Morgunblaðið - 12.01.1969, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JANÚAR 1969.
12
ÁRIÐ 1968 var mikið bókaár.
Hérlendis kom út fjöldi bóka, en
voru ekki allir sammála um að
magn og gæði þeirra hafi verið í
réttum hlutföllum. Morgunblaðið
leitaði til fólks og bað það að
skýra frá þeim bókum er það las
á árinu og þótti athyglisverðar.
Ekki eru það allt útgáfubækur
ársins sem viðkomandi nefna til,
og ekki hafa þær heldur allar
verið þýddar á íslenzku.
Sverrir Hermannsson viðskipta-
fræðingur:
Gæfa að Kristnihaldið
varð ekki leikrit
Það er auðvitað enginn vandi
að rifja upp athyglisverðar bæk-
ur þegar verk eftir Laxness hafa
birzt. Það þykir kannski ekki
frumlegt núorðið en allavega
á'hættulaust mannorðsins vegna.
Sverrir Hermannsson
Það er af sem áður var er ég,
unglingspiltur, leyfði mér að
hæla skáldverki eftir höfund
þennan í Útvarpið, oig undireins
mer'ktur ó í kjönsiknána þiessvegna
og þess krafizt af ærukærum
mönnum að Háskólanum yrði
stirax og uwdireins kxkiað, að
hann útungaði ekki fleirum af
þessari sort. Því fer fjarri að mér
detti í hug að fara að skýra fyrir
mönnum það innihald sem ég
finn í Kristnihaldi undir Jökli.
Það er mitt einkamál. Og kemur
engum við. Þegar höfundur hef-
ir talað, kemur honum það ekki
einu sinni við. Kannski allra
sízt. Ég sárvorkenni þeim mönn-
um sem stunda bókmenntagagn-
rýni. Mér er óskiljanlegt hvernig
þeir geta borið á torg skoðun
sína á svo viðkvæmu einkamáli,
sem skilningur á skáldverki verð
ur að vera hverjum manni. Enda
komast þeir ekki hjá að ota kaun
um sínum í leiðinni. Nema þá
kannski Hagalín, sem er gamall
og vitur og verseraður 1 pólitík,
enda hlær honum jafnan hugur
í brjósti.
Svo var sagt að Laxness hefði
áformað að Kristnihaldið yrði
leikrit. Það var mikil gæfa að
svo varð ekki. Þó yrði það enn
hrikalegra slys ef einhverntíma
yrði upp á því tekið að setja það
á svið. Skáldsögum, sem hafa
birzt, má með engu móti snúa
upp í leikrit. Fyrir mörgum ár-
um varð mér það á að fara í leik-
hús að sjá fslandsklukkuna. Það
var mikið slys. Ég tapaði alveg
áttunum og missti sjónar á hverri
merkispersónu skáldsögunnar á
fætur annarri. Það var helzt hinn
læfði Lárusar Pálssonar, sem
eftir lifði. Aðrir Jónar igengu fyr-
ir ætternlsstapa. Og því var að
ég álpaðist í leikhúsið árið 1968
og vita hvort ég fyndi aftur
eitthivað af hinu launmyrta ágæt-
isfólki. Það var voðalegt slys.
Jón Hreggviðsson var til að
mynda látinn hrinda hinum
lærða úr Grindavík. Sá sem slíku
stjórnar hefur alls ekki lesið
skáldverkið, a.m.k. hefir honum
sézt yfir að Jón Hreggviðsson
keypti Skáldu úr ræningj ahönd-
um við skótaui sínu, sem var
undirstaða heilsu í denítð. Bóndi
ofan af Skaga, sem slíkt gerir,
hrindir ekki lærðum manni úr
Grindavík. Um þverbak keyrði
að sjá túlkun á hinum lærða. Oig
af þessum sökum veit ég að
menn skilja hvers vegna ég þorði
ekki að sjá Sveik, þegar hann var
færður á fjalir hér um árið. Það
ætti að banna með lögum að
taka skáldsögur og setja á svið
og trufla þannig um fyrir mönn-
um, sem kannski með miklum
erfiðismunum hafa komið sér
upp góðum skilningi á verkinu
og fundið réttan tón. Eða má ég
spyrja: Hvernig á að leika ömmu
og afa í Brekkukoti þegar þeir
ryðjast með það upp á senuna?
Það þætti mér igaman að vita.
Hins vegar verður þeim ekki
skotaskuld úr að gera fítfl úr eft-
irlitsmanninum og Jóa úr Stein-
bænum að stórglæpamanni.
í fyrsta yfirlestri fann ég að í
Kristnihaldi var góður tónn. Það
var mér nóg í bili. í öðrum yfir-
lestri uppgötvaði ég m.a. að frö-
ken Hnallþóra sagði í gjarkvöldi.
