Morgunblaðið - 26.07.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚL.Í 1070
17
Grein Ingólfs
Jónssonar
Tveir af ráðherrum Sjálfstæð-
isflokksins skrifuðu minningar-
greinar um forsætisráðherra-
hjónin og dótturson þeirra í önn
ur biöð en Morgunblaðið. Telur
blaðið rétt að gefa lesendum sín
um kost á að kynnast orðum
þeirra og birtir því þætti úr
greinunum. Inigólfur Jónsson,
landbúnaðarráðherra, ritaði í
Vísi og sagði meðal aniniars:
„Á Þingvöllum varð dr. Bjarni
Benediktsson fyrir sérstökum
áhrifum. Þar varð hann sérstak-
lega næmur og móttækilegur fyr
ir fegurð og tign landsins. Öll
fslandssagan rifjaðist þar upp
fyrir honum, óslitin og áhrifa-
mikil.
Dr. Bjarni Benediktsson var
mikill fræðimaður. Ekkd aðeins í
sérgrein sirnni, heldur einnig al-
merant, í sagnfræði fyrri og
seinni tíma. Hann unni Þingvöll-
um, sögunni og þjóðinni allri.
Hann var mikill ættjarðarvinur.
f tilkomumikilli náttúrufegurð
Þingvalla og við upprifjun sög-
unnar glæddist trú hans á land-
ið og þjóðina. Þá styrktist sú
rökhyggja og yfirsýn, sem hanin
hafði yfir þjóðlífið allt, og var
sérstaklega áberandi í fari
hans.
Hann leit á þjóðina sem eina
fjölskyldu, og gerði sér far um
að kynnast högum almennirags.
Á ferðum sínum um laradið kynnt
ist hann mörgum mönnum og
eigraaðist fjölda vina um allt
land. Dr. Bjarni Benediktsson
gerði sér far um að kynna sér
til hlítar sem flesta þætti at-
vinnulífsiras. Þess vegna var
hann víðsýnn og skilningsríkur
og hafði heildarsýn yfir þarfir
fólksins og atvinnuveganna í öll
um greinum.
Dr. Bjarni Benediktsson hafði
ríka þrá til þess að bæta kjör
þjóðarinnar. Hann vildi, að al-
menningur kæmist frá fátækt til
bjargálna. Á löngum og glæsi-
legum stjórnmálaferli vann
hann með festu og dugnaði að
því að gera atvinnulífið fjöl-
breyttara. Þannig taldi hann
mögulegt að bæta lífskjörin, út-
rýma atvinnuleysi, skapa þjóð-
inni öryggi og treysta sjálfstæði
hennar.
Stórvirkj anir fallvatna, margs
koraar iðnaður og fjölbreytni at-
vinnulífsins voru mál, sem hann
vann að, og borin voru fram til
sigurs undir haras forsæti.
Dr. Bjami Benediktsson var
hugsjónamaður, sem stóð ávallt
vörð um sjálfstæði landsins og
hvers konar framfarir. TTngur að
árum vann hann ötullega að
uindirbúningi lýðveldisstofnulnar
árið 1944. Með glæsilegum mál-
flutningi og traustvekjandi fram-
komu, varð haran sjálfsagður for
ustumaður þjóðariinnar.
Enginn hefur öðrum fremur
en dr. Bjarni Benediktsson mót-
að utanríkisstefnu íslands, með
það fyrir augum að tryggja sem
bezt öryggi og frelsi landsins.
Hann vann að virasamlegum sam-
skiptum við allar þjóðir, en þó
sérstaklega við þær þjóðir, sem
starada íslandi næst, að menn-
ingu og stjórnarfari . . .
Eftir annasaman dag, naut
Bjarni Benediktsson þess að
koma heim að kvöldi og njóta
friðar og hvíldar með konu og
börnum. Haran var maður heim-
ilisins, góður eiginmaður og ást-
ríkur faðir. Kona hans, frú Sig-
tríður Björmsdóttir, var glæsileg
og greind kona. Hún var góð
móðir og fyrirmyndar húsmóðir.
Hún sómdi sér vel í hinni virð-
ingarmiklu stöðu, sem hún
gegndi. Frú Sigríður stóð ávallt
við hlið manns síns og gaf hon-
um gott og þægilegt heimili . . .
