Morgunblaðið - 28.01.1969, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JANÚAR 1969.
JltwgwitMiifeffr
tJltglelaindi H.f. Árvafcuir, ReykiaivÆk.
Fmmkvæmdaistj óri Haraldur Sveinsson.
'Ritstjóraí Sigurður Bjarnason firá Viglur.
Mattfaías Johannesden.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstj órnarfulltrúi Þorbjörn Guðxnundsson'.
Fréttaisitjóri Bjiörn Jófaannssora.
AuglýsingaBtjöri Árni Garðar Krisitinsson.
Ritstjórn oig afigreiðsla Aðalstræti 6. Sími Í'O-IOI).
Auglýsingaa? Aðsdstræti 6. Sími 22-4-80.
Asfcrifitargjald kr. 150.00 á xraánuði innanlands.
í lausasöiu’ kr. 10.00 eintakið.
LOÐNAN BÍDUR
Um helgina var frá því skýrt,
að mikil loðna hefði
fundizt úti fyrir Austfjörðum,
og í viðtali við Mbl. sl. sunnu
dag sagði Hjálmar Vilhjálms-
son, fiskifræðingur á rann-
sóknarskipinu Árna Friðriks-
syni, að ekkert væri því til
fyrirstöðu að hægt væri að
moka upp loðnu á þessum
'slóðum næstu daga.
Þessi fregn hefur að sjálf-
sögðu vakið mikla athygli,
enda veitir ekki af, þegar að
kreppir að nýta hvert tæki-
færi til þess að sækja gull í
greipar Ægis. En meðan loðn
an bíður fyrir austan liggja
bátarnir bundnir við bryggju
og samningamenn sjómanna
og útgerðarmanna ræðast við,
að því er virðist með litlum
árangri enn sem komið er.
Þetta er hörmulegt og óvið
unandi ástand. Þessi þjóð
hefur engin efni á því að láta
afkastamestu framleiðslutæki
sín liggja aðgerðarlaus svo
dögum og vikum skiptir.
Samningamenn sjómanna og
útgerðarmanna verða að gera
sér fyllilega Ijóst, hver
ábyrgð hvílir á herðum
þeirra. Bátarnir verða að kom
ast á sjó og sækja þann feng,
sem fæst. Um land allt bíða
menn þess, að sjómannaverk
fallið leysist. Er þess því að
vænta, að verulegur skriður
komist á samningana nú og
að verkfallið leysist hið skjót
asta.
ÚTFLUTNINGUR
IÐNAÐARVARA
l/axandi áherzla er nú lögð
•' á að flytja íslenzkar ull-
arvörur út til annarra landa.
Álafossverksmiðjurnar hafa
hafizt handa um sölu á ullar-
vörum til Bandaríkjanna og
Frakklands og þegar náð um-
talsverðum árangri, enda
beitt nýtízkulegum auglýs-
ingaaðferðum. Auk sölusamn
ingsins við Sovétríkin hefur
Samband ísl. samvinnufélaga
ákveðið að hefja mikla sölu-
herferð á ullarvörum á er-
lendum mörkuðum m.a. á
Nor ðurlöndum.
Hér er tvímælalaust á ferð-
‘inni árangur þeirrar hag-
stæðu aðstöðu til útflutnings,
sem gengisbreytingin hefur
skapað íslenzkum iðnaði. Það
er í alla staði eðlilegt, að svo
mikil áherzla er lögð á út-
flutning íslenzkra ullarvara.
Þar er um að ræða innlent
hráefni, sem tvímælalaust fel-
ur í sér mikla möguleika og
ef vel tekst til kann að vera,
að ullarvöruframleiðsla verði
umfangsmikil iðngrein hér á
landi.
Jafnframt er nauðsynlegt
að kanna til hlýtar þau tæki-
færi, sem fyrir hendi eru til
útflutnings á öðrum sviðum.
