Morgunblaðið - 28.11.1968, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 28.11.1968, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBBR 1968 ERLENT YFIRLIT ★ Frankinn traustari um sinn ★ De Caulle kom öllum á óvart ★ Ráðstefna um alþjóðapeningamál? Óvissa um afleiðingar FRANKI, pund og dollar hafa styrkzt við þá ákvörðun de Gaull es forseta að fella ekki gengi frankans, en hann hefur tekið mikla áhættu. Ef traust það, sem frankinn virðist hafa fengið í svipinn, fer síðan út um þúfur, geta afleiðingarnar orðið ófyrir- sjáanlegar. Allt gjaldeyriskerfi heimsins kemst í hættu, og lík- legt er talið að kalla verði sam- an alþjóðaráðstefnu í því skyni að gera breytingar á álþjóða- g j aldeyTÍskerf inu. Spákaupmenn hafa þannig orð ið fyrir vonbrigðum, en enginn veit hvað framtíðin ber í skauti. Áhrifin, sem ákvörðun de Gaull es forseta getur haft í Frakk- landi, valda einnig herlabrot- um. Sumir halda því fram, að ráðstafanir hans kunni að reyn- ast óvinsælli en hrein gengisfell tog. Verkalýðshreyfingin virðist hafa tekið illa í ráðstafanirn- £ir, sem koma eiga í stað gengis- fellingar, og hefur greinilega gramizt að forsetinn kenndi ó- eirðunum í vor um það, hvernig komið er í frönskum efnahags- málum. Forsetinn tók skýrt fram i ræðu sinni, að lögum og reglu yrði haldið uppi hvað sem það kostaði, svo að stúdentum er ljóst, að nýjar óeirðir verða miskunnarlaust barðar niður. En þeir eru óánægðir vegna þess, að dregið verður úr fjár- veitingum til menntamála. VARKÁR BJARTSÝNI Bretar telja, að pundið hafi fengið aukið svigrúm, þar sem frankinn var ekki felldur, og Ijóst er að pundið ætti erfitt uppdráttar nú ef forsetinn hefði gripið til stórfelldrar gengisfell- togar. Bretar eru órólegir, en telja sig geta ráðið við ástandið. Svipaða sögu er að segja um tí- veldto svokölluðu í heild, það er tíu helztu fjármálaþjóðir heims sem samþykktu á ráðstefnu sinni í Bonn í síðustu viku að veita Frökkum stórfelld lán til þess að gera þeim kleift að sigrast á mestu erfiðleikunum. Tíveldin eru ánægð með þau áhrif sem ákvörðun de Gaulles hefur haft, ekki vegna þess að þau telji þró- unina lofa góðu, heldur vegna þess, að þau telja að ástandið sé ekki óviðráðanlegt. Athygli hefur vakið, að gull hefur sveiflazt lítillega, en það er misjafnt eftir löndum, og einna mest er sveiflan í Bretlandi. Raunar hafði verið bú izt við því að gullkaup yrðu næsta úrræði spákaupmanna. Úr því sem komið er, er vafasamt hvort enn vaki fyrir de Gaulle að knýja fram hækkun á gull- verðinu. Gullsjóðir Frakka hafa rýrnað til muna á undanförnum mánuðum, og þeir hafa selt mik- ið magn til þess að koma í veg fyrir spákaupmennsku. Ef það er enn stefna de Gaulles að knýja fram hækkun á gullinu, er talið að honum takisf það ekki nema honum takist að halda gengi frankans óbreyttu þar til hin nýja stjórn Richard Nixons tek- ur til starfa í Washington. Ljóst er, að ástandið í alþjóða gjaldeyrismálum er mikið komið undir því hvernig Nixon heldur á málunum. Ástandið verður ekki siður komið undir því hvort de Gaulle tekst að halda frank- anum á óbreyttu gengi þar til aðstaða hans verður nógu sterk til þess að hann geti komizt að samkomulagi við Bandaríkja- menn. Erfiðleikarnir á alþjóða- gjaldeyrismarkaðnum hafa auk- izt til muna, og ef de Gaulle kemst hjá gengisfe'llingu hlýtur að teljast mjög líklegt, að haldin verði alþjóðleg ráðstefna, þar sem reynt verði að grafast fyrir rót vandans. Árangursríkar