Morgunblaðið - 23.02.1971, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. FEBRÚAR 1971
19
Áttatíu og fimm ára:
Matthildur í Garði
í BAG 23. íebrúar eir Matthilduir
Haíldórsdóttir í Garði í Aðal-
dal B5 ára.
Utan heimabyggðar er hún
þek'ktust af jurtaútaða bandiruu
ifirá Gairði. FremsitJU koniur
heiimíLiisiðnaðarins karamast ailar
við Matthiddi, kenrLSlukonur og
hofróður húsmæðraskólanna. Þær
geta alllar gttdará úr £k>kki talað
an ég, sem veit það eitt með
Via.au, að engri tölu fæ ég á liti
hennar kastað, fávís maður í
þeim efinium, veit þó að tala
þeurra er legió og fjöldiinin. alflt
að því eims og í regnboganum.
Swo litrík eru Garðalandsgrös,
þegar þau eru meðhöndhið af
aki'toingi: lyngið og laufira, bjark-
arbörkurinn og blóðbergið,
blómjuirtimar og heillgrösin, og
ég veit ekki hvað og hvað ég á
að mefima.
Skuiluan við svo snúa okkur
firá þeim og hinuim merfci-
legu heiimiMsiðnaðarkonum við
bvennaBkólana fyrir austan,
summan, vestan og norðan og
Stikl.a á andartaki úit yfir ís-
Iiandsál og koma þar miður, sem
heitir Kaupmanirtahöfn í Dana-
veldi. Þar kom fyTÍr skömmu út
bók á þarlandsmáli um Svavar
Guðnason, frægan málara, eftir
firægan manin, Halldór Laxness.
Þar hvað hann gera samanburð
á iitavali Svavans, sem hanm
tefcur úr krulkkum og blandar og
færir á 'lérefit sín og litadýrð
koniunnar úr Aðaldalmum, sem
hún sýður út úr grasiniu og
Ilyinigtiniu og mosanum í Garðs-
landi og setur á kindarufllar-
band með þeirri kuinn'átituBemL
að því firamar standa hennar
veuk en málarans, sem þau enu
niáttúrliegri. Og sannast þar, segi
ég, að náttúran er náuninu rik-
ari og æðri.
Heima í sveit sinni og ná-
grenrai er Matthildur enra þekfct-
ari fyrir mannkostina en litun-
iina og þá ágætlega af hvoru
fiveggja.
Hún filu'tti alfarin í Aðaldalinn
frá Mývatni 1914. Sem reikna
má veu: hún þá innan við þrítugt,
beitkona Benedikts Baldivins-
sonar, bónda í Garði og gengu
þau í hjónabamd um þær rnund-
ir. Matthildur var firá KáQlfa-
Strönd. Um þá jörð minnir tniig
aið Jónas firá Hrifihi segði eitt
sinn á prenti, að þar væri fálHeg-
asta bæjarstæði í Evrópu.
Baltdvin í Garði Sigurðsson
var um þetta leyti að hætta bú-
skap og Bemedikt að táka við,
Það var ekki smábóndaefni hen/t
að taka við Garði úr höndum
Baidvins. Það var ekki heldur
amákonu meðfæri að taka við
heiimiUsstjórn þar úr höndum
Guðnýjar í Garði. Lengi um
áldiir var Garður stórstaður,
sýslumannissetur og annarra
ríkismarma. Þar heitir líka í
túni Rikiismannalaut.
Baldvin var héraðSkunnur
hómópatalæknir og raumar
lanidskunnur og stórbóndi í
ofanálag. Guðný var frá Þverá
í Laxárdal, dóttir Jónis Jóa-
kilmssonar, hreppstjóra í Helga-
staðahreppi.
í Báldvins tíð og Guðnýjar
voru hús í Garði meiri en annars
srtaðar víðast hvar, að Grenjað-
anstað þó undamtekmuim. Þar var
margt fóllk í heimili vinnandi, og
að auki jafinan þurfalingar og
gjúklingar, sem leituðu þangað
á náðir læknisims. Þar var eins-
konar heillsuhæli tím'Um saimaa.
Að áliti samltíðarmanna var
Baldvin miki'Il læknir og svo
áhrifagóður á veiklaða og volaða,
að margttr lifnaði til nýs liífls á
veguim hans.
Mér er í barnsminni, er ég
kom fynst i Garð eftir að Matt-
hillld'ur settiat þar að inrtan
StOkks. Mánaðar skólavist stóð
fyrir dyrum. Matthildur sat að
hannyrðum inni í Suðurhúsi hjá
tengdamóður sinni, Guðnýju.
