Morgunblaðið - 26.06.1970, Blaðsíða 16

16
MORiGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAOUR 26. JÚNÍ 1970

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveirvsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsson.
Rltstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
f lausasölu 10,00 kr. eintakið.
ALMENNINGUR OG STJÓRNMÁL
að er margra mat, að
stjómmálaþátttaka fólks-
ins sé mjög lítil og almenn-
ingur kæri sig raunverulega
ekki um að hafa afskipti af
stjómmálum. Þátttaka í al-
mennum kosningum hefur
hins vegar verið mjög mik-
il, en engu að síður virðist
allur almenningur kæra sig
kollóttan um stjórnmála-
flokkana í landinu. Auðvit-
að er þetta ekki algild regla,
en ef til vill er ekki fjærri
lagi, að undantekningin sanni
enn einu sinni regluna. Þró-
un í þessa átt hefur stöðugt
fárið vaxandi; kemur þar ef-
laust margt til. Einkenni nú-
tímaþjóðfélags er stöðugt
aukin sérhæfing á öllum svið
um; og svo er að sjá sem
fólk álíti einnig, að stjómmál
séu einungis viðfangsefni
fyrir hina svokölluðu stjórn-
málamenn, öðrum komi þau
ekkert við. Nú ætti það hins
vegar að vera flestum ljóst,
að stjórnmál í lýðræðisþjóð-
félagi byggjast fyrst og fremst
á fólkinu sjálfu, það á
að móta stjórnmálin á hverj-
um tíma. Til þess hefur það
bæði vald og rétt og það sem
meira er; einnig skyldu, en
því virðast æðimargir hafa
gleymt. Fjölmargt fólk virð-
ist trúa því, að lýðræðið
byggist á þeirri athöfn einni
að greiða atkvæði á fjögurra
ára fresti. Það sem verra er:
einstaka stjómmálamenn
virðast leggja þennan sama
skilning í hugtakið lýðræði.
En raunverulegt lýðræði
byggist hins vegar á al-
mennri og virkri þátttöku
fjöldans í mótun stjómmál-
anna. Vegna þess afskipta-
leysis, sem verið hefur ríkj-
andi, hefur myndazt djúp
milli almennings í landinu og
stjómmálanna, djúp, sem
ekki á að vera til, vegna
þess að stjómmálin eiga að-
eins að byggjast á fólkinu og
eiga ekki að vera annað en
það, sem fólkið vill að þau
séu.
Stjómmálastarfsemi er ekk
ert sérfræðingastarf, ákvarð-
anir stjórnvalda eru mats-
atriði, sem ekki eru grund-
völluð á vísindalegum aðferð-
um. Sérhæfingarstefnan get-
ur að vissu marki verið nauð-
synleg, en hún á ekki við í
stjórnmálum. En það er ekki
einungis þessi tíðarandi sér-
hæfingarinnar, sem hrundið
hefur almenningi frá stjórn-
málastarfi. Hvorki stjórnar-
fyrirkomulagið né starfsemi
stjómmálaflokkanna hafa
fylgt eftir hinni hröðu þjóð-
félagsbreytingu síðari ára.
Sá stakkur, sem al'lri stjórn-
málastarfsemi er sniðinn, er
engan veginn miðaður við
nútíma þjóðfélagshætti, þær
aðstæður sem fyrir hendi
eru.
Um langt árabil hafa efna-
hagsmál verið nær einu við-
fangsefni stjómvalda en nú er
kominn sá tími að sinna verð-
ur öðmm verkefnum. Það
hefur margt unnizt á liðmun
tveimur árum, einkanlega
hafa stjórnmálaflokkamir
reynt að bregðast við kröfum
um breytta starfshætti, en þá
þróun verður að færa inn í
allt stjórnkerfið. Þessum
verkefnum verður að sinna,
því að stjómmál em vissu-
lega annað og meira en ein-
ungis efnahagsmál. Ef við
viljum lifa í lýðfrjálsu landi,
er verkefnið að drepa stjóm-
málaþátttöku almennings úr
dróma og laga stjórnkerfið
að nútímaaðstæðum. Að öðr-
um kosti verður hugtakið
lýðræði innantómt og merk-
ingarlaust orð, sem enginn
tekur mark á. Það leikur
ekki tveimur skjöldum, að
þennan þátt stjórnmálanna
verður að taka föstum tök-
um, það er knýjandi nauð-
syn að færa starfssvið stjóm-
málanma út fyrir þá umgjörð,
sem efnahagsmálin ein
mynda.
