Morgunblaðið - 21.04.1971, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1971
Leiðin var
löng — en
nú er tak-
markinu náð
— sagði Jörgen
Jörgensen, fyrrum
kennslumálaráðherra,
í samtali við
Morgunblaðið
Þegar rifjuð er upp saga handrita-
málsins ber einna hœst nafn Jörgen
Jörgensens, fyrrum kennslumálaráð-
herra. Það var hann, sem lagði fram
frumvarpið um afhendingu handrit-
anna, sem var samþykkt í fyrsta sinn
árið 1961.
Jörgen Jörgensen er nú gamall mað
ur, verður 83 ára 19. maí næstkom-
andi, en hann er enn vel ern. Hann
var einn helzti leiðtogi De radikale
venstre og átti sæti í Þjóðþinginu á
fjórða áratug. Sem dæmi um, hversu
mikill áhrifamaður hann var í dönsk-
um stjórnmálum má nefna, að hann var
ráðherra í rikisstjómum Staunings,
Buhls og Scavenius árin 1935—1945, í
ríkisstjórn H. C. Hansens 1957 og ríkis
stjóm Kampmanns 1960—1961.
Jörgen Jörgensen býr í fremur litlu
og þægilegu einbýlishúsi við hinn foma
konungsbæ Lejre á Sjálandi, skammt
frá hinum gamla búgarði sínum, Bispe-
gaarden, sem sonur hans hefur nú tekið
við.
Það var heitan sólskinsdag fyrir
skömmu, að blaðamaður Morgunblaðs-
ins heimsótti Jörgen Jörgensen og Est-
er lconu hans í húsi þeirra við Lejre.
Gamli maðurinn stóð í dyrunum til að
fagna gestinum og frú Ester bar fram
kaffi og kökur.
Jörgensen spurði margs um vini sína
á Islandi og þróun mála þar og var
hann greinilega hrærður yfir því, að
blaðamaður hafði komið alla þessa leið
til að eiga við hann viðtal.
Heimili þeirra hjóna er mjög vistlegt
og hlýlegt og þar er margt gamalla og
fagurra muna. Það er reisn yfir gamla
manninum og það má vel merkja, að
þar er maður sem hefur verið áhrifa-
rikur um dagana.
Þegar við vorum setztir inn í stofu
og höfðum komið okkur vel fyrir tók
Jörgensen það fram, að minnl hans
væri ekki eins gott og fyrrum og hann
kvaðst ekki heldur vilja rif ja upp sögu
handritamálsins í smáatriðum, þvi hann
vildi að kyrrð færðist yfir fomar deil-
ur og átök.
Þegar Jörgensen var spurður að því
hvenær áhugi hans á Islandi hefði vakn
að fyrst svaraði hann:
— Það var í lýðháskólanum, að áhugi
og skilningur á öllu norrænu vaknaði
hjá mér.
— Fyrirlestrarnir, sem ég heyrði I
Vallekilde-iýðháskólanum um norræna
hugsun, norrænt þjóðlíf og norrænt
menningarlíf greip hug minn fanginn,
þetta var grunntónninn alls staðar á
hinum fjölmörgu fundum lýðháskóla-
manna og á stjórnmálafundum sem ég
sótti á unglingsárunum.
— Styrjaldir og óeining fortiðarinn-
ar hafði orðið hinum norrænu þjóðum
dýrkeypt. Nú var kominn sá tími að
setja varð á oddinn samvinnu og samn
ingsvilja.
— Styrjaldir milli norrænna þjóða
voru nú orðnar óhugsandi. Á dögum
heimsstyrjaldarinnar síðari, þegar
Norðurlöndin urðu að búa við mismun-
andi þrengingar og aðstæður í sambúð
inni við stórveldin, breyttist afstaða
þeirra hvers til annars ekki til hins
verra. Þvert á móti. Samstaða okkar
varð nánari en nokkru sinni fyrr.
— Á meðan lýðræðið var að þróast
á Norðurlöndum var það eðlilegt að
ihugur okkar beindist til smáþjóðar-
ánnar í norðri, þar sem vagga lýðræðis
áns stóð.
— Fyrst allra Norðurlanda hafði Is-
Jand sýnt fyrir þúsund árum, hvemig
flýðræði þróast. Það mátti lesa um
istjómhætti lýðveldis — þar sem tekið
ter tillit til sérhvers einstaklings og
thann getur haft áhrif á þróun mála.
