Morgunblaðið - 06.12.1970, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1970
55
— Endur-
minningar
Krúsjeffs
Framhald af bls. 39
lega reiðir og hryggir," segir
Krúsjeff.
Leningrad var i sorg, þegar
hópurinn kom þangað. Krús-
jeff tók sér stöðu í heiðurs-
verðinum og hann kveðst hafa
veitt því athygli að Kaganov-
itsj virtist ákaflega skelkaður.
„Ég fylgdist gaumgæfilega með
Stalín, hvar hann stóð. Hann
sýndi óhemju sjálfsstjórn og
ógerlegt var með öllu að vita
KIROV var dyggur Stal-
ínisti og stjórnaði flokks-
deildinni í Leningrad.
Hann hafði aðstoðað
Stalín mjög rösklega í
því að berja á ölitum þar
í borg, sem tortryggilegir
voru og j afnan voru kall-
aðir fjandmenn fólksins.
Hann var eini samstarfs-
maður Stalíns, sem var í
það sterkri aðstöðu að
geta sagt herranum hug
sinn al'lan og enginn
maður var jafn valda-
mikill og harnn, að Stalín
einum undanteknum.
Hann var myrtur á skrif-
stofu sinni í Leningrad
þann 1. desember 1934.
Morðinginn var fyrrver-
andi Bolsévikki, L. Nikol-
ayev, sem hafði verið
hlynntur Trotsky. Margir
eru þó þeirrar skoðunar,
að Stailín hafi sjálfur
staðið að baki morðinu,
en það hefur aldrei verið
sannað.
geðbrigði hans. Það hvarflaði
ekki einu sinni að mér, að
hann kynni að vera að hugsa
um eitthvað annað," segir Krús
jeff.
Krúsjeff segir síðan frá því,
hve starfssemi rússnesku ör-
yggislögreglunnar, sem þá hét
NKVD var þrautendurskipu-
lögð, eftir morðið á Kirov. Yfir
maður NKVD var þá Redens,
bróðir Stalíns. Einræðisherr-
ann lét síðar skjóta hann. Red
ens sagði Krúsjeff að hann
hefði fyrirmæli frá Stalín um
,,hreinsanir“ í Moskvu og virð-
ist sem Krúsjeff hafi ekki ver-
ið mótfallinn því, þar sem
hann ■ taldi að ýmis óæskileg
öfl væru að verki á ýmsum
stöðum og væri því full þörf
á að hreinsa til víða. „Listi var
saminn yfir fólk, sem skyldi
rekið úr borginni. Ég veit ekki
hvert þetta fólk var sent,“ seg
ir Krúsjeff og bætir samvizku
samlega við „Ég spurði aldrei
neins.“ Hann heldur áfram:
„Við fylgdum ætið þeirri reglu
að væri okkur ekki sagt ein-
hver ákveðinn hlutur var það
vegna þess að hann kom okk-
ur ekki við; það var ríkisins
mál og því minna, sem maður
vissi um það, því betra.
Hvernig sem á máJin er litið er
Ijóst að brottflutningur fólks
frá Moskvu varð upphafið að
hreinsunum þeim, sem fylgdu i
kjölfar morðsins á Kirov.“
Hreinsanirnar komust brátt í
algleymi. Krúsjeff kveðst hafa
fylgzt með sumu úr fjarlægð
og getur þess að meðan réttar
höld stóðu yfir í Leningrad yf
ir andstöðumönnum ríkisins
héldu þeir Kaganovitsj og
Sergo Ordzhonikidze um stjórn
völinn, þegar Stalin og Molo-
tov voru ekki í Moskvu. „Mín
afstaða var sú að fylgja Kag-
anovitsj að málum — það er að
segja Stalín," segir Krúsjeff.
