Morgunblaðið - 12.01.1971, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1971
Ásgeir Þorsteinsson, verk
fræðingur - Minning
LJÚFUR öðlingur er genginn;
við kveðjum Ásgeir Þorsteins-
son. Slíkum fylgja eigi aðeins
hugur og minming, heldur og
mikil þakkargjörð. Fáir eru
þeir, sem við, er nutum, minn-
umst með meiri þökk og djúp-
Stæðri virðingu.
Ásgeir Þorsteinsson var vinur
sinna vina og gleðihvati til
dáða. Til slíks átti hann kyn og
festu, en umfram allt persónu-
leika og gáfur. Fáa veit ég, sem
í raun og sannleika hafa litið af
meiri vongleði til komandi kyn
slóða. Hann horfði til framtíðar,
en angraðist ekki við smærri við
fangsefni. Eigi var að undra,
þótt stjórnvöld landsins kölluðu
slíkan mann til ráðuneytis, en
hanm var brautryðjandi á erfið
ustu slóðum lítillar þjóðar í
rannsóknum á ónumdum vegum.
Utan margvíslegra umsvifa,
sem aðrir kunna frá að greina
voru Ásgeiri Þorsteinssyni falin
forráð ranmsóknarstarfsemi rík-
isins. Að auki byggði hann sína
eigi rannsóknarstofu og vann
hljóðlátur að því, sem verða
mætti öðrum til góðs. Nú
hlaupa margir upp til handa
og fóta við minnsta tilefni og
kalla jafnvel flesta þróun meng
un eða öðrum viðlíka nöfnum.
Menn gleyma því stundum, að
mengun hugans er allra hluta
verst. Það eitt er víst, að vís-
indamaðurinn Ásgeir Þorsteins
son hræddist ekki mengun fram
þróunar í fátæku þjóðfélagi.
Honum var ljóst, að sá andi,
sem gat auðgað okkar litlu þjóð,
gat einnig glætt hana nýju lífi
og von. Fyrir ágæti slíkra
manna er margur lágvaxinn
kvistur í þjóðfélagi okkar bet
ur á veg kominn en ella væri.
Ásgeir Þorsteinsson hugsaði
minna um sjálfan sig en aðra.
En hann gat þó engan veginn
hjá því komizt, að aðrir litu
til hans í virðingu og þökk.
Slíkir hafa borið og bera höfð-
ingsmafn. Vel mætti minning
góðra drengja lifa öðrum til
eftirbreytni.
Jóhann Hafstein.
Af eilliifðar ljósi bjarma ber,
sem brauitina þungu greiðir,
vont llíf sem svo stiutlt og stopulit
er,
það stefnir á æðri ieiðir,
og upphimimn fegri en auga sér,
mót öl'luim oss faðminn breiðir.
(E. Ben.)
Ária nýársimorguins, fösitudag-
inm 1. jamúar, leysti varðenigill
alimæt/tisiinis bróður og vin oklkar,
Ásigeir Þorsteimsson, venkfræð-
ing, frá sjúkíleilka sínum og veitti
honiuim viðtökiu, til að búa hon-
um stað í eillífðinmi. Ásgeir var
fæddur 7. oiktóber 1898 og var
því rúmllega 72 ára er hann lézt.