Það var upplyfting. Ennfremur
þegar Jódínus Álfberg segir:
„Gera svo vel að segja enska
sýslumanninum ........“ o.s.frv.
Ég tók eftir þessu orðalagi í
fyrsta skipti hjá höfundinum í
Upphafi mannúðarstefnu, þegar
hann hafði fengið heiílaóska-
skeyti frá félagi bunustokks-
manna í Sundsvall vegna Nobels-
verðlauna og segir við handskrif-
ara sinn þegar skeytið hafði ver-
ið lesið: „Ger svo vel að endur-
taka!“ Og þegar ég nú segi að
fyrir mér er reiginmunur á fyrr-
nefndu orðalagi eða: Gerið svo
vel, þá þykjast jafnvel fleiri en
óskað hafa til þess rétt að kalla
miig fábjána, en við það situr.
Svo ætla ég ekki að ræða fleira
um þetta. En þeim sem spyrja
hvernig er þessi skáldsaga, vísa
ég til þess hvemig Tumi Jónsen
safnaðarformaður, fór að því að
segja sögu. Þeim, sem safna vilja
trúarþreki, skal bent á ræðu séra
Jóns Prímusar yfir vini sínum,
Munda, látnum. Heimspeki er
t.d. að finna í sögu séra Jóns af
snjótittlingnum. Veraldarvizkan
er m.a. í orðræðum Guðrúnar
Sæmundsdóttur frá Neðratrað-
koti. Þessi bók getur frelsað
menn frá styrjöldum ef hún er
lesin með réttu hugarfari. Ég
ætla ekki að vitna í neitt, það
tæki engan enda. Má ég aðeins
rifja þetta upp eftir Umba: „Hafi
ég gleymt að skrifa um veðrið,
þá er það fljótgert: Hann hefur
rifið af sér. Alheiður dagur. Jök-
ullinn trónir alhvítur og alkyr
yfir óvígðum prestlíngi sem situr
á bala hjá læk að tyggja prins-
pólókex og hertýgja sig í and-
anum til að verja opinlberunina
játningarnar og guðs kristni fyr-
ir útisetumönnum, kraftaverka-
mönnum hrossakaupmönnum og
tólf tonnamönnum.......“.
Einhver kynni að hafa gaman
af þessu hjá hreppstjóra Láng-
vetninga, Helga bónda á Torf-
hvalastöðum, kallaður Lángvetn-
ingur: „Æ mikil skelfing er að
fá aldrei næði til að rabba við
ykkur þarna fyrir sunnan einsog
ég hef heilar hrúgurnar að dispú-
tera við ykkur; allt þó í bróð-
erni“.
Eða þegar hann segir m.a. á
bréfsnuddu til Umba: „Þrátt
fyrir maskínirí mun díexelixis
sigrast á dysexelixis, í mun sigr-
ast á ypsilon, þar er vor trú. Mun
þá vel fara. Mun þá heimur heill
verða. Og ég mun kaupa stóra
hesta, Helgi“. Nú er vísast að ég
hafi skemmt fyrir einhverjum
með því að hafa þetta yfir.
(Svo kom út kver fyrir jólin,
sem er einhver stærsta upplyft-
ing oig yndi að lesa. En um það
má ekki tala upphátt. Og óvíst
að þjóðfélagið þoli meiri inspíra-
sjón. Eða lloftið vierðlur radíóak-
tift. Þetta eir tveggja mianna tal
Matthíasar og Kj arvails. Að orð-
færa það frelkar vœri eims oig að
hafa legið é hleri.)
Þá er þess að lokum að geta,
að ýmislegt í amnálum lesið á
árinu 1968 hefir orðið minnis-
stætt. Ég eignaðist það sem mig
vantaði í Blöndu, og Spendýrin
oig Fiskana eftir Bjarna 9æ-
mundsson. Ennfremur seinna
bindið af Svejk sem snappað var
frá mér á rúmlhelgum degi fyrir
margt lömigu. 1968 var þessvegna
bókmenntaár. Og það á víst að
hæla því sem vel er. Mönnum er
það illagt skapfellilegra, eins og
það myndi einhverntíma hafa
verið orðað á Snæfj allaströnd.
Frú Sigurveig Guðmundsdóttir:
Þær koma eins og
ókunnir gestir
Nýjar bækur. Þær koma eins
og ókunnir igestir, Sumar skart-
búmar í manglituim kápuim sum-
Sigurveig Guðmundsdóttir
ar stórar og þreklegar, aðrar í
litlu broti og láta misjafmt yfir
sér. Ein þeirra talar strax kunn-
uglega. Önnur er framandleg,
forvitnileg.