Mikilhæfur forustumaður, sem
þjóðin mátti ekki missa, er fall-
í Hólmatungum við Jökulsá í Axarfirði.
ið fyrir öðrum sjónarmiðum en
það sj álft hefur túlkað.
Viðkvæmni í
stjórnmálaum-
ræðum
Annars er ekki vafi á því, að
við íslendingar erum of við-
kvasmir fyrir ummælum um
stefnu og störf áhrifamanna í
þjóðmálunum. Menn þola oft illa
gagnirýni, sem birtist á prenti,
þótt þeiir kæri sig kollótta um
kviksögur og jafnvel illmælgi,
sem þeim berst til eyrna.
Víða erlendis, eins og t.d. í
Bandaríkjunum, eru mjög frjáls-
legar umræður um áhrifamenn.
Blaðamenn leitast við að rekja í
sundur skoðanir þeirra, flokka
þá niður t.d. í frjálslynda menn
eða ihaldssama o.s.frv. Líklega
verður þróunin sú, að umræður
verði frjálslegri hér á landi í
þessu efni og þá venjast menn
við að kippa sér ekki upp
við smámuni, svara fyrir sig, ef
Reykjavíkurbréf
i------Laugardagur 25. júlí -
inn frá fyrir aldur fram. Forsæt-
isráðherrahjórain eru horfiin,
ásamt ungum sveini. Nánustu
vinum og vandamönnum verður
harmurinn sárastur.“
Grein Magnúsar
Jónssonar
Magnús Jónsson, fjármálaráð-
herra, ritaði í íslending — ísa-
fold og segir meðal annars."
„Enn einu sinni stöndum við
magnþrota gagnvart þeirri stað-
reynd, að vegiæ guðs eru órann-
sakanlegir. Úr miðri öran mikils
og gifturíks starfs hverfur leið-
toginra af sjóraarsviðinu og í for-
ustusveit lítillar og vanmegnugr-
ar þjóðar, sem þarf á öllu sínu
að halda í framfarasókn, er
höggvið stórt skarð, sem ekki
verður séð, hversu fyllt verði í
nánustu framtíð. í áratugi hefir
Bjarni Benediktsson staðið í eld
línunini í baráttu fyrir flokk
siran og hugsjónir hans, en í
allri þeirri baráttu, sem vissu-
lega hefir oft verið hörð, hefur
hann þó alla tíð sett heill ætt-
jarðarinnar ofar flokkshagsmun
um, og því syrgir nú þjóðin öll
einn hinn bezta son og mikil-
hæfasta þjóðarleiðtoga, sem fs-
land hefir alið. Á slíkum örlaga-
stundum gerist það, að okkar fá-
menna, en þó því miður alltof
oft sundurþykka þjóð, samstillix
hugina, og það var einmitt þjóð-
areiningin og ábyrgt samstarf
einstaklinga og stétta, sem var
grunintónninn í stjórnmálaboð-
skap Bjarraa Benediktssonar . . .
Bjarni Benediktsson vann
þjóð sinni ómetanlegt og ógleym
anlegt ævistarf. Hann eignaðist
frábæra konu, sem vann hug
allra, sem henni kynntust og tók
með glöðu geði á sínar herðar
þær margvíslegu byrðar og
skyldur, sem því hlaut að fylgja
að vera eiginkona manras í stöðu
Bjarna Benediktssonar og hús-
freyja á gestrisnu heimili. Með
glaðlyndi sínu og hressilegu við-
móti, jafnhliða reisn og virðu-
legri framkomu, gegndi hún
hlutverki sínu með miklum sóma
og vei’tti áreiðanlega mikilli
birtu inn i líf eiginmanns síns
og barna. Þjóðin á henni mikla
þökk að gjalda. Vel hygg ég
eiranig, að hún hafi kunnað því,
eigi síður en Bergþóra forðum,
að fá að fylgja bónda sinum til
nýrri heima, slík var sambúð
þeirra.
