Morgunblaðið - 28.11.1968, Blaðsíða 8

8
MOBGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1968
- Ræða BJARNA
Framhald af bls. 1
setið á þingi og hefur því mikla
og mjög margháttaða reynslu að
baki sér. Eg tel eirmig, að marg-
ar af þeim athugasemdum sem
þingmatíurinn hefur gert, einkan
lega í framsöguræðu sinni með
tillögunni, séu athyglisverðar. En
sumar athugasedir hans fá tæp-
ast staðizt og aðalefni ályktunar
hans er svo hæpin, að ég tel að
menn þurfi að velta því fyrir sér
á’ður en unnt er að fallasf á þá
breytingu á starfsháttum Alþing
Is, sem þingmaðurinn leggur
aðaláherzluna á.
BETRI STARFSHÆTTIR EN
ÁÐUR FYRR
Ég er sammála þingmannin-
um um það, að margt er nú með
betra móti í starfsháttum þings-
ins heldur en var áður fyrr. Eng-
inn efi er á því, að umræður eru
yfirleitt málefnalegri heldur en
þaer voru. En sumt hefur þó far'ð
úrskeiðis t.d. er alveg ljóst að
fyrirspumir í því formi, sem nú
tíðikazt, hafa farið út yfir öll
bönd og ná alls ekki sinum til-
gangi. Það má vel vera, að margt
gagnlegt komi fram í þessum al-
mennu umræðum sem hér eiga
eér stað, en þetta eru meira og
íninna umræður um daginn og
veginn og eiga elikert skylt við
eiginlegar fyrirspumir. Á þessu
þarf að verða rík breyting, og
eins og ég hef tekið fi.m í sam-
bandi við umræður mn frum-
varp til nýrra þingskapalaga, þá
eru þær breytingar, „em þar er
lagt til að gerðar verði engan
veginn fullnægjandi til þess að
ráðin verði bót á vanköntunum,
sem fram hafa komið í sambandi
við fyrirspurnarumræðurnar. IJó
tekur út yfir þegar því er haldið
fram, að eftir sem áður eigi að
tíðkazt þær takmarkalausu um-
ræður um fyrirspurnir eða at-
hugasemdir utan dagskrár, sem
mjög hafa farið í vöxt á síðustu
árum. Sannleikurimn er sá, að ef
slíkar xunræður eiga að halda
áfram, er öll þingskapasetning
meira og minna þýingarlaus.
Ég vil engan veginn halda þvi
fram, að ekki þurfi að finna eitt
hvert form á því, að menn geti
komið fyrirspurnum að fyrirvara
laust. Það kann að vera rík á-
stæða til þess, en þá verður einn
ig að vera mjög takmaricaður
tími til umræðna. Hér -r því
nefnt eitt dæmi þess, að breyta
þarf starfsháttum Alþingis, þar
sem fyrirspumartÍTiinn hefur
engan veginn náð þeim tilgangi
sem vákti fyrir mönnum, þegar
hann var lögfestur fyTÍr hálfum
öðrum áratugi.
STYTTRI URIRÆÐITR
Þá vil ég einnig gera athuga-
semd við það sem flutningsmað-
ur tillögunnar segir, að nú-
verandi þingskapaákvæði hafi
sýnt eða tryggi að ekki eigi sér
stað málþóf, eða það só miklu
minna en áður var. Það er út
af fyrir sig rétt, að hreint mál-
þóf er nú sjaldgæfara. Hins vegar
kernst ég ekki hjá að vekja at-
hygli á því, að þó að nú takizt
venjulega að fá afgreidd frum-
vörp af skyndingu, þegar mikið
liggur við, þá fæst það einungis
gert me'ð því að stjómarandstæð
ingar einir tali, — að talsmenn
ríkisstjórnarinnar flytji aðeins
stuttar ræður til þess að gera
grein fyrir höfuðatrijum máls,
en taki svo ekki þátt í frekari um
ræðum. Þingskaparákvæðin eins
og þau em nú em ekki næg
trygging til að koma í veg íyrir
þessa óvenju. Auðvitað væri það
eina skynsamlega í þessum efn-
um að ríkisstjóm og stji’mar-
andstæðingar kæmu sér saman
um ákveðinn tíma, sem tiltekið
mál retti áð vera til umræðu og
síðan væri ræðutíma skipt nokk-
um veginn jafn á milli máls-
svara hvors málstaðar um sig.
