Morgunblaðið - 14.10.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 1969
Alþingi:
Breytt reglum um
kjör í sýslunefnd
Framkvæmdasjóði verði heim-
ilað að breyta lánum í hlutafé
RÍKISSTJÓRNIN hefur lagt fyr-
lr Alþingi frumvarp til laga um
breytingu á lögum um Fram-
kvæmdasjóð fslands, Efnahags-
stofnun og Hagráð. Gerir frum-
varp þetta ráð fyrir að Fram-
kvæmdasjóði verði heimilað að
breyta lánum í hlutafé eða
leggja fram hlutafé, ef nauðsyn-
legt er talið vegna endurskipu-
lagningar á fjárhag þjóðhagslega
mikilvægra fyrirtækja.
í greinargerð frumvari>sms
segir svo: Við þær aðistæður sem
ríkjandi eru í ísilenzku atvinnu-
lífi, þegar eigið fjármagn fyrir-
tækja er litið í samanburði við
heildareignir þess, er virkasta
leiðin til fjárhagslegrar endur-
skiputagningar fyrirtækjia einatt
sú að auka hlu'tafé þess. Viðauk-
inn við lagagreinina, sem þetta
frumvarp gerir ráð fyrir, miðar
að því, að Fram/kvæmdasjóði sé
heimilt að taka þátt í slíkri end-
urskipulagningu fyrir sitt leyti,
ef svo ber undir.
— frumvarp lagt fyrir Alþingi
Á ALÞINGI hefur venið lagt
fram fruimivairp frá Jónd Þorateins-
synd uim hreytimgu á sveitar-
stjórnarlögunium frá 29. marz
1961. Leggur þinigmiaðúrinn til
mieð fruimvarpi síniu, að 94. grein
lagainima hljóðd svo: I sýsliunefind
eiga sæti aiulk sýdDumanns, sem
er odidvilii neifndarinnair, sýslu-
nefndarmemn, sem bosndr enu í
hverju sveitarfélagi ininian sýslu-
félagsinis. í sveitairfélagum með
400 íbúa eða færri skal kjósa
edinn sýsluneffndarroainin, em í
svei'tanfélögum með yfir 400
íbúa stoal kjósa tvo sýsliunieifnd-
armerm.
Sú ragla hefur verið viðhöfð
frá þvi að sýsliunefndaákipan var
tekin upp hér á laindi að hver
hreppur kýs einn fulltrúa í sýsliu
netfnd ám. tillitls tid þests, hvort
hreppurimn er fámemniur eða
f jölmenmiur. Bemdir flutndingsmiaO-
ur frumvarpsins á í gredmamgieirð
sinni með því, að þarnia sé um
mikið ósamræmi og misrétti að
ræða. Neflnir hainn sam dæimi
fjölanienmuiatu og fáimemmiustu
hreppama í hverri sýsfliu. Þannnig
eru t. d. í Selfosshreppi, sem er
fjölmienm'asti hreppuirinm í Ámes-
sýálu, 2405 fbúar, sam hafa eirnn
fulltrúa í sýsluneÆnd, jafnimarga
og fámemnaisti hreppurdmin, Sel-
vogshreppur, sem heifur 26 íbúa.
Unnið verði að sam-
einingu sveitarfélaga
— frumvarp lagt fram á Alþingi sem
miðar að því að ríkisvaldið hafi
forystu um athugun málsins
RÍKISSTJÓRNIN hefur lagt
ÞINGSALYKTUNARTILLAGA
UM VESTURLANDSÁÆTLUN
fram á Alþingi frumvarp um
sameiningu sveitarfélaga, sem á
að miða að þvi að stuðla að efl-
ingu sveitarféiaganna með því
að koma á sameiningu tveggja
eða fleiri sveitarfélaga í eitt
sveitarfélag.
Gerir fruimvarpið ráð fyrir því
að ráðirnm verðd sérstakur erind-
nelki til að aminast framkivæmd
þessara laga, undir umsjón ráðu-
neytisirus og í samráði við Sam-
band íslenzkra sveitarfélaga og
hlutaðeigandi sveitarstjórnir.