Ásgeir var miki'Il hæf ileilkamað
ur að eðlisfari, en prúðmenni og
Médrægur og sóttist ekiki eftir
vegtylllium, en vaxð þó formaður
Rannisóknaráðs ríkiisims um eitt
Skeið vegna beiðni áhrifamanna,
en eingöingu fyrir eigin hæfi-
lefka og sérþekkingar, sem óx
með hverju ári er hann fflfði. Ás-
geir var þjóðkiunmur öðlingsmað
ur, og má tetlja hamn brautryðj-
anda lýsisvinnsillu hér á landi,
sem forstjóra Lýsissamllagis ís-
ienzkra botnvörpunga um
Ilamigt skeið, og gerði hann marg-
ar tillraunir þar, er lélddu tii
ýmsra nýrra aðferða vdð vinnsilu
þessa verðmæta út'flutminigsvarn
imigs t.d. með srnjíði ýmsra nýrra
tækja siem Ásgeír ýmiist farnn upp
sjálfiur eða endurbættí, og byggði
svo kaildhreimsunarstöð og herzlu
srtðð, og hóf vitamiínvinnsilu í
þarfir útvegsims, sem jók stór-
iega verðmiæti varanna á útlend-
um markaði. Ásgeir haifði ágæt-
ar námsgáftur og réðst því til
þess vandasaima náms, sem efna-
firæðin er talim, og var með þeim
fyrri sem liuiku góðu prófi er-
lendis i þeirri námsigrein, og var
tailinn mjög vel lærður sem efna
verkfræðingur, emda naiut hann
alimenns trausts vegma þekkinig-
ar sinmar. Munu ýrnsir hafa leit-
að tlá Ásgeirs um ráðleggmgar
við Stofmum nýrra iðnifyrirtækja
á meðam hans naut við, því það
má segja að him mýja öld iðnað-
ar hæfiist fyrir alvöru hér á iandi
um það bil sem Ásgeir filuttiist á
ný hingað heim till dvalar og
hann tók að starfa að áhuigamál
um síniurn, Það duildist enigum,
sem las greinar, er Ásgeir Skrif
aði, að þær voru þrauthugsaðar
og byggðar á hefflbrigðu viti og
reynisJu, sem óhætt var að
treysta.
Ásgeir varð stúdent í Reykja-
vik 1917, tók próf í forspjaffls-
vísindum, camd. phl., frá háskól
anum i Kaupmanmahöfn 1918,
lauik prófi í efmiavenkfræði frá
DTH, Polyteiknisk Læreamstalit, í
Kaupmammahöfn 1924. Forstjóri
var hann Samitrygginigar ís-
lenzkra botnvörpunga aíllla tið til
1970, einmiig var hann í stjóm
íslenzkrar emduirtryggingar og
mörg flieiri trúnaðarstörf voru
honum fallin. Hann kvæntist árið
1925 ágætis kionu, Efflnu Jóhönnu
Guðrúnu, f. 25. des. 1900 á Isa-
firði, Hamnesdóttur Hafstein ráð
herra og þjóðskáldis. Börm þeirra
eru þesisi: Sigriður gifit Haifisteini
Baldviinssyni hrl., Ragnheiður
Guðrún gift Guðmumdi H. Garð-
arssyni, cand. oecon., Þorsteinm
Ásgeir, iðniaðarvedkstj., kvæntur
Villlhelmlínu Sveinsdótitur. Einm
p'illt, Þorstieim, misstu þaiu hjónin
2ja ára gamiam.
Foreldrar Ásgeins voru hin vel
virtiu og mikilhæfu hjón Guðrún
Bjarnadóttir og Þorsteinn Jóns-
son, jármsmiður, er lemgst ttí
bjuiggu á Vesturgötu 33.
Við fráfaffl ÁsgeÍTS Þorsteins-
sonar hefur Reykjaviik miisst
e'inn af sínum ágætustu og mest
virtiu sonum, en minningin um
starf hams miun lifa. Blessuð veri
minm-inig Ásgeirs Þorsteins'sonar.
Friðrik K. Magmússon.
ÁSGEIR Þorsteinsson — vinur
minm og samstarfsmaður — er
látinn.
Ásgeir hóf störf hjá Samtrygg
ingu íslenzkra botnvörpunga ár
ið 1924, og gerðiist forstjóri fyrir
tækisins ári síðar. Fyrir atbeina
Ásgeirs var Lýsissamlag ís-
lenzkra botnvörpunga stofnað
árið 1929, og var hann einnig
ráðinn forstjóri þess. Þar sem
ég átti sæti í stjórnum beggja
fyrirtækjanna tókst brátt góð
vinátta með okkur, sem fór sí-
vaxandi með auknum kynnum.
