Morgunblaðið - 28.09.1968, Qupperneq 11

MORGUNBLABIÐ, LAUGARDAGUR 28. SEPT. 1968
11

er þvi fyrir nokJvru lokið og
íbúarnir fluttir í þau. Hús þessi
eru dönsk og voru flutt inn í ein
ingum og sett saman á staðnum.
Stærð þeirra er 108 og 116 ferm.
Áætlað verð þeirra var frá 900
þús kr., en söluverð reyndist
1,3 millj. kr., eða yfir 20 prs.
umfram áætlun.
Deilt hefur verið um það, hvort
timburhús hentuðu íslenzkum að
stæðum, en víða erlendis er þessi
byggingarmáti mikið tíðkaður, t.
d. á Norðurlöndum. Hafa timbur
hús reynst þar nokkuð vel, en
þurfa mikið viðhald. Líta ber til
þess, að íslendingar hafa einn-
ig töluverða reynslu af slík-
um húsum, þar sem timbur var
á tímabili aigengasta byggingar-
efni. Reynslan af þeim húsum
var að vonum misjöfn, enda gæði
efnisins heldur ekki sambærilegf
við það, serh nú tíðkast. Ný og
betri efni, t. d. til varnar fúa
hafa verið fundin upp.
Athygli vekur, við kaup Breið
Iholtshúsanna, að þau eru öll
eins, keypt af sama innflytjenda.
Með því mun hafa náðst heldur
hagstæðara verð, en ekki er
hægt að tala um, að tilrauna-
starfsemin á þessu sviði nái langt.
Vitað er, að verksmiðjufram-
leidd hús hafa reynst mjög mis-
jafnlega erlendis, og því hefði
verið eðlilegt að hafa húsin af
mismunandi tegundum til að sjá
hver hentuðu bezt íslenzkum að-
stæðum. Þá hefði heldur ekki ver
ið úr vegi að láta innlenda að-
ila byggja a.m.k. eitt hús. Fram-
kvæmdanefndin bauð húsin úft,
en enginn innlendur aðili gerði
tiiboð i þau. Samt sem áður hefði
verið mjög æskilegt að nota
þetta tækifæri og kanna hvaða
möguleika innlendir aðilar hefðu
til samkeppni á þessu sviði. Senni
legt er að þeir gætu byggt
jafngóð hús fyrir svipað verð,
a.m.k ef tekið er tillit ti'l þess,
að nú fyrir skömmu var frá því
skýrt í fréttum, að reist hefði
verið íslenzkt timburhús uppi í
Borgarfirði l>að var reyndar ekki
nema 80 ferm., en kostaði nær
helmingi minna en dönsku Breið
holtshúsin.
MISHEPPNUÐ TILRAUNA-
STARFSEMI?
Sem fyrr segir var það eitt
af hlutverkum og skyldum Farm
kvæmdanefndarinnar að gera til
raunir með og prófa nýja bygg-
ingartækni, en það er skoðun
margra, að um stöðnun hafi ver-
ið að ræða í íslenzkum bygg-
ingariðnaði á undanförnum ár-
um. Hún er samt minni en af
er látið. íslendingar hafa fylgzt
vel með því, sem er að gerast
erlendis í þessum málum, og má
þakka það verkfræðingum okk-
ar, sem menntast allir meira og
minna erlendis. Hafa þeir komið
fram með margar nýjungar, sem
hafa verið til hagsbóta m.a. fyrir
byggingariðnaðinn. En ætíð er
það góðra gjáída vert, að gera
tilraunir, ekki sízt ef það gæti
leitt til lækkaðs byggingarkostn
aðar. Hitt er svo annað mál og
umdeilanlegra hversu mikiðfjár
magn er skynsamlegt að leggja
í slíka tilraunastarfsemi, einkum
ef taka skal það úr sjóðum Hús-
næðismálastjórnar, sem ekki eru
of digrir fyrir. Þá ber að gæta
að því að erfiðara er að koma
ýmsum nýjungum við hérlendis,
þar sem byggingarheildir eru
yfirleitt fremur litlar.
