Morgunblaðið - 05.09.1970, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1970
Ég byr i aði á rós árið 1909
segir Jón Jónsson,
Hann Jón Jónsson, sem nú
er að verða áttræður, er bú-
inn að mála myndir í nær 60
ár. Þó hefur hann ekki haldið
nema tvær sjálfstæðar mál-
verkasýningar, þá fyrstu íás
mundarsal 1962 og næstu í
Bogasalnum 1968 og seldi þá
allar myndirnar nema eina.
Nú er hann í dag að opna
þriðju sýninguna sína á Ás-
mundarsal. Hún verður opin
kl. 14—22 fram til 14. þessa
mánaðar.
Við röbbuðum við Jón af
þessu tilefni og spurðum
hann m.a. um hans fyrstu
spor á listabrautinni. Jón er,
sem kunnugt er, bróðir Ás-
gríms Jónssonar, listmálara,
sem var 14 árum eldri en
hann. — Það var þegar Ás-
grimur kom heim frá Italíu ár
ið 1909, að hann fór að
hvetja mig til að læra hjá sér
að teikna, segir Jón. Ég lét
til leiðast. Ég byrjaði á rós.
Mörg kvöldin sat ég yfir
þessari rós og hafði mikið
fyrir. Svo lánaði ég einhverj-
um myndina og hefi ekki séð
hana síðan.
— Nú, ég lauk við rósa-
myndina og Ásgrímur fór að
útvega mér gifsmyndir. Fyrst
fékk ég hönd, svo fót, siðan
engilsmynd og mynd af grísk
um spekingi. Þá fór ég að
mála „stilleben", kyrralífs-
myndir heitir það víst núna.
Þá mynd á ég enn. Og þá
kom fyrsta portrettið, mynd
af Zophoníasi Baldvinssyni bil
stjóra og kennara. Þannig
byrjaði þetta nú. Ásgrímur
var strangur kennari og var
ekki aldeilis að segja annað
en honum fannst.
—• En þú hefur alltaf unn-
ið líka?
— Já, já. Ég fór til Siglu-
fjarðar og var þar við hús-
byggingar. Það var á fyrri
stríðsárunum, líklega 1916.
Við fórum um páska og ég
man að skaflarnir voru nærri
jafnháir simastaurunum. Þá
kom ég strax auga á Hóls-
hyrnuna. Fyrsta myndin mín
þaðan var lika af henni. Ás-
grími þótti hún góð og fékk
svolitla von um mig þá. Á
Siglufirði málaði ég 4—5
myndir. Annars vorum við
svo mikið að vinna. Fyrst urð
um við að moka snjónum of-
an af húsinu, sem við áttum
að vinna við fyrir Islandsfé-
lagið. Ragnar Þórarinsson
var yfirmaður okkar og bezti
yfirmaður, sem ég hefi haft.
Á Siglufirði var ég ekki að-
eins húsamálari, heldur líka
smiður og múrari.
— En þú dreifst þig samt
utan að læra að mála?
— Já, ég fór til Hafnar og
var þar veturna 1919—20 og
1920—21 hjá Viggo Brandt,
sem var ágætis málari og
kenndi við Kunstmuseet í Silf
urgötu. Eftir fyrsta árið hafði
ég tekið próf inn á Akademí-
una og fór þangað í þriðju
ferðinni. Við tókum prófið
saman við Guðmundur í Mið-
dal. En hann fór svo til
Þýzkalands. Ég vildi ekki
fara frá Danmörku, enda
kunni ég ekki þýzku. Finnur
Jónsson var þarna líka og fór
til Þýzkalands. Og Ásmund-
ur, sem fór til Svíþjóðar. Próf
essor Ejnar Nielsen var
strangur við okkur. Hann
sagði við mig: Komdu nú með
reglulega karlmannlegar
myndir! Og hann sagði líka:
Af hverju lærirðu ekki hjá
bróður þínum, þessum mikla
listamanni? Þá skammaðist ég
mín. En ég var kominn til
Hafnar til að sjá hvað hinir
strákarnir voru að gera og
til að skoða myndir á söfn-
unum. Það var sannarlega
nautn að skoða allar þessar
myndir. Viggó Brandt benti
mér alltaf á góðu listaverk-
in. Hann var mér svo velvilj-
aður.
— Þegar ég kom svo heim,
var ekki um annað að hugsa
en stranga vinnu, bætir Jón
við. Ég var kominn i skuldir.
Skuldaði Ásgrími orðið 1400
krónur og það var mikið.
Ekki gat ég þolað að vera
með skuldabakka á bakinu og
hefi aldrei gert.
— Sýndirðu ekki myndirn
ar þinar?
— Jú, ég var með á samsýn-
BUDBURDARFOLK
OSKAST
í eftirtolin hverfi
Lindargötu — Hverfisgötu frá 14-56
Laufásvegur frá 2-57 — Sjafnargata
Laufásvegur frá 58-79 — Stórholt
Hátún — Miðbœr — Aðalstrœti
TALIÐ VIÐ AFGREIÐSLUNA í SÍMA 10100
ingum á árunum 1920—30.