Bláðar gengu þær okkur krökfc-
unuim í móðurstað þeranan
ábðliavistarrmámuð. Fyrir það ®éu
þær bieasaðar allla tíima. Myrkrið
var þá að byrja að síga yfir
aiugu gömlu konunnar, stam áfiti
eftir að sitja á rúmi sínu undir
Suðurhúsglluggamium, alblind í
mörg, mörg ár með sfllika ró og
firið yfir sér og umhvertfis, að
ölluim er ógleymanlegl; sem sáu.
Á þessum árum vissu allir, að
Bemedikt hefði höndflað mikla
hamingju. Og haflt var eftir
Baldvini, sem sjaldan llá á hlut-
um: Þetta fór alveg ágætlega.
Þau Matthildur og Benedikt
bjuggu saman í Garði í 55 ár.
Hainn andaðilst 1969.
Ég hetf kornið í Garð mörg
huindruð sinnuim, að ég hygg á
búSkapartíma þeirra Matthildar
og Benedikts. Það sætir að vísu
engum tlíðindum, að einn eða
einhver iðki bæjarand, eða
bindilst skýldu að eiga erindi um
eitt byggðarlag ótal siramium í
árafiugi. Hitt er í firásögu fær-
andi að varla eða aldrei kom ég
í Garð, svo að ekbi væri þar
fleiri eða færri aðrir gastkom-
amdi, Bærinn var á krossgötum.
Og svo var þar nokkuð á hlaði
úti og húsum imni, sem kalfla
mætti aðdráttarafl. Sá ósýnilegi
þráður teygði sig býsna lan'gt út
fyrir vallargarðinn. Ég tala ekki
um það, sem al'llstaðar var líka:
kaffi á borði handa þyrstum,
matur á borði handa svöngum
og rúm handa þeim, sem þurftu
að gista. Þetta alfllt var á boð-
stóiuim á hverjum bæ á þeirn
góðu dögum. En í Garð korruu
fleiri tiil að giista, stundum
stórir hópar, af því sá bær var
á mieiri krossgötum en flestir
aðrir. Og svo var aðhlymningin
við gesti og gangandi og önraur
fyrirgreiðsla Garðshjóna þeirara
aðaismerki.
Svo ég þá gleymi efeki alVeg
bóndanum við hlið konuninar er
hér eiltt dærni úm tiltekjur
hans, aðeins eitlt rúmis vegna og
hefði ég þó haft gaman af að
minnast á hreppsnefndainmann-
inn, Benedikt, sem bauð óðai
sitt að veði, þegar hreppurinn
gat enga trygginigu sett fyriir
banlkaiáni, sem haran varð að taka
feringum 1930. Svo sem haran
ættu flieiri hreppsn'efndarmenn
að vera, bæjarstjórnarmenn og
aðrir höfðingjar þjóðarinnar.
Látum það því bíða.
Hin sagan gæti lýst inn í hug
hans og um leið inn í ammarra
manna hug til hans.
Sumarið 1948 l'á bóndi einn í
sveit oíkkar Benedilktis frænda
rúmifastur mestal'lan sláttinn Og
þar sem þetta var eimyrki varð
heyskapur hans harfba bágborinn
og ásetninigurinn um haustað
eftir því. Nú fór það srvo að
þarna sannaðist viturilegt spak-
mæli: að sjaldan fari ein báran
Stök. Vorið 1949 var verra en
fleiSt eða öl vor öruniur
norður þar og allur þorri bænda
í heyþroti, þegar kom firam um
10. júnií. En þá tók loks að 9vía.
Ekki vil ég lýsa því basíi. En
þegar það stóð eimna hæst, er
inn í símaran til tais við hinn
bóndann og segir: Þetta er Betnisi
í Garði, ég ætlaði að vita hvont
þú gætir ekki gert.mér svolítinn
greiða.
Afbæjarhestar eru famir að
brjótast inn í girðingu, sem ég
á utan um hey vestur í Hjarta.
Ef þú gætir nú gert mér þann
greiða að hirða heyið, áður en
það verður étið upp til agna,
þætti mér vænt um það.
Hvernig halda mienn að svona
bón um greiða hafi snert hey-
lausan manm í ráðaleysi sínu?
Hjartaheyið reyndist úrvaHs-
hey og allir vissu, að Benedikt
átti ekkert hey afllögu nema
korta við sínar skepnur.
Eins og á dögum Guðnýjar og
Baldvims voru bæjarhús í Garði
betri og iwelri en víðast annars
staðar út 2. 3. og 4. tug aldar-
ininar. Enn hélzt sá siður að
þangað söfnuðust gamalimenn'i,
þunfamienn og vandræðafólk á
vegum sveitarfélagsins. Nefna má
Kobba, Viila og Sölku, svo eitt-
hvað sé nefmt. Vil'la gat heízt
enginn umigengizt nema Bene-
diflct og Kjartan, síðar í Hrauni
og svo auðvitað Matthiidur, sem
hann kaiaði Bótu. Bóta þýddi í
hans miunni: sú sem allt bætár.