Sú nýjung, sem mest kveður
að hjá F.B. í Breiðholtsbygging-
unum er notkun stálmóta við
uppsteypu útveggja. f stuttu máli
fer steypuvinnan þannig fram,
að þegar platan hefur verið
steypt, eru veggirnir steyptir í
sérstökum stálmótum, sem eru
einangruð, og því möguleiki að
vinna við þau í frosti, sem er
mikill kostur hérlendis. Síðan eru
veggirnir reistir og loftunum
rennt yfir þá á sporbrautum.
Mun unnt að nota mótin 72 sinn-
um, með nokkru viðhaldi. Mót
þessi eru dönsk uppfynding, og
hafa verið notuð nokkuð þar, og
ennfremur í Þýzkalandi.
Þetta er þó ekki í fyrsta skipti
sem slík mót eru notuð við upp-
steypu íhúðahúsa hérlendis. ís-
lenzkir aðalverktakar notuðu slík
mót við svokallaðar Meistara-
vallablokkir, og mun sú reynsla,
sem af þeim fékkst þar, hafa
verið síður en svo uppörvandi.
Sömu mótin og notuð voru við
þær byggingaframkvæmdir eru
nú notuð við kjallaraveggina í
Breiðholtinu, en til viðbótar var
keypt stálmót fyrir álitlega upp-
hæð. Þau taka gömlu mótunum
fram að því leyti, að þau eru
aðeins boltuð saman efst og neðst
og því er fljótlegra að setja þau
upp. Það er samróma álit for-
svarsmanna F.B. og annarra sem
um byggingarmál fjalla, að mót
þessi séu sérstaklega erfið við-
ureignar þar sem húsin eru vin-
killaga, eins og í Breiðholtinu.
Það var reyndar ekki Framkv.-
nefndin, sem ákvað það skipu-
lag, en hún ákvað byggingar-
aðferðina, og má segja, að skyn
samlegra hefði verið að bíða með
þessar nýjungar, þar til tæki-
færi gafst til þess að nota þær.
við hentugri aðstæður.
Einingarnar voru heldur ekki
nógu stórar til þess að hægt
væri að steypa gluggana fasta
og varð því að noía timburein-
ingar, sem að sögn forráðamanna
F.B. reyndust mjög dýrar, eða
allt að tvöfalt dýrari en stein-
einingarnar, auk þess sem erfið-
lega gekk að tengja þær saman.
Varð að kveðja til erlenda sér-
fræðinga með viðeigandi kostn-
aði til þess að ganga frá sam-
skeytingum. z
Einn aðalkostur stálmótanna er
sá, að dýr undirbúningsvinna
undir málningu á að vera óþörf.
Ekki tókst að ná þessum kosti
fram í byggingum F.B.
Gripið var til þess ráðs í
Breiðholtinu að sandspar^la vegg
ina — það er til muna ódýrara
en fínpúsning, en áiferð veggj-
anna er einnig miklu grófari og
óskemmtilegri, og sennil. munu
flestir húsbyggjendur velja frem
ur fínpúsninguna, þótt dýrari sé.
Ein af nýjungum F.B. við inn-
réttingar íbúðanna var að leggja
parket á öll gólf. Fór sá liður
mikið fram úr kostnaðaráætlun,
eða efni og vinna um 30 prs.,
auk þess sem mjög kostnaðar-
sarnt reyndist að koma nauðsyn-
legum lögnum undir gó'lfið. í
reyndinni mun parketið hafa
kostað nær jafnmikið og fyrsta
flokks gólfteppi.
Enn ein nýjung hjá F.B. er
að nota asbest á þök húsanna.
Asbest er vel þekkt byggingar-
efni hérlendis, og mun ekki of-
sagt að það hafi reynst misjafn-
lega, enda efnið mismunandi að
gæðum. öllum ber þó saman um
að járnþök eigi að hafa marg-
falda endingu á við asbest, og
hinn litli verðmunur, sem er við
innkaup, verði fljótur að hverfa
þegar viðhaldið tekur við.
