Morgunblaðið - 10.02.1970, Page 19

MOROUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGU'R 10. FEBRÚAR 1070
19
Viðsjár milli
íraks og íran
Skákmót
framhalds-
skóla
ÞRIÐJUDAGINN þainin 10. labr-
úar, M.. 8.00 Ibelfat í lyirsitia sinin
Sfcálamiát fr'aimlhialcfaík'óla í Rvlk,
Og ©r aatlluinin aið þatta verðli
iflrtaimiveigiis árdegiur viðlbiuinðlur.
Mótið ler flnam í (hiúisialkyininajim
Tafllféliagte ReykjavSkiur að Gr,en(S
ósvegii.
Þátttalk'enduir enu Aná Verzlllun-
ars/kólla íslanidls, Keninlanaislkóla
ÍSliainids, Mennitaislkó'iainium í Rviik
og Menin/taislkólanum við HBamina-
Míð.
Skólamniiir senidla 10 miaminia
sveiitir, Og verðuir telflid eimlflöilld
uirruflerð og (haifla Ikeppienidiuir 30
mnlmiúitur til umráðia við hivarjia
Skálk.
Keppt er uim flanairDdlbilkar seim
glefinin er atf mlememidiafléllöiglum
SkóiamiPa.
— Verðlaunin
Framhald af bls. 32
in 'hetfði fljótle'ga náð tökum á
huiga hans. Lamige sagði, að Werle
væri tónistoáid niútímains og tal-
aði hainm um ýmis verlk hans, m.
a. venðlauin.arverfkið, „Dnaumimm
uim Teresu“.
Sigurðlur Bjarmasom etfhemfi
Werle síðam verðliaumin, 50 þús-
umid damskair krón<ur, en gestir
klöppuðu tóndkáldmiu lotf í lófa.
Werilie fluitti því mæst ávarp, sem
biirt er á bls. 17.
Athöflninmi í Þjóðfleilkhúsimiu
íliauk með því, að S'imtfómiíuhíljóm-
sveitin lék tvo sintfóniíiéka damsa
efltir Edvard Griietg.
Að aiíhötfminmi lokiruni var mót-
taka fynir igesti að Hótel Bomg í
boði ísliamdsd'eildair Norðuinliamda-
ráðis.
Zanter, skipstjóri, á Teutonia.
— Brotsjór
Framhald af bls. 32
unimn, stýrim.aðuir, loftskeyta-
maður og skipstjóri sem vonu í
brúnni. Muruu bátsmaðurinn og
stýrimaðuir hafa staðið fnemsit í
brúnni, sitt hvonu megim, og
rýnt út um giuggania, en lotft-
skeytamiaðuninn var í herbengi
sinu, aftast í brúnni. Sklipstjór-
inn brá sér á klósett afltast í
brúnmi. KaLlaði þá stýrimaður-
inn til hans og sagði að stýris-
vélin, væri biiluð, en hann svan
aði að hann væni að koma.
Skiptii þá engum togum að
ógunlegur brotsjór reis og skalil
á skipinu. Kom hann um 40 gr.
bakborðsmeginm á brúna og
lagði hana samian, eims og áð-
ur er lýst. Fór sjórinm gegnum
brúna og hneitf skipstjónanm með
sér og fór hann, fyrir borð. Náði
hann taki á köðlum og gat kom
ist inn á skipið aftur, er það
rétti sig.
— Við vonum niður í káet-
unni og kösituðumst til, sagði 2.
stýriimaðiur. — Hávaðinn var láka
óguriegur. Við þutum og ætl-
uðum upp í brúna, en sáum þá-
að hún var að m-estu farin. Lúga
yfir gamgimium hafði iosmað og
sjórinn. fossaði þar niður. Skip-
ið rétti sig bráitt og komiumst
við þá upp. Sáum við strax fé-
l'aiga okkar tvo klemmda undir
brakinu, en ekki var viðiit að
losa þá. Við áfallið höfðu öil
ljós slokknað, en þau komu
brátt atftur. Fónum við þá strax
að dælumum og byTjuðum að
dæla úr skipinu, jafnfnamt þvi
sem lúgan, sem opnast hafði
var byirgð á ný.
