Morgunblaðið - 07.05.1970, Blaðsíða 5

MOBGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. MAÍ 1970
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
Leikfélag Kópavogs:
Annað hvert kvöld
Eftir Francois Campaux
Þýðing og staðfæring:
Loftur Guðmundsson
Leikstjóri: Ragnhildur
Steingrímsdóttir
LEIKFÉLAG KÓPAVOGS hef-
ur starfað með töluverðuim þrótti
í vetur. Barnaleiksýning þess:
Lína langsokkur, eftir Astrid
Lindgren, tókst vei, og athygli
vakti sýningin á Oldum eftir
séra Jakob Jónsson. Þriðja og
síðasta verkefni Leikfélags
Kópavogs á þessu leikári, er
franskur gamanleikur: Annað
hvert kvöld, eftir Francois
Campaux. þýddur og staðfærður
af Lofti Guðimundssyni.
Annað hvert kvöld, er leikur
um ástina, eins og vænta mátti,
framlhjáhald og afleiðingar þess.
Lei'kurinn er græskulaus frá
upphafi til enda, og það, sem
gerir hann þess virði, að honum
sé gaumur gefinn, er einstaka
fyndið tilsvar og léttur blær,
sem leikstjóránum hefuir á stöku
stað tekist að laða fram. Annars
er efnið svo útþvælt, að það er
aðeins á færi snillinga að smíða
eitthvað heillegt úr þvi, en
Francois Campaux virðist ekki
teljast til þeirra etftir Annað
hvert kvöld, að dæma. Þýðing
Lofts Guðmundssonar er lipuæ,
en staðfæring hans ber ekki vitni
um smekkvísi, og má það reynd-
ar undarlegt heita, að maður,
sem fjallað hefur að staðaldri
um leikbókmenntir og leiklist,
ekuli leggja nafn sitt við álíka
hégóma.
Ragnhildur Steingrímsdóttir
er leikstj óri og leikur jafnframt
aðallhlutverkið, ástkonuna Sús-
önnu. Ragnlhildur er stundum
skemmtilega hispurslaus í túlk-
un sinni, en Theódór HaRdórs-
son, sem leikur Georg, eigin-
manninn þjáða og ástleitna, er
sýnilega í vanda staddur. Hann
er auk þess í vandræðum með
textann og yfirleitt lítt eann-
færandi. Karólínu, konu Georgs,
leikur Auður Jónsdóttir, og ger-
ir hún eins mikið úr hlutverk-
inu og unnt er, því Auður er
leikkona, sem vekur traust.
Börn þeirra hjóna, Pál og Jó-
hönnu, leika tveir ungir og efni-
legir leikarar, þau Jón Gunnars-
son og Jónína H. Jónsdóttir.
Einkum tókst Jóni Gunnarssyni
að vekja kátínu áhorfenda. Vil-
hjálm, viðhald frúarinnar Karó-
línu, sem er látinn vera hagræð-
ingarráðunautur ríkisstjórnarinn
ar í leiknum, túlkar Valdimar
Lárusson farsakennt, eins og lög
gera ráð fyrir. Blökkustúlkuna
Zourah, vinstúlku Páls, leikur
Sigrún Björnsdóttir með mikl-
Þorkell Sigurbjörnsson skrifar um:
TÓNLIST
Sinfóníutónleikar
FYRSTI íslemzki fiðlukonisertinm,
Fiðiukonsert etftir Leitf Þórarins-
son, vair fruimfluttur á seinustu
tónieikum Siníóníuhljómsveitar-
innar.
Einar Grétar Sveinibjömssom
lék einleikinn, Bohdam Wodiczko
stjórnaði — báðir atf góðu kummir
fyrir að koma nýsmíðum drentgi-
lega á framfæri hér.
Fiðlukonsertinm er í þremuir
nær samfellldum þáttum. Ekki
eru þættimir að marki óllkir,
hvorki að efni né yfirbragði eins
og hefðbumdnu konisiertaimir, t. d.
mieð einum söngþætti og öðrum
dansþætti, það er heidur ekki
meinm rikjandi hugblær yfir
nieinum þáttanna. Komsertinm er
þannig flókið verk, með fjöl-
breyttu litavali stórrar hijóm-
sveitar. Mikið gerist samtímis,
ein röddin blístrair léttúðuga
tómaslaufu á meðan önmur stígur
damsspor og hin þriðja rymur
uindir amigurvær. Þar má t. d.
heyra 6—8 ólíkar tegundir hljóð-
faills samtímis. Að því leyti er
áfeirð verksims í ætt við góða
kammermúsík fremur en hljóm-
isveitarverk. Slík músik er höfuð-
verkur lata maii'nsins.
Höfumdur lýsti verkinu svo, að
konsertinn væri „barátta ein-
staklimgsinis við þjóðtféiaigið“.
