Morgunblaðið - 11.10.1970, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1970
13
Gísli Jónsson
Tónsson, fyrrum alþingis-
maður, sem nú er látinn, var
einn þeirra samtíðarmanna, sem
mikið komu við sögu. Hann var
sérkennilegur persónuleiki,
byggður upp á andstæðum, sem
kölluðu á líf og gróanda, eins
og oft vill verða. Gísli Jónsson
átti sæti á Alþingi Islendinga um
langt skeið og markaði spor í
þingsöguna. Hann var einarður
baráttumaður, hélt óhikað fram
þeim málstað sem hann trúði á,
lítt fjötraður af því, sem kallað
hefur verið flokksbönd. Af þess-
um sökum gustaði stundum af
Gísla Jónssyni í þingsölunum.
Hann varð eftirminnilegur öll-
um þeim, sem fylgdust með þjóð-
málum meðan hans naut við.
Gísli Jónsson var grein á
sterkum stofni. Að honum stóðu
þrekættir og naut hann þess í
störfum sínum, eins og oft mátti
sjá. Hann var hugrakkur bar-
áttumaður eins og bróðir hans,
Guðmundur Kamban, og líkari
honum en margir hugðu framan
af. Guðmundur Kamban var einn
sérkennilegasti og áræðnasti rit
höfundur okkar á þessari öld.
Hann náði langt, lengra en hægt
er áð ætlast til af rithöfundum
sem skrifa verk sin fyrir þröng-
an markað og fámenna þjóð. En
Guðmundur var einn þeirra full-
huga íslenzkrar menningar, sem
lét fámennið hvorki smækka sig
né sníða sér stakk.
Gísli Jónsson var einnig hug-
rakkur maður og áræðinn.
Á fullorðinsaldri rann honum
blóðið til skyldunnar. Hann sett
ist einnig við skriftir og lét eft-
ir sig rit, sem margur gæti verið
fullsæmdur af, sem lengri rit-
höfundaferil átti að baki. Gísli
Jónsson gat verið harðsnúinn
maður og erfiður andstæðingur
í orðasennu, en undir skelinni
sló hlýtt hjarta, sem menn mátu
því meir sem þeir kynntust því.
Með Gísla Jónssyni er enn
einn fulltrúi glæsilegrar bar-
áttusveitar islenzkra stjórnmála
manna síðustu áratuga fallinn í
valinn. Alþingi og þjóðin öll á
að baki að sjá á þessu ári mörg-
um merkum þingmönnum, og var
þeirra minnzt við setningu
Alþingis í gær. Hver þeirra setti
svip á samtíðina með sínum
hætti. Gísli Jónsson er einn
þeirra, sem hvað eftirminnileg-
astur er vegna sjálfstæðra skoð-
ana og þreks, sem einkennt hef-
ur íslenzka alþýðu, svo lengi
sem menn muna.
Fegurra mannlíf
Sumir hafa skilað ævistarfi sem
lengi sér stað. Einn þeirra er
Jónas Kristjánsson, læknir. Fyr-
ir skömmu var haldið upp á
hundrað ára afmæli þessa merka
brautryðjanda i náttúrulækning-
um hér á landi og var það vel
til fallið. Jónas Kristjánsson
skildi eftir sig spor, sem lengi
verður minnzt. Hann var merk-
ur brautryðjandi og barðist fyr-
ir góðum málsstað. Eins og allir
brautryðjendur, átti hann á
margan hátt I vök að verjast.
Kenningum hans um náttúru-
lækningar var fálega tekið af
ýmsum. Aðrir höfðu þær í flimt-
ingum, eins og oft vill verða. Nú
hafa þessar kenningar orðið að
lifandi staðreynd í þjóðlífinu og
er það vel. Umgjörð þeirra er
Hveragerði og sú öfluga starf-
semi, sem Náttúrulækningafélag
Islands rekur þar. Heiisuhæli
félagsins í Hveragerði hefur orð
ið mörgum til góðs. Þar er
stunduð heilsurækt, sem ástæða
er til að vekja athygli á ekki
síður en hlú að.
