Morgunblaðið - 21.04.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVTKUDAGUR 21. APRlL 1971
15
■
n
Dr. Gylfi Þ. Gíslason
stöðu dönsku ráðherranna og kváðust
samþykkja að veita handritunum. við-
töku sem gjöf. — Síðar eða hinn 8.
marz var greinargerð íslenzku ríkis-
stjómarirmar send dönsku ríkisstjórn-
innL
— Upp frá þessu fer skriður að kom
ast á málin. Er ekki svo?
— Samningu handritaskrárinnar var
ekki enn lokið um þetta leytL Henni
var þó lokið rétt áður en ég fór á fund
mermtamálaráðherra Norðurlanda í
Helsingfors, og tók ég skrána með. Af
henti ég hana Jörgen Jörgensen, sem
sagði mér, að greinargerð íslenzku rík
istjómarinnar hefði verið athuguð ræki
lega í Kaupmannahöfn og hefði komið í
ljós, að danskir sérfræðingar litu allt
öðru vísi á málið en fram kæmi í ís-
lenzku greinargerðinni. Meginsjónar-
mið hennEir var, að afhenda skyldi þau
handrit, sem skrifuð væru af íslenzk-
um mönnum, með nokkrum undantekn-
ingum þó. Jörgen Jörgensen sagði, að
unnt væri að koma því fram í Dan-
mörku, að íslendingar fengju það, sem
skrifað væri af íslendingum um ís-
lenzkt efni, þ.e.a.s. fyrst og_ fremst
handrit af fslendingasögum. Ég kvað
slíka lausn ófullnægjandi og sagðist
telja fullvíst, að engin íslenzk rikis-
stjóm myndi nokkru sinni fallast á
hana. Jörgensen stakk upp á áfram-
haldandi viðræðum í Kaupmannahöfn.
★ VILDU FORÐAST UMTAL
Að viðræðunum í Kaupmannahöfn
loknum sögðust Danir vilja athuga mál
ið nánar og stungu upp á nýjum fundi.
Ég stakk þá upp á því, að fundurinn
yrði haldinn 10. apríl, því að þá átti
ég hvort eð er að fara á fund mennta
málaráðherra Evrópuráðsins í Hamborg.
Það var danska stjórnin, sem óskaði
eftir því, að sem minnst bæri á þess-
um fundarhöldum og viðræðum. K. B.
Andersen, fyrrum menntamálaráðherra,
sagði frá því í gamansömum tón í
ræðu sinni í veizlu dönsku rikisstjóm-
arinnar í Kristjánsborgarhöll um dag-
inn, að einu sinni, þegar ég hafði ver-
ið í Kaupmannahöfn í öðrum erinda-
gjörðum en að ræða handritamálið,
hefði hann orðið að senda mér boð um,
að við skyldum ekki hittast, þótt við
værum nánir persónulegir vinir. Slíkt
gæti orðið tilefni blaðaskrifa um hand
ritamálið, sem yrðu hvorugum aðilanna
til gagns.
íslenzka ríkisstjórnin ræddi málið
ítarlega og hafði samráð við ráðgjafa-
nefndina og serfræðinga. Allir voru
sammála um að halda fast við það
sjónarmið, að óska eftir afhendingu
þeirra handrita, sem skrifuð hefðu ver
ið af íslenzkum mönnum, en taka þó til
lit til þess sjónarmiðs Dana, að rétt-
mætt væri, að' eftir yrði í Danmörku
heillegur flokkur íslenzkra handrita
sem sýnishom þeirra dýrgripa, er ver-
ið hefðu í vörzlu Dana öldum saman,
„ef það samrýmdist þeirri ósk íslend
inga áð fá til fslands meginhluta is-
lenzku handritanna og þar á meðal
helztu kjörgripina, svo sem Sæmund-
ar Eddu, Flateyjarbók, Möðruvallabók
og Grágás“.
* NORÐMENN GERA EKKI KRÖFU
TIL HANDRITA f DANMÖRKU
— Hvenær var svo fundurinn með
dönsku ráðherrunum?
