Morgunblaðið - 10.10.1968, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 1968
19
Bylting reynd í Suöur-Vietnam
Saigon, París, Washington
9. október AP
BYLTINGARTILRAUN gegn
stjórn Suður Vietnam var gerð
í dag, en hún var bæld niður.
Áreiðanlegar heimildir AP frétta
stofunnar í Saigon sögðu, að
margir háttsettir menn innan
hersins væru viðriðnir málið og
hefðu verið handteknir og að
öllum líkindum mætti búast við
f jölda mörgum handtökum næstu
daga.
Skömmu áður en byltingartil
raunin var gerð var g«efin út
skipun frá stjórn landsins, þar
sem hernum er skipað að vera
við öllu búinn, þar sem til meiri
háttar atburða kunni að draga.
AP fréttastofan segir, að mjög
sé enn óljóst, hverjir hafi stað-
ið að byltingartilrauninni, né
heldur sé vitað um nánari atr-
iði. Sá orðrómur komst á kreik
í Saigon, að náinn bandamaður
og samstarfsmaður Ky, varafor
seta, Le Nguyen Khang, hers-
höfðingi, sé flæktur í málið. Það
hefur ekki verið staðfest.
Talsmaður bandaríska utanrík
isráðuneytisins lýsti í dag undr-
un sinni vegna byltingartilraun-
arinnar og kvaðst ekkert hafa
um málið að segja að svo stöddu.
Aðrir embættismenn í Washing-
ton sögðu, að þeir hefðu vitað,
að mikill viðbúnaður hefði ver
ið í Saigon síðustu daga, er
njósn hefði borizt um að bylt-
ing væri ef til vill í aðsigi.
Tuttugasti og fimmti samninga
fundur fulltrúa Bandaríkjanna
og Norður Vietnam stóð í París
í dag. Árangur varð enginn.
—UR YMSUM ATTUM
Framhald af hls. 14
í stuttu máli þessi:
Mannhelgi (réttur til lífs og
lima).
Friðhelgi (réttur til frelsis,
bann vi’ð ólögmætum handtök-
um).
Réttur til sanngjarnrar máls-
meðferðar fyrir dómi.
Friðhelgi einkalífs (fjölskyldu,
heimilis ag bréfa).
Hugsana- og trúfrelsi.
Tjáningar- og skoðanafrelsi.
Funda- og félagafrelsi.
Réttur til hjúskapar og fjöl-
skyldustofnunar.
Eignarréttur.
Menntunarréttur.
Réttur tii þátttöku í almenn-
um kosningum.
Ferðafrelsi og réttur til að
ráða heimilisfangi.
Þá er í mannréttindasáttmál-
anum bann við ómannúðlegum
refsingum, þrælahaldi, nauðung-
arvinnu, afturverkandi hegning-
arlagaákvæðum, mismunun
manna, útlegð og almennri brott
vísun útlendinga úr landi.
Brot gegn mannréttindasátt-
málanum koma fyrst til með-
ferðar hjá Mannréttindanefnd
Evrópu. Aðildarrí'ki getur kært
annað aðildarríki fyrir brot gegn
sáttmálanum. Þetta heíur gerzt
7 sinnum, síðast kom fram kæra
á hendur grísku herforingja-
stjórninni í septem'ber 1967. Þá
geta einstaklingar kært ríki fyr-
ir mannréttindanefndinni vegna
brota á sáttmálanum. Sem fyrr
er að vikið er ákvæðið um þess-
ar kærur markverðasta nýjungin
í mannréttindasáttmálanum. Það
er áskilið, að viðkomandi ríki
hafi gefið sérstaka yfirlýsingu
nm, að það gangist undir ákvæð-
in um kærurétt einstaklinga. Af
þeim 16 ríkjum, er hafa fullgilt
mannréttindasáttmálann, hafa 11
gefið slíka yfirlýsingu. Þau eru
Austurríki, Belgía, Bretland,
Danmörk, Holland, írland, ís-
land, Luxembourg, Noregur, Sví-
þjóð og Vestur-Þýzkaland. Fimm
ríki hafa fullgilt mannréttinda-
sáttmálann án þess að viður-
kenna kærurétt einstaklinga. Þau
eru Grikkland, ítalía, Kýpur,
Malta og Tyrkland. Tvö af aðild-
arríkjum Evrópuráðsins hafa enn
ekki fullgilt sáttmálann, —
Frakkland og Sviss.