Að sögn forráðamanna F. B.
eru fyrirhugaðar margháttaðar
breytingar á síðari byggingar-
stigum — þeir hafa lært af
reynálunni, eins og það er orðað.
Spumingin er hins vegar sú,
hvort það hafi ekki verið nokk-
uð dýrkeypt reynsla, og hvort
ekki sé hægt að koma á nýjung
um í byggingamálum, án þess
að renna blint í sjóinn og prófa
sig áfram? Það er varla hægt
að ætlast til þess að almenn-
ingur sé fús að leggja framfjár-
muni til slíkrar tilraunstarfsemi,
sízt ef útlit er á því, að hún
beri ekki jákvæðan árangur.
Skal nú vikið að nokkrum
breytingum sem fyrirhugaðar eru
í næsta áfanga.
Haldið verður áfram með stál-
mótin, en jafnframt reynt að fá
stærri einingar, þannig að g'lugg
ar verði steyptir í, og á þann
hátt verði hægt að losna við
dýrar þéttingar milli timbur og
steineininga.
Hætt verður við parketgólfið,
og í þess stað er ætlunin að
vélpússa gólfið um leið og steyp
an harðnar. Af því fyrirkomu-
lagi leiðir að ekki verður hægt
að koma fyrir neinum lögnum í
gólf, og verða t.d. vatnslagnir
utan á veggjunum. Er þar ekki
um nýjung að ræða, þar sem
lagnir voru yfirleitt hafðarþann
ig í frumbernsku fólenzkrar bygg
ingarlistar.
Þá hefur komið fram sú hug-
Fjölbýlishús byggingameistar a í byggingu.
mynd, að nota álplötur á þök-
in í stað asbastsins Hefur slíkt
verið reynt nokkuð erlendis og
gefið góða raun og má segja að
æskilegt væri að gera tilraun með
slíkt hérlendis, þár sem ekki er
ólíklegt að í framtíðinni gefti
íslendingar sjálfir framleitt slík
ar p'lötur.
Þá á að gera nokkrar innan-
húsbreytingar. Á að miinnka
geymsslurými íbúðanna, en
auka sjálft íbúðarhús-
næðið. Verður m.a. þvottahús í
hverri íbúð, þar sem reynslan
hefur sýnt, að húsmæður kjósa
fremur að hafa sérþvottahús í
hverri íbúð en eitt stórt sam-
eiginlegt þvottahús. Hefur það
rutt sér mikið til rúms hér á
undanförnum árum og í fjöl-
nörgum f jölbýlishúsum eru þvott
hús í hverri íbúð. Á þessu sviði
hefur F.B. getað lært af reynslu
byggingameistaranna og notað
sér hana. Hitt verður að teljast
meiri nýjung, að áformað er að
hafa enga skápa í svefnherbergj
um.
VÍSITÖLUVIÐMIÐUN
Vísitala byggingarkostnaðar er
reiknuð út þrisvar sinnum á ári
eftir verðlagi í febrúar, júlí og
október. Tíl viðmiðunar við út-
reikninga vísitölunnar er notað
svokallað vísitöluhús, sem er á-
kveðið hús í Reykjavík. Lýsing
vísitöluhússins er í stórum drátt
um á þá leið, að það stendur
eitt sér, er kjallari tvær hæðir
og íbúðarris. Flatarmál kjallar-
ans er 115 fermetrar, flatarmál
hæðanna 110,9 fermetrar og flat
armá'l rishæðar er 104,8 fermetr-
ar.Rúmmál hússins er samtals
1205 rúmmetrar og eru öll mál
miðuð við utanmál og neðri brún.
Út- og innveggir hússins eru úr
steinsteypu og loft úr járnbentri
steinsteypu. f vísitöluhúsinu eru
fjórar íbúðir: f kjallara er 2ja
herbergja íbúð, auk éldhúss, baðs
og anddyra. Á hvorri hæð og
í risíbúðinni eru 4 herbergi, auk
eldhúss og baðs. Húsið er allt
múrhúðað, veggir og loft málað
og gólfdúkur er á stigum og á
gólfi.
