Morgunblaðið - 12.05.1970, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 1970
23
— Minning
Framhald af hls. 10
í rekstri og bygginigiu síldarvedk-
smiiðja og mikiIlaT aíldatrútgerðar,
en sildrveiðlamar urðu á visau
tímiabili haglkvæmiuir þáttur í
toganaiútgerðinni og brúuðu þar
visst bil á milíi boifistosvertiða.
Þegar í fyrra stiríðiniu gerðist
Riohaird Thors virkiuir þátttakaindi
í samninigum um viðskipti ís-
lamds við eaíLend ríki, sérstak-
ileiga Bretlaind. Þeirri starfsemi
hélt svo áfram með virkri þátt-
tölbu Ridhiaird Thors, þótt Sveinm
heitinm Björrusson, gíðar forseti,
væri venjulega formaðlur samn-
ingainiefnda, sem fjölluðu um við-
skiptamál og viðskiptasiamn'iniga
íglemdiniga.
Fyristi viðsfciptasamniinigar ís-
lendinga, sem skiptu þjóðina
veruiliegu máli, voru samininigarm-
ir við Breta frá 1916, sem urðu
uinidamfari fleiri og víðtæfcari
saimininiga, sem ófriðurinm hafði
í för með sér. í slífcu samnimiga-
mefndairferðalagi tók Richiard
Thors þátt í marzmámiuði 1918,
en sú ferð bar þanm áramigur a@
undirritaður var í Lomldon nýr
saimminigur við Breta. Undirrit-
umiin fór fram 23. miaí 1918, og
igildistími saminingsin s var til 1.
imiaí 1919.
Riöhard Thors var um lamgt
ára'bil og áratuigi þýðimigarmikiM
burðarás af M'amds hálfu í við-
sfciptaisamminigum við helztu við-
Skiptarífci íslands. Fór þar sam-
am yfirgripsmákil viðskipta- ag
artjvimniuþekkimig ásamit með hag-
nýtri reynislu og vitnledkju um
framþróum viðskipta inmiamlamds
og utam, og þessu til viðbótar var
Riohard Thors gæddiur sérstatori
saimminigailipurð og úrræðasemi Og
hafði til að bera aðlaðandi við-
mót ásaamt miynduigledtoa og per-
sómiuHeifca, sem virtur var og
imiilkið mark tekið á.
Svo sem fyrr greinir, var
Sveinin Björmisson fram að því að
hanrn varð ríkisstjóri og síð'ar
tforseti nlámaisit fastur formiaður
viðslkiptainieifnida lamdsims, em vafa
laiust er, að öQdiucm. öðruim ólöst-
uðum, að tillöiguir og álhrif Ric-
hard Thors hafi oft orðið til úr-
slita um farsælar samminigagerðir.
Eftir stríð héldu samnómigaigerð-
ir áfram um erlend viðskipti fs-
Uamids og miá þar fyrst nefmia
samminga um toll á íslemziku
fcjöti í Noregi og viðskiptim við
Noreig, en kjöttollurinm norski
óigmaiði uim áraþiíl atflkomu íslemzks
lamidlbúmaðar, em leystist þó svo
'að við viarð umað.
Svo fylgdu í kjöMar aðfluitn-
imlgsbaimnsins á áfenigi tollahækk-
amir og imntflutminigstatomiarkanir
á safltfislki til Spánar, sem ógmiuðu
íslenkkri útgerð og þjóðarthiaig.
Lökis Skal'l svo heimdkireppam
miitola yfir 'þjóðima á áruimum 1929
itil 1930 og í kjölflar fcreppummiar
fyfllgdu 'allmienmar viðskiptait'ak-
miarfcamdr þjóða á máillí. V'arð Ric-
haird Thors þá þátttafcamdi í
eamniimlgum við Spám 1934. S>vo
eradurtófc sagan sig um erfið-
leika í viðskiptuim við Ítailíu 1935
og Noreg 1939, og var Rieh'ard
Thors áhrifamikill aðifli í samm-
inlgamieflndum þeim, er þau mlál
leiystu.