Vilhjálmur var hálfsturlaður, en
gat verið svo orðheppinn að að-
dáun vakti. Held ég að sú góða
koma, MatthMur hljóti að eiiga
mikla innstæðu fyrir handan
höf og hnött fyrir allt það gott,
sem hún gerði á löngum bú-
skapartíma olnbogabömum og
eimstæðingum, sém á heumar
vegu söfinuðust, að ógleymduim
þó öllium hinum, sem meira
má ttu. sín.
Benedikt í Garði heilsaði
jafnan gesti og gangandi hre-ssi-
lega á hliaði úti mieð gamanyrði
á vörum. Konan tók sivo við,
þegar inn í bæinn kom með um-
hyggju og innileik í hverri hreyf
ingu. Sá maður var illla á sig
kominn, sem ekki hreifst til
heilsubótar af snertingu við þá
úrválseiginleika, sem öllu mann-
iiífi snúa ti'l befcri vegar.
Víkjum annars svolítið betuir
að vitnisburði H.K.L., sem ég
ympraði á áðan. Með bókinini
um Svavar Guðnason má segja,
að hann hafi gert Garðskonuna
álllfræga um Norðurlönd, því
bækur hans eru lesnar þar setm
arrnars staðar. Um leið varður
AÖvörun
Stolið var úr Breiðfirðingabúð 21 þm. ávisanahefti á Bún-
aðarbanka islands með ónotuðum 11 ávísanablöðum nr. 67164
til 67175.
Allir eru hér með varaðir við fölsuðum ávísunum á nefndum
ávísanablöðum.
BREtÐFJROtNGAHEIMUÐ H.F.
ADSTOÐARSTULKA
ÓSKAST A AUGLÝSINGA-
TEIKNISTOFU HALFAN EOA
ALLAN DAGINN
Upplýsingar mitli kl. 4—6
í dag og næstu daga.
Ekki i síma
IVIYfslDAIVIÓT HF.
AÐALStRÆTI 6 — REVKJAVIK
PRENTMVNDAGERD SlMI 17152
OFFSET-FILMUR OG PLOTUR
AUGLÝSINGATEIKNISTOFA SlMI 25810
mér hiuigjsað til skritfa harais á ár-
uimum áður, sam nefina mætfci
æskubrefcaár, um sauðfjárrækt
íslendinga. Á fyndinn hátt
hæddist hann þá að idiótasporti
og maraþonihlaupum bændanna
um sanda og hraiun í spreng eftir
ám og gemilingum um foldar
fjöllL Þá héit hann að uMin,
klæðaetfni landsmanna í 1000 ár,
væri ónothæf til alls nema í
fótaþurrkur ef ég man rétt. Nú
stendur atffcur skrifaður hjá þeim
ágæta öðlingi heldur en ekki
annax vitnisbuTður um ufllar-
bandið hennar Mafcthildar.
Þannig er ekki sama hver á
heldur og gaman til að vita,
þegar miklir menn borða ofan
í sig vilfliukennin'gar. Vita verða
mieran þó, að það var enginn smá-
ræðistimi, semölfl. litunintók. Og
fór þó enn mieiri tími í að þurrka,
strjúka og hespa bandið, raða
og leggja í pakka tii úfcsending-
ar um allt land.
Það sá ég sjálfur oft og mörg-
um simmum. Þar vax þó bóndinn
önnur hönd komumnar. Svo var
að safna mosum og laufium og
því öllkx saman, En köMunax-
störtf spyrja ekki um vanabund-
inn viranudag né 40 stunda
vimmuviibu, fótaferðartíma né
háttatíma.
Einhvern tíma kom Ósvaldur
Knúdsen í Garð og myndaði
Matthildi við pottinn og með
hespurnar sínar. Það var kvik-
mynd. Mættum við segja við
sjónvarpið olckar? Gef okkur
eina silíka eða tvser en vfk til
hliðar í staðinn einihverju mann-
drápimu eða auglýsingaákrum-
inu, sem er svo ógeðsHegt, að það
er ekki í húsurn hæft.
Litfcun í potti Matthildar er nú
lögð á hilluna. Lærflimga á hún
þó hér og þar um land. Enn gæti
hún þó lagt á hest siran og riðið
norður að Austurheflilum að
safna mosa og sortulyngi, edni
og lauflum, ellegar hrugðið sér
vesfcur að Núp eða út í Brúar-
Víkur. En litunarpotturinm er
horfinn úr Musteriinu og það að
jarðu jafnað. Musterinu? Hafll-
dór fann þetta faflílega gaman-
nafn á góðum degi og festi við
vinniuiskáia móður sinnar. Þar
rétt sjá var líka Viti og Himma-
ríki, reykhúsið og smiðjam.