Þjóðin öll harmar missi mikils
leiðtoga, göfugrar konu hans og
elskulegs dóttursonar, Sjálfstæð-
ismenm harma foringja sinn, við
nánustu samstarfsmenn hörmum
missi ráðsrajalls leiðsögumanns
og góðs vinar, en stærst er sorg
barna þeirra hjóna, foreldra
drengsiras litla, afa hans og
ömmu, sem hann var svo hjart-
fólginn, og anraarra ástvina og
ættingja. Til þeirra streyma sam
úðarkveðjur og bænir okkar
allra. En gerum okkur jafnframt
grein fyrir því, að sorg yfir ást-
vinamissi má ekki yfirgnæfa
þakkarhuginn til skaparans fyr-
ir að hafa fengið að njóta hinna
brottkvöddu. Og hér hefir
vissulega þjóðin öll og þá fyrst
og fremst nánustu ástvinir óend-
anlega mikið að þakka fyrir líf
og starf mikils afreksmanns, göf
ugrar konu og móður og fyrir
lítinn dreng, sem var búinn að
vera mörgum sólargeisli, en sem
skaparinn kaus að láta fylgja
afa sínum og ömmu til hins ei-
lífa sólarlands."
Frjálsar umræður
Hér á síðum Morgunblaðsins
fara fram margháttuð skoðana-
skipti — og deilur, ef því er að
skipta. Og alloft hefur það kom-
ið fyrir á liðnum árum, að hér
á þessari síðu hefur í einhverj-
um efnum verið haldið fram öðr-
um skoðunum en gefið hefur að
líta í leiðurum blaðsins. Morg-
urablaðið telur það aðalsmerki
blaða að heimila frjálsar umræð-
ur, en að sjálfsögðu verður rit-
stjórnin að marka stefnu blaðs-
iras sjálfs og gerir það þá í rit-
stjórnargreinum, sem hún ein
ber ábyrgð á.
Oft er að sjálfsögðu álitamál,
hvaða stefnu eigi að fylgja í
hverju einstöku máli, þótt
grundvallarstefraa blaðsins sé
ljós og öllum kunn.
En tilefrai þess, að nú er að
þessu vikið er ritstjómargrein
síðastliðinn sunnudag, sem fjall-
aði um náttúruvernd og fram-
kvæmdir, en hún hefur valdið
deilum, einkum norðanlands,
eins og við var að búa3t og þyk-
iir sumum Morgunblaðið hafa
tekið nokkuð djúpt í árinni, —
og má það e.t.v. til sanns
vegar færa, enda er blaðið op-
þeir telja tilefni til, en láta ella
kyrrt liggja.
En hvað sem um íslenzku
blöðin má segja, þá er víst, að
þau taka fram blöðum víða er-
lendis í því efni, að þau leitast
við að vera málefnaleg, en draga
ekki persónuleg mál inn í þjóð-
málaumræður. Hefur mikil bót
orðið í því efni á síðari tímum,
því að þegar litið er í eldri blöð,
má oft sjá býsraa rætin ummæli,
enda virðist stjórnmálabaráttan
hafa verið sótt af meira kappi
fyrrum en nú er. En ein-
mitt þessi aukni þroski blað-
anna á að gera það að verkum,
að unnt sé að ræða um stefnur
og störf eiinstaklinga alveg eins
og flokka, án þess að nokkur
hljóti af alvarleg meiðsl.
Stórvirkjanir
og stóriðja
En þótt Morgunblaðið dragi í
efa í ritstjórnargrein sinrai síð-
astliðinn suraraudag, að stætt
væri á því að virkja í Laxá
nema rennslisvirkjun, má ekki
skilja þau ummæli svo, að blað-
ið sé andvígt því að hraða virkj-
unarframkvæmdum. Þvert á
móti telur það raauðsyn bera til
þess að vinna frekari stórvirki
á því sviði og fylgja fram þeirri
stefnu, sem mörkuð hefur verið í
stóriðjumálum. En hvernig svo
sem Laxárvirkjun yrði háttað þá
getur hún aldrei fullnægt raf-
orkuþörf Norðlendinga um langa
framtíð. Brýna nauðsyn ber til
þess, að mikill og öflugur iðnað-
ur rísi upp á Akureyri, og vissu
lega er það rétt stefna að leit-
ast við að fá stór fyrirtæki eins
og álbræðslu staðsetta norðan-
lands. Það mundi mjög efla að-
dráttarafl Akureyrar og gera
höfuðstað Norðurlands færan
um að keppa við Reykjavík, ekki
einungis á sviði atvinnumála,
heldur líka á sviði menningar-
mála.
En til þess að svo fari, þarf
araraaðhvort að rísa upp stór-
virkjun á Norðurlandi eða að
leiða rafmagn yfir hálendið,
annaðhvort frá Þjórsá eða
Austurlandsvirkj un.