Skipasmíðastöðvarnar hafa
átt í erfiðleikum vegna verk-
efnaskorts, og þá er spurning
in, hvort unnt er að afla mark
aða fyrir íslenzk stálskip er-
lendis. Þau fiskiskip, sem
smíðuð hafa verið innanlands,
hafa verið fyllilega sambæri-
leg að verði og gæðum við
stálskip smíðuð erlendis, og
gengisbréytingin hefur tví-
mælalaust styrkt mjög sam-
keppnisaðstöðu skipasmíða-
stöðvanna erlendis. Þess
vegna er nauðsynlegt að
kanna þau tækifæri, sem
þarna eru fyrir hendi.
Við eigum eipnig mjög full-
komna veiðarfæraverksmiðju,
sem framleiðir nýjustu teg-
undir veiðarfæra úr gervi-
efnum. Gengisbreytingin hef-
ur vafalaust einnig bætt
mjög samkeppnisaðstöðu
þeirrar iðnframleiðslu, og er
sjálfsagt að kanna möguleika
til útflutnings á því sviði.
Samningurinn um sölu á
ullarvörum til Sovétríkjanna
fyrir 88 milljónir króna sýnir
glögglega, að miklir mögu-
leikar liggja í útflutningi iðn-
aðarvara, og er nú höfuðnauð
syn, að allir leggist á eitt um
að efla slíkan útflutning.
MISSKILNINGUR
LEIÐRÉTTUR
ess misskilnings virðist
gæta í sambandi við
fiskverðið og lögin um ráð-
stafanir í sjávarútvegsmálum,
sem samþykkt voru á Alþingi
skömmu fyrir jól, að framlag
til Stofnlánasjóðs fiskiskipa
og hlutdeild í auknum útgerð-
arkostnaði vegna gengisbreyt
ingarinnar verði dregin frá
fiskverðinu eins og það verð-
ur ákveðið.
Um þetta er ekki að ræða.
Fiskverðið eins og það verð-
ur ákveðið kemur til skipta
milli sjómanna og útgerðar-
innar, án þess að nokkuð sé
frá því dregið. Hins vegar
greiðir fiskkaupandi eða fisk-
móttakandi sérstakt 10%
gjald í Stofnlánasjóð fiski-
skipa og 17% gjald sem hlut-
deild í auknum útgerðarkostn
aði vegna gengisbreytingar-
innar. Er nauðsynlegt að ekki
sízt sjómenn geri sér skýra
grein fyrir þessu.
ÉkxrM
W3 UTAN UR HEIMl
RÚSA LUXEMBURG: NÝ HETJA
BYLTINGARSINNA
Hugsjónir hennar endurvaktar
50 árum eftir dauða hennar
'FYRIR fimmtíu árum var
•smávaxin kona leidd út um
dyr Eden Hotel í Berlín. —
'Varðmaður við dyrnar rak
'byssusikefti af öllu afli í höf-
•uð henni. Aðrir hermenn
bánu konuna út í bifreið, og
■einn þeirra skaut hana í höf-
'Uðið er þeir óku af stað. Bif-
ireiðin staðnæmdist á brúnni
'yfir Landwehr-skurð, lí.ki kon
'unnar var fleygt í skurðinn
fag hermennirnir héldu leiðar
'■sinnar.
1 Þannig lauk ævi Rósu Lux
•emburg, eins mesta byltingar
•sinna þessarar aldar. —
iSkömmu áður hafði félagi
faennar, Karl Liebknecfht, beð
•Ið svipuð örlög. Þýzka bylt-
ingin var á hallanda fæti. Scs
íaldemókratar höfðu ákveð-
;ið að koma á lögum og reglu
1 og beðið um aðstoð hersins
itil þess að verja hið nýja
Weimarlýðveldi gegn vinstri-
;sinnum og verkamönnum.
iHinn nýstofnaði Kommúnista
flokkur Þýzkalands hafði und
lir forustu Rósu Luxemburg,
Karl Liebknecht og annarra
leiðtoga ögrað ríkisstjórninni
með allsherjarverkfalli og síð
:an hvatt tij byltingar þr.átt
fyrir ýmsar efasemdir, því
að óbreyttir stuðningsmenn
'flokksins voru fullir bylting-
areldmóðs. Herinn bældi upp
reisnina niður, og lokaþáttur-
inn var morðið á tveimur
'kunnustu leiðtogum faennar.
