Morgunblaðið - 28.06.1970, Blaðsíða 17

MOR.G UNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚNÍ 1970
17
Úrelt tilhögun
Bragð er að, þá bannið finn-
ur, má nú segja uim æitstjóra Tím
ans. Undanfarin misseri hefur
hann gengið flestum lengra í
þá átt að egn'a til stéttaófriðar
og upplauisnar í landinu. Ýmisir
forystumenn Framisóknar, og þá
einkium hann, hafa embed-tt sér
aið því, að gera forystumönnum
launtaka og þá eklki sízt ver*ka-
lýðsiins sem allra erfiðast fyrir
um að halda slkynsamlega ó mál-
um. Hinir síðartöldu hafa verið
eggjaðir til ítrustu kröfuigerðiar
og brugðið um vesalmeranisku, er
þeir slóu af kröfunuim, svo sem
tíðkanlegt er í samningum. Þeg
ar verkaimenn settu fram kröf-
ur sínar í apríllok, varð ekki
aninað ski’lið af Tímanum, en um-
svifalaust bæri að fallast á þær.
Fyrir kosniingar vildi Tíminn um
fram allt reyna að sarmfæria al
mienninig um, að einimitt hainn
vseri skeleggasti málsvari verka
l'ýðsins. Nú hafa mál aftur á
móti snúizt svo, að fleistir hafa
sanmfærzit um, að sjaldan eða
aldrei hafi verr verið haldið á
málum né veikleikar ísleinzkrar
verkalýðslhreyfingar orðið aug-
ljó.sari en í vin'niudeilliunum, er
staiðið hafa að undanfömu og
því miður fer fjarri, að enn sé
liokið. Þess vegna snýr Tímiirm
við blaðimiu hinn 17. júní og seg-
ir m.a.:
„Hitt ætti engan að þurfa að
styggja, þótt minnzt sé, að þetta
verkfall og raunar flest önnur,
sem háð hafa verið hér á und-
anförinium árum, sýma það ótví-
rætt, að sú tilhögun á samnings-
umleitunum og sáttastarfi, sem
búið er nú við er orðið úrelþ*
Með endurbótum á því, mætti
vafalaiust vera hægt að treysta
vi'ninufriðdinn í landinu, a.m.k.
mjög verulega".
Ólíkar tillögur
Þetta er hverju orði sannara.
Segja má, að þá skipti ekki
mitólu þótt að öðru leyti sé mjög
hallað réttu máli í þessari sömu
forystugrein. Raunar er það
rétt, að þeir Ásgeir Ásgeirsson
og Tryggvi Þóiihalisson fluttu á
Alþingi 1925 frumvarp um sátta
semjara ríkisins, og þetta frum-
varp var þá samþykíkt. En því
fer fjarri að þetta mád hafi verið
n'Oklbuð deihi'e'fnii á þiingiinu 1925,
svo sem gefið er í skyn með
því að segja frá því sem mótsetn
ingu við frumvarpið um vaxalög
regLu. Þair var um tvö gerólík
mál að ræða. Varalögireglufrum
varpið var mi'kið deilumál, hitt
ekki. E'n mjög er villaincLi að
segja það eitt um frv. um vana-
iögreglu, „sem gæti haft afslkipti
af vin.n'udeilum“. Hvað sem um
það er, þá var sáttas'emjarafrum
varpið samþykkt í einu hljóði,
og sat þá þó við völd stjórn
íhaldsflokiksins, sem var í harðri
andstöðu við flutningssmenn
frumvarpsiinis. í sambamdi við
sáttaumleitanir í vinnudeilum.
hafði sú hiugmynd að vísu komið
fram, að lögskipa gerðardóm í
þvíliíikuim deilum. Bjarui frá
Vogi hafði á undan þeiim Ásgein
og Tryggva flutt frumvarp, þar
sem sú hugmynd var sameinuð
hugmyndi'ninii uim sáittauimieitan
ir. En gerðardómshugmyndin
féklk ekki byæ, vegnia þess alð Al-
þýðusamibandið smeæist á móti
henni. Samnarlega er það lofs-
vert að hafa flutt tilllögur um
sátta'U'ml'eitainir í vinnudeillum,
en málið var ekkert sérrnál
Framsákiniair, heldur niaut alls-
herjarfylgis. Hins má og miinnast
að báðir fLutninigsmenn málsins
voru hraktir úr Framisókinar-
flotókn'um, áðuru ein yfiir lau'k —
en það er önirour saga.