Miklir möguleikar eru á Is-
landi til heilsuræktar. Jarðhit-
inn mun án efa verða mörgum
hvatning í framtíðinni um að
hefjast handa og reisa stór
heilsuhæli, þar sem útlent fólk
og innlent getur notið þess lækn
ingamáttar, sem í jarðhitanum
felst. Á þessum sviðum á Island
áreiðanlega meiri möguleika en
flest lönd önnur. Á þessum
möguleika er rétt að vekja at-
hygli við hundrað ára afmæli
þess manns, sem segja má
að sé höfundur heilsuhælisins í
Hveragerði.
í þessu sambandi er ekki úr
vegi, að Morgunblaðið minnist
nú á hlut Valtýs Stefánssonar,
ritstjóra, í þessu brautryðjenda-
starfi, en honum var í blóð bor-
ið að styðja framfaramál. Hann
studdi ótrauður við bakii á
Jónasi Kristjánssyni. Málstaður
læknisins var einnig málstaður
Morgunblaðsins og hafði það á
sínum tima ómælanlega þýðingu
fyrir Jónas Kristjánsson og hug-
sjónir hans. Valtýr Stefánsson
trúði á lækningamátt íslenzks
jarðhita og var sannfærður um,
að heilsuhælið í Hveragerði
mundi veita mörgum meiri lífs-
þrótt og betri heilsu. Siðustu ár-
in sem Valtýr lifði, gladdist
hann yfir því að geta skroppið í
Hveragerði sér til hres.singar og
heiloubótar eftir mikið og stór-
brotið lífsstarf. Þeir, sem þá
voru ungir og þekktu Valtý
Stefánsson og hugsjónir hans,
gengu ekki í grafgötur um, að
heilsuhælið i Hveragerði stóð
hjarta hans nær. Þá var stund-
um skemmtilegt að hverfa frá
erli dagsins, skreppa í Hvera-
gerði og tala við Valtý um lands
ins gagn og nauðsynjar, læra af
orðum hans og reynslu og til-
einka sér þá jákvæðu Mfshug-
sjón, sem einkenndi alt Mf hans
og störf. Svo mikinn sannfær-
ingarkraft átti þessi eftirminni-
legi ritstjóri Morgunblaðsins, að
honum tókst jafnvel að telja
bréfritara, þá ungum manni og
matvöndum, trú um að fæðið i
heilsuhæli Náttúrulækningafé-
lagsins væri ekki einungis til
fyrirmyndar, heldur væri þar
einnig á boðstólum bragðbetri
matur en annars staðar. Þurfti
þó nokkurn sannfæringarkraft
til þess.
„Bókstafurinn
blífur”
Valtýr Stefánsson sagði ein-
hverju sinni: „Ég vandist því
fljótt að bókstafurinn blífur, það
sem einu sinni hefur verið
prentað í dagblaði, verður ekki
aftur tekið. En ég held að þeir,
sem hafa ekki kynni af dagleg
um störfum blaðamannsins, eigi
erfitt með að skilja þessa til-
finningu að þurfa alltaf að
sætta sig við „bókstafinn". I
blaðamennsku fer margt aflaga,
og þegar blaðamaðurinn gefur
höggstað á sér, á hann að líta
á það alvarlegum augum og heita
því með sjálfum sér, að það skuli
ekki koma fyrir aftur.“
Þessi orð eru rifjuð upp hér
af gefnu tilefni. Ástæðan er sú,
að einum af ritstjórum Timans,
Þórarni Þórarinssyni, varð það
á 27. september s.l. að vitna i
orð Bjarna Benediktssonar um
landhelgismálið á þann hátt, að
honum og blaði hans varð til
litils sóma. Ritstjórinn hugðist
nota tilvitnun sína i hinn látna
forystumann Sjálfstæðisflokks-
ins i því skyni að vega að sam-
starfsmönnum hans og þeirri
stefnu sem Bjarni Benediktsson
sjálfur markaði í landhelgismál-
inu. „Bókstafurinn blífur", rang-
færslur Tímaritstjórans verða
þvi miður ekki aftur teknar. En
hann og aðrir ættu að læra af
þessum mistökum. Það eru slæm-
ar leikreglur, svo að ekki sé
meira sagt, að ætla að nota orð
Bjarna Benediktssonar til að
sanna ágæti vinstri stjórnarinn-
ar og afskipta hennar af land-
helgismálinu. Grein, sem birtist í
Morgunblaðinu og sýndi eftir-
minnilega fram á rangfærslur
Þórarins, vakti verðskuldaða at-
hygli. Þó að íslenzkir blaðales-
endur séu ýmsu vanir, kom það
mörgum á óvart, hve rangfærsl
urnar voru ósvífnar, hvernig
orð Bjarna Benediktssonar voru
mistúlkuð og slitin úr samhengi
og málatilbúningur ritstjóra
Tímans raunar fyrir neðan all-
ar hellur. Hefur hann oft sýnt
betri og heiðarlegri vinnubrögð
og ætti að temja sér aðrar bar-
áttuaðferðir en þær sem hann
notar í fyrrnefndum helgarpistli
sínum.