— Ég flaug til Kaupmannahafnar 9.
apríl (1960) og skýrði sendiherra okkar
þar, Stefáni Jóhanni Stefánssyrd, þegar
um kvöldið frá þessari ákvörðun rík-
isstjómarinnar. Óskaði ég jafnframt
eftir því, að harm væri með mér á
fundinum morguninn eftir. Þar kom í
ljós, að danska ríkisstjómin var reiðu-
búin til þess að vdkka skilgreiningu
sína á þeim handritum, sem afhenda
skyldi. Hins vegar virtist það ófrávíjj
anlegt sjómarmið dönsku ríkisstjómar
innar, að Sæmimdar-Edda og allar Nor
egskonungasögur, þar á meðal Flateyj
arbók, skyldu vera áfram í Danmörku.
Ég ítrekaði á fundinum sjónarmið ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar. Við lögðum
megináherzlu á, að lausn málsina væri
ekki hugsanleg án þess, að Konungs-
bók Sæmundar-Eddu yrði afhent Is-
lendingum, enda drægi enginn I efa, að
hún væri rituð af Islendingi á íslandi og
ritið í heild hluti íslenzkra bókmennta.
Það hefði einnig ávallt verið tekið
skýrt fram, að handritamálið yrði ekki
leyst, nema Flateyjarbók kæmi og til
íslands. Af hálfu dönsku ráðherranna
var því haldið fram, að með tilliti til
Norðmanna, gætu Danir ekki afhenit ís
lenzk handrit Noregskonungasagna. Ég
hafði hins vegar rætt það mál sér-
staklega við norsku stjórnina og feng
ið yfirlýsingu um, að hún myndi ekki
byggja neina kröfu um afhendingu
norskra handrita eða skjala úr dönsk-
um söfnum á því, að Danir afhentu
íslendingum íslenzk handrit. Þessum
fundi lauk án niðurstöðu, en boðað var
til nýs fundar viku síðar, er fundi
menntamálaráðherranna í Hamborg
væri lokið.
★ LOKS SAMKOMULAG
— Hvenær næst svo samkomulag?
— Það var fyrir réttum 11 árum. En
áður en að því kemur skulum við fyrst
ræða um fundinn, sem áður er nefnd
ur. Hann var haldinn 17. apríl, og var
Gunnar Thoroddsen, fjármálaráðherra
þá kominn til Kaupmannahafnar, og
tókum við ásamt Stefáni Jóhanni Stef
ánssyni þátt í þeim fundi. Af Dana
hálfu sátu fundinn Viggo Kampmann,
forsætisráðherra, Jörgen Jörgensen,
menntamálaráðherra og Júlíus Bom-
holt, félagsmálaráðherra. Ákveðið var
að láta ágreining um Eddukvæðin og
Flateyjarbók bíða, en freista þess að
ganga úr skugga um hvort íslenzkir
og danskir sérfræðingar gætu orðið á
einu máli um þá skilgreiningu, sem
rætt hafði verið um að leggja til grund
vallar afhendingu, og hvort þeir teldu
ljóst, hvað afhenda skyldi samkvæmt
henni.
Eftir fundinn hringdi ég til þeirra
prófessoranna Einars Ólafs Sveinssonar
og Sigurðar Nordals og bað þá koma
til Kauptnannahafnar strax næsta dag
til viðræðna við Palle Birkelund, lands
bókavörð, og Peter Skautrup, prófeas
or, en þeir tveir höfðu verið aðalsér
fræðingar Jörgens Jörgensens í málinu.
Ræddust þeir við á miðvikudag ásamt
Jóni Helgasyni, prófessor, og urðu sam
mála. Næstu daga var einkaviðræð-
um haldið áifram og síðan haldinn loka
fundurinn um máiið föstudaginn 21.
apríl. Sátu þann fund sömu aðilar og
mánudagsfundinn. Þar varð að lokum
samkomulag um, að auk þess sem fs-
lendingum skyldu afhent öll handrit,
sem skilgreining fræðimanna tæki til,
þá skyldu fslendingum og afhent Kon-
ungsbók Sæmundar-Eddu og Flateyjar-
bók, en önnur handrit Noregskonunga-
sagna verða um kyrrt í dönskum söfn
um, auk Konungsbókar Snorra-Eddu
og eins af 20 Njáluhandritum.