*
Onáttúra Tímans
Þaið lýsir mikilli pólitíslkri ó-
náttúru aið geta etóki sagt hreint
og beint frá svo löngu liðn.U'm
atburðum eins og lagas'etmingu
á árinu 1925. Og ekki fer betur
Við elda Heklu
þegar T’ímaritstjórinn segiir frá
setnimgu laga um vinnudeilur.
Um það segir hann berum orð-
um, að sú löggjöf hafi verið sett
fyrir forgöngu Hermamms Jónas
scmar á árimu 1938. Nú skal það
engan veginn dregið í efa, að
Herimanin Jónasso'n 'hafi haft bug
á slíkri löggjöf, og jafnvel nefnt
nauðsyn hen-nar strax um 1930,
eirns og í Tímiainuim segir. Hitt eir
víst, að þegar hann myndaði
stjórm gíroa 1934, var slík löggjöf
ir um hvítasunnu, hver endirinn
mundi verða, hvers vegna beitti
hamn og ríkisstjónnin sér þá ekki
strax fyrir því, að saimið væri á
þeim grundvelli? Hvers vegna
eru atvinmurekendiur látnir bera
fr'am tilRiögur uim slkertar vísitölu
bætur, þegar fyrirsjáanlegt var
að samið yrði um fullar vísitölu
bætur? Hveris vegna bjóða þeir
ekki nemia 10% grunnfcaupshækk
un, þegair fyrirsjáainlegt vair, að
samið yrði um 15%? Hvers vegna
forrroenn né aðrir áhrifamenn í
stjórnmálum geta „látið“ atvinnu
rekendur gera neitt annað en
það, sem þeir sjálfir vilja. Fram
sóknarmenn hafa eimmitt umdan
farnar vifcur þurft að standa í
strí'ðu til þegs að sanna, að þeir
réðu ekki yfir forráða'mönnam
SÍS og bæru þess vegna etóki á-
byyrgð á afsföðu SÍS í kaup-
gjaildissa'mningunum. Er þó mifclu
nánara sams'tarf á milli Fram-
sóknarflokksins og SÍS heldur
Reykjavíkurbréf
----- Laugardagur 27. júní-
efcki á mieðal áhugamála þeirr-
ar stjórmar. Þvert á móti voru
það þeiir Thor Thoris og Garðar
Þorsteinsson, sem fyrstir fluttu
á Allþingi heffiegt frumvarp um
þetta efni. Það frumvarp þurftu
þeir að flytja hvað eftir annað,
áð'ur en Hermann og lið h ans
ranfcaði við sér. Það var vegna
málflutnings Sjálfs'tæðisimanma
fyrir nauðsyn s'líkrar löggjafar,
sem sett var milliþingaroefnd í
málið í árslok 1936. Aðalmaður
þeirrar nefndar var Guðmund-
ur í. Guðmundsson, og undir
forustu hans var samið frum-
vairp að þeirri löggjöf, sem fram
var borið og samþyfckt 1938 og
enin er í gildi. Um það frumvarp
náðis't allsherjar samkcimulag á
Alþiingi mieð öðrum en komm-
únistuim. Þó að hér sé um
löngu liðna atburði að ræða, er
skylt aið hafa það, sem satt er.
En því ruglingslegri og rangsnún
ari sem forsendurnar eru hjá
Tímanum, miá segja, a'ð virðing
arverðara sé, að hanm komizt þó
að réttri niðutrstöðu, eins og 'ha'nn
gerir í tilvitnaðri setningu hinn
17. júní um a@ tilihögun á samn
ingaumleitu'nium og sátbastarfi sé
orðið úrelt.
Staðfesting
á þarfleysi
verkfalla
Sá, sem ekki getur sagt svo
heillega frá löngu liðrouim at-
burðum, að sönn mynd fáist, er
ekki heldur líklegur til þess að
herma rétt frá nútima atburð-
uim, sem hann sjálfur er við
riðinin. Tíminn hefur nú hvern
da'gimn eftir annan gert að um-
ræðuefni það, sem sagt var í
síðasta Rieýkjavífcurbréfi, að einis
og aðilar hafi búið mál sitt strax
um hvítasunnu, haf.i hvert maTms
barn getað séð þá þegair, að
endirinn yrði sá, sem varð eða
mjög svipaður. Af þessu tilefni
segir Tíimimn hinn 24. júní:
„’Sú spunning hlýtur að vakna
í framlhaldi af þesisu: Fyrst for-
sætisiráð'herrann sá það strax fyr
er verið að tefja samninga og
kinýjia fram þriggja vikna stór
fellt veirkfali með tiiboðum, sem
fyrirsjáanlegt er, að ekki verður
samið um?
