Morgunblaðið - 23.02.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. FEBRÚAR 1971
17
Framleiðsla búvöru mikil
og afkoma bænda betri
— þrátt fyrir erfitt árferði
— sagði Ingólfur Jónsson, land-
búnaðarráðherra, við setn-
ingu Búnaðarþings í gær
Ingólfur Jónsson, landbúnaðarráðherra, í ræðustól á Búnaðarþingi í gær. Xil hliðar er forseti ís-
lanðs.
Hér á eftir fer ræða Ingólfs
Jónssonar landbúnaðarráðherra
við setningu Búnaðarþings í
gær.
Landbúnaðurinn 1970 átti við
ýmiss konar erfiðleika að stríða.
Var það enn vegna kuldatíðar,
kals og lélegrar grassprettu. Þá
kom og einnig Heklugos, sem
hafði sínar afleiðingar, eins og
kunnugt er.
Þrátt fyrir árferðið hefur
framleiðsla landbúnaðarafurða
verið mikil, og afkoma bænda
virðist vera nokkru betri 1970
heldur en 1969.
Fimm síðustu árin hafa verið
erfið, vegna árferðisins. Kal og
grasbrestur er sá versti vágest-
ur, sem landbúnaðurinn á við að
stríða. Vegna kalsins hafa bænd
ur gripið til þess ráðs að kaupa
mikinn fóðurbæti.
Síðan fóðurbætisverzlunin var
gefin að ölfu leyti frjáls hefur
fóðurbætisverð lækkað tals-
vert undanfarin ár. Á síðast-
liðnu hausti hækkaði fóðurmjöl
erlendis, og var því ekki við það
ráðið, að hækkunin kæmi fram
hér á landi.
Sömuleiðis vegna kuldans hafa
bændur keypt meiri áburð, heild
ur en þurft hefði að gera í með-
alárferði. Bæði áburður og fóður
bætir er seldur á einis vægu
verði og mögulegt er. Innflutn-
ingstollur er ekki á fóðurbæti og
áburði. Söluskattur ekki heldur.
Innfluttur áburður mun hækka
eitthvað á komandi vori. Sömu-
leiðis innlendur áburður, vegna
kauphækkana, sem orðið hafa.
Ekki er enn hægt að segja ákveð
ið, hversu mikil þessi hækkun
verður, en vonandi er, að hún
verði ekki tilfinnanleg.
RÁÐSTAFANIR VEGNA
HARÐÆRIS OG KALS
Vegna harðæris og kals var
Skipuð svokölluð harðæris-
nefnd, sem ferðazt hefur um
landið og kynnt sér aðstöðu
bænda. Harðærisnefnd gerði til
lögur til ríkisStjórnarinnar um
úrbætur, á s.l. ári eins og fyrr
vegna kalsins og árferðisins.
Hefur ríkisstjórnin jafnan fall-
izt á þær tillögur, sem Harðæris
nefnd hefur gert, til stuðnings
við bændur.
Harðærisnefnd gerði einnig til
lögur um úrbætur vegna eld-
gossins og öskufallsins. Hefur
rikið lagt fram fé vegna eldgoss
ins og þess tjóns, sem það hefur
valdið. Er þar um að ræða
flutningastyrk, lækningaþjón-
ustu, afurðatjón, áburðar-
kaup og styrk vegna grænfóð-
uirsræktunar. Það sem hér er tal-
ið nemur um 45 milljónum
króna, og er það óafturkræft
framlag. Þá hefur Harðæris-
nefnd lagt til, að vegna kalsins
á s.l. ári verði veitt lán, að upp
hæð um 59 milljónir króna til
sjö ára, vaxtalaust. Bjargráða-
sjóður annast þessar lánveiting-
ar nú, eins og að undanförnu.
Bjargráðasjóður hefur verið
efldur verulega með því að
hækka framlög til hans, bæði
frá sveitafélögum og rikissjóði,
og er öllum kunnugt um, hvern
ig það hefur verið framkvæmt.
