Morgunblaðið - 28.03.1971, Blaðsíða 14

'14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1971
Rætt við
Baltasar, er
í gær opnaði
málverka-
sýningu
í Bogasalnum
„Það var efnahagslegt
hnignunarskeið og kreppa á
þriðja og fjórða áratjugnum,
en nú er það andleg kreppa.
Þetta hvemig ungt fólk snýst
við efnishyggjunni er allt of
yfirborðskennt og hefur að
sumu leyti myndað nýja efnis-
hyggju, sem birtist í klæðnaði
þess eins og sjá má. Hvað kem
ur í staðinn fyrir efnishyggj-
una? Er það ást á landinu, eða
fólkinu eða móðurmálinu. Ekki
er það að sjá: Þessir popp-
söngvarar syngja að minnsta
kosti allt á ensku. Nei, það er
ekki nóg að vorkenna sjálfum
sér, sitja og tala um ást og
reykja maríuana."
„Þú álítur sem sagt, að þessi
nýja mytndlist, sé samsvarandi
rómantisku stefnunni um
1800?“
„Þar er margt hliðstætt. Á
forsíðu myndlistarblaðs sá ég
nýiega mynd af poppverki, sem
var alger hliðstæða við hina
frægu mynd Davids af Marat
vegnum í baðinu. Þróunin er
alltaf sú, að í arkaískri list,
sem til verður í frumstæðu en
vaxandi þjóðfélagi, er inni-
haldið allt, en stíleinkennl
skipta ekki máli. Síðan verð-
ur alltaf minna og minna inni-
hald og meira og meira hugs-
að um stHinn, unz það er orð-
inn stíll vegna stilsins. Hins
vegar getum við sagt, að sann-
leikurinn hafi engan stíL
Hann þarf ekki á stil að halda.
Hvað snertir nýlistina eða
poppið, þá er of stór hundraðs
hluti af þvi innihaldslaus for-
rnúla, still vegna stilsins. Það
er líka vert að undirstrika al-
veg sérstaklega, að hver list-
stefna út aí fyrir sig ber I sig
allan hringinn frá byrjun til
(hmignunar. Fyrsbu amierísteu
pappmyndimar hötfðu innilhald;
þær voru ekki innantóm for-
múla. Myndir Rosenquists lýsa
til dæmis ameríska neyzluþjóð
félaginu, sóuruinnii, of miikið af
öllu, allt yfirfljótandi í niður-
soðnum mat, bílum og þess
háttar. Nú þarf ekki annað en
að fletta blöðum, til að sjá, að
flestir poppmálarar hafa ekk-
ert annað fram að færa en
ákveðin stíleinkenni, sem við
heimfærum upp á popplist."
„Ég held að við látum þetta
nægja um popplistina, enda ert
þú ekki málsvari hennar. En
mér fannst forvitnilegt að
heyra hvað iþú sagðir um hana,
málari, sem heldur tryggð við
fomar dyggðir og klassisk
vinnubrögð."
„Að mála eins og ég mála er
víst einstoonar guðlast á þess-
um síðustu tímum. Kataióníu-
menn eru stjórnleysingjar í
eðli sínu og eðlið breytist ekki,
þótt menn flytjist til annarra
landa.“
„Hvað þá með landa þína
eins og Picasso og Miro?“
„Kúbismi Picassos var hálf-
gert guðlast á sínum tima. Það
var sprenging. Og Dali hefur
gert öll sin stykki, án þess að
taka tilílirt tii rikjandi lisit-
stefna. Sama miá segja um
Kjarval hér; hann var alveg
Framhald á bls. 30
lega óþolandi, ef ekki væri
hrært upp í lognmollunni
öðru hverju og slíkar bylting-
ar hljóta að vera nauðsynleg-
ar, jafnvel þótt þær éti böm-
in sín.“
„Jú, þær eru það. En mér
sýnist að blómaskeið listarinn-
ar hafi fremur orðið fyrir og
eftir hverja byltingu."
„En er ekki búin að vera
ein samhangandi bylting í
myndlistinni alla þessa öld?“
„Nei, alls ekki. Svo við för-
um dálitið lengra aftur í tim-
ann, þá var impressionisminn
bylting, en blómaskeiðið er síð-
impressionisminn með Van
Gogh, Gaugain, Nolde og fleir
um. Síðan ný bylting, kúbism-
inn, en blómaskeiðið þar er
analíski kúbisminn, eins
og hann birtist t.d. hjá Braque.
Abstraktlistin er svo enn ný
bylting, sem nær hámarki í svo
nefndum abstrakt-expression
isma og nægir að benda á de
Kooning sem dæmi. Þetta eru
allt saman smærri byltingar,
en síðan kemur sú stórbylting,
sem á þessari öld samsvar-
ar impressionismanum. Það er
popplistin. Taktu eftir, að
myndir impressionistanna,
Monets, Manets og fleiri mál-
ara, voru mjöig liikar. Sama er
að sgeja um popplistina; þar
er mjög margt með líku marki
brennt."