Frjálsir samningar
Epíminn þrástagast á því í
forystugreinum þessa dag
ana, að ríkisstjórnin hafi fyr-
irgert tilverurétti sínum
vegna þesis, að hún hafi ekki
gripið inn í samninga verka-
lýðsfélaganna og atvinnurek-
enda, og svipt þessa aðila þar
með hinum frjálsa samnings-
rétti. Tilefnið til þessara
skrifa Tímans eru ummæli í
Morgunblaðinu sl. sunnudag,
þar sem þeirri skoðun er
lýst, að þegar um hvítasunnu
hefði mátt sjá, hver endan-
leg niðurstaða samninganna
yrði. Ekki verður annað ráð-
ið af skrifum Tímans en hann
fallist á þessa skoðun, en
skoðun Tímans er hins veg-
ar sú, að ríkisstjómin hefði
á grundvelli þessarar vit-
neskju átt að ákveða upp á
sitt eindæmi samninga milli
aðila á vinnumarkaðnum.
Tímanum hlýtur að vera það
ljóst, að engin ríkisstjórn get-
ur leyft sér að hafa áhrif á
kröfugerð verkalýðshreyfing-
arinnar og að sama skapi get-
ur ríkisstjóm heldur ekki
þvingað atvinnurekendur til
þess að setja fram ákveðin
tilboð. Þessir tveir aðilar, at-

Vestur- og Austur-
för Olofs Palmes
EFTIR
MAGNÚS SIGURÐSSON
HEIMSÓKNIR Olofs Palimes, forsætis-
ráðherra Svílþjóðar nú fyrir stoemmstu
til Biamidaríkjiainna oig síðian til Sovét-
ríkjanmia hiaía valkilð talisiverða athyigli.
í>ær eru ekki eiiniunigiis frieikiana einkeinni
þasis, að leiðtogiaiskiipiti hiafa orðið og
ynigri oig atorkusamari miaður teikið við
af hinium aldinia Taige Erlaindier, heldur
ver'ðluir jiafmframt að líita á þessar beim-
sóknir ntú siem vi'ðieitni Paknieis til þesis
að skapa mynd af sjálfum sér í huigum
fóllkls heiimia fyrir sem atkvæðamiklium
leiðtoiga, er miark sé á tekið ihivarvetaa
sem hainin fer. En saimtímis er Palmie
sjiáflsiaglt umhuigað um, að það sé ekki
einuinigis hainn sjálifiur persóniuleiga, siem
gaumur er gefinm, heldur að það sé tek-
ið eftir því siem hiamin aegi og geri sem
forsætisráðiberra þedrrar Svíþjóðar, serh
j'afiniaðanmienm hafa nú stjórmað samfleytt
í 38 ár. Unidiirrót þeissa alis liggur alls
ekki á yfiirboirðiinu ein er þó ekki lanigt
að ieita. í Svííþjóð fana fram almiemmiar
þingkoisminigar í hauist oig orð og gerðir
Oiofs Paimias sem ammiama sæmskra
stj ónnmiáiamiainmia eru í rílkium mæli þeg-
ar teikiin að mótast af tillitimu til þeirra.
Sæmlskum blöðium hefur orðdð mjög
tíðræitt um ósiigiur brezlka Verikiamiammia-
fidkksiins oig sömuiieiiiðiis um þamin hmekki,
sem Sko'ðamiakiammiamdrmiar biðu í Bret-
lamdi. Ástæð'am fyrir þesisium skrifum er
ekki sízt sú, að miangt befur verið líkt
mieð stjónrumiálum í Svíþjóð og í Bret-
lamdi. Eimis og brezki Verfcamamimafloikk-
urimm gemigur s'æimski jiafmiaðlarmamma-
flokkurimm bjartsýmm til kosmtimga og
eims og í Bretlamidd bygigist þesisd bjart-
sýmd fyrst og fnemst á miðunstöðium skoð-
ainiakainimamia.
