Morgunblaðið - 05.09.1970, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 05.09.1970, Blaðsíða 13
MORGUN’BLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1970 13 Þorsteinn Matthíasson: Að yztu byggð Norðan við Spena, þar sem eru mörk milli tveggja nyrztu hreppa Strandasýslu, Kaldrana- neshrepps og Árneshrepps, er eyðibýlið Kolbeinsvík. Nokkru norðar, meðfram ströndinni eru háir og grónir bakkar, sums stað ar brattir að fjörumáli. Skammt ofan þeirra rís Byrgisvíkurfjall með gróðurvana skriðum og ill- kleifum klettabrúnum. Á flötu nesi austur undan fjallinu stóð áður bærinn Byrgisvík. í>ar bjuggu fram eftir þessari öld hjónin Guðmundur Jónsson og Sigriður Ingimundardóttir. Ólu þau þar upp stóran barnahóp og mun verið hafa almæli, að að- sópsmeira og gjörvulegra fólk hafi verið vandfundið, en syst- kinin, sem upp uxu á þessu út- stranda kotbýli. Norðan við Byrgisvíkurnes- ið gengur Veiðileysufjörður í suðvestur inn til landsins. Sunn an hans eru snarbrött klettafjöll, skerast milli þeirra dalskorur þrjár, sem kalla má hreina hamradali, umhverfi þeirra er í engu breytt. Það sem gleður auga ferðamannsins er fyrst og fremst landið sjálft og þá ekki sízt þar sem það getur boðið upp á ósnortið yndi. Umhverfi Reykjarfjarðar er svipmikið og breytilegt. Gegnt Kúvíkum, norðan fjarðarins er Naustvík og liggur þaðan leið um fremur lágan háls yfir til Trékyllisvíkur. Kallast þar Naustvíkurskörð. Utan þeirra rís Sætrafjall eða Sætrin, eitt hrikalegasta og sæbrattasta fjall í Strandasýslu. Um leiðina þar út með ströndinni segir Þor- valdur Thoroddsen svo í ferða- bók sinni: „Ég var hissa hve klárnum tókst vel að vega salt á þess- ari hamrarönd án þess að verða fótaskortur. Hestarnir verða að fikra sig yfir á örmjóum hellu- röndum, er sjórinn 50 metrum fyrir neðan en bergið slútandi hinum megin.“ Utan við Sætrin er Kjörvogs- hlíð og rís upp frá henni hár þrír bæir, Prestssetrið Árnes, Finnbogastaðir og Bær. Milli bæjanna fellur Árnesá að ósi og stendur Árnes norðan ár en hin ir að sunnan. Stutt frá landi er Árnesey. Þar var mikið æða- varp og þótti því mörgum prest- um fýsilegt þangað að fara. Sunnar í vikinni eru bæirnir Litla- og Stóra-Ávík. Gamall bóndi úr Bitrunni, sem kom í Trékyllisvík 1880 sagðist hafa séð þar þrjú náttúruund- ur. 1. Grasið 1 Loðnugjótu i Ár- nesey, sem tók honum undir hönd. 2. Rauðaviðartré, sem rak þar 1877, 27 álnir á lengd og hálfur annár feðmingur að ummáli rétt ofan við rótina. 3. Júgur á kvígu einni í Ár- nesi. Gömul alfaraleið lá úr Reykj- arfirði um Göngumannaskörð til Trékyllisvíkur. Af skörðunum sést vel til byggðarinnar, og fjallanna norðan Árnesdals. Yzt Sætrafjall (Sætur). Nær Naustvík og Reykjarfjörður. '. i***? ■ ■■ .. ..y ,/ •»„r i ». „ • f -TiKí?;:;^ ..... Sv.vmow.m., c.w.'; . •:■::■-■■■<■ 4* a. 'oSít'. 'v-.wr-- .-.-.■'.:•■■■ ■ . .. '• ■ ■ ■ ■ ' -r':< ¥ Útsýn frá Kjörvogi suður yfir R eykjarfjörð. Lanibatindur Iengst að baki. á Árnesfjalli er berghamar sem kallast Árnestindur og niður frá honum út að sjó grösugur múli. Niðri í fjörunni framundan múl- anum eru steindrangar miklir, og einn þeirra sérkennilegastur, var sem á honum sæti manns- höfuð með mikilúðlegum andlits- svip. Þessi drangur er fyrir um það bil 20 árum að nokkru hrun inn. Sunnan við Trékyllisvík upp frá Finnbogastöðum rís Finn- bogastaðafjall. Brúnir þess eru háir reglulega lagaðir berghamr ar og fjallið bratt. Frá hlíðar- 1 fæti niður að sjó eru víðlendar mýrar og sjávargrundir. Norð- an við Árnesfjall liggur Mela- dalur til vesturs. Takmarkast hann að norðan af Hlíðarhúsa- fjalli, Urðartindi og Urðarnesi. Dalurinn liggur upp frá breiðri vík, sem gengur vestur frá Norð urfirði. Á hárri melöldu skammt frá sjó er býlið Melar. Þaðan liggur vegurinn um Eyrarháls að Eyri við Ingólfsfjörð. Norðan við Urðarnes er stutt inn í Norðurfjarðarbotn. Þaðan er lágur grösugur háls, sem kall ast Eiði yfir til Ingólfsfjarðar. Norðan við Norðurfjörð er Krossnesfjall eins og fyrr er sagt. Þar eru hæstir Kálfatind- ar (646 m). Dálítil byggð er í Norðurfirði og þar er staðsett Kaupfélag Strandamanna. Yzt við mynni fjarðarins stendur bærinn Krossnes. Ströndin norð ur með fjallinu er bein, óvog- skorin og liggur fyrir opnu hafi, þar stendur bærinn Fell og dregur