Ég held mér sé óhætt að full-
yrða að allan þann tíma, sem
samvinna okkar hélzt, hafi
aldrei borið skugga á þá vin-
áttu, enda Ásgeir eitt mesta ljúf
menni, sem ég hefi kynnzt á
lífsleiðimni. Þess utan var hann
starfsmaður með afbrigðum, vak
inn og sofinn í starfimu, og
lagði oft nótt við dag í leit að
lausn ríkjandi vandamála.
Sérstaklega naut hugmynda-
auðgi hans og rannsóknargleði
sín er hann fékkst við tilraunir
til að bæta gæði — og þar með
verðmæti — íslenzka lýsins, og
þori ég að staðhæfa að árangur
þess brautryðjandastarfs hafi
aflað þjóðarbúinu ótaldra millj
óna króna vegna bættra vinnslu
aðferða og aukinna verðmæta
afurðanna.
Það verða margir, sem sakna
Ásgeirs þótt vandalausir séu,
því sivo einstaklega elskulegur
var hann í allri umgengni og
svo viljugur að leysa anmarra
vanda að með eindæmum var,
og voru þau hjónin mjög sam-
hent í því. Var þá ekki ætíð
hugsað um þann kostnað, sem
hjálparstarfið hafði í för með
sér.
Fyrir okkur vini Ásgeirs er
það huggun í harmi að við er
um þess fullvissir að betra vega
nestis er vart unnt að óska sér
við bústaðaskiptin en lífsferill
hans allur hlýtur að veita hon-
um.
Ég kveð nú Ásgeiir Þorsteins
son og sendi vinkonu minini, E1
ínu Hafstein — konunmi sem
hann unni alla tíð — börnum
þeirra, tengdabörnum og öðrum
aðstandendum innilegar samúð
arkveðjur.
Kjartan Thors.
í DAG fer fram frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík útför Ásgeirs
Þorsteinssonar, verkfræðings,
sem lézt á nýársdagsmorgun eft-
ir langvarandi veikindi, 72ja ára
að aldri. Með honum er horfinn
eimn fárra íslendinga, sem helg-
aði líf sitt rannsókna- og vís-
indastörfum, samhliða umfangs-
miklum atvinnurekstri meðan
heilsa og kraftar entust.
Þegar kvaddir eru forustu-
menn þeirrar kynslóðar, sem
fædd er um og eftir síðustu
aldamót, er efst í huga, hve
heimsmyndin hefur tekið gífur-
legum breytingum það sem af
er öldimni. Æskufólki nútímans,
hraða, tækni og háþróaðrar
memntunar og vísinda þykir
sjálfsagt, að tölva leysi flókn-
ustu gátur á örfáum mínútum,
sem fyrir nokkrum áratugum
hefði tekið mestu reiknings-
meistara mánuði ef ekki ár að
leysa. Það þykir ekki lengur
viðburður að unnt er að fylgj-
ast með í máli og mynd, þegar
jarðarbúar senda geimfara til
tunglsins, svo ekki sé talað um
að kleift skuli vera að senda
menn í slíka för.
Oft reynist erfiðara að skilja
hvemig unnt var að búa í torf-
bæjum eða draga fram lífið í
þessu harðbýla landi öldum sam
an án þess að gefizt væri upp.
Ungt fólk hugar ekki nægi-
lega að því, hversu gæfa þess er
mikil, að kynslóðinni, sem er að
hverfa, skuli hafa tekizt jafn
giftusamlega, sem raun ber
vitni, að lyfta íslenzku þjóðinni
úr umkomuleysi fyrstu áratuga
aldarinnar í velsæld nútímans.
Til þess að það mætti takast
þurfti styrka forustu, valinn
mann í hvert rúm, og ekki
hvað sízt menntaða og víðsýna
menn í atvinnulífkiu.
Fyrir eldra fólk, sem hefur
upplifað tæknibyltingu 20. ald-
arinnar er engu líkara, en að
töfrasproti ævintýranna hafi
snert allt umhverfi þess.
Fæstir skilja til hlítar sam-
hengi stórbrotinnar þróunar,
sem hugvit, þekking og vísindi
mynda grundvölli'nn að. Auðug-
ar stórþjóðir eiga auðveldara
með að tryggja þegnum sínum
hlutdeild í afrakstri tæknibylt-
ingar og stórstígra framfara en
smáþjóð norður á hjara verald-
ar, sem skortir flest.