Það er vafalítið rétt hjá for
sætisráðlherra, að hefði 15%
grunnkaupsihætókun verið boðin
strax, ásamt fullum vísitölubót-
um, myndi aldrei hafa komið til
verkfails? En fyrst ríkisstjórnin
sá þetta fyrir hvers vegna beitti
hún sér þá ekki strax fyrir
sJítóri lausin?"
„ Atv innurekend-
ur látnir44 ?
Látum það í þessu sambandi
vera, hver sé höfundur Reykja-
vikurbréfs. Það kemiur þes&u
máli efcfcert við, hvort það er
forsætisráðherra eða einhver
annar. Hitt skiftir máli hvenær
höfundur Reykjavíkiurbréfs hafi
sagt „að hefði 15% grunnfcaups
hælkkun verið boðin strax, á-
samt fuiLl.um vísitölubótum,
myndi aldrei hafa komið til verk
falls.“? Því ska'l þvert á móti,
hiklaiust haldið fram, að ef þetta
hefði Verið boðið fram strax um
hvítasiunnu, þá mundi bafa verið
samið um allit annað og mifclu
hærra. Þetta veit hver einasti
maður, sem eittfhvað hef.ur kom
ið nærri slíkri saimniinigagerð.
Enda má snúa spumingunni
við og segja: Af hverju
voru verkalýðsforingjarnir ekki
strax „látnir" bjóða fram það
sem þeir ætluðu að semja um?
En látu.m það einniig vera. Úr-
slituim ræður, að það eru aðilar
sjálfir, sem ákveða hvaða kröf
ur þeir gera, hvaða tillboð þeir
geira og hvernig þeir yfirl-eitt
hátta samfningum sín á milli.
Hvernig gebuir maður, sem í
ájálfu siér er skynsamur, reynd-
ur og á sinn einkennilega háft
velviljaður, borið fram aðra eins
fjarstæðu eins og þes®a:
„Hvans vegna eru atvinn.urek-
endur látnir bera fram tillögu
um skertar vísitöLubætur?“
Engir vita það betur en for-
ráðamenm Framisóknar og Tím-
aras, að hvortki ríkisistjórn, flokka
en annarra stjórnmálaflokka og
helldairsamtaka atvinnurekenda
eða einistakra atvimnurekenda-
hópa. Þetta eru sta'ðreyndir, 9em
allir kunnugir þeklkja. En hví í
ósköpum'uim er hluturoum þá snú-
ið svo gjörsamlega við eins og
Tí'minn gerir?
Tíminn herðir
á f jarstæðunum
Og T'íminn lét ekfci sitja við
vitleysurna rfhinn 24. júnlí, dag-
inn eftir herti hann á fjarstæð-
unum. Þá segir í forysbugrein;
„I raun réttri má segja, að
forsætisráðherrann taki á sig. á
byrgðina á verkfölliuim verka-
manna með því að segja, a-ð hann
hafi séð fyrir, hvernig deilan
myndi leysast, en samt ekfcert
unnið að þeinri lausn, heldur
frekar hið gagn'stæða.
En gildir etóki hið sama um
verkföllin, sem standa yfir nú?
Er dtóki ríkisstjórnin alveg eins
búin að sjá það fyrirfram, hvern
ig þau muni leysast, en glerir þó
eklkiert till að greiða fyrir lausn
inni. nema síður sé?“
Mönnum skilst, að verkföllin,
sem enn standa, spretti af því
að þaæ vi'lji launþegar ekki una
þeim allmennu kjarabótum, sem
um var samið við verkamenn.
Þar er því um algerar sérfcröfux
að ræð'a, utan við það, sem um-
ræður hingað til hafa snúizt um.
Hvernig á þá ndtókur utanaðkom
andi aðili, hvort heldur ríkis-
stjórn, stuðningsmenn hennar
eða stjórnarandsitætðingar að sjá
fyrir hvað í hugum þessara sér
kröfumamna býr? Stjórmmála-
umræður á slíkum grundvelli
eru utan við allan raunveruleika,
og tjáir ekki við slíkt að eltast.