hliðin nafn af honum og kallast Fellshlíð, er hún brött og skriðurunnin. Frá Felli er ákaflega víðsýnt út til hafs og austur og inn yfir Húnaflóa. því nær eingöngu klettar og hengiflug. Einn þessara dala heitir Selja dalur. Utan við hann eru hamr- ar út í sjó. Þar heitir Veiði- leysukleif eða Ófæra. Um hana mun almennt hafa verið talinn hættusamasti vegur á ferðamannaleið um Strandir fyrr á árum, sérstaklega þó þeg- ar brim féll að bergsnös eða snjór safnaðist í brúnir. Norðan Veiðileysufjarðar er Kambur, klettafjall með þver- hníptum eggjum og súlutindum. Þjóðleiðin liggur fyrir botn Veiðileysufjarðar og norður um lágan háls innan við Kambinn. Er þá komið niður að hinum forna verzlunarstað, Kúvíkum við Reykjarfjörð. Var þar um langt skeið eina fasta verzlun- in við vestanverðan Húnaflóa. Þekktastur allra þeirra, sem á Kúvíkum hafa rekið verzlun mun vera Jakob J. Thoraren- sen, afi Jakobs skálds Thorar- ensen. Meðfram allri ströndinni frá Ásmundarnesi norðan ósa Bjarnarfjarðarár til Djúpuvíkur við Reykjarfjörð, er nú öll föst byggð horfin. Aðeins á stöku stað, t.d. á Eyjum ogíReykjar- vik, hafa menn nokkurs konar selstöðu að sumarlagi og nýta þá aðstöðu og hlunnindi, sem þar er að hafa. 1 Kaldbaksvík hafa reykvískir góðborgarar val ið sér orlofsaðstöðu. En þó ys byggðarinnar sé hljóðnaður á þessum slóðum, er bros náttúrunnar hið sama og fyrr, og svipbrigði láðs og lagar Jtf sldéi Yzt við Reykjarfjörð að norð- an er hin fornfræga veiðistöð Gjögur. Þar er nú sviplítil og fámenn byggð miðað við þá tima þegar þar stóðu verbúðir marg- ar og þaðan gengu 20 hákarla- skip. Vegurinn frá Gjögri til Tré- kyllisvikur liggur um láglendi milli Reykjaneshyrnu og Arkar fjalls eru þar víða vötn og tjarn ir mest þeirra Gjögursvatn, því sem næst miðja vegu milli Gjög- urs og Reykjaness. Reykjanes- hyrna er sérkennilegt og fagurt fjall. Vesturhlíðin er grasi vaf- in upp á efstu brún en austur og út til hafs er því nær þver- hníptur bergveggur. Hyrnuna sér víða af sjó utan, og var hún fyrr á öldum vegvisir og veður- viti siglingamanna á Húnaflóa. í Trékyllisvík er mest samfellt undirlendi á Norðurströndum og allt vel gróið. Umhverfi vikur- innar er i senn stórbrotið og fag- urt. Yzt í suðri rís hyrnan eins og vel formaður pýramídi en í norðaustri Krossnesfjall austan Norðurfjarðar, sem liggur norð- vestur úr Trékyllisvík. Skammt frá sjó fyrir víkinni miðri eru Sagt er, að í góðu skyggni sjá- ist austur að Almenningsnöf og hyllingar frá Grímsey. 1 landi Krossness eru heitar lindir og hefur þar verið byggð sundlaug. Leiðin frá Gjögri um Trékyll- isvík og Norðurfjörð út að Felli er margbreytileg og umhverfi allt og útsýn sérkennilega fag- urt. Er óhætt að segja að það býður upp á margt, sem ekki verður annars staðar séð. Þess minnist ég, að þegar við séra Þorsteinn Björnsson vorum saman í víkinni og gáfum skóla börnunum frí til þess að klífa fjöllin i næsta nágrenni, að þá fannst öllum þeir hafa erindi sem erfiði. Og vel get ég trúað, að það sem bar fyrir augu barn- anna frá þeirri sjónarhæð hafí orðið þeim eins minnisvert og mannbætandi veganesti síðar á ævinni, eins og bókstafsþruglið, sem þau venjulega máttu sætta sig við. Ingólfsfjörður er fremur mjór en nokkuð langur og liggur til suðausturs vestan við Munaðar- nes, sem er norðan undir Kross- nesfjalli. Sunnan fjarðarins er Eyri. Þar var um nokkurt skeið mikill athafnastaður hvað snerti síldarútgerð og sildarvinnslu meðan Húnaflóamiðin voru gjöf- ul þeim, sem þangað sóttu. Á Eyri hefur búið allan sinn bú- skap, Guðjón Guðmundsson, hreppsstjóri, þjóðkunnur mað- ur, og stendur þar ennþá föst- um fótum þrátt fyrir háan ald- ur. Til Ófeigsfjarðar er venjulega farið um Ingólfsfjarðarbrekku, sem liggur upp frá fjarðarbotn- inum vestanverðum. Brekka þessi er snarbrött og segir Þor- valdur Thoroddsen um veginn þar: „Ef hestur dytti, fengi hann naumlega fótað sig en ylti ofan að sjó.“ Og líklega er svipmót landsins þarna nú, ósköp áþekkt því sem þá var. Yzt við Ingólfsfjörð að vestan er bærinn Seljanes, sem nú er nyrzta byggt ból í Strandasýslu. Til skamms tíma voru fjögur býli byggð norðar en Seljanes. Ófeigsfjörður, sem var meðal Framhald á bls. 16 Trékyllisvík.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.