Ölfl eíðari stríðsárim var svo
Richiard Thors fulilltrúi í fastia-
mlefmd uitainrífcisviðskipta (Joimt
Staindimg Gomittee) og í út-
ffliutninlgsraefnd að stríðimu Iiotonu.
Fullyrða má að emigimm einm
maður á íslaindi heifur um jatfln
lamgt árahil átt jiaifn fjölþættam
þátt í mótun utanríkisviðskipta
íisfliamids.
Þá verður aftur vikið aftur í
tímiamm. Samltómis og opimber
stönf hitóðuist meir á föður Ric-
hards Thons, gerðist Riohard
vi'ríkari þátttalkandi í aitvirarau-
rdkstri föður síns og vairð árið
1912 eimm af mieðstofraemdum
KveldúMs, stærsta og umsvifa-
mnieista einikaifyrirtaekis, sem þá og
um lamlgt árabil og áiraitiugi, var
refcið á íslaradi, og framtovæmda-
stjóri þess frá stofnium og stjórmar
fonmaðuir lenigst af. Kvaldúlfur og
þeir, sem það fyrirtæfci áttu og
þvi stýrðu, varð um lamigt áraibil
bitbein í stjórramálaátökum, eims
og oft villl gerast í fámiemni
smáirra þjóða um þá og það, sem
hóitt ber. En nú, eftir að sk'of-
reykimir eru fokm'ir burt af þeim
skærum, sem í þvi sambandi
voru háðar, er það viðuirikemmt, að
Kveldúlfur varð brautryðjandi í
íslenzfcum einfcaretostri, og mienm-
imir, sam þair stýrðu og stjórn-
uðu, settu marikið hátt og urðu
til viðmiðuniar um það, sem til
fyrirmyndiar miátti teflja og settu
„stónan svip á dálítið hverfi“.
Þar nauit Richard Tors aín vel
í hópi bræðra siraraa ag samstarfs-
mararaa og stóð í fararbroddi þess
stórhugair og framsætoni, sem þá
fór í hömd í útgerðaæmiálum
laindsmianm'a. Reyfcj'arvík í dag er
áivöxtur þeirrar uppbyggiragar,
sem fylgdi í kjölfar togairaútgerð-
ariraraar, meðam sá atviranuvegur
var og hét og fékk að njóta sín.
Þótt margs sé að mimmiast og af
máfciu að tatoa, er Richard
Thors er fcvaddur að leiðarlok-
um, mun raafln hairas 1 opiraberu
llífi bera hæst í sambandi við
fiSkBÖium'álin íslenzíku.
Kveldúlifur var allt í senm, fé-
lag, sem gerði út rraarga togara
og mirarai fiskiskip, vertaaði atfla
þeirna og seldi haran á eriiendum
mörfcuðum og keypti og seldi
framleiðslu amiraara 'aöiflia og amm-
aðist útflllutmirag sjávarafurðla í
hefld. Þegar erfiðleikiaimir hrönn-
uðust upp í sambamdi við það,
að saltfiskma'kiaðuTÍnm á Spáni
þneragdist, fnamboð ólífcra aðila
á saltfiski á erlendum mörfcuð-
um, bæði erlendra og iranflleindra,
■gáflu vilfliairadi hulgmyradir um
fiSkmaiginið, sem selja þurfti á
hverjum. tímia, fleiri aðilar buðu
sarna saltfiSkmiaignið, þá var
þessum þýðinigarmifcla þætti í út-
flluitniinigsverzlum íslendiniga ilfla
fcomið og hélt við hremuim þjóð-
airvoða. Eirastakliragar og fyrir-
tæki riðuiðu til laflflis og íslands-
banlki ihrundi. Þá Skipaöi Riehard
Thors sér í hóp þjóðhollra iraanma,
og Kveldú'lifuir gerðist þátttakamdi
í stofraum SölUsambainds íslerazkra
fiSkframleiðenda og lagði raiður
einfcahaigstmumi sína í sambaindi
við fiskútílutnimgiran og settist
við sameigiralegt haigsmumaborð
araraarra fiSkframleiðenda í iand-
iniu, stórra og smárra,
Sambarad íslenzfcra fiSkflram-
leiðenda var stærstu og þýðiragar-
miestu samtök um úttfluitrai'nig ís-
ienzíkra afurða, sem stofnuð
hafðu verið til þess tímia utam vé-
ba.nda samvimniuifélaigsiskapariras,
en Sambarad ísierazikra samvimmu-
fléfllaiga igerðist líka eimn af stofln-
eradum fisksöluisaimtafcamma, SÍF,
eiras og þau eru stoaimimstöfluð.