Nýju bækurnar standa í hljóðri
fylking, bíða þess að á þær sé
hlustað. Nokkrar verða förunaut-
ar ævilangt.
Hér kemur stóra bókin hans
Þorsteins Thorarensens, Gróandi
þjóðlíf. Það er mikið mannamál
í þeirri bók. Það heyrist glymja
í þingsölum, líka svipusmellir á
ingvallafundi. Annað kastið er
sem setið sé yfir kaffifoollum í
notalegri stofu einhvers gamla
hússins, sem nú er ekki lengur
til. Það er skrafað um náungann,
einkum þá sem hæst bera. —
Gnístran tanna í glæstri borg
og grátur í Tobbukoti.
Þá kemur bókin Jón biskup
Arason, skrifuð af Þórhalli Gutt-
orm'ssyni. Þetta er blóðrauð bók,
liturinn minnir á rauðamölina í
heimreiðinni að Skálholti; Skál-
holts rauðu slóðir, laugaðar í
blóði píslarvottsins. Þetta er góð-
viljuð bók og hófsamleg.
Blessaður veri hann biskup Jón
bæði lífs og dauður.
Jarðfræði Þorleifs Einarsson-
ar er virðuleg að útliti, fallegur
pappír og skýrar myndir. Þaðan
er að heyra hið mikla ævintýri
Drottins, sem heitri myndunar-
saga íslands. Þrotlaus fróðleikur,
skemmtilega og ljóst settur fram.
IHér kemur fornvinur mikill:
íslenzkar fornsöigur í útgáfu
Skuggsjár. Þessi vinur er vel bú-
inn að vanda og sómir sér í heið-
urssæti, enda yfirbragðið höfð-
inglegt. Samt er þessi forkunn-
ingi á einhvern hátt altillegri,
nærri því alúðlegri en maður á
að venjast, þó í sinni fornu reisn.
Við flettum mjúkum blöðum og
lesum ihér Egilssögu með nútíma-
stafsetningu. Þetta er drengskap-
afbragð igagnvart unglingi eða
krakkaanga, sem vill lesa um
feðranna frægð.
Og hér skýzt inn á milli lítil
bók um tvo drengi, Dularfulli
njósnarinn, eftir Ólöfu Jónsdótt-
ur. Hér eru furðir og feiknir, æv-
intýrið um hellinn dularfulla. —
Það er margt sem hraunin geyma.
Mörg eru gæfusporin, en þó
fleiri glapstígarnir í íslenzku
mannlífi Jóns Helgasonar. Seint
þreytast menn á að rifja upp sög-
una um hið heita blóð oig heiftina
þunga á Sjöundaá. Eða þá and-
stæðu þess, tuttugu og fimm
barna föðurinn vestfirzka, sem
kunni málsfoáttinn, að blessun
vex með barni hverju.
Ljóð er það eina sem lifir allt,
og síðast kemur að ljóðabókun-
um. Þá má til að heilsa þeim
prúða gesti EÓS, Einars Ól.
Sveinssonar. Þar er leikið á
hörpu í dimmum skógi og bveðið
lágt við hófatak fáks. Slíkur gest-
ur sem EÓS fylgir manni á leið
langtímunum saman.
Rennur jökulhvítt fljót
yfir aurgráa auðn,
og við egghart grjót
rennur bylgjan köld,
og gráloftið hvelfist
með svölum svip
yfir sandi um kvöld.
Sverrir Pálsson skólastjóri:
Innan við múrvegginn ...
Sumir höfundar kunna þá list
að láta okkur, lesendur, ganga
undir handarkrika s’inn, svo að
við öðlumst vjð það skyggni inn
í veraldir sem venjuíegum mönn
um eru sveipaðar mistri og
mökkva. Sumt hefur verið okkur
hulið með öllu, annað óljóst. Við
lesturinn víkkar sjónhringur
okkar, skilningiur glæðist, for-
vitnin espast. Okkur langar til
að vita meira um efnið, en verð-
um þó oft að l'áta ofckur nægja
freistandi tálgötur ímyndunar-
afls og bugarflugs, þar sem slóð
þekkingarinnar sleppir.
Jón prófessor Helgason hefur
ritað bækiur til skýringa á forn-
um kivæðum og jafnframt brugð-
Sverrir Pálsson
FACO — Janúar-útsalan — FACO
HEFST MÁNUDAGINN 13. JANÚAR.
Mikið úrval af allskonar TERYLEN- og ULLARBÚ TUM.
Mikið úrval af ALULLARTEPPUM, margar stærðir.
Mikið úrval af allskonar UNGLINGA- og KARLM ANNAFATNAÐI á niðursettu verði.
FACO -------------- ÚTSALA - -