„Ekki er ég alveg sammála
því. Ég held að þróunarmögu-
leikar popplistarinnar séu þús-
und sinnum víðtækari en þeir
voru hjá impressionistunum á
öldinni sem leið.“
„Möguleikamir til fjöl-
breyttrar efnisnotkunar eru
meiri, en það endar alltaf með
því að einhver er gerður páfi,
líkt Picasso í kúbismanúm og
það táknar endalokin. Fjöld-
inn þarf alltaf sinn guru, eða
sinn guð eða sinn páfa. Þar
með er komin regla og sú regla
bíður aðeins eftir nýrri bylt-
ingu.“
„Þú talar um að stórar form
byltingar fylgi hnignunarskeið
um. Eftir þeirri kenningu ætti
mikið hnignunarskeið að hafa
gengið yfir um 1880 og aftur
nú eftir 1960. Ég er ekki alveg
sammála þessu heldur; mér
finnst að tímaskeiðið frá byrj-
un fyrri heimsstyrjaldar að
lokum þeirrar síðari, beri í sér
mun meiri hnignun en árin
frá 1960, þrátt fyrir Víetnam-
stríð, kynþáttamisrétti og
fleiri hörmungar. Ég álít, að
það sé vaxandi stemning viða
um heim fyrir jafnrétti og að
ungt fólk hafi einmitt komið
auga á raunveruleg verðmæti
i lífinu fremur en áður og ég
kalla það ekki hnignun."
I áningarstað.
Jón Guðmundsson í FjaJIl.
,Á þetta að vera poppviðtal,"
spurði málarinn?“
„Nel, ætli það. Hvernig eru
poppviðtöl; llíteleiga er það ein-
hver grein £if blaðamennsku,
sem ég hef ekki lært ennþá."
„Ég sagði nú bara svona. Og
þó, ég hef séð eins konar popp-
viðtöl í erlendum blöðum. Þú
hefur heyrt hvemig Dali svar-
ar spurningum. Hann er sér-
fræðingur í þjkss konar.“
„Þá hefur Kjarval líklega
verið það líka, þegar honum
tókst bezt upp. En kannski við
byirjum þá á því að ræða ögn
um popplist, þótt ektei sé hún
þínar ær og kýr. Eða kannske
einmitt þess vegna. Getur ekki
verið erfitt að skilgreina, hvað
undir þá stefnu fellur? Hvað
er popp?“
„Við verðum að skoða það í
Viðu samhengi. Öldum saman
hatfa trú og pólittk verið
hreyfiafl, móralSkt hreyfiafl.
Fjöldinn hefur alltaf þörf fyr-
ir sameiginlega kveikju, ef svo
mætti segja. Fólk fær útrás í
ólíklegustu athöfnum. Einu
sinni tíðkaðist að brenna fólk
og þá héldu menn, að þeir
væru að útrýma syndinni og
festa trúna í sessi. Þá brenndu
þeir galdranomir, en nú er
brennt öðrum táknum. Stund-
um er brennt kapitalistum, og
stundum kommúnistum. Stund
um em það þinghús, stundum
heitevaðningar og stundum
flögg.“
„En hvað kemur það popp-
inu við.“
„Popplistin er kraftur, sprott
in fram af eðlilegum hvötum
til að slita sig lausan frá for-
tíðinni. Nú tala ég um popp
almennt: músík, klæðaburð,
Mfsstíl svo og myndlist. Hinir
heittrúuðu og harðsnúnu, sem
fylgja breytingunni fram í
nafni frelsisins, drepa hana um
leið með blindri fylgisspekt.
Þetta er hringrás; eins konar
menningarbylting likt og i
Kína. En hundurinn er aMtaf
með hálsbandið og sérhver
hreylfing er dæmd til falls. Það
er einnig athyglisvert, að slík-
ar hreyfingar verða á hnign-
unarskeiðum í sögunni. Þegar
mjög almenn viðbrögð verða,
líilkit og gerzt heifiur í popplist-
inni, er innihald hreyfingarinn
ar venjulega ekki mjög djúp-
stætt. Sé um merkar hreyfing-
ar að ræða, bregðast aðeins fiá-
ir, hugsandi menn við. En svo
gerist það einnig hér, að bylt-
ingin étur bömin sín.“
„Ég sé ekki að ný hreyfing
þurfi endilega að vera ómerk-
ari, þótt margir bregðist við.
Auk þess yrði ástandið fljót-
Hver
málari
á sínar heilögu kýr
Þorrablót.