Það þurfti mikinn sfcapstyrk og
toartmeraniSku, verandi stærsti
saltfiskúttflytjaindi á iaradirau, tifl
þess að leggja slfkam ativiminu-
refcstuir sinm raiður, era geraist
bara venjulagur þátttafcamdi í
samstarfi, sem spaniraaöi laradið
afllt, en þetta lét Riohard Thors
og bræður bams Kveldúlf, einfca-
fyrirtæki sitt gera. Þessi félaigs-
stofraun var áhrifaríkasta bjarg-
ráð, sem á þeim tímia vaæ gerf
sjávarútvagiraum til framdráttar
og bökstatfleiga bj'argaði þjóðirani
frá fjárhaigshruni eins og þá
horfði.
Richard Thors varð stjórraiairfor-
maðuir Sölusambairadsi'ras frá upp-
hiafi, raær óslitið, og friaimtovaemda
Stljóri þess fram að áttræðis-
’aflidri, er haran kaus 'sjáflflur að lláta
þaT af störfuim, og hairan mótaði
og setti alla tíð miestan svip á
starfflsemiraa. Riohard Thors vair
stofraaradi og meðstofraandi fjölda
fyrirtæfcja og í stórra þýðiragar-
mestu fyrirtæfcja laindsins, eins
og EimSkipafélaigis íslands og
Ffluigfélaigs ÍSliands, svo tvö ein
séu raefnd í áratugi. Harara átti
sæti í stjórm Verzlumainraðs fs-
latrads um árabil, var stofruandl
togarafélagsins Astos, í stjórn
Síidarsamlaigs íslamds, og yfir-
ieitt var til haras leitað, þar sem
vaindasöm verk þurfti að vinraa
eða við mikinm vamda var að
gfliíma.
Richard Thors var sæmdur
miklum fjölda erlendra heiðurs-
-mierika aufc Fálfcaorðuniraar ís-
lenzfcu og raaut ailmeraras trausts
og virðiragar allra, sem til haras
þefcktu og kynrnii höfðu atf horaum,
Riohard Thons var beiravaxiram
og bar sig vefl, fríður sýnum og
þó svipmikill og vakti verðskuild-
aða eftirtekt hvar sem hann fór.
Um haran stóðu eragir stanmar,
eins og þó otft viU verða um þá,
sem gnæfa hátt, harara gætti þess
veradilega að emamigrast ekki og
kaila uppi á hefðar jöfcuflltindum,
em kaus sér samfylgd í hópi vinia,
kurarairagja og samstarfsmanraa.
Riöbard Thors var hraiyttinra i
svöruim, hýr og glaður í hópi
vinia og mararatfagniaði og skjótur
tifl aradsvara. Fyrir n'ofckrum ár-
um, þá var vínblarada, sem vodka
vaæ uppistaðan í, tíztaudrylkkur
og tí'tt borira fram í mamnflaigmiaði.
Eitt siran að lokraum aðalfumdi
Fluigifé'Iags fslands, þar sem veiig-
ar voru fnam bonnar að furadi
lofcraum, spuæði Gu'ðmumd>ur heit-
iran Vilhjálmsson Richard Thors,
hvens vegna umrædd vírablaraida
sem raeflrad var í daglegu tali
Asni, væri kölluð Asnd. Ekfci stóð
á svari Riohards: það er atf því
að mieran veirða svo asraalegir atf
að drefcka hama.