Skipið rak svo undan sjó og
vindi og var þegar reynt að
senda út neyðarmerki með því
að skjóta neyðarblysium og
kveilkja bál á aflturdekkiniu. Leið
iangur tími, unz við urðium var
ir við skip í 1-2 sjómílma fjar-
lægð. Var þar á flerðinni þýzki
togarinn Labrador, sem séð
hatfði neyðanmerki okkar. Tók
hamn okkur í tog og fór með
okíkur inn til Reykj avíkur.
í allan gærdag var unnið við
að hreinsa brakið úr brúmmá og
komu hingað fulltrúar frá út-
gerðinni í Cuxhaven. Mun ætl-
unin að gera við togarann til
bnáðabingða hér í Reykjavík, en
fana síðan með hann til Þýzka-
lands til fluillnaðarviðlgerðar.
Teutonia er 980 smálesta skut
togari, fknim ára gamall. Hatfði
hanrn verið við veiðar hér við
land að undanförnu og var kom
inn með nær flullfenmi er slys-
ið vildi til.
Teheran og Bagdad, —
9. febr. — AP
TYRKNESKUR stjórnarerind-
reki, Orhan Erlap, hélt heimleið
is í dag frá Teheran, þar sem
bann hefur rætt við íranska ráða
menn undanfama þrjá daga í
þeim tilgangi að stuðla að því að
samskipti írans og traks komist
í eðlilegt horf. Hann kvaðst
ánægður með viðræðurnar.
Ahmed Hassan el Bakr, for-
seti íráks, sakaði íran um helg-
ina að auka liðssafnað, er átt
hefði sér stað meðíram landa-
mærunum undanfarnar þrjár
vilkur, og sagði að þeir gerðust
sekir um að stofna til sífellt
fleiri landamærabardaga. írans-
stjórn fyrirSkipaði viðbúnað á
landamærunum í síðustu viku,
en íráksstjórn sendi herlið að
landamærunum í janúar er hún
hatfði vísað sendiherra írans úr
landi.
Fréttir herma, að fyrrverandi
yfirmaður öryggisþjónustu ír-
aos, Tedimor Bakhtiar heráhöfð-
ingi ,sem er eftirlýstur í íran,
Slasaðist
BIFREIÐ vált á Þorlákshaifnar-
vegi í gærmorgun um kl. 10. —
Þnennit var í bílnium, Gipsy-
jeppa, 9 ára drenigur, áttræður
maður og b ifrei ð ast j óninn, en
ha/nn einin slasaðist advanleiga.
Bifreiðin mun haía snúizt í
skafli og oltið út ai' vegimum.
Ökumiaðiur varð undir bílmium og
slasaðist, m. a, inmvortis að því
er óttast var. Hamn var fluttur
í Slysadeild Bo rgarspítalans og
liggur nú í spítalamum.
hafi komið sér upp bækistöðvum
í Basara, þar sem sagt er að
Rússar vinni nú að smíði stærstu
herSkipahafnar austan Súez-flóa.
Basara er aðeins 37 km frá olíu-
hreinsunarstöðvum í íran.
Utanríkisráðherra írans, Ardea
hir Zahedi lýsti þvi yfir í gær
kvöldi að „skothríð yrði svárað
með skothríð“ etf á landið yrði
ráðizt og að „staðurinn sem skot
hríðin kæmi frá yrði þurrkaður
út“. Zahedi bar til baka ásakan
ir um að íranar hefðu verið við-
riðnir byltingartilnaunina 1
Bagdad í síðasita mánuði.
- FH-KR
Framhald af bls. 31
Þá var KR án alls vafa lélegasta
lið deildarinnar.
Það er sannarlega Skaði að
Örn Hallsteinsson sikyldi ekki
komast fyrr í sitt gamla og góða
form, þannág að hann yrði með
í HM ferðinni. Það eina sem virð
ist nú há Erni nokkuð er úthalds
leysi, en skoíharkan og tilfinm-
ingin fyrir spili er eins og hún
getur bezt orðið. Þáttur Geirs
HalLsteinssanar í þessum leík hef
ur áður verið rákinn, en auk
þeirra bræðra átti Auðunn eirnn
ig góðan leik, einlkum í vörm-
inrni.