Ef annar hvor aðili kærir sig
ekfci um að flytja sitt mál, þá
hann um það, en það eina eðli-
lega væri, að báðir aðilar fengju
færi á því að láta uppi sínar sl:oð
anir í nokkurn veginn réttu hlut-
falli hvor um sig, án þess að það
þyrfti að verða til þess að mál
drægjust óhæfilega.
UMRÆÐUR SLITNAR SUNDUR
Þá kem ég að því sem ég hef
einnig oft vikið að áður og ein-
mitt umræður um bessa tillögu
er gott dæmi um. Það er, hvernig
umræður eru oft algerlega sund-
urslitnar. Nú eru tvær vi.mr liðn
ar síðan flutningsmaður tillög-
unnar flutti sína a+hyglisverðu
framsöguræðu, en síðan var um-
ræðu frestað í stáð þess rð halda
henni áfram, þannig að um lif-
andi tunræðu gæti orðið að ræða.
Auðvitað er það eina eðlúega að
forsetar, með samþykld fulltrúa
þingflokka, komi sér saman um
að ætla vissum meiri háttar mál-
um tiltekinn tíma til umræðu á
ákve’ðnum dögum, og þeim sé
síðan lokið á þeim tilsetta tíma.
Menn viti þá hér um bil fyrir-
fram hversu langan tíma þeir
hafa til umráða, og honum sé
nokkurn veginn skipt jafn milli
meðhaldsmanna og móthalds-
manna. Þannig er t.d. málum hátt
að á því þingi sem er fyrirmynd
um þingræði, þ.e. brezka þing-
inu, og allvíða annars staðar.
Það er að vísu hægt ef um-
ræður teygjast mjög úr hófi að
stytta umræðutímann samkvæi -t
núgildandi þingsköpum, en það
yrði þó ekki gert fyrr heldux en
fullkomin misbeiting hefði átt
sér stað. Nú skilja menn, að bæði
til þess að umræður verði skipu-
legri og til þess að þær veki
einhvern áhuga hjá almenningi
á þeim tíma, þegar allir hafa
miklu að sinna, þá er um að
gera rð þjappa þeim saman, þann
ig að þær taki tiltölulega skamm
an tíma, og séu með þeim hætti
að líkur séu til þess að menn
endist til að veita þeim einhverja
athyglL
FORSETAR UR MISMUNANDI
ÞINGFLOKKUM
Það má vel vera, eirus og flutn-
ingsmaður tillögunnar hefur bent
á, að ef áðalforsetar væru úr mis
munandi þingflokkum gæti tek-
izt betur að koma skipun á þessi
mál. Með mismunandi þingflokk-
um er átt við að þeir séu bæði
frá ríkisstjórnarflokkum og
stjómarandstöðu. Ég tcl þessa til
lögu flutningsmanns mjög athygl
isverða, en hún er þá forsendc.
þess, að það séu nokkurn veginn
sömu hugmyndir sem eru hjá
öllum þingflokkum um það,
hvemig störf þingsins verði bezt
rekin, þannig að allir hafi gagn
af.
ÞINGTÍMINN
En það eru önnur veigameiri
atriði sem þingmaðurmn hefur
minnst á sem meiri ágreiningur
mun vetíða um heldur en það
sem hér hefur verið talið. Þing-
maðurinn heldur því fram, að
þingstörf hafi vegna þess að
þingíð sitji nú of skamman tíma
á ári færzt meira í hendur rikis-
stjómar og embættismanna á
þann veg að ýmiist séu gefin út
bráðabirgðalög eða samning laga
og vinna að lagasetningu sé
meira og minna komið úr hönd-
um alþingimanna. Hér hygg ég
að mjög sé rnálum blandið í
raun og veru. í fjrrsta lagi hefur
það aldrei farið eftir lengd þing-
tíma hversu mörg bráðabirgða-
lög eru gefin út á hverju ári. Það
er miklu fremur um hitt að ræða
um hvaða tíma er að : æða, hvort
það em umrótstímar sem krefjast
skjótra aðgerða eða ekki.