Sagt hefur verið, að íslenzkri
blaðamennsku hafi farið fram.
Vonandi á það við einhver rök
að styðjast, a.m.k. þykja óvönd-
uð vinnubrögð ekki lengur til
sóma eða fyrirmyndar. Samt er
því ekki að neita að enn er sumt
með eindæmum í blöðunum og
raunar með þeim hætti, að sæmi-
lega sómakæru fólki þykir nóg
um. Eitt hið ógeðfelldasta, sem
nú sést á prenti, er sú aðferð
að nota nafn Bjarna Benedikts-
sonar og orð til að vega að
stefnu hans og nánustu sam-
starfsmönnum.
Að falsa
veruleikann
í síðasta Reykjavíkurbréfi,
sem góðu heilli hefur orðið til-
efni nokkurra umræðna manna á
meðal og virðist jafnvel hafa
komið óþarfa róti á viðkvæmt
tilfinningalíf sumra, var m.a.
minnzt á Þjóðviljann og hvemig
rússneska sendiráðið matar
hann dag hvern með frétt-
um frá rússnesku fréttastofunni
Novosti eða APN. Magnús
Kjartansson ætlaði að taka létt
á því atriði, enda er þjónkun
hans og blaðs hans við skoðanir
Zhivkovs og annarra Stalínista
viðkvæmt mál. 1 stað þess að
sýna fram á, að höfundur
Reykjavikurbréfs hefði haft
rangt fyrir sér, tók Þjóðvilja-
ritstjórinn að syngja óskalag sitt
um valdabaráttu innan Sjálf-
stæðisflokksins og ótta Morgun-
blaðsins við þessa voðalegu bar
áttu. Tilefnið var prófkjör Sjálf-
stæðisflokksins, sem er eina sýni
lega merkið um þessa svo-
kölluðu valdabaráttu, en auðvit-
að getur Þjóðviljinn ekki sætt
sig við, að slík lýðræðisleg og
heiðarleg keppni í stjórnmálum
sé annað en harðvitug valda-
barátta, svo að viðhöfð séu hans
eigin orð. En Adam var ekki
lengi i Paradís. Ritstjóra Þjóð-
viljans hefði verið nær að huga
að eigin vandamálum og syngja
færri óskalög. Siðastliðinn mið-
vikudag birtist í Þjóðviljanum
grein eftir ungan róttækan rithöf
und, Véstein Lúðvíksson, og bar
hún heitið: Að falsa veruleikann.
1 grein þessari er auðvitað ráðizt
með venjulegu orðbragði ung-
kommúnista á Morgunblaðið,
enda nauðsynlegt til að fá inni
i Þjóðviljanum og sanna eigin
verðleika. Viðbrögð þessa unga
manns við skrifum Reykjavíkur-
bréfs eru þau í stuttu máli, að
hann lýsir málgagni sinu, Þjóð-
viljanum, á þennan hátt: „Má
þá kannski gera ráð fyrir að
fól'k segi Morgunblaðinu upp
hópum saman á næstunni? Segi
sem svo: Nei takk, hingað og
ekki lengra, það er komið nóg?
Vendi að þvi búnu sínu kvæði í
kross og taki að kaupa Þjóð-
viljann?