Þeir Sveinn Kristjánsson og
Gestur Sigurgeirsson dæmdu
leilkinn óaðfinnanlega.
Mörkin skoruðu: FH: Geir 10,
Örn 6, Auðunn 2, Þorvaldur 2 og
Kristján 1.
KR: Steinar 6, Haukur 4, Geir
3, Björn 1 og Karl 1.
— stjl.
-Ræða Rifbjergs
Framhald af bls. 17
um öfundssjúkir í þeirra garð,
af því að þeir eru ríkari en við
og okkur snjallari. Við látum
okkur Norðmennina léttar í
irúmi liggja, því að þeir gera
ekki anmað en renna sér á skíð-
um og fjargviðriast út af ritskoð-
un. Og Finnar eru svo langt í
burtu, að þeiæ eru eiginlega
ekki til. Að Danir eru ekki með
öllu yfir dóma hafnir heldur,
má til dæmis merkja hér á ís-
landi, þar sem hatrið til gömiki
drottnaraþjóðarinnair situr enn
í m önnu m.
Jú, víst er munur á möninum.
En, segja þeir í útlöndum, list
geta þeir nú ekki búið til þrátt
fyrir allt. Það ligguir í hlutar-
ins eðli. Þar sem algert frelsi
ræður ríkjum og öll félagsleg
vandamál hafa verið leyst, þar
er eniginn grundvöllur fyrir list
sköpun. Hvað ættu blessaðir
aumingjarnir að skrifa um? Það
er ekkert til að taka á. Vanda-
málin eru leyst, andstæðurnar
hiorfnar, hvar er að finna
spenniu, þegar neyð og afbrýði
hiafa verið afnumin, hjónaband-
inu varpað fyrir róða og karlar
og konur eðilast í einni kös, ekki
aðeins hvert með öðinu, heldur
einnig með öðrum dýrategund-
um, ef leggja skal trúnað á þessi
niefndu skrif.
Hugsanlegt er, að list Norð-
urlanda — ef undan eru skild-
ar leiftrandi undantekningar —
flái ekki brotízt í gegnum múr
hteii msimioniniinigiairiininiair, en það
Ikamin að nokknu að orsákast aif
því að hiún viil etókii — né igietuir
— sarmirý'miaist annflslöiglninind um
þessi óviðfelldnu sérkenni okk-
ar. Varla leikur á tveimur tung
um, að drjúgur hluti þeirrar
„listar” sem útlandið hefur tek
ið sem mælikvarða á sérkenni
okkar hetfur átt sinn þátt í að
halda lífi í artfsögninni. En það
leikur ekki heldur á tveimur
tungum, að blómi þessarar list-
ar hefur kappkostað að upp-
iræta artfsögnina.
Skandinaviskur listamaður á
beimsmælikvarða — Henrik Ib-
sen — skilgneindi list sína svo,
að hún væri dómsuppkvað raing
yfir honiuim sjálflum. Ef við iít-
um á list á Norðurlöndum nú,
má og með nokkrrum sanni
segja að hún sé einniig dóms-
uppkvaðning ajálfrar sín —
og hiún diæimir sd|g atf kærileifka
Og bræðd þesis sem slkiiiur.
Enda þótt lýsing utanaðkom-
andi á okkuir sé um margt röng
og ógnvekjandi, hljótum við þó
að kannast þar við dræfcti í
okkur sjálfum og þykja þeir for
kastanlegir ekki hvað sízt sjálfs
áiniægjiain, dlrýldnín, siem tielur iolkk
ur trú um, að vandamálin hafi
verið ieyst, að ökkar hagur sé
jatfn góðlur og hinir öflundsjúku
— eða ógæflusömu — viija vera
liáta.
Gegnum allar umræður okkar
um norræna listsköpun gengur
eins og nauður þráður krafan
um að taka afstöðu. Það er
ekki lengur nægjanlegt fyrir
listamann að standa álengdar og
horfa og lýsa. Hann verður að
takast raunhæft á við verkefn-
in — taka þátt í byltingunni.