9kal hlutverk erindrekans
m.a. vera að eiga frumkvæði að
því, að athugað verði skilyrði
fyrir sameiningu einstakra sveit-
arfélaga um allt land, að afla
upplýsinga eftir fönguim um allt
það, sem máli ákiptir í sambandi
við sameiningu sveitarfélaga, að
vera samstarfsnefndum til ráðu-
neytis og aðstoðar við störf
þeirra, að annast fyrirgreiðslu
við stjórnvöld um þau mál, sem
varða sameininguna og að vera
sveitaæstjómum til aðatoðar.
Frumvarpið er samið af nefnd
er skipuð var af félagsmálaráð-
herra 1966. Er Hjáhnar Vil-
hjálmisson ráðuneytisstjóri, for-
maður nefndarinnar, en alls eiga
sæti í henni 9 menn. í greinar-
@erð frumvarpsins er gerð grein
fyrir störfum nefndarinnar og
segir þar m.a.:
Verlkefni nefndarinnar má að-
greina í tvö málefni, sem að
áliti nefndarinnar eru þó mjög
tengd hvort öðru. Annars vegar
er um að ræða sa/meiningu sveit-
arfélaga, en hins vegar breytta
sýsluákipan. Störf nefndarinnar
hafa einikum lotið að hinu fyrr
nefnda. Nefndin er þeirrar ákoð-
unar, að breytingar á sýsluákipt-
ingunni velti að miklu á því,
hver árangur geti náðist við
stæktoum sveitarfélaganina. Til
þesa að unnt verði að koma á
stærri yfiruimdæmum en sýsl-
umar eru, virðist augljóst, að
þau verði að taka til hreppa og
kaupstaða. Þó að hreppar og
kaupstaðir hafi sameiginlega
heitið „sveitarfélög", er veruleg-
ur munur á valdsviði hreppa og
kaupstaða. Stór sjállfsstjórnaruim
dæmi t.d. einis og núverandi kjör-
dæmi, í stað sýslna, ná bæði yfir
hreppa og kaupstaði. Stjórn
slikra stórra umdæma yrði kosin
af sveitarfélögum í umdætminu,
t.d. með svipuðum hætti og
sýslunafndir eru nú kosnar. Að
vísu mætti hugsa sér misjafna
fulltrúatölu eftir fól'ksifjölda
sveitarfélaganna. Því aðeins get-
ur skapazt alveg sameiginlegur
vettvangur til úrlausnar mál-
efna í stjórnum stórra umdæma
(fyíkja), að valdsvið sveitarfé-
laganna, sem að fylkinu standa,
sé eiinis hjá öllum, m. ö. o. vald-
svið hreppa og kaupstaða verður
að vera hið sama. Þetta virðist
hins vegar eklki geta orðið, nema
gjörð hafi verið róttæk breyting
á skiptingu landsins í sveitarfé-
lög, þannig að hreppunum verði
fækkað mjög og þeir stækkaðir
með sameiningu fleiri hreppa í
einn hrepp. Þá ætti að vera fært
að auka valdsvið hreppanna til
jafns við váldsvið kaupstaða.
Meðan tilraunir til þess að koma
á sameiningu sveitarfélaga með
frjálau aamkoimulaigi á milli flull-
trúa sveitarfélaga bera ekki
árangur, þykir nefndinni ekfci
tímabært að gera tillögur um
breytta sýsluskipan.
í þessu sambandi má þó geta
þess, að stofnað hefur verið til
sambands sveitarfélaga og 3ýslu-
nefnda í landsihlutum, á Austur-
landi, í Reýkjaneskjördæmi og
víðar. Má segja, að þar sé um að
ræða vísi að stærri umdæmum
en sýslur eru. Þessi vileitni ber
þess vott, að með þjóðinni 1-eyn-
ist vilji ti'l fylkja- eða þinga-
myndunar og vitund um, að slík
gkipan getur átt mikilvægu hlut-
verki að gegna á sínum tíma.
Saimeiningarnefndin hefur
kannað möguleika á frjálsri sam-
einingu samrVkvæmt starfsreglum,
sem nefndin setti sér á fundi
hinn 20. október 1966. Fynsta
verfcefnið var að gera sér grein
fyrir möguleikum á sameiningu
hreppa í hverri sýslu.
