Morgunblaðið - 21.06.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 1970
17
Brezku
kosningarnar
Um brezku kosningarnar var
sagt, að málefnaágreiningur
væri þar ekki mikill. Að svo
miklu leyti sem hann kom í Ijós,
var um að ræða hinn gamal-
þekkta skilsmun milli frjálsræð-
is og einkaframtaks annarsveg-
ar og ríkisforsjár og skipulags-
löngunar hins vegar. úr þessum
ágreiningi hefur þó mjög dreg-
ið vegna þess, að Verkamanna-
fiokkurinn er að mestu horfinn
frá sínum fyrri þjóðnýtingar-
áformum. I>ví minna sem menn
greindi á um málefni, því harð-
ar var deilt um menn, og þá
einkum forystumennina Wilson
og Heath. f>á var ætíð klifað á
því, að Heath hefði hvergi nærri
vinsældir á við hinn. Enda áttu
skoðanakannanir síðustu vik-
ur að sanna, að Verkamanna-
flokkurinn væri öruggur um sig
ur. Ekki síst af því tilefni var í
Reykjiavitourbréfi hiinm 31. maí
komist svo að orði:
Gerum ekki
þjóðarskömm
Það sýnist vera orðinn fastur
liður á samkomum forystumanna
ferðamála hérlendis, að gera
samþykktir, þar sém fjargviðr-
ast er yfir, að Almannagjá skuli
hafa verið lokað fyrir bifreiða-
umferð. Hér er um að ræða mál,
sem menn hafa bersýnilega mjög
ólíkar skoðanir á. Þess vegna
tjáir ekki að láta ferðamála-
menn talast eina við. Víst má á
það fallast, að fyrir ókunnuga
sé það tilkomumikið að aka
Húsavík.
ur tíðvitn.aðra tiil siðlareglna
Blaðamannafélags íslands en
Magnús Kjartansson. Magnús er
maður pennalipur og fljúgandi
mælskur, slagar að því leyti upp
í Stefán Valgeirsson sem nú
þykir orðhagastur í liði stjórn-
arandstæðinga á Alþingi. Siða-
vendni hans í annarra garð er
því athyglisverðari sem enginn
íslenzkur blaðamaður leggur
meiri stund á níðskrif en
Magnús um þessar mundir. Að
öðru leyti er maðurinn lítt áhuga
verður, og verður þó stundum
að minnast á hann vegna ein-
stæðra ósanninda, sem hann ger-
ir sig sekan um. I síðasta
Ljósm. Mats Wibe-Lund.
Bandaríkjanna?“ Hér er um að
ræða einfalda, ákveðna stað-
reynd. Annað hvort er þetta
svona eða ekki. Maður, sem full-
yrðir við erlendan blaðamann
að staðreyndin sé fyrir hendi,
hlýtur að vita, eða ímynda sér
að hann viti, hvað hann var að
segja. Ef svo er, af hverju stytt-
ir hann þá ekki mál sitt í bili,
og segir hreinlega frá því hve-
nær þessir atburðir gerðust?
Fleiri sekir
Svo sem sagt var i þessu
Reykjavíkurbréfi, þá eru því
„Þegar af þessruim ástæ'ðluim er
ákaflega lítið leggjandi upp úr
svokölluðum skoðanakönnunum
uim úrslit tooisninga. Segja
má þó, að meiri lítour séu
fiyrir réttmæti þeirra í fjöl-
mennum þjóðfélögum, þar sem
kynni manna af hverjum öðrum
eru miklu minni en við eigum að
venjast. En einnig í þeim lönd-
um hafa þessar skoðanakannan-
ir reynst ákaflega villandi æ of-
an í æ. Á seinni árum hefur
reynst svo, þar sem kosningar
hafa verið verulega vafasamar
og mikla athygli vakið, að úr-
slit hafa orðið þveröfug við það,
sem skoðanakannendur höfðu
sagt fyrir. Auðvitað er þetta
engin allsherjarregla, og vel má
vera að skoðanakannanir eigi í
mörgum atvikum rétt á sér. En
í stjórnmálum eru þær meira en
hæpinn leiðarvílsir."
Óþörf verkföll
Hinum víðtæku verkföllum er
nú lokið. Raunin varð sú, sem
fyrirsjáanleg var, að samið var
um þær kauphækkanir sem hægt
hefði verið að ná verkfallalaust.
Allt annað mál er, hvort samn-
ingarnir eru hyggilegir eða
ekki. En eins og aðilar bjuggu
mál sitt strax urn hvítasunnu, þá
gat hvert mannsbarn séð, að
endirinn yrði þessi eða mjög
svipaður. Allt verkfallsbröltið
var þess vegna gersamlega
óþarft, enda einungis runnið af
pólitískum rótum, og fyrst og
fremst vegna valdastreitu
Hannibalista annars vegár og
Alþýðubandalagsmanna hins veg
ar. Framferði þeirra kumpána
hlýtur að leiða til þess, að menn
einlbeiti sér að því atð tooimia nýrri
skipan á þessi mál. Til þrautar
verður að kanna, hvort um það
sé hægit að ná saimkomiulaigi. Eí
ekki, verður Alþingi að lögfesta
réttarbót alþjóð til verndar.