Nei, því miður, það er ekki
hægt að gera ráð fyrir því. Til
þess er Þjóðviljinn allt of lé-
legt blað. Jafnvel ákveðnustu
sósialistar komast ekki hjá þvi
að líta í Morgunblaðið við og
við ... 1 fyrsta lagi eru erlend
ar fréttir Þjóðviljans allt of litl-
ar. I öðru lagi getur ærið oft að
líta á siðum blaðsins meðvitaðar
tilraunir til veruleikafölsunar
sem sóma sér fremur illa i blaði
sem telur sig málgagn sósíalisma.
Svo lengi sem þetta heldur
áfram er þess ekki að vænta að
hægt verði að fá fólk til að
hætta að lesa Morgunblaðið.
APN heitir sovézk fréttastofa
sem rekin er af sovézkuim dag-
blöðum. Sovézk dagblöð eru í
eigu sovézka ríkisins. Sovézka
ríkisvaldið er í höndunum á
skriffinnskubákni sovézka
kommúnistaflokksins. Sovézka
kommúnistaflokknum ræður
stalínistísk forréttindaklíka,
sem er mest í mun að halda
sjálfri sér við lýði og er ekki
sósialísk frekar en ritstjórn
Morgunblaðsins.
Hlutverk APN er að gefa þá
mynd af Sovétríkjunum og sögu
þeirra, sem valdhöfunum í
Kreml þykir bezt henta. Þarmeð
er ekki sagt að allt, sem frá
þessari fréttastofu kemur sé
einn óslitinn lygavefur. Sumt
hefur vafalítið við margt að
styðjast. En skeyti APN gefa
enga raunsæja heildarrpynd af
Sovétríkjunum. Þau gefa aðeins
falsmynd . . . APN sendir skeyti
sin um allan heim og þykir ekki
seíja vöru sina dýrt. 1 ýmsum
smáríkjum er hún í tengslum við
sovézku sendiráðin. Þar eru
skeytin þýdd og síðan send
ásamt myndum þeim blöðum sem
hugsanlega vildu birta eitt-
hvað . . . En undarlegan áhuga
sýnir Þjóðviljinn þessari frétta-
stofu. Það líður varla svo dagur
að hann birti ekki eitt eða tvö
skeyti hennar, stundum lang-
ar greinar. Og það heyrir til
undantekninga að Þjóðviljinn
birti upplýsingar um Sovétríkin
úr annarri átt . . . Kunningi
minn einn segir að það sé mis-
skilningur sem standi í haus
blaðsins á degi hverjum, að
Þjóðviljinn, sé málgagn sósíal-
isma, verkalýðshreyfingar og
þjóðfrelsis, það ætti með réttu
að standa málgagn kratisma,
skrifstofuvalds og sovézka
sendiráðsins . ..“
Þá heldur greinarhöfundur
því einnig fram, að áhugl Þjóð-
viljans á greinum frá rússnesku
fréttastofunni stafi ekki sízt af
því, að hann vilji „telja fólki
trú um, að tveimur árum eftir
innrásina sé allt fallið í ljúfa
löð í Tékkóslóvakíu."
Af þessu má sjá, að ritstjóra
Þjóðviljans væri hollast að snúa
sér að innanrikismálum flokks
síns, vandræðin eru næg heima
fyrir. En ef marka má skrif hans
á föstudag, er hann hæstánægð-
ur: segir að ástæða sé til að fagna
grein Vésteins; Þjöðviljinn megi
una Mutskipti sinu vel! Tilvitn-
anirnar hér að framan sýna
þá staðreynd, sem raun-
ar var vituð: að skrif
Magnúsar Kjartanssonar hafa
lítil áhrif, og Þjóðviljann lesa
kommúnistar af gömlum vana.
Og eitt er víst: að nú munu þeir
gleypa Novosti-greinarnar, án
gæðastimpils rússnesku frétta
stofunnar, í þeirri trú, að þær
séu heimatilbúnar kræsingar!
Pistla Magnúsar Kjartanssonar
lesa menn áfram með sama hug-
arfari og hingað til, þ.e. eins og
Spegilinn. Er þetta síður en svo
sagt Speglinum til hnjóðs.