Ef Bjargráðasjóður þyrfti ekki
á hverju ári að hlaupa undir
bagga vegna harðæris, mundi
hann á fáum árum eflast og
verða fjárhagslega traust stofn-
un, með þeim framlögum, sem
hann nú fær árlega.
Síðla sumars 1969 skipaði
landbúnaðarráðherra 7 manna
nefnd sérfræðinga um jarðrækt-
armál, undir stjórn Pálma Ein-
arssonar, fyrrverandi landnáms
stjóra.
Nefndin hefur unnið gott
starf. Hún beitti sér fyrir kal-
ráðstefnunni á siðastliðnu ári,
þar sem sérfræðingar báru sam-
an ráð sín um það, hvaða ráð
væru til að koma í veg fyrir kal-
ið og finna leiðir til úrbóta.
Nefndin hefur gert tillögur um
auknar tilraunir á sviði gras-
ræktar, einnig um áhrif beitar
á gróður og kalþol túna,
vinnsluaðferðir við endurrækt-
un kaltúna, eyðingu illgresis
með lyfjum svo og tilraunir með
djúpplægingu við endurvinnslu
kaltúna.
Landbúnaðarráðuneytið út-
vegaði tvær milljónir króna til
kaupa á nýjum rannsóknatækj-
um á Rannsóknastofnun land-
búnaðarins, í því skyni a’
kanna áhrif veðurfarsþátta á
gróður og jarðveg, og er nú ver
ið að festa kaup á þessum tækj-
um.
Um kalráðstefnuna er ekki
ástæða til að fjölyrða hér, svo
kunnugt sem það er, hver störf
hennar voru, og hefur verið gef
ið út sérstakt hefti af Frey um
erindi þau, sem þar voru flutt,
og niðurstöður af þeim umræð-
um, sem þar fóru fram.
RANNSÓKNIR OG
RÆKTUN ARST ARF
Það er oft talað um, að það
þurfi mikið fjármagn til rann-
sóknanna, og er það vissuiega
rétt. Rannsóknastofnun land-
búnaðarins hefur talsvert fjár-
magn, og það er á valdi henn-
ar að ákveða, hvað beri að
leggja mesta áherzlu á, og veita
fjármagni til þeirra þátta sem
nauðsynlegastir eru. Enginn
vafi er á þvi, að það sem mest
rxður á, er að koma í veg fyrir
kal ef mögulegt er, sem er hinn
stærsti ógnvaldur islenzks land
búnaðar.
Rannsóknastofnun landbúnað
arins hefur á þessu ári 17.5
milljónir króna til rannsókna,
fyrir utan launagreiðslur til
starfsfólks stofnunarinnar.
Telja verður, að með þessu fjár-
magni sé hægt að halda uppi
eðlilegri starfsemi á sviði kal-
rannsókna og annarra þátta, í
rannsóknum, sem mest eru að-
kallandi.
Þrátt fyrir kuldann og kalið,
hafa bændur haldið áfram rækt-
unarstarfinu. Það þarf engan
að undra, þótt eftirtekjan sé
nökkru minni í þeirri kuldatíð,
sem verið hefur heidur en áð-
ur, á meðan árferði var í meðal-
lagi eða betra en það. 4—5000
hektarar eru ræktaðir árlega,
og er enginn vafi á því, að hin
mikla ræktun undanfarinna ára
hefir bjargað landbúnaðinum
frá verulegum samdrætti á þeim
kuldatíma, sem nú hefur staðið
yfir. Þegar aftur tekur að
hlýna, og búið verður við meðal
árferði, mun landbúnaðurinn
njóta góðs af hinni miklu rækt-
un, sem orðið hefir undanfarin
ár, og uppskerunnar af þeim
framkvæmdum, sem hafa verið
gerðar.
