Morgunblaðið - 03.09.1969, Blaðsíða 17

MORiGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. SEPT. 1960
17
Saga fyrsta flugfélagsins og
störf braufryðjenda rifjuð upp
Síðla vetrar 1919 birtist lítil
tilkynning í blöðum í Reykja-
vík, þar sem stóð að stofna ætti
flugfélag. Hún lét lítið yfir sér,
en félaginu, sem stofnað var
nokkrum dögum síðar, er það að
þakka að við nú minnumist 50
ára flugs á ísfandi.
Garðar Gíslason formaður fyrsta
flugfélagsins.
Fraimifarir í fluigi og fluigvélia-
Bmíðii höfS'u seim kiuniniugt er cxrð
ið míklar í heiim'sistyrjöld'in.nii, far
þegiafLuig vair að hefjasit í mörg-
uim lömd'uim og áhuigi á þessu
nýja fanartæfci ag ölliu, sem því
við kam, var mikiill. Ef t.d. Morig
uinibl'aðimu frá þesswm ánuim er
flebt, líður vairla sá dagur að
effcki sé eltilhvað akrifað um fluig:
miýjar flugvéLar, nýjar flugleiðir,
fluigmienin, hsetbux af flugi o.s.
frv. Einigain steal því U'nidna að
íbúar þessia stnjálbýla lands, þar
sem saimigöniguerfiðleifciar voru
miikl'ir, steyldu hrífast af fcostum
þassa uirudra'taekis. Veturinin 1918
—19 töfcu ruotekrir ath'afniaimenin
höndium saiman og ákváðu að
reyna að vintma a'ð því að fá fluig
vél tiill fslianidis. Er þeir höfðu safn
að milli 20 og 30 þúsumid krón-
um boðuðu þeir til fundar í
Iðnió, til þeas að fcoma á föst-
uim féiagsefcap fyrir alla þá, sem
áhiuiga höfðiu á máliinu. Flugfé-
lag íslainds var stofnað.
)>eir, seim mest uinimu að fram-
gainigi félagsdmis m'umu nú látniir
og liggj'a efcki fyrir aðnar upp-
lýsinigar uim félagið og starfsemi
þesis en þær, sem er að finina í
daigblöðum frá þessuim tímia. í
því sem hér verður rakið af sögu
þessia fyrista fiulgfélags ísleind-
imiga ver'ður því stu'ðzt við frá-
saignir Morigu'nbla'ðsin'S.
FLUGFÉLAG ÍSLANDS
STOFNAÐ
Ahiugi á málinu var mikill á
stofnifu'ndinium í Iðnó, en skoðain-
ir mianinia voru nokfcuð skiptar
um það hvert hluitverk félaigsdns
ættd að vera — hvort það ætti
aðeimls að kynraa flug og vekja
áhuiga almemnings á því, eða
hvort það ætiti að gerast atviminu
refeandi og stainda fyrir flugferð
uim. Allir voru þó sammália um
að vinnia að því að fá fluigvél og
ffliugmanm til landsins og sjá síð-
an hvað úr því yrði.
Á þessuim fundi var stjórn fé-
lagsinis kosiin og hama skipuðu:
Garðar Gíslasoin stórfcau'pmaðiur,
fonmað'ur, Hial'ldór Jómiassoin,
oand. phil. ritari, Pétur Halldórs
son, síðar borgarstjóri, gj-ald-
toeri, Sveinin Björinissom, síðair for
seti, Pétur A. Ólafsson, ræðis-
miaður oig Axel V. Tuliniiiuis yfir-
d'ómislögmaður.
Þótt félagsmenn hefðu þegar
lagt fram fé til starfsemi félags
ins nægði það emgan veigimn og
því voru lanidsmemin hvattir tdl
þess aíð leggja félaginu lið og
aiuiglýsti Halldór Jóniassom ritari
í Mbl., þar sem hamm biður fé-
lagsmemm og styriktarm’edn að
gefla sig fr-am. Hjá Alþimgd fékkst
síðar 15 þúsuind króna styrkur,
jafmlhá uppihæð og fór í Thom-
öein/sbílkm fræga.
Bæjaryfirvöld fónu að huiga að
fluigvallamgerð og ákvað bæjar-
stjónn að taka rúmlega 92 þús-
urnd fermetra af túni Eggerts
Briem í Vatnisimýrimini og laga
það til svo að niota mætti sem
lieind'imigarStað og leigj’a fluigfé-
laginiu. Átti Eggert Briem að fá
15 auma fyrir fenmeterinm.
FLUGMAÐUR OG
FLUGVÉL KOMA
Fiuigfélagsmemin könmuðu ýmsa
möigulieika erlemdis á að fá flug-
vél og kuinimáttuimenin til lands-
imis og réðust þeir fynst í að
kauipa þýzka fluigvél. Þeigar til
kom vildu Bretar etoki leyf.a flutn
imig heninlar til lanidsinis. Er Axel
Tulinius og Pétur A. Ólafsson
vonu staddir í Danmörku uim
þetta leyti sneru þeir' siér til ný-
sbofnaðs fluigfélags í Danmörku,
Det Daniske Lufltfartsiefeikap og
fyriir þedrtra mdlligömigu femgu
þeir keypta Avro-vél og réðu
hiálfbrítuigan flugmanm, Cecil Fa-
ber, sem verið hafði í lofther
Breta. Einindg f'emigu þeir véla-
rruann, Keniyom að niafni. Hélt
Faber fljótlega til íslainds og
ferðaðist nokkuð um niágremmi
Reykj avíkur til þesis að kanma
l'emidiinigarstiaði.