Hitt er út í bláinn að halda því
fram, að eins og á stóð nú og
að óbreyttri löggjöf hefðu
stjórnvöld átt að hindra verk-
fallið. Til slítos skorti í senn
lagaheimild og stjórnmálafor-
sendu.
I Reykjavíkurbréf
Laugardagur 20. júní
skyndilega af gjárbarmi ofan í
Almannagjá. Svo kann það og
að taka allt að því fimm mínút-
ur að ganga frá bílastæðum að
Lögbergi, og verður að játa að
það sé langur gangur fyrir far-
lama fólk. En ekki er síður til-
komumikið að fara fótgangandi í
gjána, heldur en að aka þangað
í lokaðri bifreið, og öll göngu-
ferðin á milli bílastæða tekur
ekki meira en h.u.b. 10 mínút-
ur. Ekki myndi það þykja löng
gönguferð á safni eða í stórri
kirkju erlendis, sem tíðkað er að
teyma ferðafólk um. Á hitt er
einnig að líta, að einmitt á þess-
um spöl er Almannagjá hluti af
okkar fornhelga þingstað, og er
jafnfráleitt, að trufla fiann með
bílaumferð eins og söfn, kirkj-
ur, Colosseum, Akropólis eða
aðra slíka helgistaði annarra
þjóða. Ofan á þetta bætist mikil
hætta af grjóthruni, ef uppi
væri haldið stöðugri umferð
þungra ökutækj a. Þingvellir
hafa stórum breytt um svip til
hins betra eftir að Almannagjá
var friðuð með þessum hætti.
Nú ríkir ró og tign yfir Lög-
bergi, þar sem áður mátti oft
ekki heyra mannsins mál fyrir
vélaskrölti og moldarmökkur
grúfði yfir. íslenzkir ferðamála-
menn hafa sýnt lofsverðan
áhuga og sennilega unnið gott
starf. En svo margt er enn ógert
í þeim málum, að mjög er óhyggi
lagt fyrir þá að vekja gegn
sjálfum sér óvild og deilur, sem
þeir hefðu enga getu til að verj-
ast, ef þeim tækist að vanvirða
helgi Þingvalla.
Siðleysi og
sannleiksást
Enginn blaðamaður talar oft-
ar um siðleysi annarra né verð-
Reykjavíkurbréfi var á það
drepið, að Magnús hefði fyrr í
vor látið sænskan blaðamann
hafa það eftir sér, að bandarísk
stjórnvöld hefðu beitt þrýstingi
til að hafa áhrif á ákvarðanir
íslenzkra stjórnvalda í utanrík-
ismálum. Raunar sagðist Magnús
ekki vita í hvaða formi þessi
þrýstingur hefði farið fram, en
hann bætti við:
„Til er mjög skýrt dæmi um
þetta í sambandi við atkvæða-
greiðslu um inngöngu Kína í
Sameinuðu þjóðirnar. Á norræn-
um utanríkisráðherrafundi var
Island alveg sammála hinum
löndunum um að styðja inn-
göngu Kina. En eitthvað skeði á
milli þessa fundar og atkvæða-
greiðslunnar í Sameinuðu þjóð-
unum. ísland afturkallaði stuðn-
ing sinn og fór alveg á línu
Bandaríkj anna.“
Síðar í bréfinu var einnig vik-
ið að svipuðum þvættingi
Magnúsar um ímyndaðar til-
raunir Bandaríkjamanna til að
hafa áhrif á afstöðu íslands ti)
grísku herf oringj aistj órnarinnar.
Loks sagði:
„Þessar ,,meiningar“ Magnús-
ar Kjartanssonar fá með engu
móti staðist. Honum hefði verið
nær að vitna til ákveðinna stað-
reynda í stað þess að fara með
slúður um „pátryckningar", sem
hann í hinu orðinu játar þó, að
hann viti harla lítið um.“
Vegna þessara ábendinga hef-
ur Magnús siðleyisa fylllzt ofsa-
legri reiði og hristir klaufirn-
ar óvenju rösklega í Þjóðvilj-
anum s.l. þriðjudag. í allri
mælginni lætur hann þó vera að
minnast á þetta: Getur hann
nefnt dæmi þess, að íslending-
ar hafi skuldbundið sig gagn-
vart hinum Norðurlöndunum um
ákveðna afstöðu í Kína-málinu,
en brugðist þeirri skuldbind-
ingu og „farið alveg á línu
miður fleiri sekir um órökstutt
slúður við útlendinga, eins og
sjá má í ummælum sænska tíma-
ritsins Industria. Grein Industria
var að þessu leyti lærdómsrík
með tvennum hætti. Annars veg
ar var hin umhyggjusama undr-
un hins sænska höfundar yfir
þvi, að íslendingar skyldu m.a.