Við höfðum listvinafélag, sem
reisti Listvinahúsið á Skóla-
vörðuholti og þar var sýnt.
Við höfðum líka alltaf fundi,
sem voru haldnir í ljósmynda
stofunni hennar Sigríðar Zo-
ega á efstu hæðinni i húsi
Garðars Gíslasonar. Þórarinn
B. Þorláksson var þarna
fremstur í flokki. Hann var
svo mikill félagsmaður og
hugsaði um meira en bara
sjálfan sig. Ásgrímur bróðir
minn var með og Jón Stefáns
son. Og systkinin Sigríðurog
Geir Zoega, vegamáiastjóri
voru í hópnum, og fleiri sem
ég man ekki eftir á stund-
inni. Ég var alltaf dauðfeim-
inn að koma þarna, eins og
ég er alltaf.
— Varstu ekki kvæntur þá?
— Nei, ég gekk í það heil-
aga 1927. Þá var ég orðinn 36
ára gamall. Mér leiddist ein-
lífið og svo hitti ég ágætis
stúlku. Hún hét Soffía Frið-
riksdóttir, ættuð frá Vest-
mannaeyjum. Við eigum tvo
syni, Guðlaugur er verzlunar
maður og Jón Friðrik málari.
— Og alltaf málaðirðu
myndir, jafnhliða húsunum?
— Ég málaði alltaf með-
fram vinnunni. Ég sýndi Ás-
grimi oft myndirnar mínar.
Stundum hrósaði hann mér,
og stundum ekki. Hann kom
Jón að mála við Gullfoss.
oft heim til mín á sunnudags
morgnum og skoðaði mynd
irnar hjá mér. Hann hrósaði
mér heldur við konuna mína
en í mín eyru. Árið 1950 fór
ég að nota vatnsliti. Ég hafði
alltaf verið hræddur við
vatnslitina. Ásgrímur var svo
flinkur með þá. En þarna
hugsaði ég mér að reyna og
byrjaði á litlum myndum. Svo
fór ég með þær til Ásgríms.
Hann skoðaði þær og sagði:
Heldurðu að þú getir farið að
mála eins og einhver meist-
ari? Svo gretti hann sig. Ég
fór með myndirnar í hinn
endann á húsinu, til Jóns
Stefánssonar. Hann tók bet-
ur í þær. Hvort ég þekkti
Kjarval? Jú, jú, einu sinni
hafði ég vinnustofu í austur
endanum á Listvinahúsinu og
Kjarval var í vesturendan-
um. Þegar hann kom yfir einu
sinni, var ég búinn að gera af
honum karikatúr, þar sem
hann var með skegg. Ég held
að hann hafi bara orðið vond
ur, karlinn. Hann fór og mál-
aði af mér þessa voðalegu
mynd, þar sem hann dró fram
allt það Ijótasta. Ég sá mér
ekki fært annað en rifa þær
báðar.
— Ef þú ættir mynd Kjar-
vals núna, gætirðu selt hana
fyrir stórfé?
— Það hefði ég aldrei vilj-
að. Ég hefi heldur ekki selt
myndir eftir Ásgrím, þó ég
eigi þær.
Talið berst að nýju mynd-
unum á sýningunni í Ásmund
arsal, sem Jón kveðst hafa
málað á undanförnum árum.
Sú elzta er frá 1956. — Hún
er úr Mosfellsdalnum, máluð
nákvæmlega þar sem Halldór
Laxness byggði seinna
Gljúfrastein. Ég var svo oft
búinn að mála þarna. Fyrst
var ég í Mosfellsdalnum árið
1940, leigði þá kofa á Hraða-
stöðum. Þá var hernámið og
allir hræddir, einkum þeir
sem voru með krakka. Ég var
þarna allt sumarið og við vor
um á ferðinni um allt, ég og
konan mín. Flestar mynd-
irnar minar þaðan eru farnar
frá mér.
Myndirnar á sýningunni
eru 36 talsins, 12 olíumyndir
og 24 vatnslitamyndir. Fyrir-
myndirnar eru allt frá Snæ-
fellsnesi að Heklu, en seinni
árin hefi ég verið mest á Þing
völlum. Ég fer um og tek
skissur og mála svo inni-
myndir eftir skissunum.
Landslagið hér hjá okkur er
svo breytilegt. Maður verður
að vera fljótur að ná því. Ás-
grímur sagði alltaf, að maður
yrði að sjá myndina áður en
maður málaði hana og ég er
honum sammála í því.
PHILCO
FRYSTIKISTUR
——— 1' ........•*•p—• ,
■ '
HEIMILISTÆKI SF.
SÆTÚNI 8 - SÍMI 24000
HAFNARSTRÆTI 3 - SÍMI 20455