Hann rekur síðan hve
hreinsanirnar voru víðtækar
og rifjar upp, að langflestir
þeirra, sem áttu sæti í stjórn-
málaráðinu við dauða Lenins
voru hreinsaðir. „Tökum til
dæmis þá Zinoviev og Kamen
ov,“ segir hann „þeir voru
handteknir og bornir þeim sök-
um að hafa staðið að samsæri
gegn ríkinu og fyrir að hafa
gert skyssur í byltingunni. All
ir vita það. En allir vita, að
það er ekki allt málið. Eftir
þessar skyssur skipaði Lenin
þá til að vinna í æðsta hringn
um og við hlið hans unnu þeir
mikið og verðugt starf I þágu
flokksins. En engu að síður
voru þessir menn nú stimplað-
ir sem ótíndir glæponar og líf
látnir sem fjandmenn fólks-
ins.“
En Stalín lét ekki sitja við
það eitt að hreinsa gamla Len
inista. Hann leitaði víðar
fanga, til dæmis þegar hann
lét handtaka þá Rykov, Bukh-
arin og fleiri leiðtoga þjóðar-
innar og flokksins, og leiða þá
fyrir dóm. „Rykov naut mikils
álits og trausts innan flokks-
ins,“ segir Krúsjeff. „En hann
var skotinn og þá leið fóru
fleiri og fleiri á þessum ár-
um.“
Krúsjeff talar einnig um
dvínandi völd flokksins á þess
um árum. Öll áhrif sem flokk-
urinn hafði haft færðust nú á
hendur NKVD. Á flokksfund-
inum í Moskvu árið 1937
þurftu allir fulltrúar á honum
að fá blessun NKVD til að
geta setið hann. Á þessum
fundi var meðal annars stung-
ið upp á ónefndum fulltrúa í
deild Krúsjeffs. Ljóst var að
tillagan vakti fögnuð fundar-
manna. Skömmu siðar fékk
Krúsjeff skilaboð frá NKVD:
„Gerið állt sem þér getið til
að halda þessum manni niðri,
Honum er ekki treystandi.
Hann er i sambandi við óvini
þjóðarinnar og verður hand-
tekinn.“ Krúsjeff hlýðnaðist
fyrirskipunum og varð úr að
maðurinn náði ekki kosningu
og var reyndar handtekinn sam
dægurs.
„Ég þekkti persónulega fjöl-
marga sem urðu fórnardýr
hreinsananna. Meira að segja
fjöldi manna, sem voru hvað
nánastir samstarfsmenn Stal-
íns urðu hreinsunaræðinu að
bráð. Sergo Ordzhonikidze er
gott dæmi. Hann var maður
vinsæll. Hann naut talsverðar
virðingar. Hann var skapbráð-
ur maður, en um margt dreng
lundaður og hafði ríka réttlæt
iskennd. Hann gat engan veg-
inn sætt sig við þá slátrun, sem
nú fór fram. Einu sinni bað
hann mig að grípa í taumana.
Ég sagði honum að ég gæti
ekki mikið gert, en. hann bað
mig þess lengstra orða að
reyna. Að lokum gat hann ekki
meira. I ársbyrjun 1937 skaut
hann sig. Það var ekki fyrr en
mörgum árum síðar að ég
komst að sögunni, sem lá að
baki dauða hans. Stalín hafði
falið sporin mjög slóttuglega.
Eftir að heimsstyrjöldinni síð-
ari var lokið var ég einhverju
sinni í matarboði hjá Stalín og
fyrir tilviljun færði ég hann i
tal og sagði: „Sergo! Það var
sannur maður! Hvílikur skaði,
að hann skyldi deyja langt fyr
ir aldur fram. Hvilíkur missir!
Ég skildi nær samstundis að
ég hafði sagt eitthvað, sem
ekki féll í kramið. Á eftir
spurði ég Malenkov: „Sagði ég
eitthvað sem ég átti ekki að
gera?“ „Áttu við að þú hafir
haldið að Sergo hafi dáið eðli-
legum dauðdaga? Vissirðu ekki
að hann skaut sig? Stalln fyr-
irgefur honum það aldrei.
Þetta var mjög ógætilegt af
þér.“
Skömmu eftir fráfall Sergos
Ordzhonikidzes færðust svo
hreinsanirnar innan Rauða
hersins mjög í aukana. Kveðst
Krúsjeff ekki geta talið upp
alla þá hershöfðingja, sem
hurfu þegjandi og hljóðalaust,
né heldur þá flokksfélaga og
óbreytta borgara sem annað-
hvort voru teknir af lífi eða
sendir í útlegð á þessum ógn-
arárum í Sovétríkjunum.
Hann segir að Stalín hafi
hjálpað Hitler verulega með
því að f jarlægja úr röðum hers
ins fjöldann allan af mjög hæf
um forystumönnum og afburða
skipuleggjendum. „Blóðbaðið
náði hámarki árið 1937. Þá
kom í ljós að Fimm ára iðnað-
aráætlunin hafði ekki staðizt
og þurfti þá nauðsynlega að
sýna fram á, að allir aðrir en
Stalín bæru sökina á þeim mis
tökum. Flestir þeirra herfor-
ingja sem Stalín lét drepa á
þessum árum fengu uppreisn
æru á 20. flokksþinginu árið
1956. En upp á síðkastið hefur
verið hljóðara um þá.“
í næstu grein fjallar Krús
jeff um hörmungarnar i Okr
aíu á fyrstu árunum eftir
styrjöldina; skrifar um Svet-
lönu, dóttur Stalins, og vax-
andi brjálsemi einræðisherr-
ans.