Það var t.d. árið 1934, þegar
flutningsmaður taiögunnar fyrst
var ráðherra, að gefin vom út
svo mörg bráðabirgðalög, að nær
einsdæmi var. Og það einkenni-
lega um setningu þeirra nrá*a-
birgðalaga var annars vagar það,
að sum þeirra voru gefin út ein-
um eða tveimur dögum eftir þing
slit, einungis af því að ríkisstjóm
inni sýndist þá hentara að láta
þingið ekki sitja og gefin vom
út bráðabirgðalög rétt áður en
Alþingi kom saman, sem ekki
áttu að taka gildi fyrr en eftir
slit Alþingis. Ég hygg að slíkt
sé nokkurt einsdæmi í setningu
bráðabirgðalaga, og var aúðvitað
nokkuð umdeilt á sínum tíma.
ÓVÍÐA EINS MÖRG Þ3NG-
MANNAFRUM V ÖRP
AFGREIDD
Hitt er svo rétt sem þingmað-
urinn vekur athygli á, að á síð-
ustu 10—lö árum hefur sú breyt-
ing á orðið að fLeiri stjómarfrum
vörp en þingmannafrumvörp
hljóta afgreiðslu. Þó er
þetta ekki undantekningalaust
Ég held t.d. á hinu mikla lög-
gjafartímaibili, eirau því iglæsileg-
asta í sögu þjóðarinnar fyrst eft-
ir að heiimastjórnin var hér lög-
fest, á timabilinu frá 1905-1907
hafi stjómarfrumvörp verið
fleirL sem voru lögfest heidur en
þingmannafrumvörp. Þetta var
hins vegar undantekning. En hef
ur svo breytzt á æinni órum,
þannig að nú eru stjórnarfrum-
vörp yfirleitt orðin fleiri, sem
ná fram að ganga helöur en þing
mannafrumvörp. En þingmaður-
inn lætur að því liggja í ræðu
sinni, hvort sem hann segir það
berum orðum eða efcki, að þetta
sé einstætt fyrirbæri hér á landi
og sýni það, að þingmenn hér
taki minnfcandi þátt í löggjafar-
starfsemi igagnstætt því, sem er
með öðrum þjóðum. Sannleikur-
inn er sá, að með öðrum þjóðum,
bæði á Norðurlöndum og í Bret-
landi, er það alger undanitefcning,
að þingmannafrumvörp yfirleitt
séu samþyfckt. Það var eitf af
því, sem gerði Alþingi áður fyrri
og gerir það enn, ólífct því, œm
er um flest önniur þjóðþing hjá
okkur skyldum þjóðum, að þing
menn beittu frumkvæðisrétti til
löggjafar í mifclu rífcara mæli
heldur en tíðkaðist aninars stað-
ar. Þetta kom af auðskitldum
ástæðum, af því, að á fyrstu ár-
um Alþingis eftir endurreisn
þess var ríkisstjómin útlend,
sinnti efcki mifcið íslenzfcum mál-
efnum, svo að ef menn vildu
koma þarflegum endumýjung-
um fraim og breytiingum, þurfti
á frumkvæði þingmanna að
halda, Annars staðar hefur venj-
an sem sagt orðið allt önniur. Það
er alger imdantefcning, bæði í
Bretlandi og öllum Norðurlönd-
um, að þinigmannafrumvarp í
ofckar skiiningi séu flutt eða niái
fram að ganga og er það svo, að
frumkvæðisrétti þingmanina á ís-
landi er beitt í mifclu ríkara
mæli og þingmannafrumvörp
eru miklu stærri hluti af þeim
frumvörpum, sem að lokum eru
samþyfcbt heldur en tíðfcast í
þeim löndum öðrum, sem ég gat
um. Breytingin hér, að stjóroar-
frumvörp hafi orðið tiliölulega
fleiri hygg ég, að stafi fyrtst og
fremst af því, að eftir því, sem
löggj afarmálefni hafa orðið flokn
ari er það svo, að þingmenn eiga
erfiðara með að semja lagafrum-
vörp. Þess vegna hefur ríkis-
stjómin og hennar starfsmenn
meira og meira tekið að sér að
forma þær tillögur, ®em menn
telja þörf á, að gerðar séu til
endurbóta. Þetta hygg ég, að sé
höfuðorsökin í miklu ríkara mæli
heldur en það, að þingmenn út
af fyrir sig hafi efcki nægan tíma
til þess að sinna löggjafarmál-
málum eða ríkiisstjórnin, þessi
eða þær sem á undan voru, hafi
haft nokkra löngun til þess að
sölsa mei-ri völd í stjórnartoerf-
inu undir sig heldur en áður var.