En gæfa íslendinga á þessari
öld var sú, að í byrjun aldar-
innar var stefnan mörkuð rétt,
og þjóðin eignaðist jafnframt
framsýna og djarfa menn, sem
menntuðu sig til þátttöku í at-
vinnulífi þjóðarinnar; fylgdust
vel með nýjungum, tækni og
þróuninni úti í hinum stóra
heimi. Þeir mótuðu sínar eigin
hugmyndir og innleiddu jafn-
framt erlendis frá það, sem gott
gat talizt til heilla og framfara
við íslenzkar aðstæður.
í stað þess að fara troðnar
slóðir latínuskólanáms í embætti
eða stjórnmál, eins og margir
hugsuðir og andans menn í upp
hafi aldarinnar gerðu, stefndu
nokkrir ungir íslendingar inn á
óþekkt, ný og fjariæg svið, fóru
utan og öfluðu sér æðri mennt-
unar í verkfræði og vísindum.
Einn hinna ungu manna var
Ásgeir Þorsteinsson, Jónssonar
járnsmiðs í Reykjavík og konu
hans Guðrúnar Bjarnadóttur.
Þorsteinn og Guðrún voru
þekkt sæmdarhjón og heimili
þeirra, að Vesturgötu 33, ann-
álað fyrir gestrisni. Var þar oft
glatt á hjalla, fjölskyldan söngv
in, létt í lund og húsbændur
hvers manns hugljúfi.
Ásgeir var fæddur í Reykja-
vík hinn 7. október 1898. Hann
lauk stúdentsprófi 1917, prófi
í forspjallsvísindum við Kaup-
mannahafnarháskóla árið 1917
og útskrifaðist sem efnaverk-
f.ræðingur frá sama skóla árið
1924.
Við heimkomuna var fátt
verkefna fyrir nýútskrifaðan
efnaverkfræðing. Fjárhagur
þjóðarinnar var þröngur og
tækni og þróun atvinnuveganna
á lágu stigi. Skilningur á þýð-
ingu og gildi æðri menntunar
fyrir uppbyggingu og framfarir
í íslenzku þjóðfélagi var tak-
markaður. Ásgeir fékk því ekki
í fyrstu störf í samræmi við þá
menntun, sem þjóðin hafði á
þeim tíma raunverulega mikla
þörf fyrir.
Hann réðst til Samtryggingar
ísl. botnvörpuskipaeigenda og
varð forstjóri fyrirtækisinis árið
1925 og síðar. Tryggingarmálin
voru mjög fjarskyld menntun-
inni í efnaverkfræði og enn
fjarri ríkri tilhneigingu hins
unga manns til tilrauna- og vís-
indastarfa í efnaiðnaði. En þrátt
fyrir erilsamt starf í tryggingar-
málum, sem Ásgeir náði fljótt
sterkum tökum á, fylgdist hann
vel með því helzta, sem gerðist
erlendis í nýjungum og tækni-
þróun efnaiðnaðar, og vanm sam
hliða að því að innleiða þetta
þekkingarsvið í atvinnuvegi
landsmanna. Árið 1929 stofnaði
Ásgeir Lýsissamlag ísl. botn-
vörpuskipaeigenda og var fram-
kvæmdastjóri þess frá upphafi.
Fann hann upp nýja aðferð, sem
olli byltingu í vinnslu og nýt-
ingu lýsi-s úr fisklifur. Ásgeir
fékk einkaleyfi á aðferðinni og
var hún víða tekin í notkun.
Ásamt bróður sínum, Bjama
heitnum Þorsteinissyni, for-
stjóra Vélsmiðjunnar Héðins
h.f., í Reykjavík, setti hann síð-
an upp lýsistöðvar víða um
land og bræðsluker í togara-
flota landsmanna. Gjörbylting
varð í nýtingu fisklifrar og fram
leiðslu og neyzlu lýsis við þess-
ar aðgerðir.