fá sér íbúðir og heimilistæki,
þegar þeir hefðu yfir peningum
að ráða, og þá svo að híibýlaKost
ur skyldi vera betri á þessum
úthjara en öðrum Norðurlönd-
um, hér með þeiim ósitoöpum
að rnenn m.a.is. þætfust eiiga íbúð
ir sínar. Hinis vegar var látið
að því liggja, að skýringin á
þessu væri sú, að hér væri allt í
skuldum, allir lifðu á lánum og
norræni Iðnþróunarsjóðurinn
mundi ekki fara til nýrra gagn-
legra hluta, heldur í gamla
skuldagreiðslu! Auðvitað höfum
við átt við efnahagsörðug-
leika að etja undanfarið. En
hver eru dæmi þess. að íslenzk-
ir, opinberir aðilar hafi ekki
staðið við skuldbindingar sínar
út á við? Og ætli Noriðuirianda-
roenn hafi tapað meira á skipt-
um við íslendinga en hverja
aðra? Er ekki hitt staðreynd, að
verzlunarjöfnuður skandinav-
ísku landanna þriggja gagnvart
íslandi sé þeim hagstæðari en
við flest lönd önnur? Allt er
þetta óreiðutal gersamlega út í
bláinn. I sinn hóp geta menn
býsnast yfir ýmsu, er þeim þyk-
ir miður fara hér heima, en
menn mega ekki gera svo lítið
úr sér, að lepja slíkt í eyru út-
lendinga, hvort heldur Svía eða
annarra. Slíkt hefnir sín. Út-
lendingarnir taka þetta miklu
alvarlegar en við fslendingar,
sem vanir erum gagnkvæmu aggi
og naggi. Það var t.d. eftirtekt-
arvert, að Svenska Dagbladet,
sem verið hefur íslendingum
mun velviljaðra en sum önnur
sænsk blöð og hófsamlegra í
fréttaflutningi héðan, tók upp
nokkuð af því, sem níðangurs-
legast var sagt í Industria, til
upplýsingar lesendum sínum um
ástandið á íslandi.
Lítill þjóð-
hátíðarbragur
Eins og á stóð, var skiljanlegt,
að lítill þjóðhátíðarbragur væri
yfir Reykjavík hinn 17. júní að
þessu sinni. Svo var einnig • yfir
dagblöðunum, þar á meðal
Morgunblaðinu. E.t.v. skýrist
þetta af því, að menn verði
þreyttir á því að segja ætíð hið
sama og óttist að ofmetta les-
endur á stöðugum frásögnum af
því, sem áður gerðist og varð
tilefni þess, að þjóðhátíð er
haldin. Hugsi menn svo, þá er
því gleymt, að ætíð bætast nýir
í hópinn og að gamla atburði
verður að skoða í ljósi líð-
andi tíma. Sennilega hefur það
verið tilviljun, að Morgunblað-
ið skyldi hinn 17. júní birta
mynd af Grími Thomsen, en
ekki Jóni Sigurðssyni. Gríms
var hinis vegar etoki mdmmst þeg-
ar hann átti 150 ára afmæli, fyr-
ir rúmum mánuði, þ.e. hinn 15.
maí s.l. Grímur var þó eitt bezta
og rammíslenzkasta skáld, ekki
einungis á síðustu öld, heldur
um allar aldir fslandsbyggðar.
Enn hafa honum engan veginn
verið gerð þau skil, er honum
ber. Haft hefur verið á orði, að
ýmsir mætir menn hafi verið að
safna drögum að ævisögu hans.
En ekkert hefur orðið úr því, að
sú saga birtist. Sannarlega væri
þó fróðlegt að fá úr því skorið,
hvort Grímur hafi komizt til
jafn mikilla valda í Danmörku
og sumir hafa haldið fram. Um
þetta hljóta að vera til öruggar
heimildir. Ef ekki, þá er um að
ræða ýkjur i hugmyndum manna
hér, ýkj-ur sem þarf að leið-
rétta. En 17. júní er hollt, að
minnast þess að þeir Jón Sig-
urðsson og Grimur Thomsen
þóttu lengi vera litlir vinir. Á
æskuárum sínum var Grímur þó
um hríð viðriðinn útgáfu Nýrra
félagsrita undir forystu Jóns.
Síðar beindist hugur hans að
öðru. Eftir að hann settist hér
að var hann talinn í hópi and-
stæðinga Jóns. Þess vegna var
það, að þegar Grímur kom í
jarðarför Jóns á gráum frakka,
kvað Matthias Jochumsson.
Grímur fylgdi á gráum kufli
gamla Jóni
hreysiköttur konungsljóni.
Á þessum árum var Grímar
talinn dansklundaður og þar
með lítill íslendingur. Nú á dög-
um kemur engum til hugar að
segja slíkt. Stjórnmálaskoðanir
Jóns Sigurðssonar og Gríma
Thomsen voru vafalaust harla
ólíkar. Jón Sigurðsson hafði
óendanlega meiri þýðingu fyrir
frelsi íslands og var miklu betri
að sér í sögu þjóðarinnar. Grím-
ur var hins vegar betur mennt-
aður á alþjóðlega vísu og miklu
víðförulli.
Báðir voru dæmi þess, hvern-
ig gerólíkir menn geta verið
jafngóðir fslendingar og lifað
þannig, að aðrir mega vera stolt
ir af að teljast til sömu þjóðar