Þegar hugsað er um hinn
mikla fóðurmjölsinnflutning, er
eðlilegt, að hugurinn beinist að
þvi, hvernig auka megi inn-
lenda fóðurframleiðslu. Er eng-
inn vafi á þvi, að grænfóður-
rækt er mikils virði og eykur
möguieika til fóðuröflunar í
kuldatíð. Það er rétt stefna að
styrkja grænfóðurræktina, svo
sem gert var á siðastliðnu ári.
Heyköggiagerð er stórt spor til
framfara í fóðuröflun. Köggla-
gerðin í Gunnarsholti, fram-
leiddi á siðastiiðnu ári 800 tonn
af heykögglum. Sú verksmiðja
gæti, ef gras væri nóg og byrja
mætti snemma að slá, framleitt
um 1200 tonn. Heykögglarnir
eru gott fóður. Þeir eru einhig
hentugir til flutnings, héraða og
landsfjórðunga í milli, vegna
þess að fyrirferðin á þeim er
miklu minni heldur en á heyi.
Það þarf lítið meira í fóðurein-
ingu af góðum heykögglum,
heldur en af innfluttu fóður-
mjöli.
Landnám rikisins yfirtók
Grasmjölsverksmiðju SÍS á
Hvolsvelli á s.l. vori, og er nú
verið að breyta verksmiðjunni í
heykögglagerð, og mun hún geta
framleitt svipað og Gunnars-
holtsverksmiðjan. Þá eru komrx-
ar fram óskir um heyköggla-
verksmiðju úr Suður-Þingeyj-
arsýslu. Skagfirðingar hafa
einnig talað um, að þar væri
land fyrir hendi, sem heppilegt
væri að reisa heykögglaverk-
smiðju á, og Hornfirðingar hafa
bent á góða staðhætti í Austur-
Skaftafellssýslu. I Dalasýslu er
hlutafélag að vinna að því að
koma upp heykögglagerð, og
þaravinnslu.
VERULEGAR
FRAMKVÆMDIR
Framkvæmdir í landbúnaði
voru talsverðar á s.l. ári. Stofn-
lánadeild landbúnaðarins lánaði
rúmlega 141 milljón króna,
vegna framkvæmda á árinu.
Veðdeild Búnaðarbankans veitti
14.5 milljónir króna i lánum á
árinu. Lausáskuldalán á árinu
1970, voru veitt samtals að upp-
hæð 79.1 milljón króna, en ár-
ið 1969 hafði bankinn veitt
lausaskuldalán, að upphæð 50.6
millj. króna. Heildarupphæð
lausaskuldalána nam í árslok
1970 tæplega 130 milljónum
króna. Er gott til þess að vita,
að margir bændur hafa not-
að sér það tækifæri, sem bauðst,
og breytt lausaskuldum i föst
lán, er það mikið hagræði fyrir
bændur. Nú er það vitað, að
ekki hafa allir bændur getað
notfært sér þessi lög, meðal
annars vegna þess að þá hefur
vantað veð, eins og tilskilið er
frá Búnaðarbankanum.
FJÁRHAGUR BÆNDA
Hinn tólfta júlí 1970 skrifaði
landbúnaðarráðuneytið fram-
kvæmdastjóra Stéttarsambands
bænda Árna Jónassyni og fól
honum að gera athugun á fjár-
hag bænda, með það sérstaklega
að markmiði að finna þá bænd-
ur, sem ekki hefðu getað komið
fjárhag sinum á sæmilega
traustan grundvöll, með breyt-
ingu á lausaskuldum í föst lán.
1 bréfi þessu er ennfremur tek-
ið fram, að rétt væri, að fram-
kvæmdastjórinn hefði samráð
við formann Stéttarsambands
bænda, Gunnar Guðbjartsson,
um athugun þessa, og hefur
hann gert það. Nú fyrir fáum
dögum barst yfirlit frá fram-
kvæmdastjóranum, þar sem
hann hafði lokið könnun sinni,
en hún var bæði umfangsmikil
og vandasöm. Framkvæmdastjór
inn hefur gert skýrslu yfir 152
bændur, sem sýnast vera I
svo erfiðri aðstöðu fjárhagslega,
að vonlítið sé, að þeir komist af
sjálfsdáðum út úr þeim erfið-
leikum, sem þeir eru í. Auk þess
eru 50—70 bændur, sem ekki
fylgir skýrsla um, sem eru tald-
ir á mörkum þess að ráða við
skuldir sínar.