Fl’uigvélim koim til lamdsimis í
hluitum og var strax hafizt handa
'uim að setja hama samian, Bæjar-
búar og' reyndar lamidsm.emn all-
ir fengu niákvæim.ar fréttir af
fiugfélaginu í blöðum og eftir-
væntdnigin var mikil.
3. SEPTEMBER
Þri'ðja septemiber ranin hirnn
atóri dagur upp. Flutgvélim hóf
sig á loft og flaug yfir bæinm.
í Morguntola'ð'inu 4. september er
niáfcvaem lýsing á þessu fyrsta
fluigi á íslanidi:
„Capt. Paber settiist við stýr-
ið en vélfræðimiguirinin tók að
snúa skrúflunni. Briátt fór mótor
inn á stað og hvessti .alltojög hjá
þeim, er ba'k við stóðu. Er mótor-
inn h'afðd genigið dálitla stund
var fyrirstaðan tekiin fró vélar-
FLUG
á íslandi
í 50 ár
hj'ól'uoum og vélin ranin af stað,
fyrist hægt og síðan á fleygiferð
yfir túnið. Fólkið borfði á vél-
irua fuLLt eftirvæmtinigar. Þegar
ihún lasmaði við jörðinia dundi
vdð lófaklapp .allr'a og köll
margra. Fjöldinn allur hafði
aldrei séð fluigvél lyfta sér til
fiugs áður og það hefir ednkenmi
leg áihirif á j’arðbuodnar veirur.
Ekki aðeimis menninia. Hestarnir
á næsta túni við flugvöllinm
glóptu á þetta furðuverk og
voru steinlhissia. Og einn hund-
ur ætlaði að tryllast.“
„ ... Kveldstuindin 3. septem-
ber 1919 mun lemgi verða mörgum
minmisstæð. Fólkið var í edn-
thverri alveg nýrri sltemminig, er
það horfði upp í himinblámanm
og sá nýjasba galdraverk nútím-
ainis svíf-a loftsime vegu, laiuigað
igeidluim sólar.iminiar, sem ekki
náðu lenigur niður til þedrra, er
niðri voru.“
Mikill maninifjöldi fyigdist með
þesisu fyrsta flugi og virðist að-
ganigur inm á fluigvöllimm haf-a
verið seldur á 50 aura þetta
kvöld, en daiginm eftir er svo að
sjá sem banin hafi kostað krónu.
Formaður fflugfélagsinis, Garðar
GMason steig upp í flugvélinia
á'ðuir en hún hóf sig á loft og
ávarpaði mainimfjöldann.
50 KR. FYRIR 10 MÍN. FLUG
í fyrstu ferðuinuim sýndi Faber
listfluig, en 4. september tók
hann farþega í ffluigferðir yfir
bæimn og fluigu þá m.a. Garðar
Gíslason og Ólaflur Davíðsson út
gerðarmaður í Hafniariflrði. 6.
september flauig svo Halldór
Jónisson ritairi félagsinis og síð-
air um kvölddð fyrsta stúlkain,
Ásta Magmúsdóttir, síðar rí'kisfé
hiriðir. í auiglýsámigum siegir að
fimim mínútinia flug hafi kostað
25 króniur en 10 mínútna fliuig 50
'krónur. Til samiamiburðar er í
sama blaði kjöt auglýst á 4.80
kr. kílóið.
Á mæsta hálfa miámuði
fór Faber í alls 146 flugferðir,
fflauig 1700 emstear míluir og fór
hæist í 7 þúsuind feta hæð. Aðal-
lega flauig hamin um Reykj'avíilr
og nlágr'enini en eininig nokkuð
"um Suðurland og kamnaði lend-
imigansbaðd. Fór Halldór Jóniais-
son oft með honum í þesisar ferð-
ir.
Síðari hluta september var
ffluigi hætt, fluigvélin tekin }
sundu'r og ákveðið að geym?
nana til næsba sumans. Hélt Fab
er flugmiaður til síns heimia, en
í viðta'li við hiainn í Berlimske
Tidende var hann ekki bjart-
sýmn á landflug á íslandi —
taldi nær ógerlegt að gema hér
mothæfan fliugvöll.
Vair borin fram sú óak að Alþinigi
Jelldi ekki niðúr styrk til félagt^
jinis, því að öðriu vísd gæti það
ekki hiald'ið áfram starfsamimini.
Á fund’i, sem haldinm var í fé-
laginu vorið eftir kom fnam að
tefcjur félagsimis höfðu orðið rúm
ar 51 þúsund krónuir og þair af
höfðu félagsmiemn lagt til 30 þús.
kr. Landssij'óðsstyrkur var 15 þús
und krómur og um 5 þús. höfðu
toomið inn fyrir flug og aðgöngu
eyri að flugi þeninan hálísmán
aðartíma, sem flogið var. Helzbu
gjöld félagsins voru kostmaður
við byggimgu flugskála, sem reist
uir hafði verið, tæpar 10 þúsund
Framhald á bls. 13

Þetta er flugvélin, sem hóf sig fyrst á loft á íslandi, að kvöldi 3. september 1919.
IlaUdór Jfónasson ritari Flugfélags fslands, sem stofnað var 1919 ræðir hér við tvo „flug-Birni“,
Björn Pálsson flugmann og Bjöm Jónsson flugumferðarstjóra. My.ndin var tekin á 10 ára af-
mæli Loftleiða. Ljósm. Ól.K.M.