Skeið hans sem tjóðurhundur
eða hirðtfítfl valdhafa er á
enda runmið; það eitt að skapa
verður að vera róstursöm gerð,
barátta sem steypir eiraræðis-
herrum og rífur grímuna af
lýðskrumurum, En við þessa
hvatningu um dómisupplkvaðn-
ingu bætist enn ein, sem sé
hvernig beri að túlika kröfluna
um að menn taki aflstöðu tiil sam
tíðarinnar og þar er glundroð-
inn ekki síðri og andistæðurnar
eru jatfn voldiugar og midld stríð
andi afla í bongarastyrjöld. Öll
klartfi — hvort heildluir á sviðli lisfca
eða sitjérrumólia hljóta >aið ikilknta
'Uind'ain flarig simmiar eigsn ein-
haéfinli. Fra bæjardyruim lista-
miainmsinis er vaimdlamál ednhiædln-
iininiair kammslki brýninia en
fyrir stjórmmáilamanninn, vegna
þess að sköpunargrundvöllur-
inm er óvissa eða margræði, fjöl
vkidin. Aftur á móti á póiitisk
ákvörðlun helzt að vísa veginn
að fyrirfram skilgreindu marki.
Listin og listamaðurinn vilja
gegna mikilsverðú hlutverki. Á
pólitískri samikundu, veiltir það
viss'a ánæigju að geta bent á bæk
ur, sem augsýnilega hafa orðið
til að hafa áhrif í þjóðÆólaginu,
eða hafa vegna sögulegs bak-
grunns skipað atburðumum á
si’nm stað, svo að á má sjá, að
tjóðuirlhuindiurinm getuir á sitund-
um slitið sig laiusan. Per Olof
Enqvist flékk bókmenntaverðilaun
Norðiurlandaráðs í fýrra fyrir
skáldsöguna ,,Mála'liðarnip“ og
þó svo að Sara Lidmian fullyrti
að „Gruva“ hatfi eklki skipt neinu
máli fyrir verkfallsþróunina í
Kiruna, þá játar hún þó að bók
in hafi verið eins konar þögull
temgiliður milli þeinra verka-
manna sem eiga við sams konar
ertfiðleika að etja, en geta naum
ast talað um þá veigna béviitis
hávaðans í vélunum á vinnu-
staðnum.
Þá er spurningin, hvont bók-
menntir eigi að vera eins og
þær, sem óg nú drap á, til að
fá ekki þá umsögn að þær séú
byltingarkenndar, til vemdar
þjóðflélaginiu eða gamaldaigs.
Um þetta er deilt með allar
klær úti. Kannski er glundroð-
inn einna mestur í Danmörku,
við getum að nokferu metið
hann af því hvermiig bókmennta
tímiaritin eru á vegi stödd. Fyrdr
tiLtöluilega fáum árum voru tvö
eða þrjú rit, sem ekki létu sér
á sama standa, en á hinn bóg-
inn hölluðust þau til svo margra
átta, að listin listarinnar vegna
varð meira áberandi en listin
vegna stjórnmálamtna. Nú eru
líka gefin út þrjú rit. Eitt er
þjóðbyltimgarlegt samkvæmt
feenningum Marx Leninista,
anna'ð er algert tiilraunarit
og fjallar um allt frá ný-dada-
isma til parapsýkologíu, það
þriðja er lítil askja, sem áskrif-
endum er send heim og upp úr
henni geta þeir fiskað til dæmis
háriokik, reiðlhl’jólBl'ufet eða sorp
blað.
Ef við metum þetta ástand
sem tákn í viðtækara samhengi,
er ef til vill næsta skiljanlégt
að hinn „hversdagslegi” lisifca-
maður hljóti öðru hverju að
spyirja sjálfan sig, hvert skuli
stefna. Hanm hnærist að stað-
aldri í andrúmslofti, sem lætur
þetta á sér skilja: Ef þú ert
ekki með okkur, ertu á móti
okkur. Kannski hefur þetta ver
ið svona á öllum tímum, en því
meira sem tuminn hallast, því
meira sem jörðin hristist
og skelfur, því meira ágerisit ó-
öryggistilfinninig. ALengdar
standa svo viðtakendurnir, list-
neytendurnir, lesendurnir og
þeir bjargast nokk gegnum alla
ringulreiðina, ef svo ber undir
— en þarna eru stjómmálamenn
irnir líka, valdamennirnir, allir
þeir sem eiga að skilja, eiga að
lesa, lifa og reyna, til þess að
skilja þó ekki væri nema brot
af þeiriri ábyngð sem þeir hafa
gagnvart því lýðræði, sem við
höflum skapað. Og hvað segja
st j ómmálamenmirnir ?