Samkvæmt vísitölunni í febrú
ar 1968 kostaði bygging vísitölu
hússins 3.570.827,00 kr., eða verð
á rúmmetra 2.922,00. Vísitalan
byggingarkostnaðar fjölbýlishúsa
er reiknuð út frá vísitöluhúsinu
og var hún í febrúar 1968 kr.
2.629,00 á rúmmetra. Ekki er tek
ið tillit til vaxta á byggingar-
tímanum í tölum þessum.
Byggingarkostnaður fjölbýlis-
húsanna í Breiðholti nemur kr.
2.710,00 á rúmmetra, og er því
nokkru meiri en byggingarvísi-
tala fjölbýlishúsanna, en lægri
en vísitala sambýlishúsanna, sem
forráðamenn framkvæmdanna er
hafa miðað útreikninga sína við.
Sézt á lýsingu visitöluhússins
hér að framan hversu raunhæf
sú viðmiðun er. Þess ber að geta
að frágangur Breiðholtsíbúðanna
er með nokkuð öðrum móti en
vísitöluhússins, þar sem F. B.
skilar sínum íbúðum með full-
frágengnum gangstígum, bíla-
stæði og frágenginni lóð. en kostn
aður við þessar framkvæmdir
mun vera um 30 þúsund krónur
á íbúð.
Hvaða tflgangi þjónar þaðhjá
FB. að bera saman rúmmetra-
verð fjölbýlishúsa sinna, og vísi
töluhússins sem er sambýlishús?
Hér er um mjög ólíkar bygging-
ar að ræða, svo sem af framan-
greindri lýsingu má sjá, og eru
t.d. lóða — og gatnagerðagjöld
sambýlishúsanna töluvert hærri
en fjölbýlishúsa. Hefði ekki ver
ið eðlilegra fyrir F.B. að gefa
út samanburð á verði þeirra og
verði vísitölufjö'lbýlishússins, þó
jafnvel sá samanburður hefði
verið óhagstæður fyrir þá. Það
er alveg rétt, sem F.B. hefur
haldið fram, að byggingarmeist-
arar hafa selt hér á undanföm-
um árum íbúðir yfir vísitölu-
verðinu, en það eru engin rök
og engin skýring á því, af hverju
F.B. tókst ekki að byggja íbúð-
ir sínar á því verði. Benda má
jafnframt á, að einstökum aðil-
um hefur tekizt að byggja íbúð-
ir sem hafa verið verulega und-
ir vísitöluverðinu, þrátt fyrir að
þeir hafi búið við langtum ó-
hagstæðari skilyrði en F.B.
KOSTNAÐARÁÆTLUN
STÓÐST EKKI
Er auglýst var eftir umsókn-
um um íbúðir Framkvæmdanefnd
arinnar 24. maí 1967 var um-
sækjendum látnar í té upplýsing
ar um áætlun verð íbúðanna.
Við afhendingu fyrstu íbúðanna
voru endanlegar kostnaðartölur
birtar og kom þá á daginn að
áætlun var nokkuð langt frá því
að standast. Fer hér á eftir sam-
anburður á áætluðu verði íbúð-
anna og raunverulegu útsöju-
verði þeirra:
Stærð:
68 fm. (2 herb.)
78 fm. (2 herb.)
83. fm. (3 herb.)
92 fm. (3 herb.)
97 fm. (4 herb.)
104 fm. (4 herb.)
bundnari samningum við verk-
taka, en svo virðist sem þeir
samningar hafi ekki verið gerðir
í tæka tíð, en í fréttatilkynn-
ingu nefndarinnar frá 11. maí ,
1968, segir m.a.: „unnt hefur
reynst að festa verðið á þessu
stigi málsins, vegna þess annars
vegar, að hækkanir af völduim
gengisfellingar eru að mestu
fram komnar, og hins vegar sök
um þess að framkvæmdanefnd-
inni tókst að binda verðhækk-
anir vegna fyrirsjáanlegra kaup
gjaldshækkana á næstunni við
fastákveðanr fjárhæðir í þýð-
ingamestu verksamningnum."