Mannréttindanefnd Evrópu tók
í fyrsta skipti við kæru frá ein-
staklingi 1955. Frá þeim tíma og
fram til síðustu áramóta höfðu
borizt 3.450 slíkar kærur. Flest-
um kæru-m er vísað frá eftir
sérstaka frumathugun, en um
síðustu áiramót hafði nefndin
samþykkt að láta fara fram frek-
ari rannsókn á 49 kærum frá
einstaklingum og þremur kærum
frá ríkisstjórnum, þ. á m. á kær-
unni gegn Grikklandi. Ef sættir
takast ekki, meðan málið er til
mieðferðar hjá mannréttinda-
nefndinni, er hugsanlegt, að mál-
inu sé áfrýjað til mannréttinda-
diómstólsins. Áfrýjun er ekki
heimil einstaklingum, aðeins
mannréttindanefndinni eða ríki,
sem er aðili máls. Ef málinu er
ekki áfrýjað til mannréttinda-
dómstólsins, fær ráðherranefnd
Evrópuráðsins það til meðferðar.
Af framansögðu er ljóst, að
mannréttindanefnd Evrópu er
ætlað að afgreiða flestar kærur
um brot gegn mannréttindasátt-
mála Evrópu. Þaff eru affeins sér-
stök mál, sem tll mannréttinda-
dómstólsins fara, en hann getur
aftur á móti kveffiff upp dóma,
sem affildarríkin hafa skuldbund-
iff sig til aff hlíta. Þegar að dóm-
stólnum er komið, hefur ein-
staklingur sá, sem í upphafi
kann að hafa kært vegna brots
gegn mannréttindasáttmálanum,
að mestu misst forræði sakar-
innar, og verður hann að setja
traust sitt á talsmenn mannrétt-
indanefndarinnar á dómþingun-
um. Þó geta kærendur komið
fyrir dóminn í samræmi við viss-
ar reglur. Flutningur mála fyrir
mannréttindadómstólnum fer í
upphafi fram skriflega, en síðari
hluti hans fer fram munnlega og
fyrir opnum dyrum.
Til þessa hefur sjö málum
verið áfrýjað til mannréttinda-
dómstólsins. „Lawless-málið“ var
höfðað gegn írlandi fyrir að hafa
haft mann að nafni Lawless í
haldi án dóms og laga. Dóm-
stóllinn sýknaði írland með dómi
árið 1961. Ári síðar var „De
Becker málið“ fellt niður, þar
sem breytingar höfðu þá verið
gerðar á belgiskum iögum um
hömlur gegn vissri atvinnustarf-
semi fyrrverandi samstarfs-
manna Þjóðverja. Á sl. sumri
var Vestur-Þýzkaland sýknað af
kær-u, sem byggðist á því að
manni hefði verið haldið of lengi
í varðhaldi („Wemhoff-málið).
Hins vegar komst mannréttinda-
dómstóllinn að þeirri niðurstöðu
í öðru máli um svipað efni, að
ríkisstjórn Austurríkis hefði
ekki gætt fullkomlega ákvæð-
anna um sanngjama dómsmeð-
ferð (,,Neumeister-málið“). Á sl.
sumri féll einnig dómur þess
efnis, að belgíska stjórnin hefði
ekki virt að öllu leyti jafnrétti,
er hún beitti lögum um tungu-
málanotkun í skólum. Mál það,
sem hér um ræðir, var nefnt
„málið um belgísku tungumála-
deiluna". Bæði í þessum dómi
og I dómnum í „Neumeister-
málinu" voru viðkomandi ríkis-
stjórnir sýknaðar af flestum
kæruatriðum, en taldar sekar að
því er varðaði eitt atriði í hvoru
máli. Nú eru rekin fyrir mann-
réttindadómstólnum tvö mál, sem
kölluð eru „Stögmiiller — “ og
„Matznetter-málið“, og snúast
þau bæði um dómsmálastjórnina
í Austurríki.
f Mannréttindadómstóli Evrópu
Moskvu, 9. október (AP-NTB)
RÉTTARHÖLD hófust í Moskvu
í dag í málum fimm sovézkra
borgara, sem sakaðir eru um aff
hafa reynt aff efna til mótmæla-
affgerffa á Rauffa torginu í
Moskvu gegn innrásinni í Tékkó
slóvakíu hinn 25. ágúst síffastliff-
inn.