Það, sam máli skiptir og rétt er
að gera sér til hlítar grein fyrir,
er hins vegar þetta: Þótt menn
sjái fyrir endalak máls, þá kann
það að taka svo og svo langan
tíma þangað til þeim málalykt-
um verði náð. Enda þótt niður-
stöður siamninganna í hinium al-
mien.nu kaupgjaldsdeilum hafi
mátt sjá fyrir strax um hvíta-
suromu, þá vissu allir að það
hlaut að taka al'langan tíma að
ná þeirri niðurstöðu.' Málið var
flcfkið cg margþætt, í senn ótelj-
andi sértoröfur og umdeilanleg
meginatriði, er leiða þurfti til
lyfcta. Spurningin er þessi: Var
verjandi, þegar svo stóð á, að
h.efja verkföll, áður en verulega
reyndi á um samninga? Höfund-
ur Reykjavíkurbréfs er samnfærð
ur um að það hafi í senm verið
óþarft og óverjandi. Þess vegna
g'laddi hann það, þegar hann las
tilvitnuð orð i Tímamum:
„Hitt ætti engan að þurfa að
styggja, þótt mironst sé, að þetta
verkfall og raunar flest önnur,
sem háð hafa verið hér á undan-
förrouim árum, sýna það ótvírætt,
að sú tiilhögun á samningaumleit
umum og sáttastarfi. sem búið er
við, eir orðið úrelt“.
Þetta er meginatriði, seim deil
ur um gamla og nýja hluti mega
ekki fá menn til að missa sjónir
af. Hér verður að koma á um
bótuim. Til þess þarf að leita sem
allra víðtækasts samstarfs milli
þeirra aðila, sem líklegir eru til
að geta og vilja l'eggja gott og
nytsamt til mála.
Lubbalegar
getsakir
Enn annað er svo, að getsakir
stjómarandstæðiniga, hvar í fylk
ing sam standa, til ríkisstjórnar
imna.r um, að hún hafi reynt að
spilla saimningum, er ekki annað
en venjulegur lubbaslkapur, sem
emgir þurfa að kippa sér upp við.
Sannileikurinn er sá, að jafnt í
þessari deilu sam öðruim, hefur
ríkisstjórnin fylgzt náið með,
haft stöðugt samband við sátta-
semjara og aðila eftir því, sem
atvik hafa staðið til. Allir aðilar
vissu, að til ríkisstjómairinnar
mátti leita, jafnt á nóttu sem
degi, ef hún gat eitthvað gert
til fyrirgreiðsliu, en að þessu
sinni stóðu málin þannig, að að
ilar töldu sjálfum sér henta að
gera út um málin sán í milli, án
atbeina ríkisvaldsins. Þetta kotm
í ljós strax um hvítasunnu. Lau'g
a.rdc4ginn fyrir hvítasunnu
hreyfði forsætisráð/herra þeirri
hugmynd við báða aðila, hvort
gemgisihækkun kynni að greiða
fyrir lausn og benti jafnframt á
kosti hennar eins og á stæði. Að-
ilar vildu ekki á þessa hugmynd
fallast. Af hálfu verfkalýðs var
því m.a. haldið fram, að undir-
hann hefðu ekki verið bornar
hugmyndir um gengislætókun,
og væri því óeðlilegt að leita til
hans um hugmynd uim gengis-
hækkun. Þessi mótbára hvíldi á
aligeru misminni. Gengislækk-
anirnar 1967 og 1968, voru þvert
á móti ítarlega ræddar við full
trúa Alþýð'usambainds íslands og
1950 voru beimir samningar gerð
ir við forseta Alþýðusambands
ins um til'tefcin atriði varðaindi
gengislækkunina þá. En hvað
sem um það er, þá vildu aðilar
ekki fal'las't á hugmyndina um
gengiahæitótóun. Sumir segja að
rikisstjórnin hefði engu að síður
átt að beita sér fyrir hækfcun.
S'lítót tal hvílir á misskiliningi.
Aðilar gátu gert gemigiishæktóun
ómöguliaga, m.a.s. knúiö fram
gengislælkkun þegar í stað með
saimningsgerð sín á milli. Enda
lýstu t.d. málsvarar hraðfrysti-
iðnaið’arins yfir því, að ef gengia-
hæktóun yrði, þá mundi geta
þeirra til kauphætókunar verða
engin. Þetta var alv-eg gagmstætt
mati ríkissitjórnarinniar, en Ijóst
var, að úr því, að slílkt hugarfar
var fyrir hendi, þá tjáði ek’ki að
ætla sér að hal'da þessa leið. Hún
var engu að síður sú eina, sem
enn hefur verið bent á, er var
líklag til að tiyggja í senn var-
ainlegiar kjarabætur og ótruflað-
an rekstiur helztu atvLnnuvega.
„Positiva
artiklar“
Höfundi Reykjavíkurbréfs í
Morgunbiaðinu 13. júní 1970,
hefur borizt svdhljóðandi bréf,
Framhald á bls. 18