ráðstafanir? ÞÓTT ákvörðun de Gaulles um að grípa ekki til gengisfellingar kæmi mönnum á óvart, var hann þó sjálfum sér samkvæmur, og hann stóð við loforð, sem hann hafði gefið rúmri viku áður, þeg ar hann sagði að gengisfelling væri hin mesta fásinna. Forset- inn hefur alltaf verið mótfall- inn gengisfe'llingu. Almennt hafði verið talið, að samkomulag það, sem fjármála- ráðherrar tíveldanna gerðu með sér á fundinum í Bonn, fæli í sér að Frakkar gripu til lítils- háttar gengisfellingar. Þannig var vonað að binda mætti enda á hin gífurlegu kaup á þýzkum mörkum og brask það með franska frankann, sem skók al- þjóðagjaldeyriskerfið í síðustu viku. Vestur-Þjóðverjar gátu með efnahagsstyrk sínum neitað að hækka gengi marksins, sem spákaupmenn hefðu hagnazt á og spillt hefði hinni traustu að- stöðu Vestur-Þjóðverja í alþjóða viðskiptum. Vestur-Þjóðverjar létu ein- dregin tilmæli Frakka sem vind um eyru þjóta, en í staðinn á- kváðu þeir að grípa til skaitta- ráðstafana í því skyni að bæta samkeppniaðstöðu annarra landa, en þessar ráðstafanir eiga að hafa mjög svipuð áhrif og gengishækkun. Bretar boðuðu um leið mjög strangar skatta- og tolla ráðstafanir til að bæta sí- aukinn greiðsluhalla og aðstöðu pundsins, sem enn er valt. Ríkin tíu samþykktu öll að lána Frökk- um 2.000 milljón dollara, og auk þess leggur A'lþjóðagjaldeyris- sjóðurton í Washington fram 1.000 milljón dollara til þess að verja frankann gegn spákaup- mennsku. RÓTTÆKAR RÁÐSTAFANIR Fastlega var gert ráð fyrir því, að Frakkar mundu grípa til um 10 prs. gengisfellingar, til þess að bæta viðskiptaaðstöðu sína og efla stöðu frankans þann ig, að þeir stofnuðu ekki alþjóða gjaldeyriskerfinu í hættu. Franz Josef Strauss, fjármálaráðherra ►étsur-Þjóðverja, sagði að Frakk- ar mundu fella frankann, og Frakkar gerðu Alþjóðagjaldeyris sjóðnum viðvart um, að miki'l- vægar ráðstafanir stæðu fyrir dyrum, og var almennt talið, að þessi tilkynning boðaði það, að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn ætti að vera við því búinn að sam- þykkja ákvörðun um gengisfell- ingu. Fjármálaráðherrar Afríku- landa á frankasvæðinu héldutiil fundar sem boðað var til í París, og í Brússel kom framkvæmda- ráð Efnahagsbandalagisins saman til fundar, að því er virtist til að ræða hvaða ráðstafanir yrði að grípa til í kjölfar genigisfell- ingar frankans. De Gaulle kom öllum á óvart með ákvörðun sinni, sem sam- þykkt var eftir einn lengsta stjórnarfund sem haldinn hefur verið í stjórnartíð hans. Mesta hættan, sem nú blasir við er sú, að spákaupmenn telji þær ráð- stafanir sem forsetinn hefur boð að í staðinn fyrir gengisfellingu, ganga ekki nógu langt til þess að verja frankann. En forsetinn hefur greint frá róttækum ráð- stöfunum til þess að stöðva fjár- magnsflóttanm úr landi, hert verður á eftirliti með innflutn- ingi, verðlagi haldið niðri, eng- ar launahækkanir teknar til greina og frönskum fyrirtækjum gert auðvelt fyrir með skattaí- vilnunum. Nú þegar eru spákaup menn farnir að flytja peninga stoa aftur til Frakklands, og frankinn hefur fengið aukið svig rúm, en spurningin er hvort aft- ur verður þrengt að frankanum þegar hjá líður. Ráðstafanir for- setans eiga að afstýra þeirri hættu, en eftir á að koma í ljós hvort þær nægi til þess. ÓTTAZT UM DOLLARANN Erfiðleikar frankans geta auk izt, þar sem ekki var gripið til gengisfellingar, en á hton bóg- inn hefur de Gaulle sterkt vopn á hendi þar sem óttazt hefur