Hér sé um að ræða eðlilega af-
leiðingu þess, að málefni eru
orðin flóknari, margbreytnari,
krefjast óhjáfcvæmilegra meiri
sérþekkingar heldur en áður, til
þess að þau séu sæmilega undir-
búin. Þingmaðurinn hefur einnig
að nokkru opin augu fyrir þess-
ari staðreynd og af þeirn sötoum
telur hann, að nauðsynilegt væri,
að betur sé búið að þingflokkum
heldur en gert er í dag hér á
hinu háa Álþinigi. Ég hygg, að
nokkuð sé til í þessu, að ekfci
væri óeðlilegt, að þingflokkar
fengju sérfræðiniga, hjálparmenn
tii þess að vinna að undirbún-
ingi mála með sér í ríkara mæli
heldur en verið hefur. Það hef-
ur að vísu löngum tíðkazf, að
menn hatfi fengið vissa aðstoð
hér á skrifstotfu hjá starfsmönn-
um Alþingis til þeirra hluta, en
vitanilega eru þeir starfslkraftar
aills ónógir til þess að geta tekið
að sér löggjafarsamningu, þann-
ig að í nokkru lagi sé. Raunar
getum við því miður sagt það
sama um stjórnaTráð íálands, að
miðað við það, sem tíðkast hjá
öðrum þjóðum, er það alger
Skortur á nægum mannafla tdl
undirbúnings löggjafar sem við
verðum sárlega varir við, t.d. í
starfi okkar í Norðurllaindaráði,
þar sem yfirleitt stendur upp á
okkur um tillögugerð, af því að
við njótuim ekki sams konar að-
stoðar eins og starfsfélagar okk-
ar í öðrum löndum. Við þessu
verður aldrei gert til hlítar vegna
mannfæðar okkar og ólíkra að-
stæðna.
STYRKUR TIL STJÓRNMÁLA-
FLOKKANNA.
En ég hygg, að þó væri hægl
að gera hér mun betur heldur
en gert hefur verið, og án þess
að af því stafaði óhæfiliegur
kostnaður. Sums staðar annars
staðar annars staðar hefur verið
tekinn upp sá hátitur, að flokkar
hafa femgið beinan styrfc úr rífc-
issjóði til sinnar starfseimi og þá,
að því er mér skilst, yfirleitt mið
að við þingmannafjölda hvers
flokks. Hér hafa menn ekki tal-
ið ráðlegt að hafa þemnan hátt
á. I srtað þess var tekinn upp með
samþyfcki þingflofcka 1 fyrra
viss fyrirgreiðsia, að vísu ekki
sem beinn styrfcur, heldur á
þann veg, að nú var greditt fyrir
þjónustu blaðanna, sem áður var
látin ókeypis í té. En hvort
menn vildu breyta tiil og láta
flokfca hafa í þessu beiinan styrk,
það er mál, sem vissulega er til
athugunar. Hitt fær aiftur á móti
ekki staðizt hjá flutninigsmanni,
þegar hann segir að hjá flestuim
nágrannaþjóðum ofctoar sé nú
búið að taka upp þann hátt, að
formemn stjórniarandistöðuflotóka
séu launaðir sérstaklega að því
er mér skiilst á borð við ráð-
herra. Þetta er að vísu tíðkað í
Bretlamdi. Ég hygg, að það sé
einnig í Kainada, þó einumgis
einn svokallaðan formanm stjórn
aramdstöðummair, en samkvæmt
þeim gögnum, sem ég hef aflað
mér, er þetta með öHu óþektot t.d.
á Norðuriöndum. Menm hafa ekki
treyst sér til að taka þennan hátt
upp þar, ekki einungis um for-
mann stærsta stjómarandstöðu-
flokksins, hvað þá um
ailla formenn stjómaramd-
stöðuflokka, eins og varð að
skilja ummæli þingmannsins, að
þar væri tíðkað. Með þessu móti
get ég sagt, að eitthvað slíkt gæti
ekki komið til greina hér. Það er
að sjálfsögðu til athugunar, en
það verða þó að vera önnur rök
fyrir því heldur en þau, sem þing
maðurinn færir, að þetta sé orð-
in almenn regla í þeim lýðræðis-
löndum, sem okkur eru skyldust
og við tökum helzt okbur til
fyrirmyndar.