VER» BYGGINGAMEISTARA
Hér að framan hefur verið
fjallað um niðurstöður þeirra for
senda sem réðu því hvernig verk
ið var framkvæmt. Miklu máli
skiptir einnig spurningin um það
hvort íbúðir F.B. séu þrátt fyrir
allt ódýrari en íbúðir bygg-
ingarmeistaranna. Það skal tek-
ið fram, að örugt reyndist að gera
ítadlegan og nákvæman saman-
burð á verkinu, þar sem bygg-
ingameistararnir selja ibúðir sín
ar yfirleitt á öðrum byggingar- '
stigum en F.B. skilar sínum íbúð
um. Algengast er að byggingar-
meistararnir selji íbúðir annað
hvort fokheldar, eða tilbúnar
undri tréverk, en innréttingam
ar eru síðan mjög misjafnar og
sniðnar að smekk og efnahag
hvers kaupanda.
Við könnun á ibúðarmarkað-
inum kom í ljós, að nú að undan
fömu hafa orðið talsverðar breyt
ingar. Þrátt fyrir verðhækkanir
hafa fbúðir fremur lækkað i verði
og ræður þar mestu um að eftir-
spurnin og kaupgetan er minni
en áður. Við sölu á eldri íbúð-
um er yfirleitt farið fram á minni
Söluverð
með vöxtum
767.000,00
883.000,00
934.000,00
1016.000,00
1097.000,00
1132.000,00
Áætlað verð
655.000,00
745.000,00
785.000,00
860.000,00
910.000,00
970.000,00
Söluverð
án vaxta
743.000,00
856.000,00
905.000,00
984.000,00
1063.000,00
1097.000,00
Af framangreindri töflu má
sjá að hækkunin er eigi svo lít-
il. Skýringar á þeim hafa verið
þær, að áætlunartalan sé miðuð
við verðlag í maí 1967, en á
framkvæmdatímabllinu hafi orð-
ið umtalsverðar hækkanir auk
gengisfellingarinnar s.l. vetur.
Auk þess hafi vextir ekki verið
reiknaðir með í upprunalegu á-
ætluninni.
Það er rétt, að á byggingar-
timabilinu hafa orðið umtalsverð
ar hækkanir. Framan af, eða fram
í október 1967, ríkti hér stöðugt
verðlag, verðstöðvun, og á þeim
tíma keypti F.B. verulega inn af
vörum. Gengisfellingin hafði að
sjálfsögðu áhrif til hækkunar
hjá F.B. sem öðrum framkvæmda
aðilum í byggingariðnaðinum.
Við samninga við verktaka
hafði F.B. hins vegar í skjóli
fjármagns síns og stærðar verk-
efnis, möguleika á hagstæðari og
útborgun en áður, og seljandi
lánar tfl lengri tíma. Hvaða á-
hrif hinar nýju ráðstafanir rík-
isstjórnarinnar hafa á þessa. þró
un er tæpast hægt að segja um
á þessu stigi, þótt líkur bendi
til að íbúðir muni hætta að
lækka í verði.
Beinast lá við að gera saman-
burðinn á íbúðum, sem byggðar í
eru í Breiðholtshverfinu á sama
tíma og við líkar ytri framkv,-
aðstæður.
Við Eyjabakka 2—6 hafa veT-
ið til sölu 2ja, 3ja og 4ra her-
bergja íbúðir. Eru þær seldar
tilbúnar undir tréverk þ.e. að
fulllokið er við þær að utan.
fbúðirnar hafa aTlar sérþvotta-
hús og geymslur í kjallara Verð
á 68 ferm. 2ja herbergja íbúð
þannig er kr. 600 þús., en jafn-
stór íbúð F.B. fullfrágengin kost
Framh. á bls. 19