Gamansemin hélt oft vefl í beizl-
istaumana við hestasteirainn á
Garðshlaði, eins og gæfan í
tauma Jóns Arasonar biskups.
Já, Musterið. Áttræður sagði
Kjarval, að menn þyrftu að edga
sér musfceri fyrir andann, En það
var seiinna en hitt var. Meistard
sá í musteri iistarinmar talaði
þar út frá hjartamiu. Hver veit
irvað muiSterisdivöfl jaflnölcfaui
Kjarvals við suðurjaðarLnn á
Aðaldalshrauninu hefiur orðið
henni drjúg ti!l heilsubótar oig
lengingar góðra M'fdaga?
Einu sinini var Matthiflduir á
KvemmaSkóla í höfluðborginini.
Síðan eru nú 60 ár. Allan þarain
tíma dvaMi hún norðan fjalflia.
Ekki gáfiuist mangar tómstuindilr
itil faramgurs á þeim sex áratuig-
um, frá þeirri önra, sem ég
var að reyna að lýsa.
Svo var það eihin góðan veð-
urdag í fyrra, að fiarartækí nú-
tímains sveitf niður úr skýja-
þykkni himins og tók land á
Reykjavííburvelli. Konan frá
Kállfaströnd og Garði gekk út.
Hún vEir komin frá 60 ára önin
í orflof í dýrð höfiuðborgaritaniair
norðan yfir jöklana, igestur á ný
í Reykjavík eftir alflan þennan
tíma. Samt er heimili hemnar
enn í Garði hjá börnum hennar,
Sfeatftsi, héraðsráðuinaiut og Guð-
nýju bónda í Garði, sem þar
býr með sonium símurn, befcur em
flestir karlbændur um næstu
sveitir.
í dag er þesisi heiðurskona úit
Aðaldainum á heimili dótitur
sinnar á SeltjamarnesL Hóllm-
fríðar. EpM faflla stundum nærri
eikimum og ætla ég að Fríðiu
kippi það í kym siifct að hún opini
hurðina á nýja húsinu síniu á af-
mælisdegi móður sinnar, eitt-
hvað á svipaðan hátt og gart
hefur verið heima í GarðL
Mig minnir að gatan heiiti
BarðcLStrönd.
Bjartmar Guðmundssomu
*
Obreytt
verðiagsuppbót
KAUPLAGSNEFND hefur reikn
að út visitölu framfærslukosta
aðar í febrúarbyrjun 1971 og
reyndist hún vera 153 stig eða
einu stigi lægri en í nóvember-
byrjun 1970. Jafnframt hefur
kauplagsnefnd reiknað út kaup
greiðsluvísitölu fyrir tímabilíð
1. marz til 31. maí 1971. Reymd
ist hún vera 1,31 stigi hærri ea
sú kaupgreiðsluvisitala sem gití
hefur síðan 1. september sl.
Samkvæmt ákvæðum verð-
stöðvunarlaganna skal verðlags
uppbót allt að tveimur víaitölu
stigum frá 4,21% ekki koma til
framkvæmda fyrr en 1. septem
ber n.k. á Á tímabilinu 1. marz
til 31. maí n.k. skal því greiða
sömu verðlagsuppbót og nú gild
ir þ.e. 4,21%.
Renault 10 til sölu
árg. 1968 sem nýr, úrvals bíll, ekinn aðeins 32 þús. km.
Upplýsingar í síma 10844 milli kl. 10—12 og 2—6 eða
52898 eftir kl. 7 á kvöldin.
Fyrirtœki
Lítið iðnfyrirtæki til sölu hentugt fyrir einn til tvo menn.
Tilboð sendist Mbl. fyrir fimmtudag merkt:
„Fyrirtæki — 6881".
Nauðungaruppboð
Eftir kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavlk fer fram opinbert upp-
boð að Brautarholti 6, þriðjudaginn 2. marz 1971 kl. 9.30 og
verða þar seldir 2 Bauler fræsarar, taldir eign B. A. húsgðgn
h.f.
Greiðsla við hamarshöggl
Borgarfógetaembættið i Reykjavík.
Nauðungaruppboð
Eftir kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavik fer fram opinbert upp-
boð að Síðumúla 10, þriðjudaginn 2. marz 1971, kl. 15.00 og
verður þar selt: Saumavél, þriskeri og brotvél. talið eign
Félagsbókbandsins h.f.
Greiðsla við hamarshögg.
Borgarfógetaembættið i Reykjavík.