— Þar með var málið til lykta leitt?
— Já, — ég flaug til Reykjavíkur
um kvöldið. Ríkisstjórnin ræddi málið
þegar næsta dag og var á einu máli um
að telja handritamálinu lokið af fs-
lendinga hálfu, ef danska otjómin gæti
tryggt slíka lausn í Danmörku. Ráð-
gjafanefndin hélt fund næsta dag og
var sammála um að mæla með þess-
ari lausn málsins. Ég ræddi málið og
við formenn stjórnarandstöðuflokkanna,
þá Hermann Jónasson og Einar Olgeirs
eon. Hinn 24. apríl var dönsku stjóm-
inni tilkynnt, að íslenzka stjórnin
væri samþykk þessari lausn og reið-u
búin til þess að lýsa yfir, að handrita-
málinu væri endanlega lokið af hálfu
felendinga, ef þessi lausn næði fram
að ganga. 26. apríl sendi danska ríkis
stjórnin fmmvarp að samningnum, sem
gert hafði verið ráð fyrir. Ríkisstjóm-
in lagði samninginn fyrir utanríkis-
málanefnd og tilkynnti síðan dönsku
ríkisstjóminni, að hún samþykkti frum
varpið, sagði dr. Gylfi Þ. Gíslason að
lokum.
Frá því er þetta samkomulag fslend
inga og Dana náðist em 11 ár. Saga
handritamálsins eftir það er dönsk, þar
til skipzt var á staðfestingarskjölum.
Er hún öllum kunn af fréttum. En aðal
þættir hennar eru samþykkt danska
þingsins um afhendingu handritanna —
málaferli vegna lögmætis handritalag-
anna og skaðabótakröfu vegna missis
þeirra í Danmörku.
S - I

■
t »
Bent A. Koch
Framhald af bls. 11
um nefndar, sem safnaði 150 þúsund
dönskum krónum til lýðháskóla í Skál
holti. Ég heimsæki alltaf Norræna hús-
ið þegar ég kem til Reykjavíkur, því
ég var formaður nefndarinnar, sem
gekk frá tillögunum um byggingu þess.
Starfsemi Norræna hússins hefur tekizt
mjög vel og hefur orðið til háðungar
andstöðu margra Islendinga og annarra
manna á Norðurlöndum gegn byggingu
þess.
— Ég hef einnig samband við fslend-
inga á vegum sjóðs þess, sem danska
ríkið lagði til 1 milljón krónur, til að
auka samskipti landanna. Við úthlutum
um 80 þúsund d.kr. á ári i styrki, m.a.
til kennara, sem vflja læra dönsku.
Nú höfum við í undirbúningi að koma
upp mikilli sýningu í Danmörku sem á
að sýna fsland nútímans. Þá má geta
þess, að í Kaupmaimahöfn starfar
Danskt-íslenzkt félag, með nærri 1000
félagsmönnum, og gefur m.a. út ritið
Nyt fra Island.
Það gleður mig mjög að fara nú til
Reykjavlkur tfl að vera viðstaddur há-
tíðahöldin við afhendingu fyrstu hand-
ritanna. Ég held, að íslendingar hljóti
að bera svipaðar tilfinningar í bjósti
þann dag og við Danir gerðum árið
1920, þegar við endurheimtum Suður-
Jótland frá Þjóðvei'jum.
K.B. Andersen
Framhald af bls. 6
menntamálaráðherra árið 1956 lét hann
málið til sín taka og flytja handritin i
öruggari geymslu. Julius Bomholt hafði
mikinn áhuga á þvi, að handritamálið
leystisit á farsælan hátt fyrir íslend-
inga.
— Nú þegar fyrstu handritin fara
heim til Islands óska ég fslendingum til
hamingju. Það gladdi mig mjög, að fá
heimboðið frá íslenzku ríkisstjórninni.
Ég er þakklátur fyrir að fá að vera við
staddur hátíðahöldin á fslandi, þegar
þjóðardýrgripirnir koma heim aftur.