ver- ið, að dollarinn og pundið verði næst fyrir árásum spákaup- manna, en áhrif þess á alþjóða- viðskipti yrðu ófyrirsjáanileg. Grípa yrði til hafta, sem snerta mundu alla, og allt gjaldeyris- kerfið kæmist í hættu. Þetta vopn getur de Gaulle óspartnot að, jafnvel þótt tíveldin hóti að taka aftur lánin sem þeir hafa heitið Frökkum, því að ef þau yrðu afturkölluð, kæmist allt gja'ldeyriskerfið í hættu. Raunar hefur komið í ljós, að Bandaríkjamenn og Vestur-Þjóð verjar eru reiðubúnir að styrkja Frakka með jafnvel ennþá meiri fjárframlögum ef nauðsyn krefur til að tryggja eigin gjald miðil. De Gaulle getur þannig reitt sig á töluverðan alþjóðleg- an stuðning án þess að grípa til gengisfellingar. Ef til vill kemur í ljós, að de Gaul'le hafi valið rétta leið fyrir Frakkland, þar sem oft hefur komið í ljós, að gengisfelling er síður en svo ör- ugg lækning, en til þess að svo megi vera verða efnahagsráðstaf anir hans að bera árangur. Johnson vill ekki ráðstefnu ÞAð sem nú er hvað mest bolla- lagt um í sambandi við ástand- ið í gjaldeyrismálunum er, hvort haldto verði alþjóðleg ráðstefna til þess að endurskoða gengi helztu gja'ldmiðla heims í fyrsta skipti síðan hin fræga ráðstefna í Bretton Wood 1944 lagði grund- völlinn að núverandi peninga- kerfi. Vitað er, að Frakkar vilja að slík ráðstefna verði haldin, en bæði Vestur-Þjóðverjar og Bandaríkjamenn eru því mótfall nir. Henry Fowler, fjármálaráð- herra Bandaríkjanna, hefurlagzt eindregið gegn því að slík ráð- stefna verði haldin og hefur sagt, að ástandið lagist aðeins með hægfara þróun. Ljóst er, að slík ráðstefna yrði ekki haldin fyrr en Richard Nixon hefur tek ið við forsetaembættinu, þar sem Johnson forseti getur varla tek- ið mikilvægar ákvarðanir, sem verða bindandi fyrir Nixon, tvo síðustu mánuði sína í forsetaem- bættinu. Ta'lið er, að ef ráðstefn an yrði haldin nú mundi gull hækka í verði og dollar lækka. Johnson forseti mun því vilja draga slíka ráðstefnu á langinn, og telja sumir sérfræðinga að það sé ástæðan til þess að hamn hét Frökkum mjög eindregnum stuðntogi skömmu eftir að de Gaulle skýrði frá þeirri ákvörð- un sinni að fella ekki frankann. En ef ráðstafanir Frakka fara Út um þúfur og nýtt hættu- ástand skapast á ný eftir nokkr- ar vikur, getur alþjóðleg ráð- stefna orðið óhjákvæmileg. John son vi'll fyrir hvern mun forð- ast hvers konar lækkun á gengi dollarans áður en hann lætur af embætti, en bandaríska stjórnin er tiltölulega bjartsýn vegna þess, að talið er að dollarinn eflist jafnframt því sem Banda- ríkjamenn draga úr þátttöku stoni í Vietnamistríðinu, og ef dollarinn eflist verður enginn þörf á gengisfellingu, að því er tálið er í Washington. ENDURSKOÐUN Á KERFINU? Sumir sérfræðingar í Washing ton eru þeirrar skoðunar, að það sem vakað hafi fyrir de Gaulle með því að neita að fella frank- ann hafi verið að sýna fram á, að ef ekki tekst að halda gengi Framhald á bls. 20 Fjármálaráðherrar Vestur-Þýzkalandg og Frakklands, Franz Josef Strauss og Franiois Xavier Ortoli, heilsast á skyndifundi „tíveldanna" í Bonn í síðustu viku. Fjármálaráðherrar „tíveldanna“ á Bonn-fundinum (talið frá vinstri): Y Kashiwagi, Japan, F. Or- toli, Frakklandi, Snoy et de Oppures barón, Belgíu, K. Wickman, Svíþjóð, K. Schiller, Vestur- Þýzkalandi, H. Fowler, Bandaríkiunum, H.J. Witteveen, Hollandi, R. Jenkins, Bretlandi, E. Co- lombo, Ítalíu, og Benson, Kanada.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.