Hugsjónir endurvaktar.
Um ailan heim hefur á und
anförnum mánuðum vaknað
■mikill áhugi á Rósu Luxem-
‘burg og hugsjónum hennar.
Raunaleg saga hennar hefur
öðlazt ýtt inntak.
' Hún var marxisti (Lenín
taldi hana „einhvern hrein-
ræktaðasta fulltrúa marxism-
ans“), en var ekki kreddu-
faundin. Hún tortryggði hið
þrautskipulagða skriffinnsku-
kerfi bolsévíka og hafði ým.u-
gust á samsærishiugsjónar-
hætti þeirra. Þrátt fyrir það
fagnaði hún októberbylting-
unni af heilum hug.
' Rósa Luxemburg kaus held
ur, að byltingu yrði kornið til
leiðar með vítækri þátttöku
fjöldans, sem kæmi áhrifum
sínum á framfæri á nýjan lýð
ræðislegan hátt í verkamanna
ráðum og verkalýðsfélögum.
Ekkert valdar.án skyldi fara
fram heldur skyldu byltingar
menn aðeins taka völdin í sín
ar hendur þegar mikill meiri-
hluti verkalýðsstéttarinnar
væri því fylgjandi. Hún leit
svo á, að þetta „byltingar-
lýðveldi fjöldan,s“ yrðj aðeins
starfhæft við fullkomið rit-
og skoðunarfrelsi og hún kom
firam með slagorð sem margir
faafa misnotað, þess efnis, að
„frelsi er frelsi þess sem hugs
ar öðruvísi."
Allar þessar hugsjónir
höfða í ríkum mæli til öfga-
sinnaðra vinstri manna um
þessar mundir. í Austur-Ev-
rópa lesa fjandmenn valda-
einokunar kommúnistaflokks
ins, rit hennar fullir bjart-
sýni. í Vestur-Evrópu finna
.ungir vinstri sinnaðir mennta
menn í hugsuraum hennar rétt
llætingu fyrir vaxandi baráttu
þeirra gegn sósíaldemókröi-
,um og frjálshyggjumönnum,
sem telja sig einu verjendur
faugsjóna hins frjálsa þjóðfé-
lags.
, í Vestur-Berlín hafa bylt-
ingarsinnaðir stúdentar til
dæmis smátt og smátt fengið
leið á prófessor Herbert Marc
use og sagt skilið við hug-
sjónir hans um ,,úrval mennta
manna“, sem hann segir þá
einu, sem sóu þessu umkomn-
ir að berjast sem „sósialist-
ísikt afl“ nú á tímum. í þess
stað snúa þeir sér að kenning
•um Liebknecht og Luxem-
faurg, þar sem meiri bjartsýni
gætir og meiri áherzla er lögð
á hlutverk verkamanna. Þeg-
ar stúdentar lögðu undir sig
Freie Universitát, var hásikól-
inn undir eins skírður „Stofn
un Rósu Luxemfaurg“.
Gegn pólsku sjálfstæði.
Þótt Rósa Luxemburg sé
aðallega fræg fyrir stjórn-
málaafskipti sín í Þýzkalandi,
var hún fædd í Pollandi. For-
eldrar hennar voru efnaðir
Gyðingar, sem áttu heima í
Zamosc, og pólska var móð-
urmál hennar. Árið 1886, þeg
ar faún var 15 ára skólastúlka
í Varsjá, sem þá var hluti
hins rússneska hluta Póllands
tók hún þátt í kappræðum í
félögum byltingarsinnaðra
sósíalista og var þá þegar upp
full af hugmyndum. Nokkr-
um árum gíðar var hún rekin
í útlegð til Sviss, þar sem hún
'kynntist Leo Jogiches, sem
var henni tryggur félagi og
samherji ævilangt.
En Rósa studdi aldrei bar-
áttu Pólverja fyrir sjálfstæði.