Bftir að starfsmaður nefndar-
innar og hlutaðeigandi sýslumað
ur hafa komið sér saiman uim að
atihuga sameiningu tiltekinna
sveitarfélaga, hefur verið boðað-
ur fundur með sveitarstjórnum
þeirra sveitarfélaga. Þar hefur
hugmynidin um hið nýja sveitar-
félag verið kynnt og rædd og
síðan borin undir atikvæði til-
laga um, að sveitarstjórnirnar
létu fram fara athugun á saim-
einingu hlutaðeigandi sveitarfé-
laga í eitt. Á öllum þessum
fundum hafa tillögur uim slíka
athugun á sameiningu hlotið
samþykki. Jafníramt er ákveðið,
að hver sveitarstjórn, sem aðild
á að slíkum fundi, kjósi fulltrúa
í viðræðunefnd, til að annast at-
hugun á sameinmgunnL
Samstanfsnefndir þessar hafa
lítið stanfað fram að þessu.
Kann það að þykja vottur um
takmarkaðan áhuga sveitar-
stjórna á fraimgangi málsins og
að þesssi leið gefi eklki vonir
uim skjótán árangur.
Með samþykikt tillögu um
sMka athugun á sameiningu og
tilnefningu fulltrúa í saimstarfs-
nefndir, .hafa sveitarstjórnir þó
í raun fallizt á, að sameining
hlutaðeigandi sveitarstjórna
geti komið til greina. Jafmframt
felst í samþykki um athugun á
sameiningu viðurkenning á því,
að mörk hins nýja sveitarstjóm-
arumdæmis séu eölileg, etf um
sameiningu yrði að ræða á ann-
að borð. f framhaldsiskýrslu
nefndarinnar er gkrá um þau
sveitarfélög, þar sem slííkum sam
starfsneíndum heifur þegar verið
kcmið á fót eða fyrirhugað er að
koma á fót, en fundir hafi enn
efcki verið haldnir með öllum
þessum sveitarstjórnum.
Skráin sýnir þá mynd af hugs-
anlegri nýskipan sveitarstjórnar
í landinu, sem mótazt hetfur í
störfum nefndarinnar fram að
þessu með nánu samstarfi við
hlutaðeigandi sveitarstjórnir. í
nökkrum tilvikuim er þó um að
ræða breytingu, sem núverandi
hreppsnefndum myndi þykja of
róttækt að gera fyrtst um sinn að
óbreyttum aðstæðum. Ef til vill
mætti í þeiim tilvikum hugsa sér
sameiningu færri sveitarfélaga
innan svæðis sem áfanga að því
marki, sem stefnt er að.
Ef ákipan þessi 'hlyti samþykki,
myndi sveitanfélögum á landinu
fækka úr 227, sem þau eru nú, í
66. Nefndin telur, að þróun í
þessa átt væri til mikilla bóta.
Lögfesting slílkrar skiptingar er |
viðkvæmt stjórnmál, sem ríkis- |
stjórn og Alþingi verða að meta. |
hvort rétt sé að framlkvæma
Nefndin telur því ekfci rétt að
leggja til, að slík lögtfesting fari |
fram. Þó að lítill árangur sé enn
sýnilegur af tilraunum nefndar-
innar til þess að 'koma á sam-
einingu með frjálsu samkomu-
lagi, telur nefndin þó enn ekki
fullreynt um, að árangur náist j
með þeim hætti. Litlar lfkur eru !
þó til þees, nema málinu sé fylgt i
eftir með festu af hálfu ríkis- J
stjórnarinnar og Sambands ís-
lenZkra sveitarfélaga.
í frumvarpi því, sem hér ligg-
ur fyrir, eru ýmis ákvæði, sem
greitt gætu fyrir sameiningu
sveitarfélaga, ef að lögum yrði.
Enn fremur eru ákvæði um það.
hvernig með kkúli fara, etf til
sameiningar kemur, samkvæmt
frumvarpinu. Þá er gert ráð fyr-
ir erindrefca til þe93 að fylgja
málinu etftir, sem kostaður yrði
af ríkissjóðL
BENEDIKT Gröndal hetfur lagt
fram á Alþingi tillögu til þings-
ályktunar um Vesturlandsáætl-
un. Er tillögugreinin svohljóð-
andi: Aílþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að láta gera fram
kvæmdaáætlun fyrir Vesturland
i þeirn tilgangi að hæta aiflkomu
einista'klinga og atvinnugreina og
auka byggð á svæðinu á næstu
árum.