Á kreppuárunum, þegar millj-
ónir manna bjuggu við skort,
hafði það ómetanlega þýðingu
að finna upp árangursríka að-
ferð við að bræða lifur og kald
hreinsa lýsi og koma þessari
næringarríku, en ódýru fæðu, á
heimsmarkaðina. Þessari upp-
finningu má án efa þakka, að
með lýsisgjöfum hefur mörgu
barninu verið bjargað frá bein-
kröm og öðrum sjúkdómum á
þessum erfiðu tímum. Þá er
ómældur sá arður, sem íslenzk-
ur sjávarútvegur fékk í sinn
hlut.
Stofnun og bygging lýsis-
herzlustöðvar var næsti stór-
áfanginn.
Fyrir þrautseigju og einbeitni
tókst Ásgeiri, með Lýsissamlag-
ið að bakhjalli, að hefja rekstur
fyrstu lýsisherzlustöðvarinnar á
íslandi árið 1949. Miðað við
mikla möguleika á þessu sviði
var lýsisherzlustöðin ekki stór,
en hún hefur sannað, að Islend
ingar eru þess vel umkomnir að
vera þátttakendur í hinni arð-
bæru feitmetisframleiðslu. Kæmi
ekki á óvart, þótt á næstunni
yrði byggð hérlendis lýsis-
herzla með 15-20.000 smálesta
afkastagetu á ári.
Hugðarefni Ásgeirs Þorsteins-
sonar voru mörg, og kom hann
víða við. Hann átti sæti í Rann-
sóknaráði ríkisins frá 1939-
1965 og var formaður síðustu
árin. Var fulltrúi vinnuveit-
enda í Slysatryggitngum ríkis-
ins frá 1927, í stjórn Stríðstrygg
inga íslenzkra skipshafna síðan
Islenzkra endurtrygginga frá
1939 og ræðitsmaður Tékkóslóv
akíu 1929—1945. Hann var einn
af stofnendum Stálumbúða h.f.
árið 1948 og í stjóm fyrirtækia-
ins.
Ásgeir ritaði mikið um verk-
fræðileg og tæknileg málefni
og einnig um landsmál almennt.
Hafði hann mjög einarðar og
sjálfstæðar skoðanir. Mætti
nefna mörg dæmi um framfara-
hug og rétt mat hans á mikil-
vægum málum, t.d. um þýðingu
köfnunarefnisáburðar fyrir ís-
lenzkan landbúnað, heyköggla-
framleiðslu og vinnslu votheys.
í tæplega hálfa öld átti Sam-
úyggiugin og Ásgeir viðskipti
um endurtryggingar við þekkl
brezkt umboðsfyrirtæki á
Lloyd’s-tryggingamarkaðinum 1
London. Munu fáir, ef nokkut
íslendingur hafa notið jafn mik
ils trausts hjá þessum aðilum
sem Ásgeir. í áratugi annaðist
Samtryggingin tryggingar meg-
inin hluta íslenzka togaraflotans.
Ásgeiri tókst jafnan að tryggja
hin hagstæðustu kjör. Þekktur
tryggingarforstjóri hjá Lloyd‘3
og mikill vinur Ásgeirs, sagði
einu siimi við þann, sem ritar
þessa grein, að Ásgeir Þorsteins-
son væri einhver óviðjafnan-
legasti og hæfasti maður, sem
hann hefði kynnzt. Hjá stórþjóð
hefðu hæfileikar hans og mennt
un fengið notið sín vel.
Góðvinur Ásgeirs, Valtýr
Stefánsson, ritstjóri, sagði i
grein um Ásgeir sextugan;
,,Meðan ég átti annrífct, og
var jafnaðarlega í tímahraki
með nauðsynleg skyldustörf og
hafði mig allan við, þá eyddi
ég oft eftirlætisstundum mínum
með Ásgeiri, sem margar urðu
mér ógleymanlegar. Einkum
þegar frá leið, og betra næði
var ti'l grundaðra hugleiðinga.
Ásgeir Þorstein3son er óvenju
legur maður. Þetta vita þeir
Framhald á blaðsiðu 19.