Bæði Palrme og Aniderson, fram-
kvæmdastj óri jiafniaðiainmiaimnaf loikksims,
hafa þagar saigt, að það bafi framar
öðru verið lítil ko'snámigalþátttaka, sem
orðið hafi Wilsiom -að fialli. Þetta víti
ætia sæimsfcir jafimalðanmiemin að láta sér
að vannaði verðia og blöð þedma eru þeg-
ar tefcin að vara stuðmdmigismiemm flokiks
sínis við þv’í, hvílík 'hætta geti íalizt í
því, að á kjiördlag í hauBt sitji þeir sig-
urvissir heiirna og láti uinddr höfuð leggj-
ast að greiða atkvæði.
Þrátt fyrir það að opimiber heimisó'km
Palmies tiil Sovétrifcijamma hafi orðfð til-
efini margvísleigra bollalegiginiga, þá vakti
hún mum miiinmd athyigli heima fyrir em
eimlkabeimisókin hamis til Bamidiarílkjainina
hafði gert. í Moskivuför forsiætiisráðherr-
ans var ekkd lenigur ummt að fylgjast
með því af eftirvæmtimigu, hverndig haran
gagmrýndi utamríkiisstefiniu Sovétríkj-
aninia með eikkii ósvipuðum hæitti og harnn
hafði áður giert í Bamidiarífcj'umium.
Ástæðiain var ofiur eimfiöld. 1 Sovétríkj-
umuim s'beáir.lþögð'U fjölmdiðluiniart'æikim um
slíka gagnrýni, er Palmie bar hairaa fram.
Ólíkt bainidaríisfcum blaðamöminuim varð
enginm fréttamaðiur til þesis í Mosfcvu að
bi'ðja Palmie aið Skiiiigneimia raámiar, hvað
hanm meinti miákvæmlega, er hamm
ræddi urn rétt smáiþjóðaoraa til full-
veldis oig sjálfistæðliis. Við heimkomu
Palmes viarð blöðlumum eikki heldur eims
tíðrætt um þessa för ihiamis og um Bamda
ríkjiaíöriinia oig eftirvæmtimigim var yfir-
ieiiitt mimini. Ef til vill átiti heimikiomiu-
daigurimin um sl. hieigi siinin þátt í því,
en þá var „Midlsiommiar" og Svíiar þyrpt-
ust í sfciemmtifierðir út úr bonguinum í
tuigþúisuindaitiali oig það dró síður
en svo úr, að hitimin fór víða yfir
3'0 sti'g; eiinn heitasti diagur, sam kiom-
i'ð hiefiur í Svílþjóð í heila öld.
Það enu eimlkium tvö atriðd, sem Svíar
hafa þótzt geta lesið út úr sameigiin-
legri yfirlýsimigu þedrna Palmies og
Kosygirus, forsætisráðherra Sovétríkj-
anina. í fyrsta laigi líti Rósisiar eftir siem
áðiur tortrygginiisauigium þá viðledtaii Svía
að tengjast Efnahaigsibaedial’aigi Evrópu,
EBE. Oft er sfcínslkoitað til þeirna um-
mæla Kosygiinis, hvens veigraa Svíþjóð,
jiafin auðuig oig hún er, þurfi að taka upp
ten'gisl við EBE, sem í hedld sé miklu
fátækara. Á það er bemit, að í kiomamdi
samniinigaviðræ'ðuim við EBE verði Sví-
ar eikiki edinuinigiis að haldia stíft fram
hlutleysii siíirau gagnvart Vestur-Evrópu,
heldur verði þeir að keppast um það
samtímis að siaminfæra Sovétríkim um
einlægni 'hlutLeysisíS'tefrau sinraar, ■ því að
það sé gr'eiiniileigt, að Sovétríkim þy'kist
eygja efliragu NATO við iningönigu Sví-
þjóðar í EBE, þar sem öil aðiLdarlöndin
nú eru NATO-ríki.
