Morgunblaðið - 27.02.1971, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARÐAGUR 27. FEBRÚAR 1971
Rányrkium gróðurlendið
INGVI Þorsteinsson, mag-
ister, hlaut styrk úr minn-
ingarsjóði Ármanns Sveins
sonar, sem viðurkenníngu
fyrir árangursríkt starf á
sviði landverndarmála og
til þess að semja ítarlega
greinargerð um þróun og
ástand landeyðingar og
uppfoks og á grundvelli
þess að gera grein fyrir lík-
legum leiðum til að sigrast
á vandamálinu, eins og
sagði í frétt í Mbl.
í tilefni af þessu Ieituð-
um við til Ingva, til að
fræðast nánar um þessi
málefni og spurðum hann
hvort þarna væri mikið
vandamál á ferð og hvort
laadið væri enn að eyðast.
Vantar ræktað beitiland fyrir
200-300 þúsund fjár
Samanlagt svarar þetta til
þess að íriðuð hafí verið
minna en 2% af landinu öllu.
Víða hefur þetta borið ágæt
an árangur, eins og kunnugt
er. M.a. hefur sandfok verið
heft á sumum hættulegustu
sandfokssvæðunum. En því
fer f jarri að þetta land sé al
gróið og raunar hefur engin
úttekt verið gerð á því. Auk
þess sem áður er talið kem-
ur svo til árleg sáníng á veg
um Landgræðslunnar, Land-
vemdar, Vegagerðar og fleiri
aðila, sem í heild svarar til
15—20% ferkm á ári af ný-
ræktuðu landi. Nú, og nokk-
ur sjálfgræðsla á sér stað,
Viðtal við Ingva Þorsteinsson,
magister

— Já, við höfum á tæplega
1100 árum misst að minnsta
kosti helmingínn af gróður-
lendí Islands, sem samsvarar
um þriðjungi af flatarmáli
landsins alls, svaraði Ingvi.
Og enn er landið að eyðast
meira en það grær upp af
eigin eða manna völdum.
— En er það ekki í mót-
sögn við það sem nýlega kom
fram í frétt?
— Ég hefi ekki séð neinar
tölulegar staðreyndir til
stuðnings þeirri stá'ðhæfingu.
Þær rannsóknir, sem við höf-
um verið að vinna að undan-
iarið, hafa fært mér heim
sanninn um hið gagnstæða.
Ðæmið lítur svona út:
Stærsta átakið í land-
græðslu er fyrst og fremst að
friða 1500 ferkm lands á veg-
um Landgræðslu ríkisins, eft-
ir þvi sem síðustu tölur
herma. Við það bætast 300—
350 ferkm iands, sem Skóg-
rækt ríkisins hefur friðað.
þar sem land er ekki ofnýtt.
En sú sjálfgræðsla gengur
ákaflega hægt fyrir sig við
okkar gróðurskilyrði.
— Og á móti kemur svo?
— Á móti þessu kemur það,
að um 50-60% af öllum gróur
lendí landsins er ofbeitt.
Sums staðar aðeins lítillega,
en á öðrum svæðum mjög mik
ið. Þannig að beitarþunginn
er margfaldur á við beitarþol
ið. Þetta svarar til 10—12 þús
und ferkm. Gróður á þessu
svæði liggur undir skemrnd-
um og jarðvegur eyðist. Um
f jórðungur af landinu er hæfi
lega nýttur og um annar
fjórðungur minna nýttur en
svarar til beitarþols. Sú eyð-
ing, sem á sér stað, er því
miklu meiri en það sem grær
upp.
— Sem dæmi um það hve
raunverulega þarf lítið til að
vega á móti uppgræðslunni,
má benda á áhrif Heklugoss
ins á gróður á síðastliðnu
vori, þar sem nokkrir tugir
ferkílómetra eyddust, þó að
þeir nái sér e.t.v. síðar, bætti
Ingvi við. Þetta er ekki sagt
í þeim tilgangi að gera lítið
úr landgræðslustarfi á Is-
landi. Síður en svo. Það sæti
sízt á mér að gera lítið úr því
ágæta starfi, sem hefur verið
unnið þrátt fyrir fáránlega lít
ið f jármagn til þess, miðað við
það hversu alvarlegt vanda-
mál er við að eiga. Ef á að
værrta þess að ná árangri í
þessu starfi, verða menn að
gera sér rétta og raunsæja
mynd af því hvernig málin
standa, til að geta stefnt að
réttu marki. Bjartsýni er ágæt
en hún verður að byggja á
raunsæi.
— Má ég skjóta inn spurn
ingu? Er ekki Iandeyðingin
breytileg eftir landshlutum?
Og hvar er ofbeitin mest?