NÁIN TENGSL VIÐ ATVINNU-
LÍFIÐ
En þá kem ég að því, þar sem
skoðanir mínar og þingmannsins
fara mest á mis og ég verð að
telja, að þar sé komið að megin-
vandamáli. Flutningsmaður telur,
að þingmannsstarf nú sé orðið
svo viðamikið, að bæði verði að
miða þinghald við það og starfs-
skilyrðí þingmanna að þing-
mennska sé í raun og veru einka
starf þess, sem á þing er kosinn.
Ef þessi háttur væri upp tekinn,
Framhald á bls. 20
Hefi kaupendur
að 150—200 smálesta stál-
fiskiskipi.
Sverrir Hermannsson
Skólav.stig 30, sími 20625,
kvöldsímar 32842, 24515.
Til sölu
Stórglœsileg 8
herb. hálf húseign
efri hæð, og hálf jarðhæð
með innbyggðum bílskúr
við StóragerðL
6 herb. vönduð 135 ferm. 4.
hæð, endaibúð við Meistara-
vellL Vöndiuð eign með stór-
um svölum.
Nýleg 3ja herb. hæð við Álf-
heima.
3ja herb. hæð við Skúlagötu,
útb. 400 þúsund, verð 850
þúsund.
4ra ’herb. hæð við Stóragerði.
3ja herb. 2. hæð, endaíbúð við
Eskihlíð.
5 herb. 1. hæð við Laugarnes-
veg.
3ja herb. I. hæð við Álfheima,
rúmgóð íbúð.
5 herb. hæð við Þórsgötu, ný-
íeg íbúð með sérhita og góð-
um svölum.
6 herb. 2. hæð við Laugarnes-
veg, ásamt bílskúr.
6 herb. einbýlishús við Hóf-
gerði, laust strax.
Raðhús, fokhelt 6 herb. með
bílskúr við Sæviðarsund,
Vill taka upp í 3ja—4ra
herb. íbúð.
Einar Sigurðsson, hdl.
Ingólfsstræti 4.
Sími 16767.
Kvöldsími 35993.
Málflutningsskrifstofa
Einars B. Guðmundssonar,
Guðlaugs Þorlákssonar,
Guðmundar Péturssonar,
Axels Einarssonar,
Aðalstræti 6, III. hæð.
Símar 12002, 13202, 13602.
Sími 19977
2ja herb. íbúð við Laugaveg.
3ja herb. íbúð við Lokastíg,
gott verð.
3ja herb. íbúð við Blómvalla-
götu.
4ra—5 herb. íbúðir við Álfa-
skeið.
4ra herb. jarðhæð við Gnoða-
vog og Lindarbraut.
4ra herb. íbúð við Kleppsvag.
5 herb. íbúð við Ljósheima.
5 herb. íbúð við Laugarnes-
veg, sérhæðir.
95 ferm. hæð við Skipasund.
115 ferm. hæð við öldutún.
140 ferm. hæð við Borgar-
gerði.
140 ferm. hæð við Bragagötu.
150 ferm. hæð við Laugarnes-
veg.
Stórglæsileg hæð og jarðhæð
við Stóragerði.
ÍBÚÐIR ÓSKAST
Tilfinnanlegur skortur er á
2ja, 3ja, 4ra herb. íbúðum
á söluskrá okkar, því eftir-
spurn hefur verið mikil eft-
ir þeirri stærð.
Einnig vantar okkur góðar
sérhæðir, raðhús og einbýlis
hús af ýmsum stærðum og
gerðum.
HIÐMBOBS
FASTEIGNASALA
VONARSTRÆTI 4
JÓHANN RAGNARSSON HRL. Sfml 19085
SOIumaöur KHISHNN RAGNARSSON Slml 19971
utan ekrlfstofutíma 31074
Hefi kaupanda
að lítilli 3ja herb. íbúð,
helzt í Hafnarfirði.
Sverrir Hermannsson
Skólavörðustíg 30,
simi 20625, kvöldsimar 32842
og 24515.