— Ég skildi hina brennandi ósk ís-
denzku þjóðarinnar um að fá til Islands
allt, sem í sögulegum skilningi var það
ian komið og sem var dýrmætt fyrir Is
lenzku þjóðina að hafa I landi sinu.
Leiðin v£ir löng, en nú er takmarkinu
náð. Handritin fara nú þangað þar sem
þau eiga heima og eiga ætið að vera.
— Það er að sjálfsögðu mikil gleði
fyrir mig, að handritamálið hefur nú
leystst endanlega og að þetta mál get-
ur aldrei framar orðið deiluefni milli
Islands og Danmerkur.
— Ég hef aldrei efazt um, að þetta
myndi gerast.
— Ef það á að vera alvara og ein-
hver hugsun í talinu um norræna sam
vinnu, um norrænan skHning og sam-
stöðu milli þjóða Norðurlanda, þá verð
ur það að koma fram í raunverulegum
aðgerðum þegar deiluefhi koma upp —
þar sem bróðurþelið er grundvöllur
raunhæfrar lausnar.
— Það er þetta sjónarmið, þessi andi,
sem danska ríkisstjórnin og danska
Þjóðþingið hafði í huga, þegar ákvörð
unin um afhendingu handritanna var
tekin.
— Skapaði það mikla pólitíska erfið
leika að ná árangri í handritamálinu?
— Undirbúningur málsins kostaði
-■
miklar og langvarandi samningaviðræð
ur. Nú hefur niðurstaða fengizt. Það er
mjög ánægjulegt. Ég tel ekki ástæðu
til að rifja erfiðleikana upp nú, það er
engum til góðs.
— Hvenær kynntuzt þér fyrst hand-
ritamálinu ?
— Þegar Hans Hedtoft myndaði rikis
stjóm sina á árunum eftir heimsstyrj-
öldina þá var handritamálið eitt atriðið
í stefnuyfirlýsingu stjómar hans. Hed-
toft reyndi að vinna að lausn málsins,
en það tókst ekki.
— Þegar Erik Eriksen myndaði sina
ríkisstjóm gaf hann einnig út yfirlýs-
ingu um þau mál, sem stjórn hans ætl-
aði að vinna að og meðal þeirra var
handritamálið. En ekki náðist þá held
ur lausn.
— Árið 1957 varð ég svo kennslu-
málaráðherra í stjóm H. C. Hansens,
en því miður reyndist ekki unnt fyrir
þá stjórn að koma málinu heilu í höfn.
— Þegar stjóm Kampmanns var
mynduð árið 1960 tók ég á ný við emb-
ætti kennslumálaráðherra. Stjóm
Kampmanns tók málið upp að nýju og
var ríkisstjórnin einhuga um það.
— Frá upphafi var unnið sleitulaust
að þvi að finna lausn, sem bæði Al-
þingi og Þjóðþingið gætu verið einhuga
um. Það tókst. Ég lagði fram frumvarp
ið um afhendingu handritanna árið
1961, eftir að samningar höfðu náðst
milli Islendinga og Dana um fyrirkomu
lagið. Frumvarpið var samþykkt með
yfirgnæfandi meirihluta, 110 atkvæðum
gegn 39.
— Getið þér ekki sagt frá samninga
umleitununum, sem fóru fram á bak
við tjöldin?
— Því miður get ég ekki farið út i
þá sálma. Skýrslur mínar og skjöl um
viðræðurnar og málatilbúnað verða
geymdar í Ríkisskjalasafninu og verða
ef til vill birtar opinberlega síðar.
— Ég vil að lokum segja, að það gleð I
ur mig mjög að hafa verið boðið til 1
Islands í sambandi við afhendingu I
handritanna. Ég hlakka til þess að hitta |
vini mína á Islandi dagana sem hand-
ritahátíðin stendur yfir.
Það var orðið áliðið dags, þegar
blaðamaður Morgunblaðsins kvaddi
hin ágætu hjón, Jörgen Jörgensen og
frú Ester. Þau stóðu í dyrunum og veif
uðu í kveðjuskytni. Á andlitum þeirra
mátti glöggt greina kærleikann og góð-
vildina, sem hefur orðið Islendingum
svo heilladrjúg við endurheimt þjóðar-
dýrgripanna til Islands.
Íiiæl