„Einstaklimgurinn" er einleiks-
fiðlan. „þjóðfélaigið" hljómsveit-
in i-— en það „þjóðfélag" er líka
myndað af svo raddsterkuro
einstaklingum, að sú róman-
tíska hugsýn höfundarins er ekki
leidd þarna til rómantísks sigurs
fyíir eyrum áheyramdans. Stumd-
um sekkur fiðluröddin í djúpam
hljórnsvEÍtairflaiuminn en svamlar
svo atftur á yfirborðið og só’ar
sig meira að se'gja í kadenzu umd-
ir lok fyrsta þáttarinis.
Hið síðrómantíska eðli verksins
birtist emm framuir í motfkum leiði-
stetfja — bæði lagrænma fruma
og „rytmísíkra“.
Fyrstfi íslenzki fiðlukonsertinm
er því ekki nein atfdalamúsík,
heldur ávænimgur af breiðum
straiuimi m iðevrópskrar tóniListar-
hetfðar. Höfumdur og flytjemdur
al’úr verðskuiduðu kröftuigt lófa-
takið.
Eftir tvísýma og óútkljáða bar-
áttfuma fékk Eimar tækifæri til að
„bnillera" (og áhieynandliinin tiil að
jatfna sig) í Immgamigi og duttl-
umigaromdói Saimt-Saens, sem
hanm lék atf yfirbuirðasamnifær-
imgu heimiborgairamis.
Tónileikarnir hófuist mieð Bs-
dúr Sinfóníu Mozarts, mr. 39, þar
sem stjórmamdinm hélt þokka,
göfgi og leikgleði verksins í
klassísku jafmvægi. Þetta verk
var eitt flutt fyrir hlé — og út-
varpað beint frá tónleikumium —
og var það ek'lci aðeiinis óhentuig
niðurröðum efnisskrárinnar, held-
ur mikið tiTlitsleysi við fjanstadda
áheyrendur hljómsveitarinmar,
sem eru flestir íbúar lamdsins,
því að vissulega er frumflutm-
ingur íslenzks verks með íslenzk-
um einieikaira áhugavekjamdi
meðal tónlistairummemda um land
aólt, ekki aðeins í Háskóiabíói.
Lokaverkið vaæ sinfóníska Ijóð
ið „frá Bæheims sikógum“ eftir
Smetaima, humiangssætuæ hljóma-
niður, þar sem allir tiltækir
knatftar hljómsveitarinmiar voru
kailaðir til leiks og þeim örugg-
lega stýrt að leiðaremda.
Þorkell Sigurbjörnsson
um ýkjutilburðum, en alls ekki
ólaglega.
Leikmyndir eru gerðar af fél-
ögum úr Leikfélagi Kópavogs.
Þær eru naumast augnayndi, en
líklegia við hæfi. Mikið er
drukkið í leiknum af alls kyns
drykkjum og áhrif hans varla
önnur en þau, að Francois Cam-
paux tekst að gera áhorfandann
þyrstann. Annað hvert kvöld,
gleymist fljótt að lokinni sýn-
ingu, og ég get alls ekki áttað
mig á því hvaða tilgangi það
þjónar að bjóða upp á slíkt leik-
rit. Ef til vill hafa einhverjir
gaman af þessu? Þá gera þeir
ekki strangar kröfur. til leik-
sýninga.
Ég vona, að félagar í Leik-
félagi Jiópavogs stefni hærra
næst. Það væri illa farið, ef fé-
lagið kafnaði í samisetningi á
borð við Annað hvert kvöld.
Jóhann Hjólmarsson.
Theodór Halldórsson og
Sigrún Björnsdóttir
í hlutverkum sínum.

Erlendur Jónsson "1 skrifar um J BÓKW [EN ÍN ru I
UPPRUNI BYGGÐARKJARNA
Kristmundur Bjarnason: SAGA
SAUÐÁRKRÓKS, fyrri hluti.
494 bls. 1969.
DÝR mundi Hafliði allur —
drjúg yrði íslandssagan, ef
hverju byggðarlagi væru gerð
viðlíka skil og Sauðárkróki í
sögu Kristmundar Bjarnasonar;
þrjátíu fjörutíu ára tímabil á
fimm hundruð síðum — það er
ekki svo smátt! Fyrra bindið,
sem út er komið, spannar sumsé
— auk stuttrar forsögu — ár-
in frá 1871 eða „frá því búseta
hófst á Sauðárkróki" til 1907, en
þá hafði orðið Sauðkrækingur
„unnið sér þegnrétt og Sauðár-
krókur orðinn stærsta kauptún
norðanlands, nýi tíminn genginn
í garð með vélbáta, síma og önn
ur tækniundur."
í þessu fyrra bindi er drepið
á flest eða öll mál, sem koma
við litlu þorpi, allt frá atvinnu-
málum til menningarmála. Þar
eð byggðin var á umræddu tíma-
bili að vaxa frá einum ábúanda
til fáeinna hundraða íbúa, hlaut
að bera mikið á hverjum og ein-
um. Saga slíkrar byggðar verð-
ur heilmikil persónusaga; maður
getur orðið nafn í slikri sögu
vegna einnar smellnar vísu, sen
han,n hefur kastað fram við
minnisstætt tækifæri, svo ekki
sé minnzt á stærri afrek.