Þær rannsóknir, sem þegar
hafa farið fram til undirbúnings
Austurlandsvirkjunar, benda
raunar til þess, að þar geti ver-
ið um mjög hagstæða virkjun að
ræða, sem vinna mætti í áföng-
um. Lína frá þeirri virkjun til
Akureyrar er ekkert stórvirki,
en þar að auki er Dettifossvirkj
un talira hagstæð, jafnvel þótt
hún yrði eitthvað minni, ef af
framkvæmdunum við Austur-
landsvirkjun yrði, því að þá er
hugmyndin, að hluti jökulvatns-
ins í ánum á Norð-Austurlandi
yrði tekiran og hagnýttur aust-
anlands.
Ljóst er, að ekki getur orðið
af stórframkvæmd eins og Aust-
urlandsvirkjun, án þess að víð-
tækur og mikill iðnaður rísi á
fót. Hins vegar er full ástæða
til að ætla, að unnt yrði að ná
samstarfi við erlenda fjármagns-
eigendur, ef hægt verður að
bjóða raforku á mjög hagstæðu
verði. Ætti þá að keppa að því,
að íslendingar væru meirihluta-
eigendur í þeim fyrirtækjum,
sem á fót yrði komið, og yrðu
síðan eigendur að fullu. Er það
svipað fyrirkomulag og helzt
hefur verið rætt um í sambandi
við byggingu olíuhreinsunar-
stöðvar, sem væntanlega mun
rísa áður en langt um líður.
Þegar unnið var að undirbún-
ingi Þjórsárvirkjunar, heyrðust
hrakspár um það, að ísvandamál
mundu verða svo mikil, að veru
legar truflanir yrðu á raforku-
framleiðslu. Nú hefur jökulvatn
ið verið beizlað, og reynslan er
með ágætum. Hjá því getur þess
vegna ekki farið, að áfram verði
haldið við virkjanir einmitt jök-
ulvatnanna, þótt smávirkjanir
geti átt rétt á sér, þar sem til-
högun er mjög hagkvæm og ekki
hljótast af raein náttúruspjöll —
eða jafnvel er hugsamlegt að
bæta náttúrufar, fiskigegnd og
gróður.
Hvað líður
samvinnunni?
Eins og blaðalesendum er
kunraugt, óskaði ríkisstjórnin eft
ir því við samtök launþega og
vinrauveitenda, að tekið yrði
upp samstarf til að leitast við
að finna leiðir til að draga úr
þeim verðlagshækkunum, sem
óhjákvæmilegar eru í kjölfar
mikilla kaupgjaldshækkana og
vernda þannig kjör manna, eftir
því sem frekast væri kostur.
Því miður var ekki fallizt á
tillögur ríkisstjórnariranar um
það að hækka gengi krónunraar
samhliða kaupgjaldshækkunum,
þannig að vérðlækkanir á inn-
fluttum vörum gætu nokkurn
veginn vegið upp hækkanir þær,
sem yrðu á innlendri fram-
leiðslu og þjónustu, og almennt
verðlag stæði þess vegna í stað
eða hækkaði einungis óverulega.
Þess vegna er ljóst, að veruleg-
ar verðlagshækkanir eru fram-
undan og raunar þegar farraar
að koma í ljós.
En ekki tjóar að fást um orð-
iran hlut, heldur ber að leitast
við að gera það bezta miðað við
aðstæður, og vissulega er mikil-
vægt að ræða allar hugsanlegar
leiðir til þess að draga úr hækk-
ununum.
Þess vegna spyrja menn, hvað
líði samstarfi launþegasamtaka
og vinnuveiterada við ríkisvald-
ið til þess að spyrna við fótum.
Auðvitað standa nú yfir sumar-
frí og, erfitt er oft að ná mönn-
um saman til skrafs og ráða-
gerða, en engu að síður er svo
mikið í húfi, að menn hljóta að
ætlast til þess, að eitthvað heyr-
ist frá þeim samtökum, sem rík-
isvaldið hefur óskað samstarfs
og samvinnu við. Vonandi verð-
ur þess ekki langt að bíða, að
menn fái að heyra frá viðleitni
þessara aðilja til þess að ná sam-
stöðu um að draga úr verðhækk-
uraaráhrifunum, þótt sjálfsagt
séu þar engin töframeðul til.