Erlendir fréttamenn fengu
ekki aðgang að réttarsalnum í
dag ,en talsmaður dómsins sagði
fréttamönnum, að reiknað væri
með því að réttarhöldin stæðu í
þrjá daga.
Sakborningarnir fimm eru
ákærðir fyrir „að koma saman
á Rauða torginu hinn 25. ágúst,
í miðju Moskvuborgar, og reyna
að beina að sér athygli vegfar-
enda með hrópum og framkomu,
sem væri móðgun við virðingu
sovézku þjóðarinnar“, eins og
segir í tilkynningu Tass-frétta-
stofunnar sovézku.
Meðal sakborninga eru frú
eiga sæti 18 dómarar, en að jafn-
aði taka 7 þeirra þátt í meðferð
hvers máls. Málum verður ekki
áfrýjað til dómstólsins nema af
ríki, sem í hlut á, eða af mann-
réttindanefndinni, og er það áð-
ur skýrt. Þá er ennfremur nauð-
synlegt að ríki það sem kært
hefur verið, hafi gert eitt af
tvennu: samþykkt málskotið sér-
staklega eða gefið almenna yfir-
lýsingu um, að hún gangist undir
lögsögu dómstólsins. Slíka yfir-
lýsingu hafa 11 ríki gefið, þau
hin sömu og hafa viðurkennt
málskotsrétt einstaklinga til
mannróttindanefndarinnar.
Fyrsti forseti mannréttinda-
dómstólsins var Bretinn McNair
lávarður, en René Cassin tók við
starfi hans 1965. Cassin var end-
urkjörinn dómsforseti á sl. sumri,
en lýsti því skömmu síðar yfir,
að vegna aldurs óskaði hann
eftir að hætta forsetastörfum.
Hefur eftirmaður hans nú verið
kjörinn, og er hann Henri Rollin
frá Belgiu. Þótt Cassin láti um
þessar mundiT af forsetastörfum,
mun hann halda áfram að sitja
í Mannréttindadómstóli Evrópu
sem almennur dómarL
fslenzkir lögfræðingar eiga
sæti í Mannréttindanefnd Evr-
ópu og mannréttindadómstóln-
um. Theodór B. Líndal prófessor
á nú sæti í mannréttindanefnd-
inni, en fyrirrennarar hans eru
Hermann Jónasson fyrrum for-
sætisráðherra, Friðjón Skarphéð-
insson yfirborgarfógeti og Sigur-
geir Sigurjónsson hæstaréttarlög-
maður. Sigurgeir Sigurjónsson er
nú dómari í Mannréttindadóm-
stóli Evrópu, en áður skipaði
Einar Arnalds hæstaréttardómari
það sæti. — Nokkuð hefur verið
ritað á íslenzku um Mannrétt-
indasáttmála Evrópu og stofnan-
ir þær, sem gerðar hafa verið
að umtalsefni í grein þessari. Er
þar að geta greina eftir Friðjón
Skarphéðinsson í Tímariti lög-
fræðinga 1958, Einar Arnalds í
sama tímariti 1961 og Sigurgeir
Sigurjónsson í tímaritinu Úlf-
ljóti 1963. Sigurgeir Sigurjónsson
ræddi um þessi efni í útvarps-
fyrirlestri í apríl sl., og mun
fyrirlesturinn birtur í Tímariti
lögfræðinga á næstunni.
Larissa Daniel, kona rithöfund-
arins July Daniels, sem nú situr
í fangelsi, og Pavel Litvinov,
sonarsonur Maxims Litvinovs.
fyrrum utanríkisráðherra Sovét-
ríkjanna. Hinir þrír sakborning-
arnir eru minna þekktir. Þeir
eru Vadim Delone ,ljóðskáld,
Konstantin Babetsky, málfræð-
ingur, og Vladimir Dremlyuga,
verkamaður.
Verði sakborningarnir dæmdir
fyrir rógburð og óspektir á al-
mannafæri, eins og til stendur,
eiga þeir á hættu allt að þriggja
ára fangelsisvist.
Málflutningsskrifstofa
Einars B. Guðmundssonar,
Gufflaugs Þorlákssonar,
Guffmundar Péturssonar,
Axels Einarssonar,
Aðalstræti {J, III. hæð.