Richard Thors var mikill og
góður vinur viraa sinnia, og ræfcti
vel þaran ættarsið frænda sinraa
að láta helzt eragan bónfleiðan
fná sér fara, erada trygiglyradur
svo af bar og hatfði lag á því
að fcoma sem flestuim til raoktoums
þnostoa.
Sá, sem þetta ritar, starfaði hjá
Kveldúlfi sumarið 1919 við síld-
arsöltun á Sigluifirði ásamt með
hryggjusmíði. Er upp var gent
um haustið hlauit hann mun
hærra fcaup að lauiraum era um
var samið, og onfcaði eú fcaup-
hækfcura því að hanra komst í
Skóia í Reyfcj'avik þá um hauistið,
sem >ekki hefði orðið eflflia. Kynrai
hans, pensónul'eg, við Riohard
Thons hófust árið eftir, og rofn-
uðu þau 'kynmd aldnei meðan báðir
lifðu. Slíkt er hamimgjutilvik til-
veirumraiar.
Riohard Thors hefðd vafalaust
getað, með virikri stjónnimálaþátt-
töku, fcomizt til mikils stjórra-
málalegis fnama, en hin sýni-
legu völd í sfcjóli opinbenna miet-
orða virtust efcki frieista haras.
Haran kaus hina kyrrlátu og
hávaðalauisu glímu við lausn
vamdaimála þeirra, sem harain tók
að sér að leysa og tófcst afllltafl
að leysa, jafntframt því að verða
að fo-relinum síraum látmum að
niofcfcurs komar ættarihötfðinigj'a.
Það er ekfcent harmseflni þótt
alldnaður maður með mörtg starfls-
afnek að balki safnist til feðra
siraraa, en fyriir saimtferðamiemrairaia.
sem eftir lifa, er ástæða til þesa
að staldra við og láta hugainir,
reifca til bafca til 11011111« ána og
miranast alls þess rraifcla starfls,
sem Riohard Thons skifllur að baíki
sér.
Virair og varadamienn kveðja og
miraniast manins, sem bar hátt án
þeiss að halfla tdlhmieiginlgu til þess
að skyggja á aðra og átti drjúg-
ara þátt í því að sfcila þjóðinini
fram á leið. Þjóðin sem heild
kveður eiran atf sínium beztu son-
Helgi Benediktsson.
lönaöarhúsnæði
600—800 ferm. 1. hæð óskast á leigu sem
fyrst. Til greina kemur að taka á leigu um
400 ferm. á hvorri hæð 1 og 2.
Anna Þórðardóttir h/f prjónastofa
Ármúla 5 — Sími 38172.
Auglýsing
frá fjármálaráðuneytinu.
Gefin hefur verið út skrá um lyf, sem heimilt er að lækka toll
af samkvæmt 33. tl. 3. gr. tolskrárlaga, niður í 15%. Skráin er
til sölu í skrifstofu ríkisféhirðis og er verð hennar kr. 500 00.
Fjármálaráðuneytið, 8. maí 1970.
Kvenskátaskólinn
að Úlfl/ótsvatni
verður starfræktur í sumar eins og undanfarin ár. Dvalar-
tímar verða sem hér segir:
1. 22. jún! til 3. júlí fyrir telpur 7—11 ára.
2. 6. júlí til 17. júlí — — — —
3. 20. júlí til 31. júlí — — — —
4. 3. ágúst til 21. ágúst — — — —
5. 23. ágúst til 30. ágúst — — — —
Tryggingargjald kr. 300 greiðist við innritun. Tekið verður
á móti pöntunum á skrifstofu Bandalags íslenzkra skáta,
Tómasarhaga 31 (gengið inn frá Dunhaga) kl. 2—5 e.h., mið-
vikudaginn 13. maí.

PDIYTEX
býður yður glæsilegt litaúrval. Fegr-
ið heimili yðar með Polytex plast-
málningu úti og inni..