— Jú, landeyðingin er
breytileg frá einum lands-
hluta til annars. Hún er mest
á móbergssvæðinu og án efa
örust á afréttum á hálendi
hér sunnan lands. En það á
sér líka stað geysimikil land
eyðing í öðrum landshlutum,
og ekki alltaf augljós með ber
um augum. En ofbeitin er að
allega á Suður- og Suðvestur
landi, hluta af Vestfjörðum,
Skagafirði og nokkrum hluta
Húnavatssýslu. Minni nýting
en svarar til beitarþols er á
Austurlandi.
— 1 fréttinni af styrkveit
ingunni var talað um líklegar
leiðir tii að sigrast á.vanda-
málinu, og greinargerð frá
þér um þróun og ástand land
eyðingar og uppfoks?
— Við erum búnir að gera
gróðurkort af 60—70% af
landinu öllu. Það nær yfir
allt hálendið og við erum
byrjaðir á byggðum landsins.
Þessar niðurstöður, sem ég
nefndi áðan um ofnýtingu
landsins, hafa þannig verið
tölulegar sannaðar. Allt ber
sem sagt að sama brunni.
Grundvallarástæða þess að
við höfum ekki snúið vörn í
sókn, er fyrst og fremst sú,
að við rányrkjum að alltof
miklu leyti gróðurlendið, sem
þar af leiðandi verður sífellt
rýrara, jafnframt sívaxandi
þorf aukningar á bústofni
vegna vaxandí fólksf jölda.
— Þetta þarf að breytast
nú þegar, hélt Ingi ðfram. Og
það verður að gerast á þann
hátt, að bithagar verði rækt-
aðír upp og létt á hinum of-
setnu högum. Þetta er undir
staða allrar landgræðslu.
Jafnframt þvi getum við
þannig vænzt miklu meiri af-
urða af búfénaði af ræktuðu
landi. Við verðum að hafa í
huga, að innan við 1.5% af
landinu er ræktað og það ger
ir ekki meira en að nægja til
heyframleiðslu, eins og sakir
standa. Hygg ég að okkur
skorti ræktað beitiland fyrir
200—300 þúsund fjár eða jafn
gildi í öðrum búpeningi, sem
nýtir útihagana, til að vera ör
ugg um að ofgera ekki land-
inu.
— Og líklega ekki sama
hvar það er?
— Nei, það þarf að haga
landbúnaðarframleiðslunni í
samræmi við Iandgæðin á
hverjum stað. Og það er
ekki gert nema að litlu leyti
núna.
1 annan stað þarf að stór-
auka fjárveitingar til hvers
kyns landgræðslu, heldur
Ingvi áfram. 1 ár er eytt um
um 34—35 milljónum króna
í þessu skyni. En í fljótu
biagði sýnist mér að til þess
að sjá íullnægjandi árangur,
sem við gætum verið sæmdir
af, þyrfti að veita 150—200
milljónum króna til þessa
næstu 10 árin. Mikill hluti
þess fjár mundi renna til
þeirrar ræktunar, sem rætt
var um hér að framan. En
veruleg aukning þarf einnig
að verða til beinnar land-
græðslu, þ.e. heftingar sand-
foks og til annarra varna gegn
jarðvegseyðingu.
— Þetta er í grófum drátt-
um það, sem fyrst kemur upp
í huga minn í sambandi við
þessa spurningu, sem þú lagð
ir fyrir mig um leiðir til að
sigrast á vandanum, sagði
Ingvi að Iokum. En eitt af
meginverkefnunum á þessu
sviði er svo að fræða ai-
menning um hve alvarlegt
þetta vandamál er og helzt að
reyna að virkja almenning til
beinnar þátttöku, eins og
Landvernd er að reyna að
gera. Það kernur sem sagt í
ljós, að almenningur og for-
ustumenn þjóðarinnar eru
furðu fáfróðir um þessa hluti,
þrátt fyrir það að vandamál-
ið blasir við hvar sem er á
,andinu. Þetta mál er miklu
- brýnna en mörg af þeim nátt
úruverndamálum, sem nú
eru á hvers manns vörum, en
eru raunverulega mjög smá-
vægileg enniþá hér á landi í
samanburði við þetta.
Leikstarfsemi
í Vík í Mýrdal
Á s.l. ári var sitofnað uogmieftna-
félag í Vík í Mýrdal. Segja má,
að það hafi þegar nokkru afrek-
að, sem telja má til menningar-
auka hér uan silóðir á sviði
iþrófcta og félagsmála.
Leikstarfsemi hefur lengi
legið niðri í Vík. En með til-
kontu félagsheimilisins Leik-
skáia, hefur aðstaðan batnað til
imma. Ungmennafélagið hefur
nú tekið upp þráðinn og á von-
andi eftír að gera meira. Al-
þýðíegur, vinsaell gamanleikur,
„Húrra krakkí“, varð fyrir val-
imi. Frumsýning fór fram í fé-
lagsheimilínu laugardainn 20.
febrúar, og var þar mjög glatt
á hjaila þetta kvöld.