Varla er ofsögum sagt, að mik
ið er spjallað um einstaklinga í
þessari bók, gerla sagt frá ævi
þeirra, sem fyrst byggðu Krók-
inn, ekki aðeins, meðan þeir
áttu þar heima, heldur allri
þeirra lífstíð. Þannig fær les-
andinn ýtarlegar spumir af því,
hvernig manni nokkrum vegn-
aði á Grænlandi, af því hann
átti þá eftir að flytjast til Sauð-
árkróks.
Þessi persónusaga lifgar upp
á bókina og gefur henni almenn
ara gildi, en hversu nauðsynleg
hún er vegna sögu byggðarinn-
ar beinlínis — um það er ann-
arra að dæma. Sama máli gegn-
ir um hitt og annað, sem kemur
sögu Sauðárkróks ekki við
nema óbeint, svo sem vesturför-
um, sem skipa mikið rúm í bók-
inni, þó Krókurinn gegni þar
ekki ávallt öðru hlutverki en
vera áfangastaður vesturfara.
Kristmundur skiptir bók sinni
í kafla eftir málefnum; einn fjall
ar um verzlun, annar um útgerð
og svo framvegis. Varla er unnt
að dæma um, hver þátturinn sé
merkilegastur, þegar þeir eru
greindir þannig að, eða hvort
einn sé öðrum merkari. Senni-
lega eru þeir allir jafn merki-
legir, því hver um sig á sinn
KRISIMUNDI R RJARNASON
þátt í sköpun byggðarlagsins.
Ef til vill mætti verzlunarsagan
vera efst á blaði. Þorp eins og
Krókurinn byggðust í fyrstunni
sem verzlunarstaðir; það er ekk
ert vafamál; öll við sjóinn, þar
sem lenda mátti skipum og flest
eða öll þannig staðsett, að þau
lágu einmig vel við sam-
göngum nærliggjandi sveita.
Sa'míhli'ð'a verzlurainini kom
svo litils háttar þjónusta,
handiðnaður svo sem tré-
srníði, skósmiði söðlasmíði og
fleira. Þá hefst útgerð jafnframt
því, að íbúarnir hafa stuðning
af landbúnaði. Embættismenn
setjast að á staðnum, skóli er
stofnaður, kirkja reist, og er
kjarninn þá tekinn að hlaða
sjálfvirkt utan á sig, þar eð eng-
in ein starfsstéttin getur án
annarrar verið.
Athyglisvert er, að ekki sýn-
ist hafa risið svo á fót smáþorp,
að ekki væri stofnuð þar greiða
sala, jafnvel smáhótel. í þeim
efnum hefur orðið áþreifanleg
— en sennilega skiljanleg aftur-
för frá því um aldamót. Hvert
þorp átti sitt vertshús (frb.
vesshús e ða bara vessús) og
sinn vert. f þessum vertshúsum
mun áfengi jafnan hafa verið
veitt; þau voru jafnframt krár.
Ef ti 1 vill hefur bannið fræga
stytt þeim aldur — og svo auð-
vitað bílamir, þegar þeir komu
til sögunnar; þá þurftu bændur
ekki framar að gista í kaup-
staðarferðum. En líklega hefur
svipting vínveitingaleyfa mátt
sín meira, samanber, að „þegar
vínsölubann var sett á Hótel
Tindastól árið 1902, var greiða-
sölu hætt þar.“
Vafalaust hafa ekki allir
Skagfirðingar unað vel slíku
banni, því sagðir voru þeir
gleðimenn ágætir. Kristmundur
telur, að sönggleði þeirra eigi að
nokkru rætur að rekja til Hóla-
stóls forna, því söngmennt hafi
hafizt þar þegar á fyrstu dög-
um stólsins.
Leiklist hefur löngum
blómstrað á Sauðárkróki, og
rekur Kristmundur þá sögu frá
upphafi.
Merkast alls er þó sæluvik-
an og uppruni hennar:
„Sýslunefndarvikan, sem síð-
ar var nefnd Sæluvika, var
eins og nafnið bendir til ávallt
tengd sýsíufundi . . . Sýslu-
nefndarfundur var eina héraðs-
samkoman, sem aldrei mátti
farast fyrir. Það var því ekki
óeðlilegt, að efnt væri til
skemmtana þá og annarra fund-
arhalda, láta eina ferð koma í
stað margra."
Nú er Sæluvikan löngu fræg
og þó einstök í sinni röð. Slíkt
verður hvorki búið til né eftir
því hermt með árangri; það verð
ur að koma af sjálfu sér.
Að lokum langar mig að
nefna hér þann kafla bókarinn-
ar, sem ber heitið: Alþýðuhag-
ir og verkamannafélag Sauðár-
hrepps — fróðlegur þáttur. Þar
segir svo um stéttaskiptinguna á
Króknum:
„Á Sauðárkróki skipuðu
Framliald á l>ls. 17