Símar 12002, 13202, 13602.
9. október 1968
Þór Vilhjálmsson.
Réttarhöld í Moskvu
Hótelbruni í Zurich
— Saufján ára gamall starfsmaður
kveikti í — a.m.k. tíu manns biðu bana
Zurich, Sviss, 9. október,
AP—NTB
TÍU manns biðu bana, að
minnsta kosti átta meiddust
hættulega og tíu hlutu minni
háttar meiðsli, er eldur kom
upp í gistihúsi við eina helztu
verzlunargötu Zurich borgar
snemma í morgun. Lögreglan
hefur handtekið sautján ára
sendil, sem starfaði á hótel-
inu og hefur hann játað að
hafa kveikt í. Hann kveðst
hafa sprautað eldfimum vökva
á viðarstiga á fyrstu hæð
gistihússins og bar síðan eld
að.
Eldurinn læsti sig upp alla
stiga hótelsins og þar sem
þeir voru úr viði hrundu þeir
fljótlega og fólk á efri hæð-
um gat ekki forðað sér úr
eldhafinu þá leiðina, og marg
ir köstuðu sér út um glugga
í ofboði.
Eitt hundrað og fimmtíu
slökkviliðsmenn börðust í
þrjá klukkutíma við að ráða
niðurlögum eldsins og verja
næstu hús. Þegar eldurinn
hafði verið slökktur var gisti
húsið rústir einar. Lögreglan
segir, að þessi eldsvoði hafi
verið einn hinn mesti í Zur-
ich í mannaminnum. Flestir
þeirra sem fórust voru erlend
ir ferðamenn.
- KOSYGIN
Framhald a( bls. 1
ingunni, að stjórnir Sovétríkj-
anna og Finnlands haldi fast við
þá stefnu að vinna að því að
tryggja frið, auka öryggi í Ev-
rópu og efla friðsamlega sambúð
með öllum þjóðum. Ennfremur
segja þeir það eindregna skoð-
un sína, að góð vinátta land-
anna eigi ekki sízt rætur að
rekja til sameiginlegra hags-
muna þjóðanna í efnahagsmál-
um, og samvinna um þau mál
hafi orðið báðum þjóðum til far
sældar.
Kosygin og Kekkonen komu
til Helsingfors í dag, en höfðu
áður verið á gedduveiðum í
Hangö. Tilkynnt var eftir brott
för Kosygins, að hann hefði boð
ið Kekkonen, forseta og Kois-
isto, forsætisráðherra í óopin-
bera fiskveiðiheimsókn til Sov-
étríkjanna.
Ekki var tilkynnt um komu
Kosygins til Finnlands fyrr en
rétt í þann mund er hann lenti
þar.
Jóhann Ragnarsson
hæstarétturlögmaffur.
Vonarstræti 4. - Sími 19085,
■■
JRichard Tiles 10
VEGGFLÍSAR
Fjölbreytt litavaí.
h. mmmm hf.
Suðurlandsbraut 4.
Sími 38300.
r
c/j-%
Hfll k, z
^sas>
VINNINGAR
2
MERCEDES BENZ 220
VERÐMÆTI
KR.: 854.000,00
VERÐ KR.: 100
DREGIÐ S. NÖVEMBER 1968
PLAST-
ÞAK-
GLUGGAR
— fyrirliggjandi —
Einfaldir og tvöfaldir.
60x60 cm.
90x90 cm.
Laugavegi 15.
Sími 1-33-33.
Bifreiffakaupendurt
Þeim fækkar óðum Rambl-
er Classic bílunum notuðu,
sem við bjóðum án útborg-
unar — gegn fasteignaveði,
en nokkrir eru enn eftir.
Ennfremur bjóðum við
með hagstæðum greiðslu-
skilmálum t. d. eftirtalda
bíla:
Rambler American árg. ’66.
Scout jeppi árg. ’67.
Willys jeppi árg. ’68 (nýr).
Dodge Dart árg, ’66.
Chevy II, árg. ’65. Tveir
bílar,
Lítiff inn í sýningarsali
okkar, Hringbraut 121.
Verzliff þar sem úrvaliff er
mest og kjörin bezt.
Rambler-
umboðið
JON
LOFTSSON HF.
Hringbraut 121 — 10600
lllllllllllllllllll