð reikulli
og stefnulausri ríkisstjórn,
sem var óðfluga að leiða tor-
tímingu yfir Frakkland.
„Það er því aðeins unnt að
bjarga Frakklandi að Alsír
verði áfram franskt", var víg-
orðið, sem hvarvetna var hróp
að.
De Gaulle var enn orðinn
maður dagsins. Enginn gat
þeirri staðreynd neinn gaum
að hann hafði aldrei gerzt mál
svari þess að Alsír yrði haldið
á hverju sem dyndi. >á hafði
einnig gleymzt „Brazzaville-
ræðan“ svonefnda frá styrjald
arárunum, þar sem de Gaulle
gerði grein fyrir skoðunum
sínum á frelsisþróun frönsku
nýlendnanna. De Gaullle
gerði ekkert til að minna á
þau orð sín.
Tuttugu daga og 20 nátta
háværar aðgerðir í Alsír
nægðu til að sannfæra franska
þingið og fá það til að veita
de Gaulle ótakmörkuð völd í
sex mánuði ti'l að koma á nýju
stjórnarkerfi í Frakklandi.
„Ég veit hvað þið viljið“
sagði de Gaulle að kvöldi dags
hinn 4. júní 1958, þá staddur
í Algeirsborg. Og mannfjöld-
inn á götunum hrópaði „de
Gaulle, de Gaulle“, sannfærð-
ur um að hershöfðinginn væri
að tryggja áframhaldandi yfir
ráð Frakka í Alsír, og bjarga
Frakklandi.
Þennan sama dag hafði de
Gaulle hafið undirbúninginn
að því að Alsír yrði sjálfstætt
ríki, en það leiddi hinsvegar
til flótta milljóna Evrópubúa,
sem sezt höfðu að í landinu.
Var þeim ekki líft þar lengur.
De Gaulle kom á fót
Fimmta lýðveldinu sínu, veitti
Alsír frelsi, ásamt flestum
öðrum nýlendum Frakka, og
tókst að koma í veg fyrir
sundrungu heima fyrir. Þetta
gekk þó ekki snurðulaust, því
framundan voru tveir erfiðir
þröskuldar.
Hinn 24. janúar 1960 voru
rúmlega 20 lögreglumenn og
borgarar drepnir og um 100
særðir í bardögum milli evr-
ópskra innflytjenda og lög-
reglusveita í Alsír. Götuvirki
voru reist, og æsingamenn
komu af stað uppreisn gegn
þeirri stefnu de Gaulles að
veita Alsírbúum sjálfsákvörð
unarrétt. í örlagaríki ræðu,
sem var útvarpað og sjónvarp
að um Frakkland og Alsír,
fyrirskipaði de Gaulle hern-
um að leoma á friði í Alsír, og
fylgdi herinn þeim fyrirmæl-
um út í æsar.
Hinn 22. apríl 1961 gerðu
fjórir óánægðir hershöfðingj-
ar uppreisnartilraun, og lýstu
því yfir að þeir væru gð taka
völdin í Alsír hvað sem de
Gaulle segði. Enn tókst de
Gaulle að bæla niður andstöð-
una.
Alsír varð sjálfstætt ríki 3.
júlí 1962.
Skelfdir bandamenn.
De Gaulle hafði tekizt að
leysa mesta vandamál Frakk-
lands og binda enda á
styrjö'ld, sem staðið hafði í sjö
ár.
Vinsældir hans heimafyrir
fóru vaxandi. Hann tók að
láta til sín heyra um alþjóða-
Framh. á bls. 20
notaður til fundahalda. Þess
vegna má ætla að kommún-
istar verði einir um skríls-
lætin, og er það vel.
Þá hefur verið gripið til
aess að reyna að fá grísku
leikkonuna Melina Mercouri
til þess að koma hingað til
lands í sambandi við ráð-
herrafund Atlantshafsbanda-
lagsins til þess að leitast við
að setja leiðindasvip á fund-
inn. Varla getur það hvarfl-
að að nokkrum manni, að
slíkt tiltæki mundi bæta mál
stað Grikkja. Þess er svo
einnig að gæta, að þó að ís-
lendingar hafi samúð með
lýðræðissinnum í Grikklandi
og harmi einræði herforingj-
anna þar, hafa þeir fyrst og
fremst skyldur við framtíð
sinnar eigin þjóðar, og örugg-
ari brjóstvörn íslenzku sjálf-
stæði en NATO er ekki til.
BARNASKÓLA-
KENNARAÞING-
IÐ OG SKÓLA
MÁLIN
¥ Tm þessar mundir er þing
barnaskólakennara haldið
í Reykjavík. Skólamálin hafa
verið efst í hugum margra að
undanförnu og komið hafa
fram tillögur um gagngera
endurskoðun skólakerfisins.
Meðal þess, sem í þeim um-
ræðum hefur komið fram, er
gagnrýni á barnaskólamennt-
unina, sem margir telja of
fábreytta og búi nemendurna
ekki nægilega vel undir
lengra nám á æðri mennta-
stigum.
Þing barnaskólakennara
fjallar væntanlega ítarlega
um þennan málaflokk og frá
því hljóta að koma ákveðnar
tillögur varðandi hann. Marg-
ir hafa lagt orð í belg að und
anförnu um umbætur í skóla-
málum. Nú er komið að sér-
fróðum aðilum, kennurum og
öðrum, að taka við og setja
fram raunhæfar umbótatil-
lögur byggðar á reynslu og
löngum starfsferli.