Stjórn Stéttarsambands
bænda hefur haft umrædda
skýrsiu til meðferðar. Hefur
hún skrifað landbúnaðarráð-
herra og óskað eftir við-
ræðu um þessi mál.
Mér þykir ástæða til, við
þetta tækifæri að lýsa því yf-
ir, að ég er reiðubúinn að ræða
þessi mál, og vinna að heilbrigð-
um aðgerðum. Mér er ljóst, al-
veg eins og öðrum, sem um þessi
mál hafa fjallað, að hluti þess-
ara bænda er þannig settur, að
ekki er ráðlegt eða hyggilegt
að hvetja þá til að halda áfram
búskap, heldur gera eitthvað
annað, þar sem þeir gætu notið
sín betur. í bréfi, sem fylgdi
skýrslu framkvæmdastjóra Stétt
arsambands bænda til mín, segir
hann meðal annars:
„Þegar reynt er að gera sér
grein fyrir, hvaða orsakir séu
fyrir erfiðleikum þessara manna,
verður fyrst fyrir sú breyting á
árferði, sem orðið hefur á síð-
ustu árum. Þetta versnandi ár-
ferði hefur að vísu komið ilia
við fiesta bændur, en þó lang-
verst við þá menn, sem i byrjun
versnandi árferðis hafa ráðizt í
jarðarkaup og fjárfestingar á
jörðum sínum. Flestir þeirra
voru aðeins að framkvæma
skynsamlega hluti, sem hefðu
orðið til góðs, ef versnandi veð
urfar, kal og grasleysi, hefðu
ekki kippt grunninum undan
áætlunum þeirra. Þá eru í þess-
um hópi margir menn, sem ekki
eru heilir heilsu, menn með
skerta starfsgetu, öryrkjar, og
einnig nokkrir, sem hafa orðið
fyrir slysum og tjóni, svo sem
af bruna og bifreiða- og dráttar
vélarslysum. á eru einnig
nokkrir, sem eru ekki nógu mikl
ir fjármálamenn til að vera
bændur, en við nána athugun,
finnst mér þeir vera færri en
búast mætti við.“
Þessi athugun framkvæmda
stjórans er ekki úr lausu lofti
gripin, og er enginn vafi á því,
að orsakirnar, sem hann færir
fram fyrir lélegri afkomu ein-
stakra bænda eru réttar.
Verðlagning búvöru gekk ve\
á síðastliðnu hausti, og varð
samkomulag í 6-manna nefnd
um verulega verðhækkun á
framleiðsluvörum landbúnaðar
ins. Sala búvöru gengur vel
eins og horfir, og ættu bændur
því að geta búizt við að fá fullt
grundvallarverð fyrir afurðirn-
ar. Það er mikið atriði, að bú-
vörurnar seljist vel í landinu, og
að minna þurfi að flytja út. Ef
útflutningsuppbæturnar hrökkva
ekki til, verða bændur að taka á
sig hailla af útfLutningnuim og fá
ekki það verð, sem ætlazt er til,
samkvæmt lögum um verðlagn-
ingu búvara.
Niðurgreiðslur á landbúnaðar
vörur hafa verið auknar veru-
lega í sambandi við verðstöðv-
unarlög, sem samþykkt voru á
síðastliðnu hausti. Þessi lög eru
miðuð við 1. september n.k.
Ekki verður hjá þvi komizt að
halda niðurgreiðslunum áfram
eftir 1. september n.k. og fram-
lengja verðstöðvunarlögin í
einu eða öðru formi. Það mun,
verða enn dýrara fyrir ríkissj^x
að sieppa dýrtiðarskrúi^nni
Framhald á bls. 24