Leikstjóri er ungur SkaftfeT!-
ingur, Sævar HeJgason, sem
lokið hefur prófi frá Leikskóla
Þjóðieikhússíns. Leikstjóri roál-
aði hann einnig ásamt Sigurjóni
Rútssyni, en leiktjaldasimíði
annaðist Sigurður Ævar Harðar-
son ásamt félöguim úr ung-
roenmafélaginu.
Persónur og leikendur eru:
Guðmundur Goðdal keikinn af
Siguirði Jónssyni, skrifstro.
Hanna kona hans leikin af
Heiðrúniu Rútsdóttiur, Thorkel-
sen sýsiuimaður af Bimi Jóns-
syni skólastjóra. Matthildur,
kona hans aí frú Valgerði Guð-
laugsdóttur. Tjrlfujr Austmann,
TIe»gi Gunnarsson verzLm.
Helga Stefáns af frú Ömrnu
Björnsdóttur, HiHaríus ai
Magraúsi Þórðansyni, lofskm.
Anna, stofuistúlka af frú Sól-
eyju Kagnarsdóttur og Tómas
tútomima af Birni Friðrikssyni,
verzl.m. Leikeradur eru allir úr
Vík.
H iutverkm voru öll vel af
hendi leyst og suim með mestiu
prýði, þegar haft er í huga, að
tími til æfinga var nauanur og
Jeikendur allflestir viðvaningar.
Sýníngin er rraeð léttuim blæ og
greirailegt, að stjómlagnir leið-
beiniendur geta miklu áorkað.
Sviðsbúnaður var ágætur og á
Unigmenmafél agið Draragur þakk-
ir skildar fyrir að hafa nú hafizt
handa á myndarlegan hátt, til
heiHa Þaiíu, eftir áralangt hlé.
Leíkskrá var vel úr garði gerð,
skreytt merki félagsins, sem er
af Reynisdröngumn með ísienzka
fánanm í forgrunni. Merki þetta
er gert af Sigurði Rútssyni, raf-
virkja í Vík. Þar leynist greini-
iegt listahandbragð.
Húsfyllir var á fruansýning-
urmi og tóku áhorfendur henni
mæta vel, alilit frá byrjun til
enda með miklum hlátri og lófa-
taki. Iranilega var ieikstjóranum
fagr.að enda vel að heiðriruum
kominn.
Margir hér um slóðir tenigja
miklar og góðar vonir við Urag-
mennafélagið Drang. Það hetfur
farið vel af stað og þess ósfcað,
að það haldi réttri stiefnu, setji
marlkið hátt o-g hopi hvergi þótt
við einhverja byrjuinarörðugleika
kunni að vera að etja. Stjóm
þess skipa nú: Sigurður Ævar
Harðarson, formaður, Anna
Björnsdóttir, ritari og Þórður
Karlsson, gjaldke-rL
L L
Hillarins (Magnus Þórðarson) og Thorke sen sýslumaðnr
(Björn Jónsson).
SVAR MITT
EFTIR BILLY GRAHAM
ÉG finn hvergi frið. Gæti jákvæð hugsun orðið mér t’"
hjálpar? Hvernig á að hugsa jákvæðar hugsanir?
STUNDUM er hugtakið „jákvæð hugsun“, mistúlkað.
Ef hún er slitin úr temgslum við en-durl-eysiandi mátt
Guðs, verður hún aðeins andleg æfing og ber tak-
markaðan árangur.
Biblían segir: „Verið með sama hugarfari sem Krist-
ur Jesús var“ (Fil. 2,5). Hugur ok'ka-r hneigist til efa-
semda, reiði, gremju, saurugra hugsa-na og annars
þess, sem illt er. Bib-Iían kennir, að Kristur skapi nýja
afstöðu hjá okkur, þegar hann kemur inn í hjörtu okk-
ar. Þetta verður „jákvæð hugsun“ í kristilegum skiln-
ingi. Þá verða hans hugsanir okkar hugsanir. Við för-
um að hugsa hlýtt til þeirra, sem hafa gert á okkar
hlut, í stað þess að hugsa þeim þegjandi þörfina. Við
væ-ntum ætíð góðs, í stað þesis að efast um gæziku Guðs
og í stað kulda til náungans. Margur nútímamaður-
inn tærist upp af hatri, illgimi og öfund. Þetta er ekki
þóknanlegt Guði og veldur okkur sjálfum miklu böli.
Öllu þessu getur Kristur breytt. Minnizt þess, að
Biblían segir: „Ve-rið með sama hugarfari.“ Þetta þýð-
ir, að við getum búið við andlega eymd, ef við viljum,
en það felur einnig í sér, að Guð hefur gefið okkur
kraft til þess að velja veg friðar, gleði og fullnægju.
Við eigum völina. Máttur Krists stendur öillum þeim
til boða, sem þiggja vi'lj-a.