Ef dæma skal eftir því tungu
taki, sem beitt er á þingum
segja þeir ekkert. Ef dæma skal
efltir þessu loðna orðagjálfri,
hraðfrysta yfirborðskennda mál
æði 1-iggur ljóst fyrir, að stjórn
málamenn lesa aldrei bækur, list
in segir þeim ekkert. Auðvitað
koma þeir á fmmsýningar og
klappa kurteislega, auðvit-
að malda þeir ekki í móinn, ef
tónlist er á borðum — já, þeir
ganga meira að segja stundum
svo lanigt að þeir veita fé til
meniningarmála. En gena þeir
það af þörtf? Finna þeir í raun
og sannleika að það er lífsnauð-
syn að listin og bókmenntimar
lifi. Gera þeir sér grein fyrir
því að án listar bíður okkar tor
'tímingin? Eða briegða þeir að-
einis á þett'a ráð vtagnia þesis þaið
verður að hafa dálítið af menn-
ingu á hverju heimili?
Mér er Ijóst að ég ber við
að mínu eigin báli. Þegar danski
fjármálaráðlherrann segir að
hann hafi ekki álhiuga á nútím.a-
bókmenntum af því að hann
Skilji þær ekki, er ekki þa.r
roeð sagt, að nokkuð þurfi
að vera bogið við heilabú fjár-
málanáðhenrans. Fræðilega séð
geta það verið bófemenntirniar.
En. hér sbend ég og get efeki ann-
að eints og íkai'IIinin sagði og r.ú
sagi óg:
Mistökin er að finna hjá báð-
um, en þau em djúpstæðari hjá
stjómmálamönnu'num. Samtímis
því að listin kastar sér út í of-
stækislegar tilraunir, reynir að
lýsa í máli 'og myndum veröld,
sem nánast hefur tekið af okk-
ur völidin, helictux stjórnmáila-
maðurinn dauðahaldi í þann
heimsskilning, sem er byggður á
borgaralegri dyggð og tillits
semi, sem á við á hverjum stað.
Samtímis því að lisdn verður
einhliða byltingarfeennd, segir
stjómmálamaðurinn — af mörg
um ástæðum; að hann skilji hana
ekki, að hún segi honum ekkert
og síðan gengur hann að sínu
dagbega donti.
Ég get ekki mælt með nein-
um hrossalækningum né boðið
upp á lausn. Sé maður svarf-
sýnismaður verður að ganga út
frá því, að fjarlægðin — eða til
að nota tízkuorð framandleik-
inn, eykst dags frá degi. Talað
heflur verið um glundnoðaskeið,
en kannski væri sönnu nær að
tala um hrörnunarskeið. Æifcti
maður að óska sér einhvems,
hlyti það að vera meiri 'hrein-
skilni, minni þvermóðska, stirfni,
minni skákun í skjóli eigin rétt-
air.
Norðurlönd og list þeirra er
að nokkru leyti eins konar út-
’kjáilki. SamnTan.neskjutega séð
enu vandaimiál okkar hin sömu
og alils heiimisins og þa.u verða
því meira knýjandi því minna
ti’Iliit siam við tökum til umheims
ins.
Ef bylting á að koma til — og
hún kemur — hlýtur hún að
koma innanfrá. Það er afstaða
okkar sem eitthvað er bogið við,
víðsýni eykst ekki með auknum
tilboðum og möguleikum. Draug
urinn er í faran.grinum og hann
heitir drýldni.
Á Norðurlöndum höfum við
ímugust á gagn.rýni og umróti af
öllu tagi. Listin getur á sinn
róstursama máta lótt af þessari
gagnrýni. Þess vegna kýs ég enn
stjórnleysi og sundrung listar-
innar, óútreiknanleika henniar,
já, ósanngirni, fremur en stöðn-
un þess viðtekna.
Sagði afglapinn og hló. Sagði
tjóðurhundurinn og gelti.