Hún leit svo á, að það væri
ekki verðugt markmið sósíal-
ista að berjast fyrir endur-
reisn pólska ríkisins. Að henn
ar áliti var venkalýðsstéttin
alþjóðleg, og föðurlandsást
var borgaraleg hugmynd. —
Hún var félagi í fámennum
flokksbrotum sósíalista og
menntamanna, og meðal fé-
laga hennar vaT Felix Dzier-
zynski, sem síðar varð stofn-
andi sovézku öryggislögregl-
unnar. í þessum hópum barð
ist hún með oddi og egg gegn
pólska sósíalistaflokknum, er
var langtum fjölmennari og
öflugri og barðist fyrir þjóð-
legu sjálfstæði. Þanniig gerði
hún þá alvarlegu skyssu að
gera lítið úr hinu gífurlega
mikla og varanlega afli þjóð-
ernistilfinninga Evrópuþjóð-
anna, og eftir dauða hennar
varð „lúxemburgistísk al-
þjóðahyggja" villutrú í kenn-
ingarheimi kommúnista.
Stalín og mar.gir aðrir hafa
fordæmt hana. í umrótinu
mikla í Póllandi í fyrra hélt
hugmyndafræðingurinn Andr
zej Werblan því fram, að „lux
emburgismi" væri hugar-
ástand, sem pólskur kommún
ismi hefði smitazt af á frum-
skeiði sínu. Að dórni Wer-
blans áttu Gyðingaöfl í
borgaralegum" og óþjóðleg-
flokknum oft sök á „heims-
um hugsjónum, sem grafið
hefðu um sig á fyrstu árum
flokksins.
Rósa Luxemburg.
Spartakistar.
Rósa fluttist til ÞýzkaLands
og gerðist félagi í þýzka sós-
íaldemókrataflokknum (SP
D), sem þá var talinn virðu-
legasti arftaki hugsjóna Marx
og Engels. En hún komsi
brátt að raun um, að þótt
mikið væri talað um byltingu
var lítill áhugi á að reyna
byltingu. Flokkurinn, sem
var geysifjölmennuT, og öfl-
ugur, beið aðeins eftir því að
auðvaldsþjóðfélagið liðaðist í
í sundur og völdin komust
honum í hendur fyrirhafnar-
laust. Rósa vildi virka stefnu.
Þegar SPD samþykkti lög
um stríðslán af einskærri holl
ustu gerði hún og Liebknecht
uppreisn. Árið 1915 stofnuði
þau „Spartakus, hreyfinguna“
í því augnamiði að gera sós-
íalistigka byltingu, og þeim
var varpað í fangelsi. Eftir
hrunið 1918 breiddust bylting
ar út um Þýzkaland og sett
voru á stofn ráð verkamanna
og hermanna. „Spartakistar"
gengu í lið með verkalýðstfor
ingjum og „óháðum sósíal-
demókrötum" í þeim tilgangi
að koma á laggirnar threin-
ræktuðu lýðveldi verka-
manna og bænda. Gegn þekn
stóðu gamli sósíaldemóikrata-
flokkurinn undir forustu hins
varkára leiðtoga síns, Fried-
rich Eberts, sem óttaðist öng-
þveiti og vildi varðveita heil
steypt þýzkt ríki án ófyrir-
sjáanlegra breytinga og trufi
unar á lögum og reglu. Að
lokum siguðu sósíaldemókrat-
ar heiftræknum hermönnum
á uppreisnarmennina, og ör-
lög Rósu Luxemburg og
Karls Liebknechts voru ráð-
in.
Rósa Luxemburg var eld-
heitur ræðuskörungur og leið
togi. Hún var viðfelldin og
snyrtileg, en henni féll það
alltaf þungt, að hún var ekki
sérstaklega lagleg. Jafinvel
meðan hún var á Mfi var það
notað gegn henni að hún var
Gyðingur, en hún taldi upp-
runa sinn aldrei s'kipta máli
og hleypidóma í sinn garð
vegna þess að hún var Gyð-
ingur taldi hún alltaf bera
vott um um fávizku. Húr
var hugprúð og taldj rét'
að hætta lífi sínu fyrir þær
þúsundir manna, sem hún
leiddi út í byltingu með for-
ustuhæfileikum sínum.
Nú á dögum taka opinberir
aðilar einkennilega afstöðu
til minningar hennar. í Aust-
Framhald á bls. 15