í greinargerð sinaii með tillög-
unni vitnar þingmaðurinn til já-
kvæðrar reynslu, sem þegar hetf-
ur hlotizt af slíkum byggða-
í GÆR voru lögð fram á Al-
þingi tvö stjómarfrumvörp, er
lögð hafa verið fram á fyrri
þingum, en þá ekki hlotið af-
greiðslu.
Annað frumvarpið fjallar um
æskulýðsmál og var það lagt
fyrir Alþingi 1967-1968, og síðan
tekið upp sem þingmannafrum-
varp á þinginu 1968-1969. Fruttn-
varp þetta hefur nú verið endur
ákoðað og gerðar á því nokkrar
breytingar. Eru þær í samræmi
við það, sem samkomulag virt-
ist vera um í menntamálanefnd
neðri deildar, en hún 'hefur fjall
að ítarlega um málið. Einnig
hefur nú verið tekið tillit til
Á ALÞINGI var í gær lagt fram
stjórnarfrumvarp um stækkun
lögsagnarumdæmis Seyðisfjarðar
kaupstaðar. Gerir frumvarpið
ráð fyrir því að Loðmundarfjarð
arhreppur í Norður-Múlasýslu
skuli lagffur undir lögsagnarum-
dæmii og bæjarfélag Seyðisfjarð
arkaupstaðar.
Síðusbu árin hefur byggð að
kalíla lagzt af í Loðmundarfjarð-
arhreppi, þvi að þar hefur að-
eins dvalizt einn maður, bónd-
inn að Sævarenda. Hefur sýsliu-
JÓN Þorgteinsson hefur flutt til-
lögu tiil þinggálýktuuiair uim víei
tölu byggingakostniaðar. Er til-
lögugreinin svohljóðandi: Al-
þingi ályktar að síkora á ríkis-
stjórnina að láta endurskoða lög
nr. 25 frá 1957, um vísitölu bygg-
áætlunum, og segir að ýmsar
ástæður hnigi að því að tími sé
kominn að gera slíka áætlun fyr-
ir Vesturland.
„Þeir erfiðleikar í efnahags-
málum, sem dunið hafa á þjóð-
inni undantfarin ár, hafa lagzt
með miklum þunga á ýmsar
byggðir Vesturlands. Kom þá í
ljós, hve atvinnuöryggi er þar
lítið og hve rik þörf er á að-
gerðum til að tryggja og bæta
afkomu einstaklinga og atvinnu-
greina", segir Benedi/kt Gröndal
í greinargerð sinni.
fjárhagssjónarmiða, með því að
draga úr þeim kostnaði, sem
frumvarpið gæti haft í för með
sér, ef að lögum yrði.
Hitt frumvarpið fjallar um
Skipun prestakalla og prótfasts-
dæma og um kristnisjóð. Það var
lagt fyrir Alþingi 1966, en varð
eigi útrætt. Frumvarpið er nú
flutt notokuð breytt, og hetfur
m.a. verið höfð hliðsjón atf ýms-
um athugasemduim, sem fraim
hafa komið við fruimvarpið.
Með frumvarpi þessu er m.a.
lagt til að prófastdæmum verði
fæklkað úr 21 í 15, en preista-
köllum utan Reykjavíkur úr 109
í 92.
r.eflnd Norður-Múlaisýslu óskað
eftir því við félagsmálaráðuneyt
ið að gerðar yrðu ráðsbafanir til
íð sameina hreppinm öðru sveit-
arfétagi, og hefur bæjargtjóm
Seyðisfjarðarkauipstaðar sam-
þykkt fyrir sitt leyti, að Loð-
muindarfjarðarhreppur verðii sam
ein/aður kaiupstaðnum, með vias-
um skilyrðuim m.a. þeim að rik-
issjóður greiði kostfniað við fjall-
skil og grenjaleit í Loðmundar-
firði a.m.k. næsbu fimm ár.
ingarkostnaðar. J.afnframt verði
Hagstofu íslands og Rannsótonar
stofnun byggingariðnaðarina fal-
ið að reikna út nýjan visitölur-
grundvöll, er taki giidi eiigi sið-
ar en á árinu 1971.
Endurilutt frumvörp um æsku-
lýðsmúl og skipun prestukulla
Loðmundurijarðurhreppur sum-
einoður Seyðisfjurðurkaupstað
— frumvarp lagt fram á Alþingi
Þingsályktunartillaga um
vísitölu byggingarkostnaðar