íslenzk-spónska félngið
(Oiircuto Hispamio-lsla'ndés) beldur skemmtiifund að Hótel Loft-
leiðum (Leifsbúð) sun'niU’dagimn 6. desembe’r kl. 20,30.
SKEMMTIATRIÐI:
1. LitS’kuggamynid’iir (Sevil'lia-hátíðin).
2. Mexiikansika söngtríóið Los Aztecas. — Dansað á aftiir.
Félags'menin 'komið og takið með yklkur gest’i.
STJÓRIMIN.
EGGERT KRISTJANSSON & CO HF
HAFNARSTRÆTI 5 - SiMI 11400
Hér seg.ja sögu sína, 6 aldnir Hrafn-
istumenn. Allir eiga þeir sögu, sem hver
með sínum hætti opnar hinum yngri
sýn í fortíðina og rifiar upp minningar
eldra fólksins. K.iörin iólabók, ungum
og öldnum í sveit og við sió.
Marteinn frá Vogatungu. Skáldsaga sem
fjallar um utangarðsfólk, fólk sem alltaf er
lineykslunarhella og óhyggjuefni heiðar-
legra - guðeLskandi borgara. Maríeinn dreg-
ur skörpum nrátfum, mynd af samkkiptum
þessara andstæðna, og hætt er við að elcki
verði allir ánægðir með sinn Hut.
Unglingabók í sérflokki. Sagan af hon-
um Blesa. Samskipti hans við mann-
eskiuna eru ekki alltaf að hans skapi
og bó ... lesið siálf. Þetta er bráð-
skemmtileg bók, sem allir krakkar hafa
gaman af.
Þættir um aflasæla skipst.ióra. — Bók
sem er ósvikinn skemmtilestur og flyt-
ur margvíslegan fróðleik. — Hver vill
ekki vita eitthvað um „kallinn“? —
Þessa hók vilja allir sjómenn eignast.
Gimnar M. Magnúss. Safn fróðleiks og
skemmtisagna xun landskunna menn.
Einar Benediktsson, Jón Pálmason,
Bjarna Ásgeirsson, Karl Kristjánsson,
Guðmund G. Hagalín og Harald Á. Sig-
urðsson.
frásagnir af slysförum og het.iudáðnm
á hafinu. •—• Jónas St, Lúðvíkspon
býddi og endursagði. — 6 bók Jónasar
um betta efni. — Þær f.yrri allar upp-
seldar. Þessi fer vafalaust sömu leið og
hvi ráðlegt að ná í eintak strax.
Æsispennandi bpk, er segir frá mjög
frumlegu flugvélarráni, og hvernig
fólki er innanbrjósts, sem flækist um
háloftin undir stjórn flugvélarræningja,
sem gæti verið geðbilaður. Bók sem eng-
inn lokar f.yrr en sezt er á flugvöllinn.
undar hjá útgáfunni. Denise er tvímæla-
laus mést lesin ástarsagna höfunda á
Englandi, hefir skrifað yfir 150 bækur
og alltaf metsala. Farðu ekki ástin min,
óskabók allra rómantiskra kvenna.
eftir Umberío Nobile, flugforingja. Miðaldra
fólki er minnisstætt, hve stórfengleg loft-
skipin Voru. Þessi bók segir frá ferð loft-
skipanna, Norge og Italíu y.fir Norðurpót-
inn, sem endaði með því að Italía fórst. At-
burðir þessir vöktu heimsathygli. Nú er
þetta liðin tíð en nútímafólki forvitnileg.
eftir Sven Hazel. — 2. útgáfa af þess-
ari 1. hók Hazels, sem er eiginlega lyk-
ilverk að öllum hans bókum. Hér k.ynn-
ist lesandinn öllum hans ógleymanlegu
persónum. Ein bezta stríðshók, sem
skrifuð hefur verið.
LEIÐIN TIL BAKA
MENNIRNIR
I BRÚNNI
Þœttiraf starfandi
skipstjórum
Prentpún
Farðu ekki ástin mín... FARÐU EKKI, ASTIN
i eftir Denise Robins. 5. bók bessa höf- MÍN....