Hitt atriðið snertir þanin þátt yfirlýs-
inigar þeirra Palimies oig Kosiyigins, þar
sem sieigir, að öryíglgii þjóð'araraa krefjiist
þesis, að valdbeiitimigu sé hafraað í sam-
skiptum 'þeirra. Þeisisi setnimig hefur vak-
ið óljúfar mininiinigiar mieð Sviuim siem
öðrum, því að jafm fiastmóitiuið oig marg-
þvæld, siern húm er, þá vaintiaði hiana
ekkd heldiur í yfirlýs'irjgu þeirra Eriaod-
ers ag Kosiyigimis, er sá síðiarniefindi heim-
sóitti Stiotokhólm suimiarið 1968. Þá Liðu
að'einis fimm vifcur, uinz sovézikt herlið
ruddiist imm í Téktoósilóvaikíiu. Blaðið
Dagans Nyheter ber PaLmie það lí'ka á
brýn að bafia umdirritað yfirlýsimigu, sem
hanin hafi vitað, að var samfcvæmt
sovézkri túlikiun ekfci að orðialagi til í
andistöðu við Breshnev-keminiimiguna.
Það hefiur eininig vatoið athygli, að
ALvar ALsterdaL frá jiafmaðarmianmablað-
imu Arbetet fókfc ekk'i vegabréfsáritum
til þesis að fara til Moskvu og fyigjast
sem fréttamiaður með för Palmie þar.
Blaðiniu væri hedmilt að senda hvaða
annan fréttamianin sir.in sem var raema
baram, sagðii siovézkd sienidirtáðsritarimm í
StokikhóLmii. Áistæða þeisisia er vafialaiust
sú, að AlsterdiaL hefur skrifað marigar
Skorinorðar gneiimar um illit hlutsfcipti
Gyðiiniga í Sovétríikj'Uinium.

vinnurekendur og launþegar,
hafa frjálsan samningsrétt
um kaup og kjör. Það sætir
því vissulega mikilli furðu, að
Framisóknarflokkurinn skuli
nú boða þá stefnu, að stjóm-
völd eigi að hafa að engu
þennan frjálsa samningsrétt.
Áður en verkföll hófust
kynnti ríkisstjórnin reyndar
fyrir aðilum á vinnumark-
aðnum tiliögur um gengis-
hækkun. Hvorki atvinnurek-
endur né launþegar vildu fall
ast á slíkar ráðstafanir sem
lið í kjarabótum, af þeim sök
um var þessi hugmynd lögð
til hliðar. Þetta var mjög
eðlileg tilraun af hálfu ríkis-
stjórnarinnar, en hitt hefði
af augljósum ástæðum ekki
verið talið æskilegt, ef hún
hefði ætlað að knýja annan
samningsaðila til ákveðinna
aðgerða. En vitaskuld geta
þær aðstæður verið fyrir
hendi, að ríkisstjórn verður
vegna almeinningshagsmuna,
að grípa inn í kjaradeilur; til
þess hefur stöku sinnum kom
ið. En flestir réttsýnir menn
hljóta að sjá, að slíkar að-
stæður voru ekki fyrir hendi
í þeim kjaradeilum, sem þeg-
ar hafa verið leystar.
Sýknaður
af ákæru
Da Nang, 24. júní, NTB.
BANDARÍSKUR landgönguliði,
sem hefur verið ákærður fyrir
morð á sextán víetnömskum kon
um og börnum, var sýknaður af
öllum ákæruatriðum í dag. —
Uandgönguliðinn, Thomas Boyd,
sem er 20 ára, átti lifstíðarfang-
elsisdóm yfir höfði sér. Boyd bar
í réttinum að hann væri ekki
aðeins saklaus af ákærunum
heldur hefði hann aldrei fellt
óvinahermenn. en sækjandi sagði
að hann hefði gengið berserks-
gang og framið morðin í æði.